Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mərib (ərəb. مأرب) — Yəməndə şəhər.
| Mərib | |
|---|---|
| مأرب | |
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 1.122 m, 1.095 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 17.000 nəfər |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Tarixləri miladdan öncə VIII əsrə qədər çatan Səba kitabələrində Mryb (Mrb) şəklində qeyd edilən şəhərin adı Ərəb dilli qaynaqlarda Mərib (Marib) olaraq keçir. Mərib kəliməsi haqqında, Səba krallarına verilən bir ünvan vəya Ad qəbiləsinin qollarından birinin adı olduğu yaxud “sahib, hakim” anlamını daşıyan Himyəricə maridən ya da ərəbcə “ehtiyaç” anlamındakı ərəbdən gəldiyi yolunda müxtəlif fərziyyə və görüşlər iləri sürülmüşdür .
Kimlər tərəfindən nə zaman qurulduğu bilinməyən Mərib, miladdan öncə I minildə Cənubi Ərəbistanın dəniz ipək yolu üzərindəki ən böyük mərkəzi və Səba dövlətinin paytaxtı idi. Arxeoloji qazıntı nəticələrinə görə antik şəhər 1 km²lik bir sahəni əhatə edirdi və səkkiz qapılı bir divarla çevrilmişdi.
Hələ qədim zamanlardan Məribin ən böyük və ən məşhur memarlıq əsərləri arasında saraylar və mabədlər yer alırdı. Tarixçi Həmdani Məribdə Səlhin, Həcər və Kaşib adlı saraylardan bəhs edir . Kitabələrdə də adı keçən Səlhin (Səlhim) Sarayı kralların hakimiyyət mərkəzi və iqamətgahı olaraq istifadə edilməklə, pullar da burada zərb olunurdu. Ən önəmli məbəd, şəhərdən 5 km. məsafədə ay tanrısı Almakah adına inşa olunan və bu gün Harəmü (Mahrəmü) Bilqeys deyilən Əvam adlı ziyarət mərkəziydi. Digər önəmli bir məbəd də onun yaxınındakı yenə aynı tanrı adına inşa edilən və günümüzdə Amaid deyə bilinən Bərandı. Hələ beş sütunu ayaqda duran bu binanın qalıntılarına, Quranda böyük bir taxta (arş) sahib olduğu bildirilən Səba məlikəsinə izafətlə Arşu Bilqeys də deyilməkdədir. Zamanımızda Məscidü Süleyman adıyla məscid olaraq istifadə edilən sütunlu bina da əski bir məbəddir. III əsrdə Himyarilərin əlinə keçən Mərib, paytaxtın Zafara daşınmasına baxmayaraq ticarət və ziyarət mərkəzi mahiyyətiylə önəmini qorumaya davam etdi; 525-ci ildə Həbəşlərin Yəməni işğalından sonra buraya bir də kilisə tikildi. Şəhərin quraq iqlim qurşağında olması səbəbiylə çevrəsindəki bütün əkinçilik fəaliyətlər süni suvarmaya bağlıydı və bunun üçün bir çox suvarma təsisi qurulmuşdu. Bunların ən ünlüsü Quran-i Kərimdə də bəhsi keçən Mərib, Səba və ya Arim səddi deyilən bənddi.
Şəhərin sahib olduğu zəngin və dəyərli qaya duzu yataqlarından çıxarılan Mərib duzu çox məşhurdu. Həmdani duz yataqlarının olduğu dağdan (Cəbəlülmilh) bəhs edir və billur kimi olan bu duzun bənzərinin olmadığını söyləyir . Həzrət peyğəmbərə elçi olaraq gələn Əbyaz ibn Hammal əl-Məribi (əl-Mazini) İslamiyəti qəbul edərək ildə yetmiş dəst libas göndərəcəyinə söz vermiş və istəyi üzərinə Mərib yaxınındakı duz karxanaları ona iqta edilmişdi. Rəsul-i Əkrəmə duzun axar su kimi xalq malı sayıldığı xatırladılınca onun da rızası alınarak duz karxanaları Cevf bölgəsindəki bir əraziylə dəyişdirilmişdi . Vali Bazanın vəfatından sonra Həzrət peyğəmbər Yəmənin hakimiyyətini bölgələrə ayırmış və bunlardan Məribin başına Əbu Musa əl-Əşariyi gətirmişdir .
X əsrdə Həmdani, "Śıfatü Cəzirətil-Ərəb" adlı əsərində (səh. 220-221) Məribi Yəmənin “mihlaf” adı verilən kiçik idari-inzibati bölgələrindən biri olaraq zikr edir; "əl-İklildə" əsərində buranın tarixi baxımdan diqqət çəkici şeylərə sahib olduğunu, ancaq sağında və solundakı verimliliyiylə ünlü iki ovanın yıxılan bəndin suları altında qaldığı üçün əkinçiliyə əlverişsiz hala gəldiyini, bununla birlikdə su məqsəmlərinin ayaqda durduğunu bildirir və tarixi səddin qalıntılarından söz açır. Mərib XI əsrə və sonrasına aid coğrafiya qaynaqlarında da kiçik bir qəsəbə olaraq anladılır.
Coğrafiyası
Bu bölmə boşdur. Məzmun əlavə edərək kömək edə bilərsiniz. |
Əhalisi
Bu bölmə boşdur. Məzmun əlavə edərək kömək edə bilərsiniz. |
İqlimi
Bu bölmə boşdur. Məzmun əlavə edərək kömək edə bilərsiniz. |
Ədəbiyyat
- Adolf Grohmann, “Marib”, İA, VII, 322-340;
- W. W. Müller, “Mārib”, EI² ( (ing.).), VI, 559-567.
İstinadlar
- Yaqut, V, 41; İA, VII, 337
- əl-İklil, VIII, 55, 56, 60
- ən-Nəml 27/23
- Śıfatü Cəzirətil-Ərəb, s. 221, 362
- Əbu Davud, “İmarə”, 36; İbn Sad, V, 523-524; Həmdani, Śıfatü Cəzirətil-Ərəb, s. 362
- Təbəri, III, 228, 318
- əl-İklildə, VIII, 52-53
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Saba dövləti və Mərib bəndinin hekayəsi
- http://www.dainst.org/index_3073_de.html 2006-01-15 at the Wayback Machine
 | Yəmən ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Merib ereb مأرب Yemende seher Meribمأرب15 27 45 sm e 45 19 32 s u Olke YemenTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 1 122 m 1 095 mSaat qursagi UTC 03 00EhalisiEhalisi 17 000 neferXeriteni goster gizle Merib Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiTarixleri miladdan once VIII esre qeder catan Seba kitabelerinde Mryb Mrb seklinde qeyd edilen seherin adi Ereb dilli qaynaqlarda Merib Marib olaraq kecir Merib kelimesi haqqinda Seba krallarina verilen bir unvan veya Ad qebilesinin qollarindan birinin adi oldugu yaxud sahib hakim anlamini dasiyan Himyerice mariden ya da erebce ehtiyac anlamindaki erebden geldiyi yolunda muxtelif ferziyye ve gorusler ileri surulmusdur Kimler terefinden ne zaman quruldugu bilinmeyen Merib miladdan once I minilde Cenubi Erebistanin deniz ipek yolu uzerindeki en boyuk merkezi ve Seba dovletinin paytaxti idi Arxeoloji qazinti neticelerine gore antik seher 1 km lik bir saheni ehate edirdi ve sekkiz qapili bir divarla cevrilmisdi Seba yazisi Hele qedim zamanlardan Meribin en boyuk ve en meshur memarliq eserleri arasinda saraylar ve mabedler yer alirdi Tarixci Hemdani Meribde Selhin Hecer ve Kasib adli saraylardan behs edir Kitabelerde de adi kecen Selhin Selhim Sarayi krallarin hakimiyyet merkezi ve iqametgahi olaraq istifade edilmekle pullar da burada zerb olunurdu En onemli mebed seherden 5 km mesafede ay tanrisi Almakah adina insa olunan ve bu gun Haremu Mahremu Bilqeys deyilen Evam adli ziyaret merkeziydi Diger onemli bir mebed de onun yaxinindaki yene ayni tanri adina insa edilen ve gunumuzde Amaid deye bilinen Berandi Hele bes sutunu ayaqda duran bu binanin qalintilarina Quranda boyuk bir taxta ars sahib oldugu bildirilen Seba melikesine izafetle Arsu Bilqeys de deyilmekdedir Zamanimizda Mescidu Suleyman adiyla mescid olaraq istifade edilen sutunlu bina da eski bir mebeddir III esrde Himyarilerin eline kecen Merib paytaxtin Zafara dasinmasina baxmayaraq ticaret ve ziyaret merkezi mahiyyetiyle onemini qorumaya davam etdi 525 ci ilde Hebeslerin Yemeni isgalindan sonra buraya bir de kilise tikildi Seherin quraq iqlim qursaginda olmasi sebebiyle cevresindeki butun ekincilik fealiyetler suni suvarmaya bagliydi ve bunun ucun bir cox suvarma tesisi qurulmusdu Bunlarin en unlusu Quran i Kerimde de behsi kecen Merib Seba ve ya Arim seddi deyilen benddi Seherin sahib oldugu zengin ve deyerli qaya duzu yataqlarindan cixarilan Merib duzu cox meshurdu Hemdani duz yataqlarinin oldugu dagdan Cebelulmilh behs edir ve billur kimi olan bu duzun benzerinin olmadigini soyleyir Hezret peygembere elci olaraq gelen Ebyaz ibn Hammal el Meribi el Mazini Islamiyeti qebul ederek ilde yetmis dest libas gondereceyine soz vermis ve isteyi uzerine Merib yaxinindaki duz karxanalari ona iqta edilmisdi Resul i Ekreme duzun axar su kimi xalq mali sayildigi xatirladilinca onun da rizasi alinarak duz karxanalari Cevf bolgesindeki bir eraziyle deyisdirilmisdi Vali Bazanin vefatindan sonra Hezret peygember Yemenin hakimiyyetini bolgelere ayirmis ve bunlardan Meribin basina Ebu Musa el Esariyi getirmisdir X esrde Hemdani Sifatu Ceziretil Ereb adli eserinde seh 220 221 Meribi Yemenin mihlaf adi verilen kicik idari inzibati bolgelerinden biri olaraq zikr edir el Iklilde eserinde buranin tarixi baximdan diqqet cekici seylere sahib oldugunu ancaq saginda ve solundaki verimliliyiyle unlu iki ovanin yixilan bendin sulari altinda qaldigi ucun ekinciliye elverissiz hala geldiyini bununla birlikde su meqsemlerinin ayaqda durdugunu bildirir ve tarixi seddin qalintilarindan soz acir Merib XI esre ve sonrasina aid cografiya qaynaqlarinda da kicik bir qesebe olaraq anladilir CografiyasiBu bolme bosdur Mezmun elave ederek komek ede bilersiniz EhalisiBu bolme bosdur Mezmun elave ederek komek ede bilersiniz IqlimiBu bolme bosdur Mezmun elave ederek komek ede bilersiniz EdebiyyatAdolf Grohmann Marib IA VII 322 340 W W Muller Marib EI ing VI 559 567 IstinadlarYaqut V 41 IA VII 337 el Iklil VIII 55 56 60 en Neml 27 23 Sifatu Ceziretil Ereb s 221 362 Ebu Davud Imare 36 Ibn Sad V 523 524 Hemdani Sifatu Ceziretil Ereb s 362 Teberi III 228 318 el Iklilde VIII 52 53Hemcinin baxYemen Seba dovleti BilqeysXarici kecidlerSaba dovleti ve Merib bendinin hekayesi http www dainst org index 3073 de html 2006 01 15 at the Wayback Machine Yemen ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin