Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Dinəvər — Cəbəl (qədim Midiya ərazisi) vilayətindəki mühüm şəhərlədən biri. Xarabalığı Bisutin dağı yanında Caması-ab çayı sahilindədir.
Tarixi
Bu şəhərdən iki görkəmli tarixçi çıxıb.
Tarixçilərdən biri — Əbu Muhəmməd Abdullah ibn Muslim ibn Quteybə Dinəvəri (vəf. hicri 276 / miladi 889) əslən xorasanlı olsa da, İraqda doğulmuşdu və Bağdadda dərs deyirdi. O, ərəb dili və ədəbiyyatını, fiqh və təfsiri mükəmməl mənimsəmişdi. Bir müddət Dinəvər şəhərində qazılıq etdiyi üçün, bu ləqəblə tanınırdı. Quran kəlimələrinin və çətin hədislərin izahı, şairlərin tərcümeyi-halı barədə kitabları vardır. Dinəvəri ərəb filologiyasında Bağdad qrammatika məktəbinin əsasını qoymuşdur. Onun "əl-Məarif" əsəri ən qədim tarix mənbələrindən sayılır. Lakin müəllifə dünya şöhrəti gətirən "əl-İmamə və’s-siyasə" kitabı olmuşdur. Xilafətin tarixinə, xəlifəlik qaydalarına və hakimlik şərtlərinə həsr olunmuş bu əsəri haqlı olaraq, ən dəyərli tarixi mənbələr sırasına aid edirlər.
"Dinəvəri" ləqəbi ilə tanınan daha bir alim Əbu Hənifə Əhməd ibn Davud (vəf. hicri 282 / miladi 895) olmuşdur. O, ən müxtəlif elm sahələrində eyni səviyyədə bacarıq nümayiş etdirirdi. Dinəvəri ərəb dilçiliyi, məntiq, nücum, hesab, həndəsə, tarix, botanika və fəlsəfə mövzularında dəyərli əsərlərin müəllifidir. Hərtərəfli istedadına və ensiklopedik biliyinə görə, çoxları onu Nəsrəddin Tusi ilə müqayisə edirlər. Dinəvəri İsfahan şəhərində rəsədxana tikdirmişdi və orada astronomik cədvəllərin tərtibi ilə məşğul olurdu. Onun botanikaya aid verdiyi məlumatlar xüsusilə qiymətli sayılır. Tarix mövzusunda qələmə aldığı "əl-Əxbaru’t-tival" kitabı dünyanın yaranışından Abbasi xəlifəsi Mu’təsimin hakimiyyətinin sonuna kimi keçən müddət ərzində baş vermiş hadisələrdən bəhs edir. Kitab tarixçilər üçün əvəzsiz mənbə rolunu oynayır.
Ərəb xilafətinin dağılmağa doğru getdiyini görən bəzi kürd feodalları öz hakimiyyətlərini gücləndirərək, müstəqil dövlət qurmağa başladılar. Məsələn, 961-ci ildə bir sıra kürd tayfalarını öz ətrafında birləşdirən Həsənvayh ibn əl-Kürdi paytaxtı Dinavər olan müstəqil Həsənvayhilər əmirliyinin və sülaləsinin (961–1015) əsasını qoydu (35,114).
Həsənveyh ibn əl- Kürdinin ölümündən sonra hakimiyyət onun oğlu Bədrə keçdi (979–1015). Həsənvayh əmirliyinə Həmədan, Dinavər, Nəhavənd, Əsədabad və digər rayonlar daxil idi. Böyük kürd tarixçisi Şərəf xan Bidlisi yazır ki, Bədrin hakimiyyəti zamanı Dinavərdən Əhvaza, Xuzistana, Burucizdə, Əsədabada və Nəhavəndə qədər olan bütün qalalar, dağlar və düzənliklər Həsənveyh əmirliyinə tabe idi (11, 91).
Hulvan əmiri (1010 −1046) Dəkuka və Hulvan əmiri Əbülfəth Məhəmməd bin Annazın ölümündən sonra onun yerinə keçdi. Qonşu əmirlərlə, özəlliklə Bədr bin Həsənveyh sülaləsindən Tahir bin Hilal ilə döyüşə girişdi. Qardaşı Sudi idarəsində Tahirin üzərinə gönderdiyi ordu yenilgiye uğradıqdan, Sudi də öldürüldükdən sonra Tahirlə anlaşmak zorunda qaldıysa da, çox keçmədən onu öldürtərək qardaşının qisasını aldı (1016). Öz adına Şehrizoru idarə edən qardaşı Muhalhil ilə Dinəvər valisi olan oğlu Əbülfəth arasında çıxan anlaşmazlıqda Dinəvəri ələ keçirərək oğlunu öldürən qardaşından qisasını almaq üçün Şehrizoru mühasirə etdi (1040). Ancaq, bir nəticə əldə ede bilməyincə Dinavərin idarəsini qardaşına bıraxmaq zorunda qaldı. Səlçuqlu sərkərdəsi İbrahim İnal, Hulvanı ələ keçirincə (1046), qardaşıyla barışdıysa da, kiçik oğlunun dustaq düşdüyü Səlcuqluların əlində öldüğünü xəbər alınca üzüntüdən öldü.
Coğrafiyası
İstinadlar
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Dinever Cebel qedim Midiya erazisi vilayetindeki muhum seherleden biri Xarabaligi Bisutin dagi yaninda Camasi ab cayi sahilindedir TarixiBu seherden iki gorkemli tarixci cixib Tarixcilerden biri Ebu Muhemmed Abdullah ibn Muslim ibn Quteybe Dineveri vef hicri 276 miladi 889 eslen xorasanli olsa da Iraqda dogulmusdu ve Bagdadda ders deyirdi O ereb dili ve edebiyyatini fiqh ve tefsiri mukemmel menimsemisdi Bir muddet Dinever seherinde qaziliq etdiyi ucun bu leqeble taninirdi Quran kelimelerinin ve cetin hedislerin izahi sairlerin tercumeyi hali barede kitablari vardir Dineveri ereb filologiyasinda Bagdad qrammatika mektebinin esasini qoymusdur Onun el Mearif eseri en qedim tarix menbelerinden sayilir Lakin muellife dunya sohreti getiren el Imame ve s siyase kitabi olmusdur Xilafetin tarixine xelifelik qaydalarina ve hakimlik sertlerine hesr olunmus bu eseri haqli olaraq en deyerli tarixi menbeler sirasina aid edirler Dineveri leqebi ile taninan daha bir alim Ebu Henife Ehmed ibn Davud vef hicri 282 miladi 895 olmusdur O en muxtelif elm sahelerinde eyni seviyyede bacariq numayis etdirirdi Dineveri ereb dilciliyi mentiq nucum hesab hendese tarix botanika ve felsefe movzularinda deyerli eserlerin muellifidir Herterefli istedadina ve ensiklopedik biliyine gore coxlari onu Nesreddin Tusi ile muqayise edirler Dineveri Isfahan seherinde resedxana tikdirmisdi ve orada astronomik cedvellerin tertibi ile mesgul olurdu Onun botanikaya aid verdiyi melumatlar xususile qiymetli sayilir Tarix movzusunda qeleme aldigi el Exbaru t tival kitabi dunyanin yaranisindan Abbasi xelifesi Mu tesimin hakimiyyetinin sonuna kimi kecen muddet erzinde bas vermis hadiselerden behs edir Kitab tarixciler ucun evezsiz menbe rolunu oynayir Esas meqale Ed Dineveri Ereb xilafetinin dagilmaga dogru getdiyini goren bezi kurd feodallari oz hakimiyyetlerini guclendirerek musteqil dovlet qurmaga basladilar Meselen 961 ci ilde bir sira kurd tayfalarini oz etrafinda birlesdiren Hesenvayh ibn el Kurdi paytaxti Dinaver olan musteqil Hesenvayhiler emirliyinin ve sulalesinin 961 1015 esasini qoydu 35 114 Hesenveyh ibn el Kurdinin olumunden sonra hakimiyyet onun oglu Bedre kecdi 979 1015 Hesenvayh emirliyine Hemedan Dinaver Nehavend Esedabad ve diger rayonlar daxil idi Boyuk kurd tarixcisi Seref xan Bidlisi yazir ki Bedrin hakimiyyeti zamani Dinaverden Ehvaza Xuzistana Burucizde Esedabada ve Nehavende qeder olan butun qalalar daglar ve duzenlikler Hesenveyh emirliyine tabe idi 11 91 Hulvan emiri 1010 1046 Dekuka ve Hulvan emiri Ebulfeth Mehemmed bin Annazin olumunden sonra onun yerine kecdi Qonsu emirlerle ozellikle Bedr bin Hesenveyh sulalesinden Tahir bin Hilal ile doyuse girisdi Qardasi Sudi idaresinde Tahirin uzerine gonderdiyi ordu yenilgiye ugradiqdan Sudi de olduruldukden sonra Tahirle anlasmak zorunda qaldiysa da cox kecmeden onu oldurterek qardasinin qisasini aldi 1016 Oz adina Sehrizoru idare eden qardasi Muhalhil ile Dinever valisi olan oglu Ebulfeth arasinda cixan anlasmazliqda Dineveri ele kecirerek oglunu olduren qardasindan qisasini almaq ucun Sehrizoru muhasire etdi 1040 Ancaq bir netice elde ede bilmeyince Dinaverin idaresini qardasina biraxmaq zorunda qaldi Selcuqlu serkerdesi Ibrahim Inal Hulvani ele kecirince 1046 qardasiyla barisdiysa da kicik oglunun dustaq dusduyu Selcuqlularin elinde oldugunu xeber alinca uzuntuden oldu CografiyasiIstinadlarHemcinin baxXarici kecidler