Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Saraçlı, Mamxuti — Gürcüstan Respublikasının Bolnisi rayonunun tabeçiliyində kənd.
| Saraçlı | |
|---|---|
| მამხუტი | |
 | |
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 510 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | 1100 |
| Nəqliyyat kodu | EEF, EEP и EEQ |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Fiziki-coğrafi mövqeyi
Saraçlı kəndi dəniz səviyyəsindən 450–600 m yüksəklikdə, çayının sağ qollarından olan orta axarında - çayın hər iki sahilində yerləşir. Saraçlı qonşu kəndlər – Aşağı Qoşakilsədən 4,0 km, İmirhəsəndən 6,7 km, Faxralıdan 6,4 km, Qudurrudan 7,3 km və rayon mərkəzi Bolnisidən 22 km məsafədə, paytaxt Tiflisdən isə 60 km cənubda yerləşir. Coğrafi koordinatları 41° 22' 60" şimal enliyi, 44° 43' 1" şərq uzunluğudur.
25 kv.km-ə yaxın olan Saraçlı torpaqları cənubdan şimal-şərqə doğru dağ və dağətəyi ərazilərdə yerləşdiyindən, həmçinin mütləq hündürlüyü dəniz səviyyəsindən +400 metrlə (Yuxarı Qoşakilsə yaxınlığında) +1040,5 metr (Ləzgi daşı) arasında olduğundan təbiəti də rəngarəngdir. Əgər şimal torpaqları çılpaq ovalıq zonaya düşürsə, cənuba getdikcə kolluq və qalın meşəliklərlə örtülü dağlarla əhatə olunmuşdur. Yağıntının orta illik miqdarı 500 mm-ə yaxın olduğundan, həmçinin mülayim zonada yerləşdiyindən bu torpaqlar dəmyə əkinçiliyi, bağçılıq və heyvandarlıq üçün əlverişlidir.
Tarixi
Saraçlı kəndi haqqında məlumat verən ən qədim rəsmi sənəd hələlik Gürcüstan muzeylərində üç variantı saxlanan çar ""si hesab olunur. XI Georginin hakimiyyəti dönəmində (1682 - 1688-ci illər) tərtib olunmuş və sonralar əlavələr edilmiş, ərəbcə "dəstürüləməl" sözündən olub, mənası "məlumat" anlamına gələn bu sənədlərin iki variantında – və Aleksi Mesxişvili variantlarında kəndin adı "Saraclu – Eminis elis sopeli" ("Emin elinin Saraclu kəndi") formasında qeydə alınmışdır. O da maraqlıdır ki, gürcü dəftərdarları "sopeli" sözü ilə yerli – oturaq (binəli) kəndləri qeydə alır, köçəri kəndləri isə "oba" adlandırırdılar. Deməli, gürcü tarixi qaynaqları hələ XVII əsrin sonlarından Saraçlını oturaq kənd hesab etmişlər.
Saraçlılar XVIII əsrin sonuna qədər Kür çayının sol sahilində Dəmirçihəsənli nahiyəsində (indiki Qardabani rayonu ərazisində) yaşayırdılar. Əhalinin əksəriyyəti heyvandarlıqla məşğul olsa da, əkinçiliklə (daha çox taxılçılıqla) məşğul olanlar da az deyildi. Saraçlılar payız və qış aylarını Qarayazı qışlaqlarında keçirir, yazın sonu və yayda isə Dağ Borçalıdakı dədə-baba yaylaqlarına qalxırdılar.
1785-ci ilin sentyabrında dağıstanlı Ümmə (Ömər) xan böyük bir qoşunla Qanıx çayını keçib Gürcüstan ərazisinə soxuldu. Xanın əsas məqsədi Rusiyanın himayəsinə sığınmış çar İraklini və gürcüləri cəzalandırmaq olsa da, bu amansız hücumun ilk hədəfi yaylaqdan təzəcə qayıtmış Dəmirçihəsənli kəndləri oldu. Gözlənilməz qətl-qarətlə üzləşən əhali, sözün həqiqi mənasında, pərən-pərən olub dağıldı. Borçalının və ümumən bütün Cənub-Şərqi Gürcüstanın o ağır günlərində dağlıların anlaşılmaz qəddarlığından canını və malını qurtarmaq istəyən bir çox kəndlər kimi saraçlıların bir hissəsi də İrəvan və Qarabağ xanlıqlarına üz tutdu. Borçalıda – dədə-baba yurdunda qalmaq istəyənlər isə xilas yolunu adlanan yerdə, ayağında gizlənməkdə gördülər. Bir ildən artıq davam edən qətl-qarət rusların köməyi ilə sakitləşdikdən sonra əhali bir daha xaraba qalmış köhnə yurda – Dəmirçihəsənliyə qayıtmadı.
Yeni yurdda da uzun müddət yaşamaq mümkün olmadı. 1795-ci ilin sentyabrında İran şahı Ağa Məhəmməd Şah Qacarın Tiflisə hücumu ərəfəsində calanın ağcaqanad və mığmığasından, qara suyun yaratdığı xəstəliklərdən əziyyət çəkən əhali adi bir təsadüf nəticəsində indiki yerinə – ətrafına köçüb bulağın və onun suyu ilə yaranmış kiçik gölün ətrafında məskunlaşdı.
İraklinin ikinci arvadı Dariyadan olan və qardaşı Georgi ilə taxt savaşında Borçalıların dəstəyinə arxalanan məxsus təmiz havası və suyu ilə fərqlənən bu səfalı yerlər 1801-ci ildə rəsmən saraçlılara verildi. Əldə olan tarixi sənədlər, Gürcüstan Rusiyaya ilhaq edildikdən sonra, Saraçlı torpaqlarının böyük bir hissəsinin milliyyətcə osetin olan İ mülkiyyətinə verildiyini göstərir. Lakin XIX əsrin ortalarından başlayaraq saraçlılar bu torpaqları onun özündən və sonralar oğlu Artyomdan satın almağa başladılar. Beləliklə, XX əsrin əvvəllərində Qamazovların əlində yalnız Ağalıq bağ deyilən kiçik bir sahə qalmışdı.
Bolşeviklər Saraçlıya 1921-ci il fevralın sonunda ayaq basdılar. Aşağı Qoşakilsə, Yuxarı Qoşakilsə və Molla Əhmədli kəndlərinin də daxil olduğu Saraçlı kənd icmasının əvəzinə yaradıldı. 1931-ci ilin əvvəllərində isə kənddə kolxoz quruluşuna keçildi.
Əhalisi
Etnik azərbaycan türkü olan saraçlılar tarixi qaynaqlara və tədqiqatçıların yekdil rəyinə görə soykök etibarilə qıpçaqların qazaxlı tayfasının qarapapaqlardan sonra ən böyük tirəsidir.
Saraçlıda bizə məlum olan ilk siyahıyaalma 1727-ci ildə Cənubi Qafqazı tutmuş Osmanlı imperiyasının vergi dəftərdarları tərəfindən aparılmışdır. O zaman saraçlılar Dəmirçihəsənli nahiyəsində yaşayırdılar. "" adlanan və İstanbul Başbakanlıq Osmanlı Arxivində saxlanan bu vergi dəftərində yalnız kişi cinsindən olan sakinlər siyahıya alındığından (№№441,442) kənd əhalisinin dəqiq sayını müəyyən etmək mümkün deyil. 2002-ci ildə aparılmış sonuncu siyahıyaalmanın nəticələrinə görə isə Saraçlı kəndinin əhalisi 2841 nəfər olmuşdur ki, onların 48,9%-i kişilər, 51,1%-i qadınlardır. Hazırda əhalisinin sayına görə Saraçlı, rayonun Bolus Kəpənəkçisi, Faxralı, Arıxlı və Darbaz kəndlərindən sonra 5-ci ən iri kəndidir.
Elmə, savada böyük marağı ilə fərqlənən Saraçlı uşaqları 1919-cu ilədək kənddəki molla məktəblərində təhsil alırdı. Həmin il Saraçlıda ilk dünyəvi məktəb açıldı. Bu dördillik məktəb sovet hakimiyyəti illərində əvvəlcə yeddiillik məktəbə, 1956-cı ildə isə orta məktəbə çevrildi. Hazırda Saraçlı məktəbinin yetirmələri arasında 60-dan artıq alim, yüzlərlə müəllim, mühəndis, həkim, hərbçi, dövlət qulluqçusu var. Onlar Gürcüstan və Azərbaycanla yanaşı Türkiyə, Rusiya və başqa ölkələrdə də çalışırlar.
Təhsil və mədəniyyəti
Kənd orta məktəbi – 1919-cu ildə açılmışdır. 1926-1927-ci illərdə, Saraçlı Kənd Sovetinin Rəhbəri Məhəmməd Səfərovun təşəbbüsü ilə genişləndirilmişdir.
1918-cu il Gürcüstan Demokratik Respublikasının yaradılması ilə, Borçalı regionunda bir sıra təhsil ocaqlarının tikintisinə başlanılmışdır. Planlaşdırılmış 19 azərbaycandilli orta məktəblərindən 13-çü bir il ərzində artıq tikilmişdir. Onların içərsinə Saraçlı məktəbi də daxilidi. Cəmi üç sinfi olan bu kiçik məktəbdə 30-a yaxın tələbə (onların içərsində 4 qız) öz ilk təhsilini alırdı. 1926-1927-ci illərdə, yerli Kənd Sovetinin Rəhbəri Məhəmməd Səfərovun təşəbbüsü və bilavasitə rəhbərliyi altında məktəb fundamental şəkildə genişləndirilmiş, Saraçlı Kənd Orta Məktəbi və həmçinin Böyuklərin savad alması üçün Böyüklər İbtidai Məktəb adlı təhsil ocaqları yaradılmışdır. 30-cu illərin əvvəllərində, kənd məktəbi on illik məktəbə çevrilmişdir.2009-cu ildə Saraçlı Orta Məktəbi öz 90 illiyini təntənəli qeyd etmişdir.
Aşıq mədəniyyəti
Borçalı regionu öz aşıq sənəti ilə məşhurdur. Hər ilin baharında Saraçlıda, görkəmli sənətkar, saz və söz ustadı Aşıq Hüseyn Saraçlının xatirəsinə həsr olunmuş aşıq musiqisi günü keçirililir.
== Tanınmış şəxslər ==
| Məhəmməd Səfərov | |
|---|---|
 | |
| Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Xarici keçidlər
- Saraçlının Rəsmi Instagram Hesabı
- Saraçlı internet səhifəsi 2011-06-06 at the Wayback Machine
- Saraçlı kəndinin internet səhifəsi
- Borçalı haqqında sayt[ölü keçid]
- Saraçli məktəbinin 90 yaşi tamam olur 2011-03-09 at the Wayback Machine
- SARAÇLILAR
Mənbə
- Fikrət Süleymanoğlu. Borçalı Saraçlısı. Bakı, 2009
- Ulu baban kim olub ? III kitab (Faxralı, Saraçlı, İmirhasan və Qoçulu kəndləri - XIX yüzilə aid kameral təsvirlər). Tərtib edənlər: V. Hacılar, F. Valehoğlu. Bakı: "Kooperasiya" nəşriyyatı, 2019, 64 s.
İstinadlar
- http://ufps.org/index.php?option=com_content&task=view&id=35.
- Zirvə İnformasiya Mərkəzi. "Qədim Saraçlı kəndi" (az.). zim.az. 2016-04-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-25.
- Məhəmməd Səfərov
- G.Səfərova: Saraçlı kəndinin tarixindən bir səhifə. Bakı, Nağıl evi Nəşriyyatı, 2007.
Həmçinin bax
 | Kənd ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | Gürcüstan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Saracli Saracli Mamxuti Gurcustan Respublikasinin Bolnisi rayonunun tabeciliyinde kend Saracliმამხუტი41 23 00 sm e 44 43 01 s u Olke GurcustanTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 510 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 2 841 nef Reqemsal identifikatorlarPoct indeksi 1100Neqliyyat kodu EEF EEP i EEQSaracli Vikianbarda elaqeli mediafayllarFiziki cografi movqeyiSaracli kendi deniz seviyyesinden 450 600 m yukseklikde cayinin sag qollarindan olan orta axarinda cayin her iki sahilinde yerlesir Saracli qonsu kendler Asagi Qosakilseden 4 0 km Imirhesenden 6 7 km Faxralidan 6 4 km Qudurrudan 7 3 km ve rayon merkezi Bolnisiden 22 km mesafede paytaxt Tiflisden ise 60 km cenubda yerlesir Cografi koordinatlari 41 22 60 simal enliyi 44 43 1 serq uzunlugudur 25 kv km e yaxin olan Saracli torpaqlari cenubdan simal serqe dogru dag ve dageteyi erazilerde yerlesdiyinden hemcinin mutleq hundurluyu deniz seviyyesinden 400 metrle Yuxari Qosakilse yaxinliginda 1040 5 metr Lezgi dasi arasinda oldugundan tebieti de rengarengdir Eger simal torpaqlari cilpaq ovaliq zonaya dusurse cenuba getdikce kolluq ve qalin meseliklerle ortulu daglarla ehate olunmusdur Yagintinin orta illik miqdari 500 mm e yaxin oldugundan hemcinin mulayim zonada yerlesdiyinden bu torpaqlar demye ekinciliyi bagciliq ve heyvandarliq ucun elverislidir TarixiSaracli kendi haqqinda melumat veren en qedim resmi sened helelik Gurcustan muzeylerinde uc varianti saxlanan car si hesab olunur XI Georginin hakimiyyeti doneminde 1682 1688 ci iller tertib olunmus ve sonralar elaveler edilmis erebce desturulemel sozunden olub menasi melumat anlamina gelen bu senedlerin iki variantinda ve Aleksi Mesxisvili variantlarinda kendin adi Saraclu Eminis elis sopeli Emin elinin Saraclu kendi formasinda qeyde alinmisdir O da maraqlidir ki gurcu defterdarlari sopeli sozu ile yerli oturaq bineli kendleri qeyde alir koceri kendleri ise oba adlandirirdilar Demeli gurcu tarixi qaynaqlari hele XVII esrin sonlarindan Saraclini oturaq kend hesab etmisler Saraclilar XVIII esrin sonuna qeder Kur cayinin sol sahilinde Demircihesenli nahiyesinde indiki Qardabani rayonu erazisinde yasayirdilar Ehalinin ekseriyyeti heyvandarliqla mesgul olsa da ekincilikle daha cox taxilciliqla mesgul olanlar da az deyildi Saraclilar payiz ve qis aylarini Qarayazi qislaqlarinda kecirir yazin sonu ve yayda ise Dag Borcalidaki dede baba yaylaqlarina qalxirdilar 1785 ci ilin sentyabrinda dagistanli Umme Omer xan boyuk bir qosunla Qanix cayini kecib Gurcustan erazisine soxuldu Xanin esas meqsedi Rusiyanin himayesine siginmis car Iraklini ve gurculeri cezalandirmaq olsa da bu amansiz hucumun ilk hedefi yaylaqdan tezece qayitmis Demircihesenli kendleri oldu Gozlenilmez qetl qaretle uzlesen ehali sozun heqiqi menasinda peren peren olub dagildi Borcalinin ve umumen butun Cenub Serqi Gurcustanin o agir gunlerinde daglilarin anlasilmaz qeddarligindan canini ve malini qurtarmaq isteyen bir cox kendler kimi saraclilarin bir hissesi de Irevan ve Qarabag xanliqlarina uz tutdu Borcalida dede baba yurdunda qalmaq isteyenler ise xilas yolunu adlanan yerde ayaginda gizlenmekde gorduler Bir ilden artiq davam eden qetl qaret ruslarin komeyi ile sakitlesdikden sonra ehali bir daha xaraba qalmis kohne yurda Demircihesenliye qayitmadi Yeni yurdda da uzun muddet yasamaq mumkun olmadi 1795 ci ilin sentyabrinda Iran sahi Aga Mehemmed Sah Qacarin Tiflise hucumu erefesinde calanin agcaqanad ve migmigasindan qara suyun yaratdigi xesteliklerden eziyyet ceken ehali adi bir tesaduf neticesinde indiki yerine etrafina kocub bulagin ve onun suyu ile yaranmis kicik golun etrafinda meskunlasdi Iraklinin ikinci arvadi Dariyadan olan ve qardasi Georgi ile taxt savasinda Borcalilarin desteyine arxalanan mexsus temiz havasi ve suyu ile ferqlenen bu sefali yerler 1801 ci ilde resmen saraclilara verildi Elde olan tarixi senedler Gurcustan Rusiyaya ilhaq edildikden sonra Saracli torpaqlarinin boyuk bir hissesinin milliyyetce osetin olan I mulkiyyetine verildiyini gosterir Lakin XIX esrin ortalarindan baslayaraq saraclilar bu torpaqlari onun ozunden ve sonralar oglu Artyomdan satin almaga basladilar Belelikle XX esrin evvellerinde Qamazovlarin elinde yalniz Agaliq bag deyilen kicik bir sahe qalmisdi Bolsevikler Saracliya 1921 ci il fevralin sonunda ayaq basdilar Asagi Qosakilse Yuxari Qosakilse ve Molla Ehmedli kendlerinin de daxil oldugu Saracli kend icmasinin evezine yaradildi 1931 ci ilin evvellerinde ise kendde kolxoz qurulusuna kecildi EhalisiEtnik azerbaycan turku olan saraclilar tarixi qaynaqlara ve tedqiqatcilarin yekdil reyine gore soykok etibarile qipcaqlarin qazaxli tayfasinin qarapapaqlardan sonra en boyuk tiresidir Saraclida bize melum olan ilk siyahiyaalma 1727 ci ilde Cenubi Qafqazi tutmus Osmanli imperiyasinin vergi defterdarlari terefinden aparilmisdir O zaman saraclilar Demircihesenli nahiyesinde yasayirdilar adlanan ve Istanbul Basbakanliq Osmanli Arxivinde saxlanan bu vergi defterinde yalniz kisi cinsinden olan sakinler siyahiya alindigindan 441 442 kend ehalisinin deqiq sayini mueyyen etmek mumkun deyil 2002 ci ilde aparilmis sonuncu siyahiyaalmanin neticelerine gore ise Saracli kendinin ehalisi 2841 nefer olmusdur ki onlarin 48 9 i kisiler 51 1 i qadinlardir Hazirda ehalisinin sayina gore Saracli rayonun Bolus Kepenekcisi Faxrali Arixli ve Darbaz kendlerinden sonra 5 ci en iri kendidir Elme savada boyuk maragi ile ferqlenen Saracli usaqlari 1919 cu iledek kenddeki molla mekteblerinde tehsil alirdi Hemin il Saraclida ilk dunyevi mekteb acildi Bu dordillik mekteb sovet hakimiyyeti illerinde evvelce yeddiillik mektebe 1956 ci ilde ise orta mektebe cevrildi Hazirda Saracli mektebinin yetirmeleri arasinda 60 dan artiq alim yuzlerle muellim muhendis hekim herbci dovlet qulluqcusu var Onlar Gurcustan ve Azerbaycanla yanasi Turkiye Rusiya ve basqa olkelerde de calisirlar Tehsil ve medeniyyetiKend orta mektebi 1919 cu ilde acilmisdir 1926 1927 ci illerde Saracli Kend Sovetinin Rehberi Mehemmed Seferovun tesebbusu ile genislendirilmisdir 1918 cu il Gurcustan Demokratik Respublikasinin yaradilmasi ile Borcali regionunda bir sira tehsil ocaqlarinin tikintisine baslanilmisdir Planlasdirilmis 19 azerbaycandilli orta mekteblerinden 13 cu bir il erzinde artiq tikilmisdir Onlarin icersine Saracli mektebi de daxilidi Cemi uc sinfi olan bu kicik mektebde 30 a yaxin telebe onlarin icersinde 4 qiz oz ilk tehsilini alirdi 1926 1927 ci illerde yerli Kend Sovetinin Rehberi Mehemmed Seferovun tesebbusu ve bilavasite rehberliyi altinda mekteb fundamental sekilde genislendirilmis Saracli Kend Orta Mektebi ve hemcinin Boyuklerin savad almasi ucun Boyukler Ibtidai Mekteb adli tehsil ocaqlari yaradilmisdir 30 cu illerin evvellerinde kend mektebi on illik mektebe cevrilmisdir 2009 cu ilde Saracli Orta Mektebi oz 90 illiyini tenteneli qeyd etmisdir Asiq medeniyyeti Borcali regionu oz asiq seneti ile meshurdur Her ilin baharinda Saraclida gorkemli senetkar saz ve soz ustadi Asiq Huseyn Saraclinin xatiresine hesr olunmus asiq musiqisi gunu kecirililir Taninmis sexsler Mehemmed Seferov Vikianbarda elaqeli mediafayllarAsiq Huseyn Saracli Zahid Xelilov Yasar Naziyev Eflatun Saracli Abdulla Mehrabov Bineli Musayev Hemdulla Mehrabov Ceyhun Naziyev Yadigar Huseynov Huseyn Qurbanov Dilsuz MusayevXarici kecidlerSaraclinin Resmi Instagram Hesabi Saracli internet sehifesi 2011 06 06 at the Wayback Machine Saracli kendinin internet sehifesi Borcali haqqinda sayt olu kecid Saracli mektebinin 90 yasi tamam olur 2011 03 09 at the Wayback Machine SARACLILARMenbeFikret Suleymanoglu Borcali Saraclisi Baki 2009 Ulu baban kim olub III kitab Faxrali Saracli Imirhasan ve Qoculu kendleri XIX yuzile aid kameral tesvirler Tertib edenler V Hacilar F Valehoglu Baki Kooperasiya nesriyyati 2019 64 s Istinadlarhttp ufps org index php option com content amp task view amp id 35 Zirve Informasiya Merkezi Qedim Saracli kendi az zim az 2016 04 25 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 04 25 Mehemmed Seferov G Seferova Saracli kendinin tarixinden bir sehife Baki Nagil evi Nesriyyati 2007 Hemcinin bax Kend ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Gurcustan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin