Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbu Musa Abdullah ibn Qeys bin Süleym əl-Əşari (d.? - ö. 662)— Həkəm vəqasında Həzrət Əlini təmsil edən fəqih səhabə.
| Əbu Musa əl-Əşari | |
|---|---|
| ərəb. أبو موسى الأشعري | |
| Doğum tarixi | 602 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | ilahiyyatçı, qari |
Həyatı
Yəmənin Zəbid şəhərində oturan, əxlaq və məziyətləri Həzrət Peyğəmbər tərəfindən öyülən Əşar qəbiləsindəndir. Anası Zabyə (Tufyə) bint Vəhb Mədinəyə hicrət edib orada vəfat edən səhabədəndir. Həzrət Peyğəmbərin xalqı İslama dəvət etdiyi duyulunca Əbu Musa ilə iki qardaşının da aralarında olduğu əlli iki nəfərlik bir heyət onun yanına getmək üzrə bir gəmiyə mindi; fəqət gəmi pis hava şərtləri üzündən Həbəşistana sürükləndi. Heyət mənsubları, Cəfər ibn Əbu Talib və yoldaşlarının orada olduğunu öyrənincə bir müddət Həbəşistanda qaldılar.628-ci ildə Xeybərin fəthi sırasında Həbəşistandakı müsəlmanlarla birlikdə Mədinəyə döndülər və Həzrət Peyğəmbərin Xeybərdə olduğunu öyrənincə oraya getdilər. Ələ keçən qənimətdən onlara pay verən Rəsul-i Əkrəm, həm Həbəşistana, həm də Mədinəyə hicrət etmələri səbəbiylə iki hicrət səvabı aldıqlarını söyləyərək onları təbrik etdi;. Əbu Musanın müsəlman olmasıyla ilgili bilgi verən bəzi qaynaqlar isə onun Məkkədə İslamiyəti qəbul edərək məmləkətinə döndüyünü və daha sonra müsəlman olan Əşarilərlə birlikdə Cəfər ibn Əbu Talib və yoldaşlarının Həbəşistandan döndükləri tarixdə Mədinəyə getdiklərini, dolayısıyla Həbəşistana hicrət etmədiklərini qeyd edir.
Əbu Musa Xeybərin fəthindən sonra aparılan qəzvə və səriyyələrə qatıldı. Huneyn qəzvəsində məğlubiyyətə uğrayan düşmən əsgərlərini təqib etməyə təyin edilən əmisi Əbu Amir əl-Əşari komandasındakı birlikdə o da vardı. Əbu Amir şəhid düşərkən komandanı ona buraxdı. Birlik Mədinəyə dönüncə Rəsul-i Əkrəm hər iki komandana da dua etdi.
Həzrət Peyğəmbər, Əbu Musanı Vida həccindən öncə Yəmənin Zəbid, Ədən, Mərib və sahil tərəflərinin zəkatını toplamağa göndirdi. Əbu Bəkrin xəlifəliyi dönəmində də orada qalan Əbu Musa riddə olaylarında Əsvəd əl-Ənsi ilə mübarizəə etdi. Daha sonra Mədinəyə dönərək Suriya fətihlərinə qatıldı. Ömər onu, Muğirə ibn Şubədən boşalan Bəsrə vali və qazılığına təyin etdi (638). Bu vəzifələrlə yanaşı bəsrəlilərə Quran öyrətdi. Valiliyi əsnasında Nusaybin, Dinəvər, Qum, Kaşan kimi bir çox şəhərin fəthində önəmli xidmətlər ifa etdi. Əhvaz və İsfahanı fəth etdi. Şüştərdə Sasani ordusunu mühasirə edərək Hürmüzanı əsir aldı və xəlifəyə göndərdi. Daha sonra Ömər, Ammar ibn Yasirdən boşalan Kufə valiliyini də ona verdi (643). Əbu Musa Xəlifə Osman dövründə də Bəsrə və Kufə valisi oldu. 650-ci ildə valilikdən çıxarılınca Kufədə Quran və fıqh öyrətməyə davam etdi; tələbələrinin sayı bəzən 300 nəfərə yetirdi. 655-ci ildə Səid ibn Asın vəzifədən uzaqlaşdırıldığından sonra təkrar Kufə valiliyinə gətirildi. Xəlifə Osmanın şəhid edildiyi tarixdə bu vəzifəni sürdürürdü. Cəməl vəqasında tərəfsiz qalmağı tərcih etdiyi üçün Həzrət Əli onu valilikdən çıxardı. Əbu Musa da Dəməşq tərəfdə bir kənddə inzivaya çəkildi. Sıffin savaşı başlamadan öncə, Həzrət Əlini dəstəkləyən bəzi kimsələrin həqarətinə uğramasına baxmayaraq fitnə mövzusunda şəxsən Həzrət peyğəmbərdən duyduğu hədisləri rəvayət edərək kufəliləri bu savaşda tərəfsiz qalmağa təşviq etdi. İki qrup arasında barışın tərəfsiz həkəmlər tərəfindən gerçəkləşdirilməsi qərarlaşdırıldığı zaman Muaviyə Əmr ibn Ası, tərəfdarlarının israrına görə Həzrət Əli də Əbu Musanı həkəm olaraq seçdi. Həkəmlər Əzruxda bir araya gəldiklərində Həzrət Əli ilə Muaviyənin çıxarılaraq xəlifənin bir şura tərəfindən seçilməsini qərarlaşdırdılar. Bu qərar öncə Əbu Musa tərəfindən açıqlandı; söz sırası Əmrə gəlincə Əmr Həzrət Əlini çıxarıb xilafət məqamına Muaviyəni təyin etdiyini bildirdi. Əbu Musa buna qarşı çıxmışsa da durum dəyişməmiş və nəticədə həkəm olayı xilafət məsələsini bir çıxmaza, dalana götürmüşdür. Bu hadisəyə çox üzülən Əbu Musa siyasi həyatdan tamamilə uzaqlaşıb uzlətə çəkildi.
İstinadlar
- Ərəbcə Vikipediya. 2003.
- Cengiz Kallek, "Əşar (Bəni Əşar)", DİA, XI, 442-443
- Buxari, "Farzül-humus", 15, "Məgāzi", 38, 55
- Müslim, "Fəzailüs-sahabə", 169
Ədəbiyyat
- K. V. Zetterstéen, "Əşari", İA, IV, 392-393;
- B. Carra de Vaux, "Hicrət", a.ə., V/1, s. 477;
- L. Vəccia Vaglieri, "al-Asharī, Abū Mūsā", EI² (Fr.), I, 716-717;
- G. R. Hawting, "Abū Mūsā Ašarī", EIr., I, 346-347.
Xarici keçidlər
- Sunni view 2013-03-06 at the Wayback Machine
- Abu Musa al-Ashari 2012-08-14 at the Wayback Machine
- Ansari, Mohammad; Bouri, Ali-Akbar. Abū Mūsā al-Ashʿarī // .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebu Musa Abdullah ibn Qeys bin Suleym el Esari d o 662 Hekem veqasinda Hezret Elini temsil eden feqih sehabe Ebu Musa el Esariereb أبو موسى الأشعري Dogum tarixi 602Dogum yeri ZebidVefat tarixi 662Vefat yeri Kufe IraqFealiyyeti ilahiyyatci qariHeyatiYemenin Zebid seherinde oturan exlaq ve meziyetleri Hezret Peygember terefinden oyulen Esar qebilesindendir Anasi Zabye Tufye bint Vehb Medineye hicret edib orada vefat eden sehabedendir Hezret Peygemberin xalqi Islama devet etdiyi duyulunca Ebu Musa ile iki qardasinin da aralarinda oldugu elli iki neferlik bir heyet onun yanina getmek uzre bir gemiye mindi feqet gemi pis hava sertleri uzunden Hebesistana suruklendi Heyet mensublari Cefer ibn Ebu Talib ve yoldaslarinin orada oldugunu oyrenince bir muddet Hebesistanda qaldilar 628 ci ilde Xeyberin fethi sirasinda Hebesistandaki muselmanlarla birlikde Medineye donduler ve Hezret Peygemberin Xeyberde oldugunu oyrenince oraya getdiler Ele kecen qenimetden onlara pay veren Resul i Ekrem hem Hebesistana hem de Medineye hicret etmeleri sebebiyle iki hicret sevabi aldiqlarini soyleyerek onlari tebrik etdi Ebu Musanin muselman olmasiyla ilgili bilgi veren bezi qaynaqlar ise onun Mekkede Islamiyeti qebul ederek memleketine donduyunu ve daha sonra muselman olan Esarilerle birlikde Cefer ibn Ebu Talib ve yoldaslarinin Hebesistandan dondukleri tarixde Medineye getdiklerini dolayisiyla Hebesistana hicret etmediklerini qeyd edir Ebu Musa Xeyberin fethinden sonra aparilan qezve ve seriyyelere qatildi Huneyn qezvesinde meglubiyyete ugrayan dusmen esgerlerini teqib etmeye teyin edilen emisi Ebu Amir el Esari komandasindaki birlikde o da vardi Ebu Amir sehid duserken komandani ona buraxdi Birlik Medineye donunce Resul i Ekrem her iki komandana da dua etdi Hezret Peygember Ebu Musani Vida heccinden once Yemenin Zebid Eden Merib ve sahil tereflerinin zekatini toplamaga gondirdi Ebu Bekrin xelifeliyi doneminde de orada qalan Ebu Musa ridde olaylarinda Esved el Ensi ile mubarizee etdi Daha sonra Medineye donerek Suriya fetihlerine qatildi Omer onu Mugire ibn Subeden bosalan Besre vali ve qaziligina teyin etdi 638 Bu vezifelerle yanasi besrelilere Quran oyretdi Valiliyi esnasinda Nusaybin Dinever Qum Kasan kimi bir cox seherin fethinde onemli xidmetler ifa etdi Ehvaz ve Isfahani feth etdi Susterde Sasani ordusunu muhasire ederek Hurmuzani esir aldi ve xelifeye gonderdi Daha sonra Omer Ammar ibn Yasirden bosalan Kufe valiliyini de ona verdi 643 Ebu Musa Xelife Osman dovrunde de Besre ve Kufe valisi oldu 650 ci ilde valilikden cixarilinca Kufede Quran ve fiqh oyretmeye davam etdi telebelerinin sayi bezen 300 nefere yetirdi 655 ci ilde Seid ibn Asin vezifeden uzaqlasdirildigindan sonra tekrar Kufe valiliyine getirildi Xelife Osmanin sehid edildiyi tarixde bu vezifeni surdururdu Cemel veqasinda terefsiz qalmagi tercih etdiyi ucun Hezret Eli onu valilikden cixardi Ebu Musa da Demesq terefde bir kendde inzivaya cekildi Siffin savasi baslamadan once Hezret Elini destekleyen bezi kimselerin heqaretine ugramasina baxmayaraq fitne movzusunda sexsen Hezret peygemberden duydugu hedisleri revayet ederek kufelileri bu savasda terefsiz qalmaga tesviq etdi Iki qrup arasinda barisin terefsiz hekemler terefinden gerceklesdirilmesi qerarlasdirildigi zaman Muaviye Emr ibn Asi terefdarlarinin israrina gore Hezret Eli de Ebu Musani hekem olaraq secdi Hekemler Ezruxda bir araya geldiklerinde Hezret Eli ile Muaviyenin cixarilaraq xelifenin bir sura terefinden secilmesini qerarlasdirdilar Bu qerar once Ebu Musa terefinden aciqlandi soz sirasi Emre gelince Emr Hezret Elini cixarib xilafet meqamina Muaviyeni teyin etdiyini bildirdi Ebu Musa buna qarsi cixmissa da durum deyismemis ve neticede hekem olayi xilafet meselesini bir cixmaza dalana goturmusdur Bu hadiseye cox uzulen Ebu Musa siyasi heyatdan tamamile uzaqlasib uzlete cekildi IstinadlarErebce Vikipediya 2003 Cengiz Kallek Esar Beni Esar DIA XI 442 443 Buxari Farzul humus 15 Megazi 38 55 Muslim Fezailus sahabe 169EdebiyyatK V Zettersteen Esari IA IV 392 393 B Carra de Vaux Hicret a e V 1 s 477 L Veccia Vaglieri al Ashari Abu Musa EI Fr I 716 717 G R Hawting Abu Musa Asari EIr I 346 347 Xarici kecidlerSunni view 2013 03 06 at the Wayback Machine Abu Musa al Ashari 2012 08 14 at the Wayback Machine Ansari Mohammad Bouri Ali Akbar Abu Musa al Ashʿari