Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Patris Emeri Lumumba (doğum adı Élias Okit'Asombo; 2 iyul 1925[…] – 17 yanvar 1961[…], Lubumbaşi[d]) — Konqo siyasətçisi. Lumumba 1960-cı ildə Afrika Konqo Demokratik Respublikasının ilk baş naziri olmuşdur.
| Patris Lumumba | |
|---|---|
| Élias Okit'Asombo | |
 | |
Konqo Demokratik Respublikasının ilk Baş Naziri | |
| 24 iyun 1960 – 14 sentyabr 1960 | |
| Əvvəlki | Mövqe quruldu |
| Sonrakı | Jozef Ileo |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 2 iyul 1925[…] |
| Vəfat tarixi | 17 yanvar 1961[…](35 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi, inqilabçı |
| Həyat yoldaşı | Paulin Opanqo |
| Dini | Roma-Katolik kilsəsi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bakı Dövlət Universitetinin yerləşdiyi Zahid Xəlilov küçəsi sovet dövründə onun adını daşıyırdı.
Erkən həyat və karyera
Belçika Konqosunun Kasavi bölgəsində Élias Okit'Asombo adı altında anadan olub. Bir missioner məktəbində oxumuş və Leopoldville (Kinşasa) və Stanleyville (Kisanqani) bölgələrində keşiş və jurnalist olaraq çalışmışdı. 1955-ci ildə Lumumba həmkarlar ittifaqının prezidenti seçildi və Belçika Liberal Partiyasına qoşuldu. 1957-ci ildə mənimsəmə ittihamına görə həbs olundu və bir il həbsdə qaldı. Sərbəst buraxıldıqdan sonra 1958-ci ildə Konqo milli hərəkatını qurdu. 1959-cu ildə Belçika Konqo milli hərəkatında Lumumbanın tutulmasına baxmayaraq beş ildə Konqonun müstəqilliyini təmin etmək planını elan etdi və dekabr ayında yerli seçkilər böyük səs çoxluğunu qazandı. 1960-cı ildə Belçikada keçirilən konfrans, May ayında planlaşdırılan seçkilərdən əvvəl 1960-cı ilin iyununda Konqoya müstəqillik verməyə qərar verdi. Lumumba və Konqo milli hərəkatı 23 iyun 1960-cı ildə ilk hökuməti təşkil etdi. Lumumba baş nazir, Yozef Kasavubu isə prezident oldu.
Lumumbanın hökumət dövrü 1960-cı ilin iyununda Belçikanın dəstəyini alan Moise Tşombenin rəhbərliyi altında Katanqa bölgəsinin müstəqillik elan edilməsindən qaynaqlanan siyasi qarşıdurmalarla təyin olundu. Birləşmiş Millətlər qoşunlarının gəlməsinə baxmayaraq qarışıqlıq davam etdi və Lumumba Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqından dəstək istədi. Sentyabr ayında Lumumba qanuni şübhəli bilinən prezident Kasavubu tərəfindən vəzifəsindən uzaqlaşdırıldı. 14 sentyabrda polkovnik Jozef Mobutunun (daha sonra Mobutu Sese Seko adlandı) başçılıq etdiyi və Kasavubu tərəfindən dəstəklənən bir hərbi xunta ələ keçirildi. Lumumba 1 dekabr 1960-cı ildə Mobutu qoşunları tərəfindən həbs edildi. Tutulduğu Port-Fransqidən Leopoldvill şəhərinə qədər əli qandallı aparıldı. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının baş katibi General Dag Hammarskjold Kasavubu'nun Lumumba'yı qanunla davranmağa dəvət etdi. Patris Lumumba xunta tərəfindən tutuldu, lakin BMT tərəfindən mühafizə altına alındı. Lakin Lumumba evdən gizlin çıxdı, Stana çatmaq və inqilabi hərəkatı yenidən alovlandırmaq istədi. Stana çatmaqda son addım olan buxar mühərrikli bərəyə minərkən Mobutunun əsgərləri tərəfindən ələ keçirildi. Saxlanılan lakin tutulmayan Lumumba hərbi maşınlarla paytaxtı gəzərkən yol kənarındakı BMT agentliyinə sığındı, ancaq BMT yalnız evinin sərhədində olanda onu qorumaq üçün məsuliyyət daşıdığını bildirdi. BMT sığınacaqdan imtina etdikdən sonra, vəzifəsindən kənarlaşdırılan baş nazir Patris Lumumba əsgərlər tərəfindən tutuldu və işgəncələr altında paytaxta gətirildi. Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı Hammarskjoldu və qərb hökumətlərini Lumumbanın tutulmasına görə məsuliyyət daşıyanlar olaraq qınadı və dərhal azad edilməsini istədi.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Təhlükəsizlik Şurası Lumumbanın dərhal azad edilməsini və Konqo hökumətinin başçısı vəzifəsinə dərhal bərpa edilməsini, Mobutu qüvvələrinin tərksilah edilməsini və Belçikanın zaman itirmədən Konqonu tərk etməsini tələb edərək, dekabrın 7-də Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının tələblərini müzakirə etmək üçün bir yığıncaq çağırdı. Sovet nümayəndəsi Valerian Zorin Amerika Birləşmiş Ştatlarının tələblərini rədd etdi və danışıqları tərk edərək təhlükəsizlik şurasının sədri vəzifəsindən getdi.
BMT-nin Lumumbanın tutulduğu şəxslər tərəfindən işgəncə verildiyi barədə bir hesabatından sonra (9 dekabr) bəzi tərəfdarları Lumumbanın 48 saat ərzində sərbəst buraxılmayacağı təqdirdə ölkədəki bütün Belçikalıları həbs edəcək və "bəzilərinin başlarını kəsməyə başlayacaqlar" təhdidini etdilər.
BMT əleyhinə səslər Yuqoslaviya, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Şri-Lanka, İndoneziya, Mərakeş və Qvineya Konqo BMT missiyasından qoşunları çıxaracaqlarını elan edərək daha da gücləndirildi.
Buna baxmayaraq, Sovet İttifaqı Lumumbanın 14 dekabr tarixli qətnaməsi 8-ə qarşı 2 səslə rədd edildi. Elə həmin gün Sovet İttifaqı Konqo məsələsinin öhdəsindən gəlmək üçün daha çox hərbi güc verən General Hammarskjoldun qərarını veto etdi.
Patris Lumumba həbs olunduğu həbsxanadan alınaraq müstəqilliyini elan edən və Lumumbanın siyasi düşməni Tşombenin tabeliyində olan Katanqa ərazisinə dostları Mauris Mpolo ve Jozef Okito ilə birlikdə köçürüldü. Bura köçürülən Lumumba və dostları eyni gündə güllələndi.
Tələsik edam hökmü ictimaiyyətə elan olunmadı və şərtlərin yerinə yetiriləcəyi gözlənildi. Lumumba və onun dostlarının edamı iki ay sonra ictimaiyyətə elan edildi. İki BMT qarşısında nümayiş edən Lumumbanın həyat yoldaşı Paulin Opanqo daim BMT rəsmiləri tərəfindən rədd edilirdi.
2002-ci ilin fevralında Belçika hökuməti "Lumumbanın öldürülməsinə səbəb olan hadisələr üçün danılmaz məsuliyyəti" etiraf edən bəyanat yaydı.
2002-ci ilin iyul ayında ABŞ hökuməti, Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin Lumumbanın əleyhdarlarına pul və siyasi dəstək vermək və Mobutuya silah və hərbi təlim verməklə Lumumbanın öldürülməsində iştirak etdiyini açıqlayan sənədlər yaydı.
İrsi
Bakı Dövlət Universitetinin yerləşdiyi Zahid Xəlilov küçəsi sovet dövründə onun adını daşıyırdı.
Qalereya
-
![image]()
Patrice Lumumba -
![image]()
Lumumba, həbsxanada çıxışı, yaralı biləklerini göstərir (1960) -
![image]()
Lumumba, 1961'de Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı'da çap edilmiş xatirə pulunda
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Patrice Lumumba // filmportal.de. 2005.
- Fabian, Johannes. Remembering the Present: Painting and Popular History in Zaire. Berkeley: University of California Press. 1996. səh. 73.
- Willame, Jean-Claude. Patrice Lumumba: La crise congolaise revisitée. Paris: Karthala. 1990. 22, 23, 25.
- Kanyarwunga, Jean I N. République démocratique du Congo : Les générations condamnées : Déliquescence d'une société précapitaliste. Paris: Publibook. 2006. 76, 502.
- "Mənim küçəm - Azərbaycan Respublikası Bakı şəhəri Yasamal Rayon İcra Hakimiyyəti". 2022-11-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-11-03.
- Gondola, Ch. Didier. The History of Congo. Greenwood histories of the modern nations (illustrated, annotated ed.). Greenwood Publishing Group. 2002. səh. 126.
- "World Briefing" (İngilis). nytimes.com. 6 fevral 2002. 2018-02-18 tarixində .
- Martin Kettle. "President 'ordered murder' of Congo leader" (İngilis). theguardian.com. 9 avqust 2000. 2019-01-04 tarixində .
Xarici keçidlər
- Patris Lumumba və haqqında yazılar
- Patris Lumumba: " 50 il sonra ABŞ-nin dəstəklədiyi sui-qəsdi xatırlayıram"
- Konqo-Peter təyinatında CIA-nin əfsanəvi stansiya müdiri Larry Devlin ilə söhbətlər
- BBC
- Patris Lumumba
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Patris Emeri Lumumba dogum adi Elias Okit Asombo 2 iyul 1925 17 yanvar 1961 Lubumbasi d Konqo siyasetcisi Lumumba 1960 ci ilde Afrika Konqo Demokratik Respublikasinin ilk bas naziri olmusdur Patris LumumbaElias Okit AsomboKonqo Demokratik Respublikasinin ilk Bas Naziri24 iyun 1960 14 sentyabr 1960EvvelkiMovqe qurulduSonrakiJozef IleoSexsi melumatlarDogum tarixi 2 iyul 1925 1925 07 02 Vefat tarixi 17 yanvar 1961 1961 01 17 35 yasinda Vefat yeri Lubumbasi d Fealiyyeti siyasetci inqilabciHeyat yoldasi Paulin OpanqoDini Roma Katolik kilsesi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Baki Dovlet Universitetinin yerlesdiyi Zahid Xelilov kucesi sovet dovrunde onun adini dasiyirdi Erken heyat ve karyeraBelcika Konqosunun Kasavi bolgesinde Elias Okit Asombo adi altinda anadan olub Bir missioner mektebinde oxumus ve Leopoldville Kinsasa ve Stanleyville Kisanqani bolgelerinde kesis ve jurnalist olaraq calismisdi 1955 ci ilde Lumumba hemkarlar ittifaqinin prezidenti secildi ve Belcika Liberal Partiyasina qosuldu 1957 ci ilde menimseme ittihamina gore hebs olundu ve bir il hebsde qaldi Serbest buraxildiqdan sonra 1958 ci ilde Konqo milli herekatini qurdu 1959 cu ilde Belcika Konqo milli herekatinda Lumumbanin tutulmasina baxmayaraq bes ilde Konqonun musteqilliyini temin etmek planini elan etdi ve dekabr ayinda yerli seckiler boyuk ses coxlugunu qazandi 1960 ci ilde Belcikada kecirilen konfrans May ayinda planlasdirilan seckilerden evvel 1960 ci ilin iyununda Konqoya musteqillik vermeye qerar verdi Lumumba ve Konqo milli herekati 23 iyun 1960 ci ilde ilk hokumeti teskil etdi Lumumba bas nazir Yozef Kasavubu ise prezident oldu Lumumbanin hokumet dovru 1960 ci ilin iyununda Belcikanin desteyini alan Moise Tsombenin rehberliyi altinda Katanqa bolgesinin musteqillik elan edilmesinden qaynaqlanan siyasi qarsidurmalarla teyin olundu Birlesmis Milletler qosunlarinin gelmesine baxmayaraq qarisiqliq davam etdi ve Lumumba Sovet Sosialist Respublikalari Ittifaqindan destek istedi Sentyabr ayinda Lumumba qanuni subheli bilinen prezident Kasavubu terefinden vezifesinden uzaqlasdirildi 14 sentyabrda polkovnik Jozef Mobutunun daha sonra Mobutu Sese Seko adlandi basciliq etdiyi ve Kasavubu terefinden desteklenen bir herbi xunta ele kecirildi Lumumba 1 dekabr 1960 ci ilde Mobutu qosunlari terefinden hebs edildi Tutuldugu Port Fransqiden Leopoldvill seherine qeder eli qandalli aparildi Birlesmis Milletler Teskilatinin bas katibi General Dag Hammarskjold Kasavubu nun Lumumba yi qanunla davranmaga devet etdi Patris Lumumba xunta terefinden tutuldu lakin BMT terefinden muhafize altina alindi Lakin Lumumba evden gizlin cixdi Stana catmaq ve inqilabi herekati yeniden alovlandirmaq istedi Stana catmaqda son addim olan buxar muherrikli bereye minerken Mobutunun esgerleri terefinden ele kecirildi Saxlanilan lakin tutulmayan Lumumba herbi masinlarla paytaxti gezerken yol kenarindaki BMT agentliyine sigindi ancaq BMT yalniz evinin serhedinde olanda onu qorumaq ucun mesuliyyet dasidigini bildirdi BMT siginacaqdan imtina etdikden sonra vezifesinden kenarlasdirilan bas nazir Patris Lumumba esgerler terefinden tutuldu ve isgenceler altinda paytaxta getirildi Sovet Sosialist Respublikalari Ittifaqi Hammarskjoldu ve qerb hokumetlerini Lumumbanin tutulmasina gore mesuliyyet dasiyanlar olaraq qinadi ve derhal azad edilmesini istedi Birlesmis Milletler Teskilati Tehlukesizlik Surasi Lumumbanin derhal azad edilmesini ve Konqo hokumetinin bascisi vezifesine derhal berpa edilmesini Mobutu quvvelerinin terksilah edilmesini ve Belcikanin zaman itirmeden Konqonu terk etmesini teleb ederek dekabrin 7 de Sovet Sosialist Respublikalari Ittifaqinin teleblerini muzakire etmek ucun bir yigincaq cagirdi Sovet numayendesi Valerian Zorin Amerika Birlesmis Statlarinin teleblerini redd etdi ve danisiqlari terk ederek tehlukesizlik surasinin sedri vezifesinden getdi BMT nin Lumumbanin tutuldugu sexsler terefinden isgence verildiyi barede bir hesabatindan sonra 9 dekabr bezi terefdarlari Lumumbanin 48 saat erzinde serbest buraxilmayacagi teqdirde olkedeki butun Belcikalilari hebs edecek ve bezilerinin baslarini kesmeye baslayacaqlar tehdidini etdiler BMT eleyhine sesler Yuqoslaviya Birlesmis Ereb Emirlikleri Sri Lanka Indoneziya Merakes ve Qvineya Konqo BMT missiyasindan qosunlari cixaracaqlarini elan ederek daha da guclendirildi Buna baxmayaraq Sovet Ittifaqi Lumumbanin 14 dekabr tarixli qetnamesi 8 e qarsi 2 sesle redd edildi Ele hemin gun Sovet Ittifaqi Konqo meselesinin ohdesinden gelmek ucun daha cox herbi guc veren General Hammarskjoldun qerarini veto etdi Patris Lumumba hebs olundugu hebsxanadan alinaraq musteqilliyini elan eden ve Lumumbanin siyasi dusmeni Tsombenin tabeliyinde olan Katanqa erazisine dostlari Mauris Mpolo ve Jozef Okito ile birlikde kocuruldu Bura kocurulen Lumumba ve dostlari eyni gunde gullelendi Telesik edam hokmu ictimaiyyete elan olunmadi ve sertlerin yerine yetirileceyi gozlenildi Lumumba ve onun dostlarinin edami iki ay sonra ictimaiyyete elan edildi Iki BMT qarsisinda numayis eden Lumumbanin heyat yoldasi Paulin Opanqo daim BMT resmileri terefinden redd edilirdi 2002 ci ilin fevralinda Belcika hokumeti Lumumbanin oldurulmesine sebeb olan hadiseler ucun danilmaz mesuliyyeti etiraf eden beyanat yaydi 2002 ci ilin iyul ayinda ABS hokumeti Merkezi Kesfiyyat Idaresinin Lumumbanin eleyhdarlarina pul ve siyasi destek vermek ve Mobutuya silah ve herbi telim vermekle Lumumbanin oldurulmesinde istirak etdiyini aciqlayan senedler yaydi IrsiBaki Dovlet Universitetinin yerlesdiyi Zahid Xelilov kucesi sovet dovrunde onun adini dasiyirdi QalereyaPatrice Lumumba Lumumba hebsxanada cixisi yarali bileklerini gosterir 1960 Lumumba 1961 de Sovet Sosialist Respublikalari Ittifaqi da cap edilmis xatire pulundaIstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Patrice Lumumba filmportal de 2005 Fabian Johannes Remembering the Present Painting and Popular History in Zaire Berkeley University of California Press 1996 seh 73 Willame Jean Claude Patrice Lumumba La crise congolaise revisitee Paris Karthala 1990 22 23 25 Kanyarwunga Jean I N Republique democratique du Congo Les generations condamnees Deliquescence d une societe precapitaliste Paris Publibook 2006 76 502 Menim kucem Azerbaycan Respublikasi Baki seheri Yasamal Rayon Icra Hakimiyyeti 2022 11 03 tarixinde Istifade tarixi 2022 11 03 Gondola Ch Didier The History of Congo Greenwood histories of the modern nations illustrated annotated ed Greenwood Publishing Group 2002 seh 126 World Briefing Ingilis nytimes com 6 fevral 2002 2018 02 18 tarixinde Martin Kettle President ordered murder of Congo leader Ingilis theguardian com 9 avqust 2000 2019 01 04 tarixinde Xarici kecidlerPatris Lumumba ve haqqinda yazilar Patris Lumumba 50 il sonra ABS nin desteklediyi sui qesdi xatirlayiram Konqo Peter teyinatinda CIA nin efsanevi stansiya mudiri Larry Devlin ile sohbetler BBC Patris Lumumba