Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qiraət (ərəb. القراءة) — Quranın təcvid qanunlarına və fərqli rəvayətlərə uyğun qiraət alimlərinin (imamlarının) oxunuş tərzini öyrənən elm sahəsi. Qiraət İslamın ilk dövrlərindən bu günə qədər qorunub saxlanılmış və müxtəlif elmi mərhələlərdən keçərək sistemləşdirilmişdir. Bu elmin əsas məqsədi Quranın orijinal şəkildə qorunmasını və düzgün oxunuşunu təmin etməkdir.
| Qiraət | |
|---|---|
| ərəb. القراءة | |
 | |
| Elektron versiya Elektron versiya | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Etimologiyası
Ərəb dili lüğətlərində "qiraət" "oxumaq", "tələffüz etmək" mənalarında məsdər, "səsli və ya səssiz, nəğməli və yə nəğməsiz oxuma, tilavət etmə" mənalarında isə isimdir. "Qiraət"lə eyni kökdən gələn "quran" kəliməsi də məsdərdir.Quranda "qiraət" sözünə rast gəlinməsə də "tilafət" kəliməsindən bir-neçə dəfə istifadə olunmuşdur. Qiraət kökünün ismi-fəili olan "qari" (ərəb. قاري), "Quran tilavət edən" demək olub, mübtədi və müntəhi olmaqla iki yerə ayrılır. İfrad metodu ilə qiraət öyrənməyə başlayıb, eyni metodla üç imamın qiraətini mənimsəyən şəxsə "mübtədi", qiraətlərin əksəriyyətini və məşhur olanlarını oxuyub nəql edən şəxsə "müntəhi, dörd və ya beş qiraəti ifrad təriqi ilə bilənə isə "mütəvəssit" deyilmişdir. İlk dövrdə səhabələr arasında Qur’an qiraəti sahəsində geniş biliyə malik olanlar "qurra" adlandırılmışdır.
Qiraətlə eyni kökdən əmələ gəlmiş "muqri" (ərəb. مقريء) termini isə qiraətləri sağlam və fasiləsiz bir isnadla əldə etmiş bir ustaddan müşafəhə (ağızdan-ağıza) yolu ilə rəvayət edən qiraət alimini ifadə edir. Bu ifadə ilk dəfə, Məhəmməd peyğəmbər tərəfindən Birinci Əqabə Beyətindən sonra Əvs və Xəzrəc qəbilələrinə Quran öyrətmək üçün təyin edilən Musab ibn Umeyr üçün istifadə edilmişdir.
Ərəb dilindəki "qiraət" sözünün əmələ gəldiyi kök, ərəb dilinə qohum dillər olan ivrit dilində (həmçinin Tövratda) və aram dilində də mövcuddur.
İslam elmi termini olaraq bu söz müxtəlif mənalarda şərh edilmişdir: Rəqib əl-İsfahaniyə görə qiraət, tərtildə hərf və kəlmələri bir-birinə qatmaqdır. görə isə, mütəvatir ixtilaf vəchləri nöqteyi-nəzərindən Allah kəlamı olan Qurani-Kərimin nəzminin formalarından bəhs edən bir elm sahədir.
Tarixi
Quran qiraəti (oxunuşu) İslamın ilk illərindən başlayaraq inkişaf etmiş və xüsusi bir elm sahəsinə çevrilmişdir. Bu sahə Məhəmməd peyğəmbərin Quranı fərqli ləhcələrlə oxuma icazəsinə əsaslanaraq formalaşmışdır.
İlk dövr
Quranın nazil olduğu dövrdə Məhəmməd peyğəmbər onu müxtəlif ləhcələrdə (ərəbcənin fərqli şivələrində) səhabələrinə öyrətmişdir. Səhabələrdən bəziləri qiraət sahəsində xüsusi qabiliyyətləri ilə seçilmiş və "qurra" (qiraət alimləri) adlandırılmışdır. Onların arasında Abdullah ibn Məsud, Übey ibn Kəab, Əbu Musa əl-Əşari və Zeyd ibn Sabit kimi məşhur səhabələr var idi.
Rəsmi mətnin yaradılması və Qiraət fərqləri
Osman ibn Əffan dövründə İslam dünyasında qiraət fərqləri meydana çıxmağa başladı. Bunun qarşısını almaq üçün Osman, Zeyd ibn Sabitin rəhbərliyi ilə Quranın rəsmi mətnini yazdırdı və bu mətn üzərində birləşmək üçün müxtəlif bölgələrə göndərdi. Bu proses bəzi ləhcələrin unudulmasına səbəb olsa da, bəzi qiraət fərqləri saxlanıldı.
Qiraət İmamlarının Dövrü
VIII–IX əsrlərdə İslam alimləri arasında Quranın oxunuş tərzlərini sistemləşdirmək üçün ciddi çalışmalar aparıldı. Bu dövrdə yeddi əsas qiraət imamı və onların raviləri məşhurlaşdı.
Qiraət elminin inkişafı
X əsrdə böyük qiraət alimi İbnül-Cəzəri qiraət elmini sistemləşdirən ən mühüm alimlərdən biri olub. O, "ən səhih" hesab edilən on qiraəti toplayaraq Quranın oxunuş tərzlərini elmə əsaslandırdı. Onun "ən-Nəşr fil-qiraətil-əşr" və "Təyyibətün-Nəşr" adlı əsərləri bu sahədə əsas mənbələr sırasındadır.
Qiraət imamları və onların raviləri
- Nafi (v. 169/785). Əbu Ruveym Nafi ibn Əbdürrəhman ibn Əbu Nuaym əl-Leysi. Əslən isfahanlıdır, Mədinədə vəfat etmişdir. Nafinin raviləri bunlardır:
- Qalun (v. 220/835). İsa ibn Mina. Mədinədə vəfat etmişdir.
- Vərş (v. 197/812). Osman ibn Səid əl-Misri. Misirdə vəfat etmişdir.
- İbn Kəsir (v. 120/738). Abdullah ibn Kəsir. Tabiin nəslindəndir. Məkkədə vəfat etmişdir. İbn Kəsirin raviləri:
- əl-Bəzzi (v. 250/864). Əhməd ibn Məhəmməd ibn Abdullah ibn Əbu Bəzzə.
- Qunbul (v. 291/904). Məhəmməd ibn Əbdürrəhman ibn Məhəmməd ibn Xalid ibn Səid. Məkkədə vəfat etmişdir.
- Əbu Amr (v. 154/771). Zeyyan ibn Əla ibn Əmmar əl-Məzini əl-Bəsri. Adının Yəhya olduğu da rəvayət edilmişdir. Kufədə vəfat etmişdir. Əbu Amrın raviləri:
- əd-Duri (v. 246/860). Əbu Amr Həfs ibn Ömər ibn Əbdüləziz əd-Duri.
- əs-Susi (v. 261/875). Əbu Şüeyb Saleh ibn Zeyyad ibn Abdullah əs-Susi.
- İbn Amir (v. 118/736). Abdullah ibn Amir əş-Şəmi əl-Yəhsubi. Vəlid ibn Əbdülməlik zamanında Dəməşqin qazısı olmuşdur. Tabiin nəslindəndir. Dəməşqdə vəfat etmişdir. İbn Amirin raviləri:
- Hişam (v. 245/859). Hişam ibn Ammar ibn Nusair əl-Qadı əd-Dəməşqi. Dəməşqdə vəfat etmişdir.
- İbn Zəkvan (v. 242/856). Abdullah ibn Əhməd ibn Bəşir ibn Zəkvan əl-Qurayşi əd-Dəməşqi. Dəməşqdə vəfat etmişdir.
- Asim (v. 127/745). Asim ibn Əbun-Nücud. Künyəsi Əbu Bəkirdir. Tabiin nəslindəndir. Kufədə vəfat etmişdir. Asimin raviləri:
- Əbu Bəkr Şubə (v. 193/809). Əbu Bəkr Şubə ibn Ayyəş ibn Salim əl-Kufi. Kufədə vəfat etmişdir.
- Həfs (v. 180/796). Həfs ibn Süleyman ibn əl-Muğirə əl-Bəzzar əl-Kufi.
- Həmzə (v. 156/773). Həmzə ibn Həbib ibn Ammarə əz-Zeyyat əl-Fərdi ət-Təmimi. Əbu Cəfərin xilafəti dövründə Hilvanda (İraq) vəfat etmişdir. Həmzənin raviləri:
- Xələf (v. 229/844). Xələf ibn Hişam əl-Bəzzar. Bağdadda vəfat etmişdir.
- Xəllad (v. 220/835). Xəllad ibn Xalid. Kufədə vəfat etmişdir. Xələf və Xəllad qiraəti imam Həmzədən Əbu İsa Süleym ibn İsa əl-Hənəfi vasitəsilə rəvayət etmişlər.
- əl-Kisai (v. 189/805). Əli ibn Həmzə. Xorasan səfəri zamanı Rey şəhərinin Rənbəviyə bölgəsində vəfat etmişdir. əl-Kisainin raviləri:
- Əbul Haris (v. 240/854). əl-Leys ibn Xalid əl-Bağdadi.
- əd-Duri (v. 246/860). Əbu Amr Həfs ibn Ömər ibn Əbdüləziz əd-Duri (Əd-Duri eyni zamanda Əbu Amrın da birinci ravisidir).
Bu imamların qiraətləri "Qiraəti-Səba" (Yeddi qiraət) adlanır. Bu Yeddi qiraətə sonradan (etibarlı hesab edilən) üç qiraət də əlavə olunmuşdur. Bunların arasında ən populyarı Asim ibn Bəhdələnin (Qirati-Asim) qiraətidir.
- Əbu Cəfər (128–746). Yezid ibn əl-Qaqa əl-Məhzumi əl-Mədəni. Mədinədə vəfat etmişdir. Əbu Cəfərin raviləri:
- İbn Vərdan (160–776). Əbul-Haris İsa ibn Vərdan əl-Mədəni. Mədinədə vəfat etmişdir.
- İbn Cəmməz (170–786). Əbur-Rabi Süleyman ibn Müslim ibn Cəmməz əl-Mədəni. Mədinədə vəfat etmişdir.
- Yaqub (v. 205/825). Əbu Məhəmməd Yaqub ibn İshaq ibn Zeyd əl-Hədrəmi əl-Bəsri. Bəsrədə vəfat etmişdir. Yaqubun raviləri:
- Ruveys (238–852). Əbu Abdullah Məhəmməd ibn əl-Mütəvəkkil əl-Lului əl-Bəsri. Bəsrədə vəfat etmişdir.
- Rəvh (234–848). Əbul-Həsən Rəvh ibn Əbdul-Mumin əl-Basri ən-Nəhvi.
- Xələf (v. 229/844). Əbu Məhəmməd Xələf ibn Hişam ibn Saleh əl-Bəzzar əl-Bağdadi. Xələfin raviləri:
- İshaq (286–899). Əbu Yaqub İshaq ibn İbrahim ibn Osman əl-Vərrak əl-Mərvizi əl-Bağdadi.
- İdris (292–904). Əbul-Həsən İdris ibn Əbdülkərim əl-Bağdadi əl-Həddad. Qurban bayramı günü vəfat etmişdir.
Yuxardakı on qiraət birlikdə "Qiraəti-Əşəra" (On qiraət) adlanır. Bu qiraətlər mütəvatir qiraətlər olub, dünyaya ən çox yayılmış qiraətlərdir.
- İbn Muheysin (v. 123/741). Raviləri Bəzzi (v. 250/864) və İbn Şənəbuzdur (v. 328/939).
- Yezidi (v. 202/812). Raviləri Süleyman ibn Həkəm (v. 235/850) və Əhməd ibn Fərəhdir (v. 303/916).
- Həsən əl-Bəsri (v. 110/728). Raviləri Şücə ibn Əbu Nəsr və (v. 190/806) və Duridir (v. 248/862).
- Əməş (v. 148/765). Raviləri Əbul-Abbas əl-Muttəvvii (v. 371/982) və Şənəbuzidir (v. 388/998).
Yuxardakı on dörd qiraət birlikdə "Qiraəti-Ərbəətə Əşər" (On dörd qiraət) adlanır.
Coğrafiyası
Bu gün İslam dünyasında ən çox yayılan qiraət növü Asim qiraətidir (Həfs rəvayəti). Asim qiraətindən sonra ən çox yayılmış və aktif olaraq oxunan qiraətlərdən biri Əbu Amr qiraətidir. Bu qiraət Somali, Sudan, Çad, Nigeriya və Mərkəzi Afrika ölkələrində oxunur. Bir digər qiraət də Nafi qiraətinin Vərş rəvayətidir. Vərş rəvayəti Əlcəzair, Tunis, Mərakeş, Mavritaniya, Qərbi Afrikada Seneqal, Mali, Nigeriya həmçinin Misir, Liviya və Çadda oxunur. Nafi qiraətinin Qalun rəvayəti isə Liviyada rəsmi qiraət olub, Tunisin böyük hissəsində oxunur. Digər qiraətlər isə daha çox elmi dairələrdə və xüsusi tədris müəssisələrində öyrənilir.
Qiraət imamlarının rəmzləri
Qiraət imamlarının rəmzləri bunlardır:
- Nafi (Mədinənin qiraət imamı) — ا (əlif):
- İbn Kəsir (Məkkənin qiraət imamı) — د (dəl);
- Əbu Amr (Bəsrənin qiraət imamı) — ح (ha);
- İbn Amir (Şamın qiraət imamı) — ك (kəf);
- Asim ibn Bəhdələ (Kufənin qiraət imamı) — ن (nun);
- Həmzə (Kufənin qiraət imamı) — ف (fə);
- Əl-Kisai (Kufənin qiraət imamı) — ر (ra).
Qiraətlərlə bağlı qələmə alınmış əsərlər
"Yeddi qiraət"lə bağlı qələmə alınmış əsərlərin bəziləri bunlardır:
- İbn Mücahid, "Kitabus-səba" (Qahirə 1980);
- İbn Hələveyh, "əl-Huccə fil-qiraətis-səb" (Küveyt 1990, 1996);
- Dəni, "ət-Təysir fil-qiraətis-səb" (İstanbul 1930);
- İbn Şüreyh, "əl-Kafi fil-qiraətis-səb" (Beyrut 2000);
- Səfakusi, "Qəysun-nəf fil-qiraətis-səb" (Beyrut 1981);
- İbnül-Bəziş, "əl-İknə fil-qiraətis-səb" (Dəməşq 1983);
- Şatibi, "Xirzul-əmani və vəchut-təhani" (Qahirə 1876; Beyrut 1981; Tənta 1991).
"On qiraət"lə bağlı qələmə alınmış əsərlərin bəziləri bunlardır:
- İbn Mihran ən-Nisaburi, "əl-Qayə fil-qiraətil-əşr" (Riyad 1985, 1990);
- Mübarək ibn Həsən əş-Şəhrəzuri, "əl-Misbəhuz-zahir fil-qiraətil-əşril-bəvahir";
- Əbül-Əla əl-Həmədani, "Qayətül-ixtisarfil-qiraətil-əşr li-əimmətil-əmsar" (Ciddə 1994);
- İbnül-Vəcih,"əl-Kənz fil-qiraətil-əşr" (Beyrut 1998);
- İbnül-Cəzəri, "ən-Nəşr fil-qiraətil-əşr" (Qahirə 1976).
Həmçinin bax
İstinadlar
- İbn Mənzur. Lisənul-ərəb (ərəb). Beyrut. Hicri 1299-1308. "قرا" maddəsi.
- İbn əl-Cəzəri. Muncidul-muqriin (ərəb). Beyrut. 1980. 3.
- İbn əl-Cəzəri. Qayətun-Nihayə (ərəb). II. 299.
- Hughes. Notes on Muhammadanism (ingilis). 14.
- Jeffery, Arthur. The Foreign Vocabulary of the Qur’ān (ingilis). 233.
- "القراءة". 01.04.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- Əbu Hənifə Numan İbn Sabit, Tərcümə və şərh edən: Fizuli Hüsiyev. əl-Fiqhul-Əkbər (az.). Bakı: İpəkyolu Nəşriyyatı. 2014. 28. ISBN .
- "10 kiraat imamlari ve ravileri". 01.04.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- "Dünya Çapında Günümüzde Okunan Kur'an Kıraatleri". 01.04.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- "KIRAAT IMAMLARI VE ONLARIN RUMUZLARI". 01.04.2025 tarixində arxivləşdirilib.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qiraet ereb القراءة Quranin tecvid qanunlarina ve ferqli revayetlere uygun qiraet alimlerinin imamlarinin oxunus terzini oyrenen elm sahesi Qiraet Islamin ilk dovrlerinden bu gune qeder qorunub saxlanilmis ve muxtelif elmi merhelelerden kecerek sistemlesdirilmisdir Bu elmin esas meqsedi Quranin orijinal sekilde qorunmasini ve duzgun oxunusunu temin etmekdir Qiraetereb القراءة Elektron versiya Elektron versiya Vikianbarda elaqeli mediafayllarEtimologiyasiEreb dili lugetlerinde qiraet oxumaq teleffuz etmek menalarinda mesder sesli ve ya sessiz negmeli ve ye negmesiz oxuma tilavet etme menalarinda ise isimdir Qiraet le eyni kokden gelen quran kelimesi de mesderdir Quranda qiraet sozune rast gelinmese de tilafet kelimesinden bir nece defe istifade olunmusdur Qiraet kokunun ismi feili olan qari ereb قاري Quran tilavet eden demek olub mubtedi ve muntehi olmaqla iki yere ayrilir Ifrad metodu ile qiraet oyrenmeye baslayib eyni metodla uc imamin qiraetini menimseyen sexse mubtedi qiraetlerin ekseriyyetini ve meshur olanlarini oxuyub neql eden sexse muntehi dord ve ya bes qiraeti ifrad teriqi ile bilene ise mutevessit deyilmisdir Ilk dovrde sehabeler arasinda Qur an qiraeti sahesinde genis biliye malik olanlar qurra adlandirilmisdir Qiraetle eyni kokden emele gelmis muqri ereb مقريء termini ise qiraetleri saglam ve fasilesiz bir isnadla elde etmis bir ustaddan musafehe agizdan agiza yolu ile revayet eden qiraet alimini ifade edir Bu ifade ilk defe Mehemmed peygember terefinden Birinci Eqabe Beyetinden sonra Evs ve Xezrec qebilelerine Quran oyretmek ucun teyin edilen Musab ibn Umeyr ucun istifade edilmisdir Ereb dilindeki qiraet sozunun emele geldiyi kok ereb diline qohum diller olan ivrit dilinde hemcinin Tovratda ve aram dilinde de movcuddur Islam elmi termini olaraq bu soz muxtelif menalarda serh edilmisdir Reqib el Isfahaniye gore qiraet tertilde herf ve kelmeleri bir birine qatmaqdir gore ise mutevatir ixtilaf vechleri noqteyi nezerinden Allah kelami olan Qurani Kerimin nezminin formalarindan behs eden bir elm sahedir TarixiQuran qiraeti oxunusu Islamin ilk illerinden baslayaraq inkisaf etmis ve xususi bir elm sahesine cevrilmisdir Bu sahe Mehemmed peygemberin Qurani ferqli lehcelerle oxuma icazesine esaslanaraq formalasmisdir Ilk dovr Quranin nazil oldugu dovrde Mehemmed peygember onu muxtelif lehcelerde erebcenin ferqli sivelerinde sehabelerine oyretmisdir Sehabelerden bezileri qiraet sahesinde xususi qabiliyyetleri ile secilmis ve qurra qiraet alimleri adlandirilmisdir Onlarin arasinda Abdullah ibn Mesud Ubey ibn Keab Ebu Musa el Esari ve Zeyd ibn Sabit kimi meshur sehabeler var idi Resmi metnin yaradilmasi ve Qiraet ferqleri Osman ibn Effan dovrunde Islam dunyasinda qiraet ferqleri meydana cixmaga basladi Bunun qarsisini almaq ucun Osman Zeyd ibn Sabitin rehberliyi ile Quranin resmi metnini yazdirdi ve bu metn uzerinde birlesmek ucun muxtelif bolgelere gonderdi Bu proses bezi lehcelerin unudulmasina sebeb olsa da bezi qiraet ferqleri saxlanildi Qiraet Imamlarinin Dovru VIII IX esrlerde Islam alimleri arasinda Quranin oxunus terzlerini sistemlesdirmek ucun ciddi calismalar aparildi Bu dovrde yeddi esas qiraet imami ve onlarin ravileri meshurlasdi Qiraet elminin inkisafiX esrde boyuk qiraet alimi Ibnul Cezeri qiraet elmini sistemlesdiren en muhum alimlerden biri olub O en sehih hesab edilen on qiraeti toplayaraq Quranin oxunus terzlerini elme esaslandirdi Onun en Nesr fil qiraetil esr ve Teyyibetun Nesr adli eserleri bu sahede esas menbeler sirasindadir Qiraet imamlari ve onlarin ravileriNafi v 169 785 Ebu Ruveym Nafi ibn Ebdurrehman ibn Ebu Nuaym el Leysi Eslen isfahanlidir Medinede vefat etmisdir Nafinin ravileri bunlardir Qalun v 220 835 Isa ibn Mina Medinede vefat etmisdir Vers v 197 812 Osman ibn Seid el Misri Misirde vefat etmisdir Ibn Kesir v 120 738 Abdullah ibn Kesir Tabiin neslindendir Mekkede vefat etmisdir Ibn Kesirin ravileri el Bezzi v 250 864 Ehmed ibn Mehemmed ibn Abdullah ibn Ebu Bezze Qunbul v 291 904 Mehemmed ibn Ebdurrehman ibn Mehemmed ibn Xalid ibn Seid Mekkede vefat etmisdir Ebu Amr v 154 771 Zeyyan ibn Ela ibn Emmar el Mezini el Besri Adinin Yehya oldugu da revayet edilmisdir Kufede vefat etmisdir Ebu Amrin ravileri ed Duri v 246 860 Ebu Amr Hefs ibn Omer ibn Ebduleziz ed Duri es Susi v 261 875 Ebu Sueyb Saleh ibn Zeyyad ibn Abdullah es Susi Ibn Amir v 118 736 Abdullah ibn Amir es Semi el Yehsubi Velid ibn Ebdulmelik zamaninda Demesqin qazisi olmusdur Tabiin neslindendir Demesqde vefat etmisdir Ibn Amirin ravileri Hisam v 245 859 Hisam ibn Ammar ibn Nusair el Qadi ed Demesqi Demesqde vefat etmisdir Ibn Zekvan v 242 856 Abdullah ibn Ehmed ibn Besir ibn Zekvan el Quraysi ed Demesqi Demesqde vefat etmisdir Asim v 127 745 Asim ibn Ebun Nucud Kunyesi Ebu Bekirdir Tabiin neslindendir Kufede vefat etmisdir Asimin ravileri Ebu Bekr Sube v 193 809 Ebu Bekr Sube ibn Ayyes ibn Salim el Kufi Kufede vefat etmisdir Hefs v 180 796 Hefs ibn Suleyman ibn el Mugire el Bezzar el Kufi Hemze v 156 773 Hemze ibn Hebib ibn Ammare ez Zeyyat el Ferdi et Temimi Ebu Ceferin xilafeti dovrunde Hilvanda Iraq vefat etmisdir Hemzenin ravileri Xelef v 229 844 Xelef ibn Hisam el Bezzar Bagdadda vefat etmisdir Xellad v 220 835 Xellad ibn Xalid Kufede vefat etmisdir Xelef ve Xellad qiraeti imam Hemzeden Ebu Isa Suleym ibn Isa el Henefi vasitesile revayet etmisler el Kisai v 189 805 Eli ibn Hemze Xorasan seferi zamani Rey seherinin Renbeviye bolgesinde vefat etmisdir el Kisainin ravileri Ebul Haris v 240 854 el Leys ibn Xalid el Bagdadi ed Duri v 246 860 Ebu Amr Hefs ibn Omer ibn Ebduleziz ed Duri Ed Duri eyni zamanda Ebu Amrin da birinci ravisidir Bu imamlarin qiraetleri Qiraeti Seba Yeddi qiraet adlanir Bu Yeddi qiraete sonradan etibarli hesab edilen uc qiraet de elave olunmusdur Bunlarin arasinda en populyari Asim ibn Behdelenin Qirati Asim qiraetidir Ebu Cefer 128 746 Yezid ibn el Qaqa el Mehzumi el Medeni Medinede vefat etmisdir Ebu Ceferin ravileri Ibn Verdan 160 776 Ebul Haris Isa ibn Verdan el Medeni Medinede vefat etmisdir Ibn Cemmez 170 786 Ebur Rabi Suleyman ibn Muslim ibn Cemmez el Medeni Medinede vefat etmisdir Yaqub v 205 825 Ebu Mehemmed Yaqub ibn Ishaq ibn Zeyd el Hedremi el Besri Besrede vefat etmisdir Yaqubun ravileri Ruveys 238 852 Ebu Abdullah Mehemmed ibn el Mutevekkil el Lului el Besri Besrede vefat etmisdir Revh 234 848 Ebul Hesen Revh ibn Ebdul Mumin el Basri en Nehvi Xelef v 229 844 Ebu Mehemmed Xelef ibn Hisam ibn Saleh el Bezzar el Bagdadi Xelefin ravileri Ishaq 286 899 Ebu Yaqub Ishaq ibn Ibrahim ibn Osman el Verrak el Mervizi el Bagdadi Idris 292 904 Ebul Hesen Idris ibn Ebdulkerim el Bagdadi el Heddad Qurban bayrami gunu vefat etmisdir Yuxardaki on qiraet birlikde Qiraeti Esera On qiraet adlanir Bu qiraetler mutevatir qiraetler olub dunyaya en cox yayilmis qiraetlerdir Ibn Muheysin v 123 741 Ravileri Bezzi v 250 864 ve Ibn Senebuzdur v 328 939 Yezidi v 202 812 Ravileri Suleyman ibn Hekem v 235 850 ve Ehmed ibn Ferehdir v 303 916 Hesen el Besri v 110 728 Ravileri Suce ibn Ebu Nesr ve v 190 806 ve Duridir v 248 862 Emes v 148 765 Ravileri Ebul Abbas el Muttevvii v 371 982 ve Senebuzidir v 388 998 Yuxardaki on dord qiraet birlikde Qiraeti Erbeete Eser On dord qiraet adlanir CografiyasiBu gun Islam dunyasinda en cox yayilan qiraet novu Asim qiraetidir Hefs revayeti Asim qiraetinden sonra en cox yayilmis ve aktif olaraq oxunan qiraetlerden biri Ebu Amr qiraetidir Bu qiraet Somali Sudan Cad Nigeriya ve Merkezi Afrika olkelerinde oxunur Bir diger qiraet de Nafi qiraetinin Vers revayetidir Vers revayeti Elcezair Tunis Merakes Mavritaniya Qerbi Afrikada Seneqal Mali Nigeriya hemcinin Misir Liviya ve Cadda oxunur Nafi qiraetinin Qalun revayeti ise Liviyada resmi qiraet olub Tunisin boyuk hissesinde oxunur Diger qiraetler ise daha cox elmi dairelerde ve xususi tedris muessiselerinde oyrenilir Qiraet imamlarinin remzleriQiraet imamlarinin remzleri bunlardir Nafi Medinenin qiraet imami ا elif Ibn Kesir Mekkenin qiraet imami د del Ebu Amr Besrenin qiraet imami ح ha Ibn Amir Samin qiraet imami ك kef Asim ibn Behdele Kufenin qiraet imami ن nun Hemze Kufenin qiraet imami ف fe El Kisai Kufenin qiraet imami ر ra Qiraetlerle bagli qeleme alinmis eserler Yeddi qiraet le bagli qeleme alinmis eserlerin bezileri bunlardir Ibn Mucahid Kitabus seba Qahire 1980 Ibn Heleveyh el Hucce fil qiraetis seb Kuveyt 1990 1996 Deni et Teysir fil qiraetis seb Istanbul 1930 Ibn Sureyh el Kafi fil qiraetis seb Beyrut 2000 Sefakusi Qeysun nef fil qiraetis seb Beyrut 1981 Ibnul Bezis el Ikne fil qiraetis seb Demesq 1983 Satibi Xirzul emani ve vechut tehani Qahire 1876 Beyrut 1981 Tenta 1991 On qiraet le bagli qeleme alinmis eserlerin bezileri bunlardir Ibn Mihran en Nisaburi el Qaye fil qiraetil esr Riyad 1985 1990 Mubarek ibn Hesen es Sehrezuri el Misbehuz zahir fil qiraetil esril bevahir Ebul Ela el Hemedani Qayetul ixtisarfil qiraetil esr li eimmetil emsar Cidde 1994 Ibnul Vecih el Kenz fil qiraetil esr Beyrut 1998 Ibnul Cezeri en Nesr fil qiraetil esr Qahire 1976 Hemcinin baxHesen el Besri EmesIstinadlarIbn Menzur Lisenul ereb ereb Beyrut Hicri 1299 1308 قرا maddesi Ibn el Cezeri Muncidul muqriin ereb Beyrut 1980 3 Ibn el Cezeri Qayetun Nihaye ereb II 299 Hughes Notes on Muhammadanism ingilis 14 Jeffery Arthur The Foreign Vocabulary of the Qur an ingilis 233 القراءة 01 04 2025 tarixinde arxivlesdirilib Ebu Henife Numan Ibn Sabit Tercume ve serh eden Fizuli Husiyev el Fiqhul Ekber az Baki Ipekyolu Nesriyyati 2014 28 ISBN 978 9952 8221 7 5 10 kiraat imamlari ve ravileri 01 04 2025 tarixinde arxivlesdirilib Dunya Capinda Gunumuzde Okunan Kur an Kiraatleri 01 04 2025 tarixinde arxivlesdirilib KIRAAT IMAMLARI VE ONLARIN RUMUZLARI 01 04 2025 tarixinde arxivlesdirilib