Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qladiolus (lat. Gladiolus) — süsənkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi, çoxillik soğanağlı bitkidir eyni zamanda qılınca bənzər yarpaqlarına görə (lat. gladius) "qılınc" adlandırılır.
| Qladiolus | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Qladiolus | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Tarixi
Bizim eramızdan 300 il əvvəl Yunanlılar bu gülü buğda tarlalarında bitən alaq otu hesab etsələr də, Qədim Romada bu gözəl güllər bütün bağları bəzəyirdi. Bu bitki haqqda ilk məlumat Qədim Roma taxində rast gəlinib. Qədim Romalıların inancına görə, əgər gülün soğancası boyundan amulet kimi asılarsa bu nəinki döyüşdə qalib gəlməyə kömək edər, həttda ölümdən qoruyar. Qladiolusu qida kimi də istifadə ediblər. Qladiolus Romalılarda qladiatorların (lat. Gladiator) gülü hesab olunub.
Coğrafi ərazi
Coğrafi baxımdan qladiolus geniş yer əhatə etsədə, bu bitkinin vətəni Afrikanın tropik və subtropik zonası, Aralıq dənizidir. Vəhşi təbiətdə Avrasiyada və Rusiya- Şərqi Sibirdə rast gəlinir. Qladiolus bağbanlıqda XVI əsrin sonunda geniş yer alıb. XVII yüzillikdə Avropaya Cənubi Afrika növləri gətirildikdən sonra daha çox tanınmağa başlayıb.
Botanik təsviri
Təbiətdə 200-ə yaxın müxtəlif növ və sinifləri var. Qladiolus budaqlanmayan düz saplağlı bitkidir. Bir soğanaqdan yalnız bir saplaq bitir. Yarpaqları kökündən, şama bənzər butalar isə saplağın başında bitir. Yarpaqları uzunsov (qılınc) formadadır. Yarpağın uzunluğu ortalama 50–75 sm olur. Gül yatağı fərqli formada olur: birtərəfli, ikitərəfli və spiralvari bitir. Çiçəklənmədən sonra butaların yerində meyvələr əmələ gəlir. Meyvələrin içində toxumlar yetişir. Qəhvəyi rəngə çalan bu toxumlar yumru və oval formadadırlar. Əsasən bu kölların qısa boylu və hibrid növlərinə üstünlük versələrdə, eyni zamanda bağbanlıqda çoxillik vəhşi növləri də yetişdirilir.
Növlər
Vəhşi təbiətdə yetişən növlər
"Bataqlıq" – (ing. Gladiolus palustris) Bu növ Şimali İtaliya, Mərkəzi Avropa və Baltik yarımadasında bataqlıq çəmənlikdə bitir. Nadir hallarda Belarusiyada rast gəlinir. Qladiolusun hündürlüyü 30–60 sm, saplağı incə və zəif olur. Güllərin uzunluğu 3 sm, gül yatağındakı butaların sayı 5–8 ədəd,rəng çaları tünd bənövşəyidir.
-
![image]()
Qladiolus "Bataqlıq" (Palustris) -
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Vəhşi Qladiolus "Palustris", Behbahan
"Bizans"- (ing. Gladiolus byzantinus) Bu növ Aralıq dənizi, ön və kiçik Asiyada (Türkiyə, Suriya, İran) meşə kənarlarında və çəmənliklərdə bitir. Yay fəslində çiçək açır. Saplağı incə və düzdür, hündürlüyü 60 sm-dək uzanır. Çiçəkləri olduqca böyükdür. Mədəni yetişmiş gülün eni 5- 6 sm, təbiətdə 3-4 sm olur. Rəngi moruq - bənövşəyi rəng çaları var. Ləçəklər boyu mərkəzindən ağ zolaqlar uzanır .
"Koçi"- (ing. Gladiolus kotschyanus) Bu növ Əfqanıstan, İran və Cənubi Zaqafqaziyada, dəniz səviyəsindən 3 km hündürlükdə rütubətli subalp çəmənliklərdə bitir. Saplağları nazik amma möhkəmdir, hündürlüyü 35-65 sm olur. Gül yatağı qısadır, güllər birtərəfli bitir. Butaların sayı 4-8 ədəd, çiçəyin uzunluğu 2,5-3 sm, rəngi açıq bənövşəyidən tünd bənövşəyidək çalarlarda olur.
"Sadə Qladiolus" –(ing. Gladiolus communis) Bu növ Cənubi Avropa, İran, Krım, Kiçik Asiya, Qafqaz və Aralıq dənizində, dəniz səviyyəsindən 2,1 km hündürlükdə olan meşə və subalp çəmənliklərində bitir. Saplağları düz formadadır, hündürlüyü 60-100 sm, rəngi açıq və tünd bənövşəyi çalarda olur. Ləçəklərin mərkəzindən və alt hissəsindən ağ zolaqlar var. Ləçəklərin eni 3-4 sm-dir,qırçınlı və uçu şişdir.
Qalereya
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Gladiolus × hortulanus -
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
İsmayıllı rayonunda qladiolus
İstinadlar
- Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 23. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 36.
- Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
- Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
- "Гладиолус: посадка и уход, уборка и хранение" (rus). floristics.info. 2021-10-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-15.
- Екатерина Зиборова. "Гладиолус. Истории и легенды" (rus). gardenia.ru. 2022-03-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-15.
- "Все о гладиолусах" (rus). stroy-podskazka.ru. 2021-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-15.
- OLCHUKS. "Все о гладиолусах: виды, сорта, выращивание и применение" (rus). megaogorod.com. 2021-08-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-15.
- "Виды и сорта гладиолусов" (rus). art-pen.ru. 2020-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-30.
- "Виды и сорта гладиолусов" (rus). art-pen.ru. 2020-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-30.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qladiolus lat Gladiolus susenkimiler fesilesine aid bitki cinsi coxillik soganagli bitkidir eyni zamanda qilinca benzer yarpaqlarina gore lat gladius qilinc adlandirilir QladiolusElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad BirlepelilerDeste QulancarciceklilerFesile SusenkimilerYarimfesile Triba Cins QladiolusBeynelxalq elmi adiGladiolus L 1753Sekil axtarisiITIS 43293NCBI 49747EOL 61025TarixiBizim eramizdan 300 il evvel Yunanlilar bu gulu bugda tarlalarinda biten alaq otu hesab etseler de Qedim Romada bu gozel guller butun baglari bezeyirdi Bu bitki haqqda ilk melumat Qedim Roma taxinde rast gelinib Qedim Romalilarin inancina gore eger gulun sogancasi boyundan amulet kimi asilarsa bu neinki doyusde qalib gelmeye komek eder hettda olumden qoruyar Qladiolusu qida kimi de istifade edibler Qladiolus Romalilarda qladiatorlarin lat Gladiator gulu hesab olunub Cografi eraziCografi baximdan qladiolus genis yer ehate etsede bu bitkinin veteni Afrikanin tropik ve subtropik zonasi Araliq denizidir Vehsi tebietde Avrasiyada ve Rusiya Serqi Sibirde rast gelinir Qladiolus bagbanliqda XVI esrin sonunda genis yer alib XVII yuzillikde Avropaya Cenubi Afrika novleri getirildikden sonra daha cox taninmaga baslayib Botanik tesviriTebietde 200 e yaxin muxtelif nov ve sinifleri var Qladiolus budaqlanmayan duz saplagli bitkidir Bir soganaqdan yalniz bir saplaq bitir Yarpaqlari kokunden sama benzer butalar ise saplagin basinda bitir Yarpaqlari uzunsov qilinc formadadir Yarpagin uzunlugu ortalama 50 75 sm olur Gul yatagi ferqli formada olur birterefli ikiterefli ve spiralvari bitir Ciceklenmeden sonra butalarin yerinde meyveler emele gelir Meyvelerin icinde toxumlar yetisir Qehveyi renge calan bu toxumlar yumru ve oval formadadirlar Esasen bu kollarin qisa boylu ve hibrid novlerine ustunluk verselerde eyni zamanda bagbanliqda coxillik vehsi novleri de yetisdirilir NovlerVehsi tebietde yetisen novler Bataqliq ing Gladiolus palustris Bu nov Simali Italiya Merkezi Avropa ve Baltik yarimadasinda bataqliq cemenlikde bitir Nadir hallarda Belarusiyada rast gelinir Qladiolusun hundurluyu 30 60 sm saplagi ince ve zeif olur Gullerin uzunlugu 3 sm gul yatagindaki butalarin sayi 5 8 eded reng calari tund benovseyidir Qladiolus Bataqliq Palustris Vehsi Qladiolus Palustris Behbahan Bizans ing Gladiolus byzantinus Bu nov Araliq denizi on ve kicik Asiyada Turkiye Suriya Iran mese kenarlarinda ve cemenliklerde bitir Yay feslinde cicek acir Saplagi ince ve duzdur hundurluyu 60 sm dek uzanir Cicekleri olduqca boyukdur Medeni yetismis gulun eni 5 6 sm tebietde 3 4 sm olur Rengi moruq benovseyi reng calari var Lecekler boyu merkezinden ag zolaqlar uzanir Koci ing Gladiolus kotschyanus Bu nov Efqanistan Iran ve Cenubi Zaqafqaziyada deniz seviyesinden 3 km hundurlukde rutubetli subalp cemenliklerde bitir Saplaglari nazik amma mohkemdir hundurluyu 35 65 sm olur Gul yatagi qisadir guller birterefli bitir Butalarin sayi 4 8 eded ciceyin uzunlugu 2 5 3 sm rengi aciq benovseyiden tund benovseyidek calarlarda olur Sade Qladiolus ing Gladiolus communis Bu nov Cenubi Avropa Iran Krim Kicik Asiya Qafqaz ve Araliq denizinde deniz seviyyesinden 2 1 km hundurlukde olan mese ve subalp cemenliklerinde bitir Saplaglari duz formadadir hundurluyu 60 100 sm rengi aciq ve tund benovseyi calarda olur Leceklerin merkezinden ve alt hissesinden ag zolaqlar var Leceklerin eni 3 4 sm dir qircinli ve ucu sisdir QalereyaGladiolus hortulanus Ismayilli rayonunda qladiolusIstinadlarLinney K Genera plantarum eorumque characteres naturales secundum numerum figuram situm amp proportionem omnium fructificationis partium 5 Stokholm 1754 S 23 doi 10 5962 BHL TITLE 746 Linnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 36 Nureddin Eliyev Azerbaycanin derman bitkileri ve fitoterapiya Baki Elm 1998 Elsad Qurbanov Ali bitkilerin sistematikasi Baki 2009 Gladiolus posadka i uhod uborka i hranenie rus floristics info 2021 10 15 tarixinde Istifade tarixi 2020 08 15 Ekaterina Ziborova Gladiolus Istorii i legendy rus gardenia ru 2022 03 14 tarixinde Istifade tarixi 2020 08 15 Vse o gladiolusah rus stroy podskazka ru 2021 09 20 tarixinde Istifade tarixi 2020 08 15 OLCHUKS Vse o gladiolusah vidy sorta vyrashivanie i primenenie rus megaogorod com 2021 08 02 tarixinde Istifade tarixi 2020 08 15 Vidy i sorta gladiolusov rus art pen ru 2020 09 21 tarixinde Istifade tarixi 2020 08 30 Vidy i sorta gladiolusov rus art pen ru 2020 09 21 tarixinde Istifade tarixi 2020 08 30