Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Quranilik (ərəbcə: قرآنيون (qurʾāniyūn)) sadəcə Quran-i Kərimi İslam dininin mənbəsi qəbul edib, digər dini qaynaqları (hədis, məzhəb, təriqət, şəriət, sünnə, icma) rədd edən dini-fəlsəfi cərəyandır.
Quranilər ümumi mənada Quranın hər hansı bir şərhə ehtiyac olmadan aydın ola biləcəyini, bunun yanında hədislərin qorunmadığını, qorunan kitabın və sözün yalnız Quran olduğunu və möhkəm qəbul edilən hədislərin belə şübhə daşıdığını, şübhə daşıyan heç bir mətnin dini qaynaq ola bilməyəcəyini söyləyirlər. Quranilər bu düşüncə ilə İslamın ən böyük iki məzhəbi: Sünnilik və Şiəlikdən ayrı sayılırlar. Quran müsəlmanları dini mənbə olaraq sadəcə Quranı qəbul etməkləri ilə birlikdə, dini hakimiyyəti, dini dövlət (teokratiyanı) anlayışını da qəbul etmirlər. Üstəlik bu cərəyan hər hansı bir tarixi şəxsiyyətə bağlı olmadığı üçün məzhəb də sayılmır. Məzhəblər tamamı ilə rədd edilir. İddialarına görə hədislər Məhəmməd peyğəmbərin ölümündən 250–500 il sonra onun adından uydurulmuş, Quranda yer alan İslam dini unudulmuşdur. Bu cərəyanın eyni zamanda VIII əsrdə yəhudilikdə reformasiyanı müdafiə edən Karaim məzhəbi və xristianlığın başlıca cərəyanı olan protestanlıq ilə oxşar cəhətlərinə rast gəlmək mümkündür.
Qurani cərəyanlar
Abdullah Chakralawinin liderliyindəki "Quran əhli" Ghulam Əhməd Pervez başçılığı altında "Tolu-e-İslam" Hindistan və Pakistandakı əhəmiyyətli cərəyanlardır. Bu cərəyanlar hədisi istinad qəbul etməməklə birlikdə hədisləri də tamamilə rədd etməzlər.
1974-cü ildə Quranda 19 möcüzəsi olaraq bilinən və İslam dünyasınında böyük mübahisələrə yol açan riyazi sistemi ortaya atan reformist din adamı Rəşad Xəlifənin qurduğu (Beynəlxalq Müsəlmanlar Camaatı) qrupu isə hədis və sünnəni tamamilə rədd edər, namaz və dualarda Məhəmməd peyğəmbərin adını zikr etməyi onlara Allaha şərik qoşma (şirk) olaraq qəbul edərlər. Rəşad Xəlifə, hədis və sünnənin "şeytani təlimlər" olduğunu, hədislərin Məhəmməd peyğəmbər adına uydurulmuş, kütlələri dindən və Allahdan uzaqlaşdıran yalanlar olduğunu, yalnız Quranın dini qaynaq alınması lazım olduğunu müdafiə etdi. 19 Mart 1989 tarixində toplanan və aralarında Şeyx Əbdüləziz Bin Baz ilə Yusuf Kardavinin də olduğu 38 nəfərlik "Dünya İslam Fiqh Şurası" tərəfindən Salman Rüşdi ilə birlikdə ölümə məhkum edildi. Özü haqqında ölüm fətvası və təhdidlərinə baxmayaraq hər gün səhər gün doğmadan əvvəl Tucson Məscidinə getməyi təkrarlanan hala gətirən Rəşad Xəlifə, bu davranışının əvəzini həyatı ilə ödədi. Məscidə saxlanan iki kişininin hücumuna uğrayan Rəşad Xəlifə, iyirmidən çox yerindən bıçaqlanaraq 31 Yanvar 1990 tarixində öldürüldü. Son zamanlar Türkiyədə isə Caner Taslaman, Emre Dorman, Edip Yüksel, Mehmet Okuyan, İhsan Eliaçık və "Kuran Araşdırmalar Grubu" kimi kəslər və qruplar Quran müsəlmanlığı nitqini çox müvəffəqiyyətli bir şəkildə dilə gətirdi. Daha əvvəlcədən Hüseyn Atay və Yaşar Nuri Öztürkündə bu şəkildə müəyyən mübahisələri və müzakirələri olmuşdu. Bu kəslərin danışıqları Caner Taslaman, Edip Yüksel, Emre Dorman kimi kəslər qədər xalq üzərində təsir etməmişdi. Bunun səbəbləri arasında internetin əvvəlkilər zamanında kafi istifadə edilməməsi və Yaşar Nurinin ideoloji görüşlərinin xalq tərəfində bir qarşılığı olmaması yatır. Caner Taslaman, Emre Dorman, Edip Yüksel və bənzərlərinin interneti müvəffəqiyyətli bir şəkildə istifadə etməsi və bu kəslərdən, qruplardan bir birə kimi törəyən blog və sosial media hesabları Quran müsəlmanlığı anlayışını heç olmadığı qədər yaydı.
Azərbaycanda isə ilahiyyatçı olaraq tanınan Elşad Miri və 1993-cü ildə Quran-i Kərimi Azərbaycan dilində tərcümə etmiş Nəriman Qasımoğlu bu cərəyanın aparıcı rollarındandır.
Etimalogiya
Quranilik və ya Quran müsəlmanlığı (ərəbcə: قرآنيون (qurʾāniyūn) kimi istinad edilir. Quran müsəlmanları özlərini sadəcə Allaha təslim edən, müsəlman və ya reformist kimi qələmə verirlər.
Tarix
Abbasi xilafəti zamanında İbrahim an-Nazzam (775–845) adlı şair, teoloq və hüquqşünas Nazzamiya adlı bir cərəyan quraraq Qurandan başqa digər bütün dini iddia edilən qaynaqları rədd etmişdir. Məşhur şagirdi Şərqi Afrika əsilli ərəb yazıçısı və alimi olan Əl-Cahiz isə davamlı olaraq hədisləri izləyənləri tənqid edirdi. XIX əsrdə Cənubi Asiyada hədislərin artıq olduğunu düşünən və yeni reformasiyanı müdafiə edən "Quran əhli" adlı hərəkat meydana gəlmişdir. Bu hərəkata ilk qoşulanlar əvvəlcədən hədisləri möhkəm şəkildə müdafiə etmiş, lakin hərəkata qoşulduqdan daha sonra hədislərin hamısını tamamı ilə deyil bir qismini rədd etmişlər. XX əsrdə isə Məhəmməd Tofiq Sidqi tərəfindən Misirdə sələfiliyə qarşı yeni Qurani hərəkat ortaya çıxmışdır.
Təqib
2015-ci ildə özünü Quran müsəlmanı adlandıran 27 şəxs Sudanda həbs edilmişdir.
Məşhur Quran müsəlmanları
Ahmed Subhy Mansour (1949 təvəllüdlü), Misir kökənli amerikalı müsəlman alim. O, Misirdə kiçik bir Qurani cəmiyyət qurduqdan sonra bəzi ölkələrə sürgün edildi. Hal-hazırda Amerika Birləşmiş Ştatlarında sığınacaq axtaran şəxs kimi tanınır.
Chekannur Maulavi (1936 təvəllüdlü; 29 iyul 1993, itdi), Hindistanın Malappuram mahalında yaşamış müsəlman alimi. Sadəcə Quran şüarı adı altında İslam dünyasında mübahisələrə yol açan düşüncələri olmuşdur. 1993-cü ildən sonra birdən-birə itdiyi və o gündən bu günə qədər hələ də tapılmadığı bilinir. Bəzi mütəxxəsislərin fikrinə görə isə o artıq çoxdan vəfat etmişdir.
Edip Yüksəl (1957 təvəllüdlü), kürd kökənli Amerika vətəndaşı. Quranda 19 sistemini ortaya atan Rəşad Xəlifənin dostu və davamçısı olan Edip Yüksəl dini düşüncəsindən dolayı ölkəsində bəzi dini cərəyanlar tərəfindən təqibə məruz qalmış və daha sonradan ölkəsini tərk edərək Amerika Birləşmiş Ştatlarına yerləşmişdir. Peşəsi vəkillik və müəllimlik olan Edip Yüksəl Amerika Birləşmiş Ştatlarında hal-hazırda da öz fəaliyyətini davam etdirir. Brown Mackie Collegedə fəlsəfə və məntiq, Pima Community Collegedə isə etika və hüquq sahəsini öyrədir. Türk, ingilis dillərində tərcümə edilmiş və kütlə arasında böyük bir təsiri olmuş kitabları hələ də oxucular arasında yayğındır.
İbrahim an-Nazzam (775–845), "Nazzamiyya" adlı dini cərəyanın təsisçisi, Afro-İraq filosof, ilahiyyatçı, Əl-Cahizin müəllimi.
Nasir Subhani (1951–1990), kürd mənşəli İranlı və reformist din adamı. Əvvəlcədən sünni olmuş, daha sonra isə hədisləri rədd edərək sadəcə Quranı qəbul etmişdir. İranın Paveh mahalında Quran Akademiyası yaratmışdır.
Rəşad Xəlifə (1935–1990) Misir kökənli amerikalı biokimyaçı və reformist din adamı. Öz kitablarında Quranın yetərli olduğunu, hədislərin, məzhəblərin lazımsız olduğu müdafiə edirdi. Onun düşüncələrinə görə hədis, sünnə və Qurandan kənar hər hansı bir dini qaynaq "şeytan təlimi" sayılırdı. Daha sonradan Səudiyyə Ərəbistanın din adamı Şeyx Əbdüləziz Bin Baz ilə Yusuf Kardavinin də olduğu 38 nəfərlik "Dünya İslam Fiqh Şurası" tərəfindən Salman Rüşdi ilə birlikdə ölümə məhkum edildi. 31 yanvar 1990-cı ildə Camaat ul-Fuqra adlı terror təşkilatının üzvləri tərəfindən qətlə yetirildi.
İstinadlar
- Ahmad, Aziz, Islamic Modernism in India and Pakistan 1857–1964, Oxford University Press, 1967, pp 14–15
- Richard Stephen Voss, Identifying Assumptions in the Hadith/Sunnah Debate, 19.org, Accessed December 5, 2013
- Hussein Abdul-Raof, Theological Approaches to Qur'anic Exegesis: A Practical Comparative-Contrastive Analysis, Routledge, 2012, pp. 33–34
- Muhammad Qasim Zaman, Religion and Politics Under the Early ʻAbbasids: The Emrgence of the Proto-Sunni Elite, Brill, 1997, pg. 55
- G. H. A. Juynboll, The Authenticity of the Tradition Literature: Discussions in Modern Egypt, E. J. Brill, 1969, pg. 77–80
- Daniel W. Brown, Rethinking Tradition in Modern Islamic Thought, Cambridge University Press, 1996, pp. 38–41
- Abiodun Alao, Islamic Radicalisation and Violence in Nigeria[ölü keçid], accessed March 1, 2013[]
- http://www.albawaba.com/loop/not-right-type-islam-27-muslims-are-trial-sudan-apostasy-777618
- Girja Kumar, The Book on Trial: Fundamentalism and Censorship in India, Har Anand Publications, 1997, pp. 34–35
- I. M. Al-Jubouri, Islamic Thought: From Mohammed to September 11, Xlibris, 2010, pg. 147
- Subhani official website 2015-07-14 at the Wayback Machine (in ), article of inauguration
- "State of Arizona v. Francis, Glen Cusford :: The Investigative Project on Terrorism". The Investigative Project on Terrorism. Retrieved 2015–12-14 ^
- Edip Yüksel, Layth Saleh al-Shaiban, Martha Schulte-Nafeh, Quran: A Reformist Translation, Brainbow Press, 2007
- http://www.albalagh.net/prophethood/response_rejecters.shtml
- http://www.aboutquran.com/ba/ba.htm
- Bazm-e-Tolu-e-Islam
- http://www.quranists.com/pillars.html
- Rethinking Tradition in Modern Islamic Thought — Page 38, Daniel W. Brown — 1999
- Masjid Tucson
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Quranilik erebce قرآنيون qurʾaniyun sadece Quran i Kerimi Islam dininin menbesi qebul edib diger dini qaynaqlari hedis mezheb teriqet seriet sunne icma redd eden dini felsefi cereyandir Quraniler umumi menada Quranin her hansi bir serhe ehtiyac olmadan aydin ola bileceyini bunun yaninda hedislerin qorunmadigini qorunan kitabin ve sozun yalniz Quran oldugunu ve mohkem qebul edilen hedislerin bele subhe dasidigini subhe dasiyan hec bir metnin dini qaynaq ola bilmeyeceyini soyleyirler Quraniler bu dusunce ile Islamin en boyuk iki mezhebi Sunnilik ve Sielikden ayri sayilirlar Quran muselmanlari dini menbe olaraq sadece Qurani qebul etmekleri ile birlikde dini hakimiyyeti dini dovlet teokratiyani anlayisini da qebul etmirler Ustelik bu cereyan her hansi bir tarixi sexsiyyete bagli olmadigi ucun mezheb de sayilmir Mezhebler tamami ile redd edilir Iddialarina gore hedisler Mehemmed peygemberin olumunden 250 500 il sonra onun adindan uydurulmus Quranda yer alan Islam dini unudulmusdur Bu cereyanin eyni zamanda VIII esrde yehudilikde reformasiyani mudafie eden Karaim mezhebi ve xristianligin baslica cereyani olan protestanliq ile oxsar cehetlerine rast gelmek mumkundur Qurani cereyanlarAbdullah Chakralawinin liderliyindeki Quran ehli Ghulam Ehmed Pervez basciligi altinda Tolu e Islam Hindistan ve Pakistandaki ehemiyyetli cereyanlardir Bu cereyanlar hedisi istinad qebul etmemekle birlikde hedisleri de tamamile redd etmezler 1974 cu ilde Quranda 19 mocuzesi olaraq bilinen ve Islam dunyasininda boyuk mubahiselere yol acan riyazi sistemi ortaya atan reformist din adami Resad Xelifenin qurdugu Beynelxalq Muselmanlar Camaati qrupu ise hedis ve sunneni tamamile redd eder namaz ve dualarda Mehemmed peygemberin adini zikr etmeyi onlara Allaha serik qosma sirk olaraq qebul ederler Resad Xelife hedis ve sunnenin seytani telimler oldugunu hedislerin Mehemmed peygember adina uydurulmus kutleleri dinden ve Allahdan uzaqlasdiran yalanlar oldugunu yalniz Quranin dini qaynaq alinmasi lazim oldugunu mudafie etdi 19 Mart 1989 tarixinde toplanan ve aralarinda Seyx Ebduleziz Bin Baz ile Yusuf Kardavinin de oldugu 38 neferlik Dunya Islam Fiqh Surasi terefinden Salman Rusdi ile birlikde olume mehkum edildi Ozu haqqinda olum fetvasi ve tehdidlerine baxmayaraq her gun seher gun dogmadan evvel Tucson Mescidine getmeyi tekrarlanan hala getiren Resad Xelife bu davranisinin evezini heyati ile odedi Mescide saxlanan iki kisininin hucumuna ugrayan Resad Xelife iyirmiden cox yerinden bicaqlanaraq 31 Yanvar 1990 tarixinde olduruldu Son zamanlar Turkiyede ise Caner Taslaman Emre Dorman Edip Yuksel Mehmet Okuyan Ihsan Eliacik ve Kuran Arasdirmalar Grubu kimi kesler ve qruplar Quran muselmanligi nitqini cox muveffeqiyyetli bir sekilde dile getirdi Daha evvelceden Huseyn Atay ve Yasar Nuri Ozturkunde bu sekilde mueyyen mubahiseleri ve muzakireleri olmusdu Bu keslerin danisiqlari Caner Taslaman Edip Yuksel Emre Dorman kimi kesler qeder xalq uzerinde tesir etmemisdi Bunun sebebleri arasinda internetin evvelkiler zamaninda kafi istifade edilmemesi ve Yasar Nurinin ideoloji goruslerinin xalq terefinde bir qarsiligi olmamasi yatir Caner Taslaman Emre Dorman Edip Yuksel ve benzerlerinin interneti muveffeqiyyetli bir sekilde istifade etmesi ve bu keslerden qruplardan bir bire kimi toreyen blog ve sosial media hesablari Quran muselmanligi anlayisini hec olmadigi qeder yaydi Azerbaycanda ise ilahiyyatci olaraq taninan Elsad Miri ve 1993 cu ilde Quran i Kerimi Azerbaycan dilinde tercume etmis Neriman Qasimoglu bu cereyanin aparici rollarindandir EtimalogiyaQuranilik ve ya Quran muselmanligi erebce قرآنيون qurʾaniyun kimi istinad edilir Quran muselmanlari ozlerini sadece Allaha teslim eden muselman ve ya reformist kimi qeleme verirler TarixAbbasi xilafeti zamaninda Ibrahim an Nazzam 775 845 adli sair teoloq ve huquqsunas Nazzamiya adli bir cereyan quraraq Qurandan basqa diger butun dini iddia edilen qaynaqlari redd etmisdir Meshur sagirdi Serqi Afrika esilli ereb yazicisi ve alimi olan El Cahiz ise davamli olaraq hedisleri izleyenleri tenqid edirdi XIX esrde Cenubi Asiyada hedislerin artiq oldugunu dusunen ve yeni reformasiyani mudafie eden Quran ehli adli herekat meydana gelmisdir Bu herekata ilk qosulanlar evvelceden hedisleri mohkem sekilde mudafie etmis lakin herekata qosulduqdan daha sonra hedislerin hamisini tamami ile deyil bir qismini redd etmisler XX esrde ise Mehemmed Tofiq Sidqi terefinden Misirde selefiliye qarsi yeni Qurani herekat ortaya cixmisdir Teqib2015 ci ilde ozunu Quran muselmani adlandiran 27 sexs Sudanda hebs edilmisdir Meshur Quran muselmanlariAhmed Subhy Mansour 1949 tevelludlu Misir kokenli amerikali muselman alim O Misirde kicik bir Qurani cemiyyet qurduqdan sonra bezi olkelere surgun edildi Hal hazirda Amerika Birlesmis Statlarinda siginacaq axtaran sexs kimi taninir Chekannur Maulavi 1936 tevelludlu 29 iyul 1993 itdi Hindistanin Malappuram mahalinda yasamis muselman alimi Sadece Quran suari adi altinda Islam dunyasinda mubahiselere yol acan dusunceleri olmusdur 1993 cu ilden sonra birden bire itdiyi ve o gunden bu gune qeder hele de tapilmadigi bilinir Bezi mutexxesislerin fikrine gore ise o artiq coxdan vefat etmisdir Edip Yuksel 1957 tevelludlu kurd kokenli Amerika vetendasi Quranda 19 sistemini ortaya atan Resad Xelifenin dostu ve davamcisi olan Edip Yuksel dini dusuncesinden dolayi olkesinde bezi dini cereyanlar terefinden teqibe meruz qalmis ve daha sonradan olkesini terk ederek Amerika Birlesmis Statlarina yerlesmisdir Pesesi vekillik ve muellimlik olan Edip Yuksel Amerika Birlesmis Statlarinda hal hazirda da oz fealiyyetini davam etdirir Brown Mackie Collegede felsefe ve mentiq Pima Community Collegede ise etika ve huquq sahesini oyredir Turk ingilis dillerinde tercume edilmis ve kutle arasinda boyuk bir tesiri olmus kitablari hele de oxucular arasinda yaygindir Ibrahim an Nazzam 775 845 Nazzamiyya adli dini cereyanin tesiscisi Afro Iraq filosof ilahiyyatci El Cahizin muellimi Nasir Subhani 1951 1990 kurd menseli Iranli ve reformist din adami Evvelceden sunni olmus daha sonra ise hedisleri redd ederek sadece Qurani qebul etmisdir Iranin Paveh mahalinda Quran Akademiyasi yaratmisdir Resad Xelife 1935 1990 Misir kokenli amerikali biokimyaci ve reformist din adami Oz kitablarinda Quranin yeterli oldugunu hedislerin mezheblerin lazimsiz oldugu mudafie edirdi Onun dusuncelerine gore hedis sunne ve Qurandan kenar her hansi bir dini qaynaq seytan telimi sayilirdi Daha sonradan Seudiyye Erebistanin din adami Seyx Ebduleziz Bin Baz ile Yusuf Kardavinin de oldugu 38 neferlik Dunya Islam Fiqh Surasi terefinden Salman Rusdi ile birlikde olume mehkum edildi 31 yanvar 1990 ci ilde Camaat ul Fuqra adli terror teskilatinin uzvleri terefinden qetle yetirildi IstinadlarAhmad Aziz Islamic Modernism in India and Pakistan 1857 1964 Oxford University Press 1967 pp 14 15 Richard Stephen Voss Identifying Assumptions in the Hadith Sunnah Debate 19 org Accessed December 5 2013 Hussein Abdul Raof Theological Approaches to Qur anic Exegesis A Practical Comparative Contrastive Analysis Routledge 2012 pp 33 34 Muhammad Qasim Zaman Religion and Politics Under the Early ʻAbbasids The Emrgence of the Proto Sunni Elite Brill 1997 pg 55 G H A Juynboll The Authenticity of the Tradition Literature Discussions in Modern Egypt E J Brill 1969 pg 77 80 Daniel W Brown Rethinking Tradition in Modern Islamic Thought Cambridge University Press 1996 pp 38 41 Abiodun Alao Islamic Radicalisation and Violence in Nigeria olu kecid accessed March 1 2013 http www albawaba com loop not right type islam 27 muslims are trial sudan apostasy 777618 Girja Kumar The Book on Trial Fundamentalism and Censorship in India Har Anand Publications 1997 pp 34 35 I M Al Jubouri Islamic Thought From Mohammed to September 11 Xlibris 2010 pg 147 Subhani official website 2015 07 14 at the Wayback Machine in article of inauguration State of Arizona v Francis Glen Cusford The Investigative Project on Terrorism The Investigative Project on Terrorism Retrieved 2015 12 14 Edip Yuksel Layth Saleh al Shaiban Martha Schulte Nafeh Quran A Reformist Translation Brainbow Press 2007 http www albalagh net prophethood response rejecters shtml http www aboutquran com ba ba htm Bazm e Tolu e Islam http www quranists com pillars html Rethinking Tradition in Modern Islamic Thought Page 38 Daniel W Brown 1999 Masjid Tucson