Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Famaqusta (yun. Αμμόχωστος; türk. Gazimağusa) — De-yure Kipr Respublikasının ərazisində olan de-fakto isə Şimali Kipr Türk Respublikasının nəzarətində yerləşən şəhər. Famaqusta şəhəri ərazidə yaşayan Kipr türkləri tərəfindən (türk. Gazimağusa) formasında adlandırılır.
| Famaqusta | |
|---|---|
| Αμμόχωστος | |
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 21 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 40.920 nəfər |
| Digər | |
| gazimagusabelediyesi.org | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Antik dövrdə Famaqusta şəhərinin yerində Arsinoi şəhəri mövcud idi . Arsinoi e.ə. III əsrdə Misir fironu II Ptolomey tərəfindən salınmışdı. 1184-cü ildə Komninlər sülaləsindən olan İsaak Kiprdə hakimiyyətə gəlir. Ancaq onun hökmranlığı uzun müddət çəkmədi. Xaç yürüşləri zamanı Kiprdən keçən I Riçard bütün Kipri ələ keçirir və daha sonra fransız Lüziyan sülaləsinə satır. Bu dövrdə Famaqusta kiçik yaşayış məntəqəsi idi. Əhalisi daha çox balıqçılıqla məşğul olurdu.
Müqəddəs torpaqlar xristianların əlindən çıxdıqdan sonra onların bir hissəsi Kiprdə məskunlaşdı. XIV əsrdən etibarən Famaqusta Aralıq dənizində mühüm limanlardan birinə çevrildi. Ada Venesiyanın tərkibində olarkən şəhərin önəmi daha da artdı.
1570-ci ildə Kiprin işğalına başlayan osmnalı ordusunun ən çox çətinlik çəkdiyi döyüşlərdən biri Famaqusta uğrunda oldu. Şəhər 1 ilə yaxın sultan qoşununun hücumlarını dəf edə bildi. Ancaq yeni gələn qüvvələr hesabına 1 avqust 1571-ci ildə şəhər ələ keçirildi və müqavimətin rəhbərlərinə divan tutuldu. Kipr 1914-ci ilə kimi Osmanlı hakimiyyəti altında qaldı. Məhz bu illərdə adaya türklərin köçü başladı.
1878-ci ildə Britaniya və Osmanlı dövləti arasında bağlanmış müqaviləyə əsasən Rusiya ilə birgə mübarizə aparmaq müqabilində ingilislər Kipri əldə edəcəkdilər. Kiprin Britaniya tərəfindən tam şəkildə anneksiyası 1914-cü ildə bitdi. Britaniya Famaqustanın bir liman kimi inkişafına böyük diqqət yetirirdilər. İngilislər adanı ələ keçirən kimi şəhərin küçələrinin və yararsız binalarının yenidən qurulmasını, daha yaxşı gigiyenanı təmin etmək məqsədi ilə bir inkişaf qanunu qəbul edilmişdi. Liman 1903-1906 -cı illər arasında inkişaf genişləndirildi. 1904-cü ildə Famaqustanıda əhatə edən dəmiryolunun tikintisinə start verildi.
Kipr müstəqillik əldə etdikdən sonra Famaqustanın tarixində yeni inkişaf dövrü başlayır. Keçən əsrin 60-cı illərində şəhərin turustik əhəmiyyəti daha da artdı. Famaqustanın cənub-qərbindəki Varoşa dünyanın ən məşhur ticarət və əyləncə mərkəzlərindən biri hesab olunurdu. 60-cı il konstitusiyasına əsasən şəhərdə yunan və türk bələdiyyələri yaradılmışdı.
14 avqust 1974-cü ildə Kipr hərəkatı zamanı Türkiyə ordusu 2 gün ərzində Famaqustanı tutdu. Yunanlar qısa müddət ərzində şəhəri tərk etməli oldular. Varaşo tamamilə boşaldıldı. BMT Təhlükəsizlik şurasının 1984-cü ildə qəbul etdiyi qətnaməyə əsasən rayonda yalnız onun yerli əhalisi məskunlaşa bilər. Buna görə Varoşa indiyə kimi boş qalmışdır. 8 oktyabr 2020-ci ildə Şimali Kipr hökuməti 46 ildən sonra ilk dəfə Varoşanın şimal hissəsini turistlər üçün açdı. Bu addım Yunanıstan və Kipr Respublikası başda olmaqla bir çox Avropa ölkəsi tərəfindən tənqidlə qarşılandı.
İqtisadiyyatı
XX əsrin ortalarında inkişaf etmiş bir şəhər olan Famaqusta 1974-cü ildən sonra əvvəlki əhəmiyyətini itirdi. Bu həm şəhər əhalisinin azalması, həm də Şimali Kiprin Türkiyədən başqa heç bir dövlət tərəfindən tanınmaması ilə bağlıdır. İstənilən halda Famaqusta ŞKTR-in əsas 2 limanından biri olaraq qalmaqdadır.
İdman
Famaqusta futbolu ilə tanınır. Kipr hərəkatına kimi "Anortosis" və "Nea Salamina" klubları bu şəhəri təmsil edirdilər. Hazırda onlar Larnakada fəaliyyətlərini davam etdirirlər. Hazırda Şimali Kipr futbol çempionatında Famaqustanın "Mağusa Türk Gücü" klubu iştirak edir.
Mədəniyyət
Qədim tarixə malik Famaqusta tarixi abidələrlə zəngindir. Bunlardan şəhər qalasını, Lələ Mustafa Paşa məscidini, renessans dövrünə aid saray, Tuzladakı son tunc və erkən dəmir dövrü aid şəhərciyi qeyd edə bilərik. Hər il şəhərdə Beynəlxalq Famaqusta İncəsənət və Mədəniyyət Festivalı təşkil edilir. Festival zamanı konsertlər, rəqs şouları və teatr oyunları oynanır.
Qardaş şəhərlər
- İzmir, Türkiyə
- Antalya, Türkiyə
- Struqa, Şimali Makedoniya
İstinadlar
- . Ammochostos Municipality. 24 September 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 June 2015.
- Kinross, Lord. Ottoman Centuries. Harper Perennial. 2002. ISBN .
- "KKTC Limanlarında bir yılda 2 milyon ton yük" (türk). Kaptan Haber. İstifadə tarixi: 12 August 2015.[daimi ölü keçid]
- International Famagusta Art & Culture Festival 2016-03-04 at the Wayback Machine (Lonely Planet) Retrieved on 2015-08-31.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Famaqusta yun Ammoxwstos turk Gazimagusa De yure Kipr Respublikasinin erazisinde olan de fakto ise Simali Kipr Turk Respublikasinin nezaretinde yerlesen seher Famaqusta seheri erazide yasayan Kipr turkleri terefinden turk Gazimagusa formasinda adlandirilir FamaqustaAmmoxwstos35 07 sm e 33 57 s u Olke Kipr Respublikasi Simali KiprTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 21 mSaat qursagi UTC 03 00EhalisiEhalisi 40 920 neferDigergazimagusabelediyesi orgXeriteni goster gizle Famaqusta Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiAntik dovrde Famaqusta seherinin yerinde Arsinoi seheri movcud idi Arsinoi e e III esrde Misir fironu II Ptolomey terefinden salinmisdi 1184 cu ilde Komninler sulalesinden olan Isaak Kiprde hakimiyyete gelir Ancaq onun hokmranligi uzun muddet cekmedi Xac yurusleri zamani Kiprden kecen I Ricard butun Kipri ele kecirir ve daha sonra fransiz Luziyan sulalesine satir Bu dovrde Famaqusta kicik yasayis menteqesi idi Ehalisi daha cox baliqciliqla mesgul olurdu Muqeddes torpaqlar xristianlarin elinden cixdiqdan sonra onlarin bir hissesi Kiprde meskunlasdi XIV esrden etibaren Famaqusta Araliq denizinde muhum limanlardan birine cevrildi Ada Venesiyanin terkibinde olarken seherin onemi daha da artdi 1570 ci ilde Kiprin isgalina baslayan osmnali ordusunun en cox cetinlik cekdiyi doyuslerden biri Famaqusta ugrunda oldu Seher 1 ile yaxin sultan qosununun hucumlarini def ede bildi Ancaq yeni gelen quvveler hesabina 1 avqust 1571 ci ilde seher ele kecirildi ve muqavimetin rehberlerine divan tutuldu Kipr 1914 ci ile kimi Osmanli hakimiyyeti altinda qaldi Mehz bu illerde adaya turklerin kocu basladi 1878 ci ilde Britaniya ve Osmanli dovleti arasinda baglanmis muqavileye esasen Rusiya ile birge mubarize aparmaq muqabilinde ingilisler Kipri elde edecekdiler Kiprin Britaniya terefinden tam sekilde anneksiyasi 1914 cu ilde bitdi Britaniya Famaqustanin bir liman kimi inkisafina boyuk diqqet yetirirdiler Ingilisler adani ele keciren kimi seherin kucelerinin ve yararsiz binalarinin yeniden qurulmasini daha yaxsi gigiyenani temin etmek meqsedi ile bir inkisaf qanunu qebul edilmisdi Liman 1903 1906 ci iller arasinda inkisaf genislendirildi 1904 cu ilde Famaqustanida ehate eden demiryolunun tikintisine start verildi Kipr musteqillik elde etdikden sonra Famaqustanin tarixinde yeni inkisaf dovru baslayir Kecen esrin 60 ci illerinde seherin turustik ehemiyyeti daha da artdi Famaqustanin cenub qerbindeki Varosa dunyanin en meshur ticaret ve eylence merkezlerinden biri hesab olunurdu 60 ci il konstitusiyasina esasen seherde yunan ve turk belediyyeleri yaradilmisdi 14 avqust 1974 cu ilde Kipr herekati zamani Turkiye ordusu 2 gun erzinde Famaqustani tutdu Yunanlar qisa muddet erzinde seheri terk etmeli oldular Varaso tamamile bosaldildi BMT Tehlukesizlik surasinin 1984 cu ilde qebul etdiyi qetnameye esasen rayonda yalniz onun yerli ehalisi meskunlasa biler Buna gore Varosa indiye kimi bos qalmisdir 8 oktyabr 2020 ci ilde Simali Kipr hokumeti 46 ilden sonra ilk defe Varosanin simal hissesini turistler ucun acdi Bu addim Yunanistan ve Kipr Respublikasi basda olmaqla bir cox Avropa olkesi terefinden tenqidle qarsilandi IqtisadiyyatiXX esrin ortalarinda inkisaf etmis bir seher olan Famaqusta 1974 cu ilden sonra evvelki ehemiyyetini itirdi Bu hem seher ehalisinin azalmasi hem de Simali Kiprin Turkiyeden basqa hec bir dovlet terefinden taninmamasi ile baglidir Istenilen halda Famaqusta SKTR in esas 2 limanindan biri olaraq qalmaqdadir IdmanFamaqusta futbolu ile taninir Kipr herekatina kimi Anortosis ve Nea Salamina klublari bu seheri temsil edirdiler Hazirda onlar Larnakada fealiyyetlerini davam etdirirler Hazirda Simali Kipr futbol cempionatinda Famaqustanin Magusa Turk Gucu klubu istirak edir MedeniyyetQedim tarixe malik Famaqusta tarixi abidelerle zengindir Bunlardan seher qalasini Lele Mustafa Pasa mescidini renessans dovrune aid saray Tuzladaki son tunc ve erken demir dovru aid seherciyi qeyd ede bilerik Her il seherde Beynelxalq Famaqusta Incesenet ve Medeniyyet Festivali teskil edilir Festival zamani konsertler reqs soulari ve teatr oyunlari oynanir Qardas seherlerIzmir Turkiye Antalya Turkiye Struqa Simali MakedoniyaIstinadlar Ammochostos Municipality 24 September 2015 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 June 2015 Kinross Lord Ottoman Centuries Harper Perennial 2002 ISBN 978 0 688 08093 8 KKTC Limanlarinda bir yilda 2 milyon ton yuk turk Kaptan Haber Istifade tarixi 12 August 2015 daimi olu kecid International Famagusta Art amp Culture Festival 2016 03 04 at the Wayback Machine Lonely Planet Retrieved on 2015 08 31