Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ferens List (mac. Liszt Ferenc, 22 oktyabr 1811[…] – 31 iyul 1886[…], Bayroyt, Bavariya Krallığı, Almaniya imperiyası[…]) — Macarıstan bəstəkarı, virtuoz pianoçusu, dirijoru, həssas pedaqoqu, fəal musiqi-ictimai xadimi. XIX əsrin ən məşhur pianoçularından biri olan Ferens List, həm də simfonik şeir tərzinin banisidir.
| Ferens List | |
|---|---|
| mac. Liszt Ferenc | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Doğum adı | Franz Liszt |
| Doğum tarixi | 22 oktyabr 1811[…] |
| Vəfat tarixi | 31 iyul 1886[…](74 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ağciyər iltihabı |
| Vətəndaşlığı | |
| Musiqiçi məlumatları | |
| Fəaliyyəti | klassik musiqi bəstəkarı, pianoçu, dirijor, musiqi pedaqoqu[d], virtuoz, bəstəkar, yazıçı |
| Fəaliyyət illəri | 1830-cu ildən |
| Janrlar | simfoniya, klassik musiqi |
| Musiqi alətləri | piano, orqan |
| Mükafatları |      |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Ferens List 22 oktyabr 1811-ci ildə Macarıstanın Doborjan qəsəbəsində (1921-ci ildən Avstriya, Raydinq) anadan olmuşdur. Atası Adam List piano, violoençel, violin kimi bir çox musiqi alətində ifa etməyi bacarırdı. Listin musiqi ilə tanışlığı da məhz atasının təşəbbüsü illə olmuşdur. Atası ona pianoda ifa etməyi öyrətmiş və hələ 7 yaşı olan List kiçik bəstələr yazmağa başlamışdı. Sonralar macar əsilzadələr tərəfindən 6 il müddətində təqaüdlə təmin edilərək təhsilini davam etdirmək üçün Vyanaya yola düşmüşdür. Burada Antonio Salieri və Ludoviq van Bethovenin tələbəsi olan Karlo Çernidən təhsil almışdır. 12 yaşında Ferens List artıq krallar, əsilzadələr tərəfindən rəğbət bəslənən bir musiqiçi idi, lakin 15 yaşında ikən atasının vəfat etməsi ilə onun musiqiyə olan həvəsi azalmış, ədəbiyyat və dinlə maraqlanmağa başlamışdı. Onun bu marağı yaratdığı bəstələrdə də öz təsirini göstərirdi. 1830-cu il inqilabı ilə List yenidən musiqi ilə məşğul olmağa başladı. Həmən il o "İnqilab simfoniyası" adlı əsərini bəstələməyə başlasa da bəstəkar bu əsərini tamamlaya bilməmişdir. List romantizm dövrünün ən qabaqcıl sənətkarları — Berlioz, Şopen, Paqanini, Hüqo, Jorj Sand, Balzak, Heyne və başqaları ilə sıx yaradıcılıq ünsiyyətində olub. Sənətşünasların fikrincə, məhz Paqanininin ecazkar sənəti Listin həm ifaçı, həm də bəstəkar kimi püxtələşməsinə ciddi təsir göstərib. 1834-cü ildə Parisdə Mariya Aqaultla tanış olaraq ailə həyatı qurmuşdur. 1844-cü ilədək davam edən bu evlilikdən 3 övladı olmuşdur. List 1839-cu ilin axırlarında Avropa ölkələrinə qastrol səfərinə çıxarkən, Parisdə başqa bir pianoçunun – Trauberqin şöhrəti dillər əzbəri idi. List özünü sınamaq, kimin daha virtuoz pianoçu olduğunu sübut etmək üçün onunla yarışmaq qərarına gəlmiş və bu səbəbdən Parisə yola düşmüşdü. Burada bir çox konsertlər vermiş, qazandığı pulları isə Macarıstanda sel fəlakətindən əziyyət çəkən ailələrə kömək məqsədilə xərcləmişdir. 1840–1847-ci illərdə İrlandiyadan yola çıxaraq, Osmanlı imperiyasına, Portuqaliyaya orada isə Rusiyaya səyahət etmişdir. 1847-ci ildə Osmanlı sultanı Əbdülməcid qarşısında konsert verdi. 1847-ci ildə o, Veymar şəhərində məskunlamış və saray kapelmeysteri işləməyə başlamışdı. Veymar tezliklə təkcə Almaniyanın deyil, həm də bütün Avropanın musiqi mərkəzinə çevrilmişdi. Artıq gənc musiqiçilər məhz bu şəhərə axışmağa başlamışdılar. Müəllim kimi çalışıdığı illərdə tələbələrindən ibarət "Altenberq qartalları" qrupunu yaratdı, lakin mühafizəkalar tərəfindən tez-tez tənqid edilməsi nəticəsindən müəllimlik peşəsindən istefa etdi. 1861–1869-cu illərdə Romada yaşayan bəstəkar burada dini kitablar yazmış, rahib olmaq üçün təhsil almağa başlamışdı. Bu illərdə Budapeşt Musiqi Məktəbini yaratmış və onun rəhbəri olmuşdur. 31 iyul 1886-cı ildə Beyrutda sətəlcəm xəstəliyinə tutulmuş, vəfat etmişdir.
Yaradıcılığı
F. List başlıca olaraq simfonik musiqi və fortepiano musiqisi sahəsində fəaliyyət göstərmiş, hər iki sahədə eyni dərəcədə çox böyük nailiyyətlər qazanmışdır. Bir cəhəti xüsusi qeyd etmək lazımdır: simfonik musiqidə List yeni bir formanın yaradıcısıdır. Simfonik poema adı ilə tanınan bu forma adi simfoniyadan fərqli olaraq dörd hissədən deyil, cəmi bir hissədən ibarətdir. F. Listin həyatında fortepiano yaradıcılığı qanunauyğun formalaşma, olduqca real təşəkkül tapmış və inkişaf prosesi keçirmişdir. Hələ gəncliyində List fortepianoda orkestri təqlid etməyi sevirdi. Onun ən böyük nailiyyəti də fortepianoya orkestr əhəmiyyəti verməsi, fortepianonu simfonikcəsinə şərh etməsindən ibarətdir. F. Listin həcm etibarilə böyük olan fortepiano yaradıcılığında müxtəlif janrlar təqdim olunub: parafrazlar, transkripsiyalar, etüdlər, çox vaxt silsilədə birləşən proqramlı pyeslər, sonatalar, rapsodiyalar. List fortepiano yaradıcılığına parafrazlarla başlayıb. Bəstəkarın Motsart, Veber, Rossini, Bellini, Meyerber, Quno, Vaqner, Verdinin opera melodiyalarına fantaziyaları klassik və başlıca olaraq müasir incəsənəti təbliğ edirdi. List o dövrdə hələ az məşhur olan operaların ayrı-ayrı səhnələrini də fortepiano üçün işləmişdir. Məsələn, Vaqnerin "Uçan Hollandiyalı", "Tangeyzer", "Tristan və İzolda", "Leonqrin", "Nibelunqların üzüyü", "Meysterzingerlər", "Parsifal"; Verdinin "Lombardlılar", "Trubadur", "Aida"; Qunonun "Faust"; Qlinkanın "Ruslan və Lüdmila" (Çernomorun marşı); Çaykovskinin "Yevgeni Onegin" (Polonez) operalarını göstərmək olar.
F. Listin transkripsiya sahəsindəki cəsarətli işləri H. Berlioz və L. V. Bethovenin bütün simfoniyaları və C. Rossini, K. M. Veber, R. Vaqner, H. Berliozun bir çox opera üvertüraların fortepiano üçün köçürməsində daha qabarıq şəkildə özünü göstərir. List dahi İ. S. Baxın da orqan əsərlərini – 6 prelüd və fuqa, bəstəkarın məşhur H-moll fantaziya və fuqası, eləcə də digər əsərlərini fortepiano üçün işləmişdir.
Əsərləri
Bəstəkar yaradıcılığı boyunca etüd janrına xüsusi diqqət yetirmiş və 12 etüd yaratmışdır. 1851-ci ildə həmin 12 etüdün III nəşrini yaratmış " Yüksək ifaçılıq sənətkarlığı etüdləri" adı altında çap etdirmişdir. Həmin etüdlərdə List fortepiano texnikasının 4 əsas növünü yaratmışdır.
Bəstəkarın 2 etüd məcmuəsindən başqa proqramlı etüdləri də vardır. F. List bütün yaradıcılığı boyu musiqidə mənzərəçiliyə, təsvirçiliyə də müəyyən meyl göstərib. Onun məşhur "Səyahət illəri" əsəri fortepiano pyesləri bəstəkarın təbiətdən, rəssamlıq və heykəltəraşlıqdan, oxuduğu ədəbi əsərlərdən aldığı təəssürat əsasında yazılıb. "Səyahət illəri" məcmuəsi 3 hissədən ibarətdir. Bu hissələrdə toplanan pyeslər müxtəlif illərdə yazılıb. I hissədəki pyeslər 30-cu illərin əvvəlində bəstələnib və 1855-ci ildə çap olunub. Bu hissədə 9 pyes var. ("Valenştad gölündə", "Bulaq başında", "Cenevrə zəngləri", "Pastoral", "Vətən həsrəti", "Tufan", "Vilhelm Tel Kilsəsi") II hissədə toplanan pyeslər 1838–1858-ci illərdə yazılıb. Burada 7 pyes toplanıb. "Səyahət illəri"nin III hissəsində toplanan pyeslər 1867–1877-ci illərdə yazılıb. Bu hissə 7 pyesdən ibarətdir. Əgər I və II hissədə romantik kədər hökm sürürdüsə, III hissədə kədər və məyusluq hakimdir, təbiət kədərli boyalarla verilir. Bəstəkarın "19 Macar rapsodiyaları" dinamik, təzadlı bir məzmuna malikdir. Onların əsasında folklor mənbələri durur. List instrumental rapsodiya janrının banisi hesab edilir. Bu rapsodiyalar macar milli müstəqillik uğrunda mübarizə zamanı yaradılmışdır.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Риман Г. Лист (rus.). // Музыкальный словарь: Перевод с 5-го немецкого издания / под ред. Ю. Д. Энгель, пер. Б. П. Юргенсон Москва: Музыкальное издательство П. И. Юргенсона, 1901. Т. 2. С. 768–771.
- Walker A. Franz Liszt. / red. Fayard 1990. S. 1170.
- Н. С. Лист, Франц (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1896. Т. XVIIа. С. 759–760.
- Ben, Arnold (2002). The Liszt Companion
- "Bakıda "Ferens List ili" başa çatmışdır". 2023-07-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-12-24.
- Walker, Alan. Franz Liszt The final years- 1861-1886. NY. 1996.
- Ertayları, İ.Hikmet. F.Liszt hayatı ve eserleri. Türkiye İş Bankası. 1969.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ferens List mac Liszt Ferenc 22 oktyabr 1811 31 iyul 1886 Bayroyt Bavariya Kralligi Almaniya imperiyasi Macaristan bestekari virtuoz pianocusu dirijoru hessas pedaqoqu feal musiqi ictimai xadimi XIX esrin en meshur pianocularindan biri olan Ferens List hem de simfonik seir terzinin banisidir Ferens Listmac Liszt FerencUmumi melumatlarDogum adi Franz LisztDogum tarixi 22 oktyabr 1811 1811 10 22 Vefat tarixi 31 iyul 1886 1886 07 31 74 yasinda Vefat yeri Bayroyt Bavariya Kralligi Almaniya imperiyasi Vefat sebebi agciyer iltihabiVetendasligi Macaristan kralligi Avstriya imperiyasi Avstriya MacaristanMusiqici melumatlariFealiyyeti klassik musiqi bestekari pianocu dirijor musiqi pedaqoqu d virtuoz bestekar yaziciFealiyyet illeri 1830 cu ildenJanrlar simfoniya klassik musiqiMusiqi aletleri piano orqanMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiFerens List 22 oktyabr 1811 ci ilde Macaristanin Doborjan qesebesinde 1921 ci ilden Avstriya Raydinq anadan olmusdur Atasi Adam List piano violoencel violin kimi bir cox musiqi aletinde ifa etmeyi bacarirdi Listin musiqi ile tanisligi da mehz atasinin tesebbusu ille olmusdur Atasi ona pianoda ifa etmeyi oyretmis ve hele 7 yasi olan List kicik besteler yazmaga baslamisdi Sonralar macar esilzadeler terefinden 6 il muddetinde teqaudle temin edilerek tehsilini davam etdirmek ucun Vyanaya yola dusmusdur Burada Antonio Salieri ve Ludoviq van Bethovenin telebesi olan Karlo Cerniden tehsil almisdir 12 yasinda Ferens List artiq krallar esilzadeler terefinden regbet beslenen bir musiqici idi lakin 15 yasinda iken atasinin vefat etmesi ile onun musiqiye olan hevesi azalmis edebiyyat ve dinle maraqlanmaga baslamisdi Onun bu maragi yaratdigi bestelerde de oz tesirini gosterirdi 1830 cu il inqilabi ile List yeniden musiqi ile mesgul olmaga basladi Hemen il o Inqilab simfoniyasi adli eserini bestelemeye baslasa da bestekar bu eserini tamamlaya bilmemisdir List romantizm dovrunun en qabaqcil senetkarlari Berlioz Sopen Paqanini Huqo Jorj Sand Balzak Heyne ve basqalari ile six yaradiciliq unsiyyetinde olub Senetsunaslarin fikrince mehz Paqanininin ecazkar seneti Listin hem ifaci hem de bestekar kimi puxtelesmesine ciddi tesir gosterib 1834 cu ilde Parisde Mariya Aqaultla tanis olaraq aile heyati qurmusdur 1844 cu iledek davam eden bu evlilikden 3 ovladi olmusdur List 1839 cu ilin axirlarinda Avropa olkelerine qastrol seferine cixarken Parisde basqa bir pianocunun Trauberqin sohreti diller ezberi idi List ozunu sinamaq kimin daha virtuoz pianocu oldugunu subut etmek ucun onunla yarismaq qerarina gelmis ve bu sebebden Parise yola dusmusdu Burada bir cox konsertler vermis qazandigi pullari ise Macaristanda sel felaketinden eziyyet ceken ailelere komek meqsedile xerclemisdir 1840 1847 ci illerde Irlandiyadan yola cixaraq Osmanli imperiyasina Portuqaliyaya orada ise Rusiyaya seyahet etmisdir 1847 ci ilde Osmanli sultani Ebdulmecid qarsisinda konsert verdi 1847 ci ilde o Veymar seherinde meskunlamis ve saray kapelmeysteri islemeye baslamisdi Veymar tezlikle tekce Almaniyanin deyil hem de butun Avropanin musiqi merkezine cevrilmisdi Artiq genc musiqiciler mehz bu sehere axismaga baslamisdilar Muellim kimi calisidigi illerde telebelerinden ibaret Altenberq qartallari qrupunu yaratdi lakin muhafizekalar terefinden tez tez tenqid edilmesi neticesinden muellimlik pesesinden istefa etdi 1861 1869 cu illerde Romada yasayan bestekar burada dini kitablar yazmis rahib olmaq ucun tehsil almaga baslamisdi Bu illerde Budapest Musiqi Mektebini yaratmis ve onun rehberi olmusdur 31 iyul 1886 ci ilde Beyrutda setelcem xesteliyine tutulmus vefat etmisdir YaradiciligiF List baslica olaraq simfonik musiqi ve fortepiano musiqisi sahesinde fealiyyet gostermis her iki sahede eyni derecede cox boyuk nailiyyetler qazanmisdir Bir ceheti xususi qeyd etmek lazimdir simfonik musiqide List yeni bir formanin yaradicisidir Simfonik poema adi ile taninan bu forma adi simfoniyadan ferqli olaraq dord hisseden deyil cemi bir hisseden ibaretdir F Listin heyatinda fortepiano yaradiciligi qanunauygun formalasma olduqca real tesekkul tapmis ve inkisaf prosesi kecirmisdir Hele gencliyinde List fortepianoda orkestri teqlid etmeyi sevirdi Onun en boyuk nailiyyeti de fortepianoya orkestr ehemiyyeti vermesi fortepianonu simfonikcesine serh etmesinden ibaretdir F Listin hecm etibarile boyuk olan fortepiano yaradiciliginda muxtelif janrlar teqdim olunub parafrazlar transkripsiyalar etudler cox vaxt silsilede birlesen proqramli pyesler sonatalar rapsodiyalar List fortepiano yaradiciligina parafrazlarla baslayib Bestekarin Motsart Veber Rossini Bellini Meyerber Quno Vaqner Verdinin opera melodiyalarina fantaziyalari klassik ve baslica olaraq muasir inceseneti teblig edirdi List o dovrde hele az meshur olan operalarin ayri ayri sehnelerini de fortepiano ucun islemisdir Meselen Vaqnerin Ucan Hollandiyali Tangeyzer Tristan ve Izolda Leonqrin Nibelunqlarin uzuyu Meysterzingerler Parsifal Verdinin Lombardlilar Trubadur Aida Qunonun Faust Qlinkanin Ruslan ve Ludmila Cernomorun marsi Caykovskinin Yevgeni Onegin Polonez operalarini gostermek olar F Listin transkripsiya sahesindeki cesaretli isleri H Berlioz ve L V Bethovenin butun simfoniyalari ve C Rossini K M Veber R Vaqner H Berliozun bir cox opera uverturalarin fortepiano ucun kocurmesinde daha qabariq sekilde ozunu gosterir List dahi I S Baxin da orqan eserlerini 6 prelud ve fuqa bestekarin meshur H moll fantaziya ve fuqasi elece de diger eserlerini fortepiano ucun islemisdir EserleriBestekar yaradiciligi boyunca etud janrina xususi diqqet yetirmis ve 12 etud yaratmisdir 1851 ci ilde hemin 12 etudun III nesrini yaratmis Yuksek ifaciliq senetkarligi etudleri adi altinda cap etdirmisdir Hemin etudlerde List fortepiano texnikasinin 4 esas novunu yaratmisdir Oktavalar ve akkordlar Tremolo Ikili notlar Qamma ve arpeciolar Bestekarin 2 etud mecmuesinden basqa proqramli etudleri de vardir F List butun yaradiciligi boyu musiqide menzereciliye tesvirciliye de mueyyen meyl gosterib Onun meshur Seyahet illeri eseri fortepiano pyesleri bestekarin tebietden ressamliq ve heykelterasliqdan oxudugu edebi eserlerden aldigi teessurat esasinda yazilib Seyahet illeri mecmuesi 3 hisseden ibaretdir Bu hisselerde toplanan pyesler muxtelif illerde yazilib I hissedeki pyesler 30 cu illerin evvelinde bestelenib ve 1855 ci ilde cap olunub Bu hissede 9 pyes var Valenstad golunde Bulaq basinda Cenevre zengleri Pastoral Veten hesreti Tufan Vilhelm Tel Kilsesi II hissede toplanan pyesler 1838 1858 ci illerde yazilib Burada 7 pyes toplanib Seyahet illeri nin III hissesinde toplanan pyesler 1867 1877 ci illerde yazilib Bu hisse 7 pyesden ibaretdir Eger I ve II hissede romantik keder hokm sururduse III hissede keder ve meyusluq hakimdir tebiet kederli boyalarla verilir Bestekarin 19 Macar rapsodiyalari dinamik tezadli bir mezmuna malikdir Onlarin esasinda folklor menbeleri durur List instrumental rapsodiya janrinin banisi hesab edilir Bu rapsodiyalar macar milli musteqillik ugrunda mubarize zamani yaradilmisdir IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Riman G List rus Muzykalnyj slovar Perevod s 5 go nemeckogo izdaniya pod red Yu D Engel per B P Yurgenson Moskva Muzykalnoe izdatelstvo P I Yurgensona 1901 T 2 S 768 771 Walker A Franz Liszt red Fayard 1990 S 1170 ISBN 978 2 213 02627 5 N S List Franc rus Enciklopedicheskij slovarSPb Brokgauz Efron 1896 T XVIIa S 759 760 Ben Arnold 2002 The Liszt Companion Bakida Ferens List ili basa catmisdir 2023 07 13 tarixinde Istifade tarixi 2018 12 24 Walker Alan Franz Liszt The final years 1861 1886 NY 1996 Ertaylari I Hikmet F Liszt hayati ve eserleri Turkiye Is Bankasi 1969 Hemcinin baxFerens List Musiqi Akademiyasi Ferens List adina Budapest Beynelxalq Hava Limani