Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Osmanlı-Venesiya müharibəsi və ya Kipr səfəri — Osmanlı-Venesiya müharibələrinin dördüncüsüdür. 1570-1573-cü illər arasında Osmanlı imperiyası ilə Venesiya Respublikası arasında baş vermişdir.
| Osmanlı–Venesiya müharibəsi | |||
|---|---|---|---|
| Osmanlı-Venesiya müharibəsi | |||
 | |||
| Tarix | 27 iyun 1570 — 7 mart 1573 | ||
| Yeri | Egey dənizi və İon dənizi | ||
| Səbəbi | Osmanlı genişlənməsi | ||
| Nəticəsi | Osmanlı qələbəsi Malta Osmanlı hakimiyyəti altında qalır Kipr (ada) Osmanlı hökmranlığına keçir Lepanto döyüşü sonrası Aralıq dənizi üzərindəki nəzarət faktiki olaraq ikiyə ayrılır. | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
XVI əsrin II yarısında II Səlimin dövründə Osmanlı imperiyasının yeritdiyi xarici siyasətin əsasında əvvəlki dövrlərdə olduğu kimi ziddiyyətli problemlərin hərbi yolla həll edilməsi planı dururdu. Bu məqsədlə Osmanlı imperiyası Avropa cəbhəsində hərbi əməliyyatlara aparıldı. Papa V Pius İspanya kralı və Venesiya ilə birləşərək, 15 may 1571-ci ildə Müqəddəs İttifaq yaratdı və Osmanlı dövlətinə qarşı xaç yürüşünə başladı. 1570-1573-cü illər arasında davam edən Osmanlı-Venesiya müharibəsində Venesiya ilə bir antiosman blokunda İspaniya, Malta, Genuya, Savoyya və başqa İtaliya dövlətləri, həmçinin Roma papası vuruşurdu. 1571-ci ildə Lepanto yaxınlığındakı dəniz savaşında əlib dəniz qüvvəlləri türk donanmasını məğlub etdi. Bu döyüş Osmanlı qüvvələrinin qələbəsi ilə nəticələnən Osmanlı-Venesiya müharibəsi zamanı Osmanlı imperiyasının hərbi qüdrətinin zəiflədiyini göstərən ilk döyüş əməliyyatı idi.
Müharibənin başlanması
Zəngin və böyük Kipr adası 1489-cu ildən bəri Venesiya hakimiyyəti altındadır. Krit ilə birlikdə, Venesiyanın xarici ərazilərinin ən vaciblərindən biri idi. XVI əsrin ortalarında, təqribən 160.000 nəfər əhalisi olan adanın ticarət yollarının ortasında olması ilə yanaşı, həm də bərəkətli torpaqlarında pambıq və şəkər yığılırdı. Koloniyanın ərazisindən ən uzaq olanları qorumaq üçün Venesiyalılar bir müddət hətta məmlüklərə 8 min dukat məbləğində illik qızıl vergisi verməyə razı olmuşlar. 1517-ci ildə Məmlüklar Osmanlı hakimiyyətinə keçdikdən sonra belə müqavilə Osmanlılarla davam etdirildi. Ancaq adanın Osmanlı torpaqlarının ortasında olması onu gələcəkdə mümkün bir hədəfə çevirdi. Eyni zamanda həcc ziyarətinə gedən müsəlmanlar adada dayanan quldurların davamlı hücumlarına məruz qalması əsas məsələlərdən biri idi. 1568-ci ildə imzalanan Ədirnə müqaviləsi ilə dayandırılan Osmanlı-Avstriya müharibələri sayəsində Osmanlılar nəhayət Kipri gündəmə gətirdi. 1566-cı ildə II Səlim taxta gələndə adanın ələ keçirilməsinə üstünlük verdi. Bu zaman Venesiyayla imzalanan barış müqaviləsi Şeyxülislam Əbussuud Əfəndi tərəfindən Kiprin qədim bir İslam torpağı olduğu səbəbiylə etibarsız sayıldı və yenidən fəth üçün hərbi əməliyyat qarşısındakı qanuni maneə qaldırıldı. II Səlimin laləsi Lələ Qara Mustafa Paşa quru qoşunlarının komandanı olarkən Müəzzinzadə Əli Paşa donanmanın başçısı təyin edilir. Əli Paşa donanma mütəxəssisi olmadığı üçün köməkçi olaraq dənizçi Piyalə Paşanı gətirir.
Osmanlı ambisiyaları aydın olduqda Venesiya hazırlıqlara başlayır. Daim genişlənən Osmanlı donanması və Malta əleyhinə uğursuz cəhddən sonra sırada Kiprin olduğu aydın olur. Xüsusilə ildə Osmanlı donanması ilə bağlı bəzi gəmilər araşdırma üçün Kipr limanlarına gəlməsi diqqət çəkmişdir. Bundan sonra Venesiya Respublikası Kpir, Krit və Korfudakı qalaların istehkamlarının genişləndirilməsi üzrə işlərə başlayır. Müdafiə təkmilləşdirilmiş və uzaqda olan Krit və Kiprin uzaq istehkamları uzun müddət özü özünə təmi edə biləcək şəkildə gücləndirilir. Lakin məlum idi ki, uzun bir mühasirədə olduğu təqdirdə, təchizat və sursat qıtlığının olacağı aşikar idi. Venesiyalıların kömək edəcəyinə ümid etdiyi İspaniya İmperiyası bu dövrdə Morisko üsyanı və Hollandiyanın öz ərazisində üsyanı ilə məşğul idi. Venetianların daha bir problemi isə odur ki, əsasən ortodoksal yunanlardan ibarət ada insanlarının Katolik Venesiyalılardan razı qalmamalarıdır.
Nəhayət, hazırlıqların başa çatması ilə bərabər 1570-ci ilin mart ayında Venesiyaya göndərilən Osmanlı səfiri Kipr ərazisinin Osmanlılara verilməsini tələb edən ultimatumla çıxış edir. Ultimatum isə rədd edilir.
Osmanlılar tərəfindən Kiprin fəthi
27 iyun 1570-ci il tarixində 350-400 parça gəmi və 60-100 min əsgərlə yola çıxan Osmanlı donanması 3 iyul günü heç bir müqavimət görmədən adanın cənubundakı Larnaka yaxınlığından quruya çıxaraq paytaxt Nikosiyaya doğru irəlilədi. Adadakı Venesiyalılar çıxartma əsnasında müdafiə olunmağı düşünsələr də, Osmanlı donanmasının böyüklüyü qarşısında bundan imtina etdilər. Müdafiədə gözləmək və köməyin gəlməsini gözləmək üstünlük təşkil edir. Nikosiya mühasirəsi 22 iyul 1570-ci il tarixindən 9 sentyabra qədər 7 həftə davam edir. Şəhər divarları altında qazılan yeraltı xəndəklər və güclü tüfəng növü sayəsində şəhər düşür. Müqəddəs İttifaqın bir hissəsi olaraq meydana gələn və Venesiya Respublikası, Papa dövləti və İspan gəmilərindən ibarət olan Səlib donanması, Kiprə girmək üzrə olarkən Kritdən aldığı Nikosyanın süqutu xəbərinə geri döndü. Nikosyanın süqutundan sonra şimaldakı Kiriniya qalası ad müqavimət göstərmədən təslim oldu. 15 sentyabr 1570-ci il tarixində Osmanlı süvariləri son istehkam olan Famaqusta qarşısında görüldü. Bu mərhələdə, ümumi Venesiya itkiləri, yerli xalqın itkiləri daxil 56 min ölü və ya əsir olur. Famaqustanı müdafiə edənlərin sayısı isə 8500 əsgər və 90 topdur. Qala komandiri Marko Antonio Barbaro 11 ay davam edəcək və tədricən artaraq sayısı 200 min əsgər və 145 topa çatan Osmanlı ordusuna qarşı müqavimət göstərəcəkdir. Osmanlı donnanması şəhəri dənizdən də tamamilə əhatə edəcək gücündən uzaq olduğu üçün Venesiyalılara ərzaq və birlik dəstəyi ala bilirdilər. Bu arada Sadrazam Sokollu Mehmet Paşa da venesiyalılara güzəştə getməyə çalışdı və Sadrazam Famaqustanda bir Venesiya ticarət koloniyasının qalması şərti ilə bütün adanın Osmanlılara verilməsini istədi.Lakin uzun sürən mühasirənin uğursuzluğu və yeni yaranmaqda olan Müqəddəs İttifaq donanmasının təşviqi ilə Venüsiyalılar təklifi rədd etdilər. Ancaq qala komandiri Bragadin tərəfindən tutulan müsəlmanlara edilən işgəncə aşkar edildikdə, Lalə Mustafa Paşa bu şəxsi işgəncə ilə öldürməyə qərar verir. Yanındakılar da öldürülür və ya əsir kölə olaraq satılması üçün götürülür.
Lepanto döyüşü
Osmanlı donanması Kiprdə olarkən Venesiya özünə tez bir zamanda müttəfiq axtarışına gedir. Osmanlılarla çox az müddət əvvəl sülh bağlamış olan Müqəddəs Roma İmperiyası bu sülhü pozan tərəf olmaq istəmirdi. Fransızlar Osmanlı ilə müttəfiq idi, Reç Pospolita isə Çar Rusiyası ilə qarşıdurma vəziyyətində idi. İspanyalılar, Maltanın böyük mühasirəsi zamanı kömək göndərməyən Venesiyalılara qəzəbli idi və II Filipp şimali Afrikaya köklənmişdi. Bu fərqlərə baxmayaraq, Papa V Pius araya girərək Müqəddəs İtiffaqın yaradılmasında uğur qazanacaq və 15 may 1571-ci il tarixində imzalanacaqdı. İtiffaq müqaviləsinə görə Messina limanında toplanacaq olan Səlib donanması Johann von Österreiçin komandanlığı altında olacaq. Bu vaxt Kiprdə mühasirədə olan Famaqusta şəhərinin zəbt olunduğu xəbəri gəlir. Yola çıxmaq üzərə olan donanmada fərqli ölkələrdən gələn komponentlər arasında şiddətli rəqabətlər problem yaradır. Dəniz komandanlığı müxtəlif ölkələr arasında bölünür. Osmanlı donanması Müəzzinzadə Əli Paşanın komandanlığı altında Lepanto açıqlığındadır. Hər iki tərəf də kəskin bir mühabirəyə hazırlaşaraq Aralıq dənizindəki donanmalarının əksəriyyətini Aralıq dənizində bir araya gətirdi. Hər iki tərəfin gücü təxminən bir-birinə bərabərdir. Osmanlı gəmilərinin sayı daha çox olsa da, səlibçilərin donanması daha güclü gəmilərdən ibarət idi. Hər iki donanmada 30 min əsgər olmasına baxmayaraq, səlib toplarının sayı isə çoxdur.
Osmanlı donanmasında arkebuz və oxçu sayı diqqət çəkirdi. 7 oktyabr günü olan mübaribədə Səlib donanması qalib gəlir, Osmanlı donanması böyük bir insan və gəmi itkisi yaşadı. Döyüş 1538-ci ilində Preveze dəniz döyüşü nəticəsində dənizlərə qurulmuş Osmanlı hökmranlığı aradan götürülür. Döyüşün Səlibçilər baxımından qısa müddətli alınması demək olar ki, heç vaxt olmamışdır. Şəlibçilərin parçalanmış donanması müxtəlif siyasi gündəmlər və qış şərtləri səbəbiylə üstünlüyü istifadə edə bilmədi. Osmanlılar isə qış aylarında çox işləməklə donanmalarını demək olar ki, bərpa etdilər. Osmanlılar Dalmatsiya sahillərindəki Venesiya torpaqlarına hücum etmişdir. Lepanto döyüşü sonrakı vəziyyət, Sokollu Mehmed Paşa tərəfindən Venesiya elçisinə xülasə edildiyi kimiː
 | Xristianlar saqqalımı qırxdırdılar, ancaq mən onların bir qolunu kəsdim. Qırxılmış saqqal yenidən çıxar, amma kəsilmiş qol geri qayıtmır. |  |
Bu şərhə baxmayaraq, Osmanlı itkiləri uzun müddət təsir göstərəcək qədər ağır idi. Döyüşdə həyatını itirən donanmanın çox nüfuzlu komandirləri, zabitləri, dənizçiləri və topçularının qısa zamanda yenidən gəlməsi imkansız idi. Venesiyalılar və İspaniyalılar bu texnik insanların yerlərinin asanlıqla doldurulmayacağını bildikləri üçün əsir götürdükləri bütün məhbusları qılıncdan keçirtmişdilər. Əvvəlki dövürdə Malta mühasirəsindəki uğursuzluğun ardından bu məğlubiyətlə əslində Aralıq dənizi faktiki Səlibçilər və Osmanlılar arasında ikiyə bölünmüş olur. Şərqi Aralıq dənizi Osmanlı nəzarətinə keçdikdə, qərbdə Osmanlı təsiri azalaraq, əhəmiyyətsiz qalacaqdı. Növbəti il Qılınc Əli Paşa yeni donanmayla Peloponnesə səfər hazırlasa da texnik gücünün və təcrübəsinin Səlibçilərdən az olduğunu başa düşərək böyük müharibələrdən çəkinərək düşmən sahillərinə hücum edəcək sonra da təhlükəsiz Modon limanına sığınacaqdı. Sonrakı dövrdə Səlibçilərin müxtəlif gündəmləri və maraqları birlikdə hərəkət etmələrini əngəlləyirdi. İspanlılar Tunisə hücum edərək ələ keçirirlər. Venesiya isə Dalmatsiyadakı torpaqları mühafizə altına almaq üçün Osmanlılar ilə razılaşma edir.
İstinadlar
- ""Türk əsiri" Servantesin ömründə və irsində türk izləri". 2023-08-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-15.
- Faroqhi (2004), pp. 38, 48
- Setton, Kenneth M. (1984). The Papacy and the Levant (1204–1571), Volume III: The Sixteenth Century to the Reign of Julius III. Philadelphia: The American Philosophical Society. .
- Turnbull, Stephen (2003). The Ottoman Empire 1326–1699 (Essential Histories Series #62). Osprey Publishing. .
- Borowiec, Andrew (2000). Cyprus: a troubled island. Greenwood Publishing Group. .
- Abulafia, David (2012). The Great Sea: A Human History of the Mediterranean. Penguin Books. .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Osmanli Venesiya muharibesi ve ya Kipr seferi Osmanli Venesiya muharibelerinin dorduncusudur 1570 1573 cu iller arasinda Osmanli imperiyasi ile Venesiya Respublikasi arasinda bas vermisdir Osmanli Venesiya muharibesiOsmanli Venesiya muharibesiTarix 27 iyun 1570 7 mart 1573Yeri Egey denizi ve Ion deniziSebebi Osmanli genislenmesiNeticesi Osmanli qelebesi Malta Osmanli hakimiyyeti altinda qalir Kipr ada Osmanli hokmranligina kecir Lepanto doyusu sonrasi Araliq denizi uzerindeki nezaret faktiki olaraq ikiye ayrilir Munaqise terefleriVenesiya Respublikasi Ispan Imperiyasi Papa dovleti Genuya respublikasi Malta Osmanli imperiyasiKomandan lar Marco Antonio Bragadin Alvise Martinengo Sebastiano Venier John Avusturya Marcantonio Colonna Giovanni Andrea Doria Jacopo Soranzo Lele Qara Mustafa Pasa Piyale Pasa Qilinc Eli PasaTereflerin quvvesi20 000 40 000 XVI esrin II yarisinda II Selimin dovrunde Osmanli imperiyasinin yeritdiyi xarici siyasetin esasinda evvelki dovrlerde oldugu kimi ziddiyyetli problemlerin herbi yolla hell edilmesi plani dururdu Bu meqsedle Osmanli imperiyasi Avropa cebhesinde herbi emeliyyatlara aparildi Papa V Pius Ispanya krali ve Venesiya ile birleserek 15 may 1571 ci ilde Muqeddes Ittifaq yaratdi ve Osmanli dovletine qarsi xac yurusune basladi 1570 1573 cu iller arasinda davam eden Osmanli Venesiya muharibesinde Venesiya ile bir antiosman blokunda Ispaniya Malta Genuya Savoyya ve basqa Italiya dovletleri hemcinin Roma papasi vurusurdu 1571 ci ilde Lepanto yaxinligindaki deniz savasinda elib deniz quvvelleri turk donanmasini meglub etdi Bu doyus Osmanli quvvelerinin qelebesi ile neticelenen Osmanli Venesiya muharibesi zamani Osmanli imperiyasinin herbi qudretinin zeiflediyini gosteren ilk doyus emeliyyati idi Muharibenin baslanmasiZengin ve boyuk Kipr adasi 1489 cu ilden beri Venesiya hakimiyyeti altindadir Krit ile birlikde Venesiyanin xarici erazilerinin en vaciblerinden biri idi XVI esrin ortalarinda teqriben 160 000 nefer ehalisi olan adanin ticaret yollarinin ortasinda olmasi ile yanasi hem de bereketli torpaqlarinda pambiq ve seker yigilirdi Koloniyanin erazisinden en uzaq olanlari qorumaq ucun Venesiyalilar bir muddet hetta memluklere 8 min dukat mebleginde illik qizil vergisi vermeye razi olmuslar 1517 ci ilde Memluklar Osmanli hakimiyyetine kecdikden sonra bele muqavile Osmanlilarla davam etdirildi Ancaq adanin Osmanli torpaqlarinin ortasinda olmasi onu gelecekde mumkun bir hedefe cevirdi Eyni zamanda hecc ziyaretine geden muselmanlar adada dayanan quldurlarin davamli hucumlarina meruz qalmasi esas meselelerden biri idi 1568 ci ilde imzalanan Edirne muqavilesi ile dayandirilan Osmanli Avstriya muharibeleri sayesinde Osmanlilar nehayet Kipri gundeme getirdi 1566 ci ilde II Selim taxta gelende adanin ele kecirilmesine ustunluk verdi Bu zaman Venesiyayla imzalanan baris muqavilesi Seyxulislam Ebussuud Efendi terefinden Kiprin qedim bir Islam torpagi oldugu sebebiyle etibarsiz sayildi ve yeniden feth ucun herbi emeliyyat qarsisindaki qanuni manee qaldirildi II Selimin lalesi Lele Qara Mustafa Pasa quru qosunlarinin komandani olarken Muezzinzade Eli Pasa donanmanin bascisi teyin edilir Eli Pasa donanma mutexessisi olmadigi ucun komekci olaraq denizci Piyale Pasani getirir Osmanli ambisiyalari aydin olduqda Venesiya hazirliqlara baslayir Daim genislenen Osmanli donanmasi ve Malta eleyhine ugursuz cehdden sonra sirada Kiprin oldugu aydin olur Xususile ilde Osmanli donanmasi ile bagli bezi gemiler arasdirma ucun Kipr limanlarina gelmesi diqqet cekmisdir Bundan sonra Venesiya Respublikasi Kpir Krit ve Korfudaki qalalarin istehkamlarinin genislendirilmesi uzre islere baslayir Mudafie tekmillesdirilmis ve uzaqda olan Krit ve Kiprin uzaq istehkamlari uzun muddet ozu ozune temi ede bilecek sekilde guclendirilir Lakin melum idi ki uzun bir muhasirede oldugu teqdirde techizat ve sursat qitliginin olacagi asikar idi Venesiyalilarin komek edeceyine umid etdiyi Ispaniya Imperiyasi bu dovrde Morisko usyani ve Hollandiyanin oz erazisinde usyani ile mesgul idi Venetianlarin daha bir problemi ise odur ki esasen ortodoksal yunanlardan ibaret ada insanlarinin Katolik Venesiyalilardan razi qalmamalaridir Nehayet hazirliqlarin basa catmasi ile beraber 1570 ci ilin mart ayinda Venesiyaya gonderilen Osmanli sefiri Kipr erazisinin Osmanlilara verilmesini teleb eden ultimatumla cixis edir Ultimatum ise redd edilir Sultan II SelimOsmanlilar terefinden Kiprin fethi27 iyun 1570 ci il tarixinde 350 400 parca gemi ve 60 100 min esgerle yola cixan Osmanli donanmasi 3 iyul gunu hec bir muqavimet gormeden adanin cenubundaki Larnaka yaxinligindan quruya cixaraq paytaxt Nikosiyaya dogru ireliledi Adadaki Venesiyalilar cixartma esnasinda mudafie olunmagi dusunseler de Osmanli donanmasinin boyukluyu qarsisinda bundan imtina etdiler Mudafiede gozlemek ve komeyin gelmesini gozlemek ustunluk teskil edir Nikosiya muhasiresi 22 iyul 1570 ci il tarixinden 9 sentyabra qeder 7 hefte davam edir Seher divarlari altinda qazilan yeralti xendekler ve guclu tufeng novu sayesinde seher dusur Muqeddes Ittifaqin bir hissesi olaraq meydana gelen ve Venesiya Respublikasi Papa dovleti ve Ispan gemilerinden ibaret olan Selib donanmasi Kipre girmek uzre olarken Kritden aldigi Nikosyanin suqutu xeberine geri dondu Nikosyanin suqutundan sonra simaldaki Kiriniya qalasi ad muqavimet gostermeden teslim oldu 15 sentyabr 1570 ci il tarixinde Osmanli suvarileri son istehkam olan Famaqusta qarsisinda goruldu Bu merhelede umumi Venesiya itkileri yerli xalqin itkileri daxil 56 min olu ve ya esir olur Famaqustani mudafie edenlerin sayisi ise 8500 esger ve 90 topdur Qala komandiri Marko Antonio Barbaro 11 ay davam edecek ve tedricen artaraq sayisi 200 min esger ve 145 topa catan Osmanli ordusuna qarsi muqavimet gosterecekdir Osmanli donnanmasi seheri denizden de tamamile ehate edecek gucunden uzaq oldugu ucun Venesiyalilara erzaq ve birlik desteyi ala bilirdiler Bu arada Sadrazam Sokollu Mehmet Pasa da venesiyalilara guzeste getmeye calisdi ve Sadrazam Famaqustanda bir Venesiya ticaret koloniyasinin qalmasi serti ile butun adanin Osmanlilara verilmesini istedi Lakin uzun suren muhasirenin ugursuzlugu ve yeni yaranmaqda olan Muqeddes Ittifaq donanmasinin tesviqi ile Venusiyalilar teklifi redd etdiler Ancaq qala komandiri Bragadin terefinden tutulan muselmanlara edilen isgence askar edildikde Lale Mustafa Pasa bu sexsi isgence ile oldurmeye qerar verir Yanindakilar da oldurulur ve ya esir kole olaraq satilmasi ucun goturulur Lepanto doyusuLepanto doyusuOsmanli donanmasi Kiprde olarken Venesiya ozune tez bir zamanda muttefiq axtarisina gedir Osmanlilarla cox az muddet evvel sulh baglamis olan Muqeddes Roma Imperiyasi bu sulhu pozan teref olmaq istemirdi Fransizlar Osmanli ile muttefiq idi Rec Pospolita ise Car Rusiyasi ile qarsidurma veziyyetinde idi Ispanyalilar Maltanin boyuk muhasiresi zamani komek gondermeyen Venesiyalilara qezebli idi ve II Filipp simali Afrikaya koklenmisdi Bu ferqlere baxmayaraq Papa V Pius araya girerek Muqeddes Itiffaqin yaradilmasinda ugur qazanacaq ve 15 may 1571 ci il tarixinde imzalanacaqdi Itiffaq muqavilesine gore Messina limaninda toplanacaq olan Selib donanmasi Johann von Osterreicin komandanligi altinda olacaq Bu vaxt Kiprde muhasirede olan Famaqusta seherinin zebt olundugu xeberi gelir Yola cixmaq uzere olan donanmada ferqli olkelerden gelen komponentler arasinda siddetli reqabetler problem yaradir Deniz komandanligi muxtelif olkeler arasinda bolunur Osmanli donanmasi Muezzinzade Eli Pasanin komandanligi altinda Lepanto aciqligindadir Her iki teref de keskin bir muhabireye hazirlasaraq Araliq denizindeki donanmalarinin ekseriyyetini Araliq denizinde bir araya getirdi Her iki terefin gucu texminen bir birine beraberdir Osmanli gemilerinin sayi daha cox olsa da selibcilerin donanmasi daha guclu gemilerden ibaret idi Her iki donanmada 30 min esger olmasina baxmayaraq selib toplarinin sayi ise coxdur Osmanli donanmasinda arkebuz ve oxcu sayi diqqet cekirdi 7 oktyabr gunu olan mubaribede Selib donanmasi qalib gelir Osmanli donanmasi boyuk bir insan ve gemi itkisi yasadi Doyus 1538 ci ilinde Preveze deniz doyusu neticesinde denizlere qurulmus Osmanli hokmranligi aradan goturulur Doyusun Selibciler baximindan qisa muddetli alinmasi demek olar ki hec vaxt olmamisdir Selibcilerin parcalanmis donanmasi muxtelif siyasi gundemler ve qis sertleri sebebiyle ustunluyu istifade ede bilmedi Osmanlilar ise qis aylarinda cox islemekle donanmalarini demek olar ki berpa etdiler Osmanlilar Dalmatsiya sahillerindeki Venesiya torpaqlarina hucum etmisdir Lepanto doyusu sonraki veziyyet Sokollu Mehmed Pasa terefinden Venesiya elcisine xulase edildiyi kimiː Xristianlar saqqalimi qirxdirdilar ancaq men onlarin bir qolunu kesdim Qirxilmis saqqal yeniden cixar amma kesilmis qol geri qayitmir Bu serhe baxmayaraq Osmanli itkileri uzun muddet tesir gosterecek qeder agir idi Doyusde heyatini itiren donanmanin cox nufuzlu komandirleri zabitleri denizcileri ve topcularinin qisa zamanda yeniden gelmesi imkansiz idi Venesiyalilar ve Ispaniyalilar bu texnik insanlarin yerlerinin asanliqla doldurulmayacagini bildikleri ucun esir goturdukleri butun mehbuslari qilincdan kecirtmisdiler Evvelki dovurde Malta muhasiresindeki ugursuzlugun ardindan bu meglubiyetle eslinde Araliq denizi faktiki Selibciler ve Osmanlilar arasinda ikiye bolunmus olur Serqi Araliq denizi Osmanli nezaretine kecdikde qerbde Osmanli tesiri azalaraq ehemiyyetsiz qalacaqdi Novbeti il Qilinc Eli Pasa yeni donanmayla Peloponnese sefer hazirlasa da texnik gucunun ve tecrubesinin Selibcilerden az oldugunu basa duserek boyuk muharibelerden cekinerek dusmen sahillerine hucum edecek sonra da tehlukesiz Modon limanina siginacaqdi Sonraki dovrde Selibcilerin muxtelif gundemleri ve maraqlari birlikde hereket etmelerini engelleyirdi Ispanlilar Tunise hucum ederek ele kecirirler Venesiya ise Dalmatsiyadaki torpaqlari muhafize altina almaq ucun Osmanlilar ile razilasma edir Istinadlar Turk esiri Servantesin omrunde ve irsinde turk izleri 2023 08 07 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 15 Faroqhi 2004 pp 38 48 Setton Kenneth M 1984 The Papacy and the Levant 1204 1571 Volume III The Sixteenth Century to the Reign of Julius III Philadelphia The American Philosophical Society ISBN 0 87169 161 2 Turnbull Stephen 2003 The Ottoman Empire 1326 1699 Essential Histories Series 62 Osprey Publishing ISBN 978 0 415 96913 0 Borowiec Andrew 2000 Cyprus a troubled island Greenwood Publishing Group ISBN 978 0 275 96533 4 Abulafia David 2012 The Great Sea A Human History of the Mediterranean Penguin Books ISBN 978 0 141 02755 5