Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki və ya bölmədəki məlumatlar köhnədir. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası (erm. Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն, translit. Lernayin Ğarabaği Hanrapetut’yun) və ya rejimin özünü adlandırdığı kimi Artsax Respublikası (erm. Արցախի Հանրապետություն) — Beynəlxalq hüquqa əsasən Azərbaycan Respublikasına aid, Cənubi Qafqazda dənizə çıxışı olmayan və Ermənistan Respublikası, Rusiya Federasiyası və Erməni Diasporunun hərbi, siyasi və maliyyə dəstəyi ilə qurulmuş, BMT-yə üzv olan heç bir dövlət tərəfindən müstəqilliyi tanınmayan keçmiş dövlət. 1991–2024-cü illər arasında tanınmamış respublika keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin bəzi hissələrinə, o cümlədən mərkəz Xankəndinə nəzarət edirdi. Onun Ermənistana yeganə quru yolu eni 5 km olan Laçın dəhlizindən keçirdi.
| tanınmayan | |||||
| Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| erm. Արցախի Հանրապետություն | |||||
| |||||
| Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası himni | |||||
 | |||||
| | |||||
| Paytaxt | Xankəndi | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Valyuta | Dağlıq Qarabağ dramı, Ermənistan dramı | ||||
| Ərazisi |
| ||||
| Əhalisi |
| ||||
| İdarəetmə forması | respublika | ||||
| Prezident | |||||
| • 1994-1997 | Robert Köçəryan (ilk) | ||||
| • 2023-2023 | Samvel Şahramanyan (son) | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Rəsmi olaraq 10 noyabr 2020-ci ildə üçtərəfli atəşkəs bəyannaməsinə əsasən böyük hissəsində Azərbaycan Respublikası suveren nəzarəti bərpa etmişdir, bir hissəsinə isə Rusiya sülhməramlı qüvvələri nəzarət edir.
28 sentyabr 2023-cü ildə qondarma respublikanın "prezidenti" Samvel Şahramanyanın imzaladığı fərmana əsasən, 1 yanvar 2024-cü ildən etibarən idarə fəaliyyətində olan bütün dövlət qurumları və təşkilatları ləğv edilir və qondarma rejim fəaliyyətini dayandırır.
Qondarma rejimin elanı
10 dekabr 1991-ci ildə azərbaycanlıların boykot etdiyi və yalnız ermənilərin qatıldığı referendum nəticəsinə görə "müstəqillik qərarı" alınmış və 6 yanvar 1992-ci ildə də "müstəqillik" rəsmən elan edilmişdir. Lakin Ermənistan Respublikası daxil, heç bir ölkə və ya beynəlxalq qurum qondarma rejimin müstəqilliyini tanımamışdır.
Dağlıq Qarabağ və digər işğal edilmiş ərazilər BMT-də daxil olmaqla, bütün dünya dövlətləri tərəfindən Azərbaycanın ərazisi kimi tanınmışdır.
İnzibati bölgü
Hal-hazırda "paytaxt" Xankəndi ilə yanaşı 2020-ci ilə qədər Əsgəran, Hadrut, Ağdərə, Xocavənd, Şuşa bölgələrinə bölünmüşdür. Qondarma rejimin ən böyük şəhəri Xankəndidir. Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının ərazisində yerləşən inzibati bölgələr: 1.Ağdərə; 2.Əsgəran; 3.Xocavənd; 4.Hadrut; 5.Şuşa.
Xəritədə Xankəndi göstərilməmişdir.
| Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası | Azərbaycan Respublikası | SSRİ dövründə | |||
|---|---|---|---|---|---|
| Mərzlər | Şəhər / Qəsəbə | Rayon | Şəhər / Qəsəbə | Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin | |
| 1 | Əsgəran | Əsgəran (qəsəbə) | Xocalı | içində | |
| 2 | Hadrut | Hadrut (qəsəbə) | Cənubi Xocavənd | qismən içində | |
| 3 | Ağdərə | Ağdərə | qismən içində | ||
| 4 | Xocavənd | Xocavənd | Şimali Xocavənd, Ağdamın bir hissəsi | qismən içində | |
| 5 | Şuşa | Şuşa | Şuşa (rayon) | Şuşa | içində |
| 6 | Xankəndi | Xocalı | Xankəndi | içində | |
Əhalisi
1988–1994-cü illər ərzində Qarabağda azərbaycanlı yerli əhaliyə qarşı davam edən etnik təmizləmə prosesi nəticəsində 2020-yə qədər rejimin nəzarətetdiyi ərazilərdə bir nəfər də azərbaycanlı yaşamırdı. Bu da bu regionda azərbaycanlılara qarşı aparılan etnik təmizləmə prosesinin ən bariz sübutudur.
2001-ci ildə Qondarma rejimin hesabatlarına görə ölkə nüfuzunun 95 faizi erməni, digər etnik qruplar isə , və kürdlərdir. mart 2007-ci il tarixində yerli hakimiyyət əhalinin 138.000 olduğunu bildirmişdir. Ölkədə illik doğum sayının 2200–2300 aralarında olduğu, 1999-cu ilə görə təxminən 1500 nəfərlik artım olduğu elan edilmişdir.
2021-ci ildə isə bu rəqəm 120 000 nəfər açıqlansa da bu say mübahisəlidir.
Texniki problemlərə görə qrafiklər müvəqqəti olaraq söndürülüb. |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nəqliyyat
Separatçı qurum xaricdən maliyyə yardımları edilməsinə möhtac olduğu üçün onnu ərazisində uzun müddət ağır nəqliyyat problemi olmuşdur. Lakin xaricdə yaşayan ermənilərin fondu olan Hayastan All-Armenian Foundation nəqliyyat probleminin həlli üçün 25 milyon dollar yardım etmişdir. Bu vəsait hesabına Hadrut-Xankəndi-Əsgəran-Ağdərə avtomobil yolu çəkilmişdir. Bu yolun uzunluğu 169 kilometrdir.Lakin 2020-ci ildə bu yolun bir hissəsi Azərbaycanın nəzarətinə keçmişdir.
Beynəlxalq arenada vəziyyəti
Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası, onun yaradılmasında birbaşa iştirak edən və hal-hazırda rəhbərləri, Qarabağdakı separatçı hərəkatın vaxtilə öndə gedən şəxsləri olmasına baxmayaraq Ermənistan Respublikası daxil heç bir dövlət tərəfindən tanınmamışdır. BMT-yə üzv olan heç bir dövlət tərəfindən tanınmayan qondarma rejimi yalnız onun özü kimi bəzi tanınmamış separatçı rejimlər tanımışdır.
Bütün bu torpaqlar dünya birliyi tərəfindən Azərbaycanın ərazisi kimi tanınır. Lakin bütün bunlara baxmayaraq dünya birliyi Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün pozulmasına və ərazisində qonşu dövlətin (Ermənistan Respublikası) iştirak ilə terrorçu rejimin yaradılmasına göz yumurdu. Buna baxmayaraq, Azərbaycan 2020-ci ildə bu işğala son qoyaraq torpaqlarının böyük əksəriyyətini azad etdi. Qalan hissəsinə isə müvəqqəti olaraq Rusiya Sülhməramlı Kontingenti yerləşdirildi. Amma buna baxmayaraq, bu ərazilərdə hələ də erməni terrorçuları var idi.
19–20 sentyabr 2023-cü il, Azərbaycanın həyata keçirdiyi antiterror əməliyyatları nəticəsində, erməni terrorçuları "ağ bayraq" qaldıraraq Qarabağ ərazilərindən tam şəkildə tərksilah olmağa razı oldu.
28 sentyabr 2023-cü ildə, qondarma respublikanın "prezidenti" Samvel Şahramanyanın imzaladığı fərmana əsasən, 1 yanvar 2024-cü ildən etibarən idarə fəaliyyətində olan bütün dövlət qurumları və təşkilatları ləğv edilir və qondarma rejim fəaliyyətini dayandırır. Ancaq Azərbaycan Silahlı Qüvvələri 4 oktyabr 2023-cü ildə Xankəndiyə girərək Bako Saakyan və Arayik Harutyunyan olmaq üzrə qondarma rejimin üst səvviyəli şəxsləri saxladı. Azərbaycan ərazi bütövlüyünü tam bərpa etti və ermənilər bölgədə hakimiyyətini itirdi.
Həmçinin bax
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- .
- https://www.lemonde.fr/international/article/2023/09/28/la-republique-separatiste-du-haut-karabakh-va-s-autodissoudre_6191377_3210.html.
- https://lenta.ru/news/2021/03/25/nkr/.
- https://www.kavkaz-uzel.eu/blogs/83781/posts/45972.
- http://stat-nkr.am/files/publications/joxovrdagrakan_2012.pdf.
- C. Маркедонов. "СНГ-2. Феномен непризнанных государств на постсоветском пространстве". По материалам Информационно-аналитического бюллетеня «ЕвроАзия». М., 2006 г., август. Кафедра стран постсоветского зарубежья . 2012-05-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-10-10.
- (PDF). 2009-03-06 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-22.
- "Country Overview". 2012-04-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-06-01.
- . 2015-04-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-01.
- "Qarabağ iqtisadi rayonunda 120 min erməni yaşayır? - FAKTLAR". 2022-12-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-12-16.
- . 2014-05-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-01.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki ve ya bolmedeki melumatlar kohnedir Sehifeye yenilenmis melumatlar elave etmekle Vikipediyani zenginlesdirmeye komek ede bilersiniz Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasi erm Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն translit Lernayin Garabagi Hanrapetut yun ve ya rejimin ozunu adlandirdigi kimi Artsax Respublikasi erm Արցախի Հանրապետություն Beynelxalq huquqa esasen Azerbaycan Respublikasina aid Cenubi Qafqazda denize cixisi olmayan ve Ermenistan Respublikasi Rusiya Federasiyasi ve Ermeni Diasporunun herbi siyasi ve maliyye desteyi ile qurulmus BMT ye uzv olan hec bir dovlet terefinden musteqilliyi taninmayan kecmis dovlet 1991 2024 cu iller arasinda taninmamis respublika kecmis Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetinin bezi hisselerine o cumleden merkez Xankendine nezaret edirdi Onun Ermenistana yegane quru yolu eni 5 km olan Lacin dehlizinden kecirdi taninmayanQondarma Dagliq Qarabag Respublikasierm Արցախի ՀանրապետությունBayraq GerbQondarma Dagliq Qarabag Respublikasi himni2 sentyabr 1991 1 yanvar 2024Paytaxt XankendiResmi dilleri ermeni dili rus diliValyuta Dagliq Qarabag drami Ermenistan dramiErazisi 3 17 km Ehalisi 146 600 nef 2012 Idareetme formasi respublikaPrezident 1994 1997 Robert Koceryan ilk 2023 2023 Samvel Sahramanyan son Vikianbarda elaqeli mediafayllar Resmi olaraq 10 noyabr 2020 ci ilde ucterefli ateskes beyannamesine esasen boyuk hissesinde Azerbaycan Respublikasi suveren nezareti berpa etmisdir bir hissesine ise Rusiya sulhmeramli quvveleri nezaret edir 28 sentyabr 2023 cu ilde qondarma respublikanin prezidenti Samvel Sahramanyanin imzaladigi fermana esasen 1 yanvar 2024 cu ilden etibaren idare fealiyyetinde olan butun dovlet qurumlari ve teskilatlari legv edilir ve qondarma rejim fealiyyetini dayandirir Qondarma rejimin elani10 dekabr 1991 ci ilde azerbaycanlilarin boykot etdiyi ve yalniz ermenilerin qatildigi referendum neticesine gore musteqillik qerari alinmis ve 6 yanvar 1992 ci ilde de musteqillik resmen elan edilmisdir Lakin Ermenistan Respublikasi daxil hec bir olke ve ya beynelxalq qurum qondarma rejimin musteqilliyini tanimamisdir Dagliq Qarabag ve diger isgal edilmis eraziler BMT de daxil olmaqla butun dunya dovletleri terefinden Azerbaycanin erazisi kimi taninmisdir Inzibati bolguDQR ve etraf erazilerin xeritesi Qirmizi serhedlerle ehate olunmus erazi 1994 cu ilden 2020 ci iledek Dagliq Qarabag Respublikasinin nezaretinde olan erazilere uygundur Sari bolgeler kecmis Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetine DQMV uygundur yasil zolaqli bolgeler isgal edilmis yeddi Azerbaycan rayonudur lakin Ikinci Qarabag muharibesine qeder DQR terefinden idare edilirdi Hal hazirda paytaxt Xankendi ile yanasi 2020 ci ile qeder Esgeran Hadrut Agdere Xocavend Susa bolgelerine bolunmusdur Qondarma rejimin en boyuk seheri Xankendidir Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasinin erazisinde yerlesen inzibati bolgeler 1 Agdere 2 Esgeran 3 Xocavend 4 Hadrut 5 Susa Xeritede Xankendi gosterilmemisdir Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasi Azerbaycan Respublikasi SSRI dovrundeMerzler Seher Qesebe Rayon Seher Qesebe Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetinin1 Esgeran Esgeran qesebe Xocali icinde2 Hadrut Hadrut qesebe Cenubi Xocavend qismen icinde3 Agdere Agdere qismen icinde4 Xocavend Xocavend Simali Xocavend Agdamin bir hissesi qismen icinde5 Susa Susa Susa rayon Susa icinde6 Xankendi Xocali Xankendi icindeEhalisi1988 1994 cu iller erzinde Qarabagda azerbaycanli yerli ehaliye qarsi davam eden etnik temizleme prosesi neticesinde 2020 ye qeder rejimin nezaretetdiyi erazilerde bir nefer de azerbaycanli yasamirdi Bu da bu regionda azerbaycanlilara qarsi aparilan etnik temizleme prosesinin en bariz subutudur 2001 ci ilde Qondarma rejimin hesabatlarina gore olke nufuzunun 95 faizi ermeni diger etnik qruplar ise ve kurdlerdir mart 2007 ci il tarixinde yerli hakimiyyet ehalinin 138 000 oldugunu bildirmisdir Olkede illik dogum sayinin 2200 2300 aralarinda oldugu 1999 cu ile gore texminen 1500 neferlik artim oldugu elan edilmisdir 2021 ci ilde ise bu reqem 120 000 nefer aciqlansa da bu say mubahiselidir Texniki problemlere gore qrafikler muveqqeti olaraq sondurulub Il Sayi2006 137 7002007 138 800 Il Sayi2008 139 9002009 141 400 Il Sayi2010 143 6002011 144 700 Il Sayi2012 146 600NeqliyyatSeparatci qurum xaricden maliyye yardimlari edilmesine mohtac oldugu ucun onnu erazisinde uzun muddet agir neqliyyat problemi olmusdur Lakin xaricde yasayan ermenilerin fondu olan Hayastan All Armenian Foundation neqliyyat probleminin helli ucun 25 milyon dollar yardim etmisdir Bu vesait hesabina Hadrut Xankendi Esgeran Agdere avtomobil yolu cekilmisdir Bu yolun uzunlugu 169 kilometrdir Lakin 2020 ci ilde bu yolun bir hissesi Azerbaycanin nezaretine kecmisdir Beynelxalq arenada veziyyetiQondarma Dagliq Qarabag Respublikasi onun yaradilmasinda birbasa istirak eden ve hal hazirda rehberleri Qarabagdaki separatci herekatin vaxtile onde geden sexsleri olmasina baxmayaraq Ermenistan Respublikasi daxil hec bir dovlet terefinden taninmamisdir BMT ye uzv olan hec bir dovlet terefinden taninmayan qondarma rejimi yalniz onun ozu kimi bezi taninmamis separatci rejimler tanimisdir Butun bu torpaqlar dunya birliyi terefinden Azerbaycanin erazisi kimi taninir Lakin butun bunlara baxmayaraq dunya birliyi Azerbaycanin erazi butovluyunun pozulmasina ve erazisinde qonsu dovletin Ermenistan Respublikasi istirak ile terrorcu rejimin yaradilmasina goz yumurdu Buna baxmayaraq Azerbaycan 2020 ci ilde bu isgala son qoyaraq torpaqlarinin boyuk ekseriyyetini azad etdi Qalan hissesine ise muveqqeti olaraq Rusiya Sulhmeramli Kontingenti yerlesdirildi Amma buna baxmayaraq bu erazilerde hele de ermeni terrorculari var idi 19 20 sentyabr 2023 cu il Azerbaycanin heyata kecirdiyi antiterror emeliyyatlari neticesinde ermeni terrorculari ag bayraq qaldiraraq Qarabag erazilerinden tam sekilde terksilah olmaga razi oldu 28 sentyabr 2023 cu ilde qondarma respublikanin prezidenti Samvel Sahramanyanin imzaladigi fermana esasen 1 yanvar 2024 cu ilden etibaren idare fealiyyetinde olan butun dovlet qurumlari ve teskilatlari legv edilir ve qondarma rejim fealiyyetini dayandirir Ancaq Azerbaycan Silahli Quvveleri 4 oktyabr 2023 cu ilde Xankendiye girerek Bako Saakyan ve Arayik Harutyunyan olmaq uzre qondarma rejimin ust sevviyeli sexsleri saxladi Azerbaycan erazi butovluyunu tam berpa etti ve ermeniler bolgede hakimiyyetini itirdi 2020 ci il Dagliq Qarabag ateskes razilasmasinin xeritesi Hemcinin baxDagliq Qarabag Birinci Qarabag muharibesi Ikinci Qarabag muharibesiIstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir https www lemonde fr international article 2023 09 28 la republique separatiste du haut karabakh va s autodissoudre 6191377 3210 html https lenta ru news 2021 03 25 nkr https www kavkaz uzel eu blogs 83781 posts 45972 http stat nkr am files publications joxovrdagrakan 2012 pdf C Markedonov SNG 2 Fenomen nepriznannyh gosudarstv na postsovetskom prostranstve Po materialam Informacionno analiticheskogo byulletenya EvroAziya M 2006 g avgust Kafedra stran postsovetskogo zarubezhya 2012 05 31 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 10 10 PDF 2009 03 06 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 05 22 Country Overview 2012 04 19 tarixinde Istifade tarixi 2018 06 01 2015 04 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 06 01 Qarabag iqtisadi rayonunda 120 min ermeni yasayir FAKTLAR 2022 12 16 tarixinde Istifade tarixi 2022 12 16 2014 05 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 06 01 Xarici kecidler