Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Daşkəsən rayonu haqqındadır. Şəhər üçün Daşkəsən səhifəsinə baxın. |
Daşkəsən rayonu — Azərbaycan Respublikasında inzibati-ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Daşkəsən şəhəridir.
| Rayon | |
| Daşkəsən rayonu | |
|---|---|
 | |
|
| |
| Ölkə | |
| Daxildir | Gəncə-Daşkəsən |
| İnzibati mərkəz | Daşkəsən |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 8 avqust 1930 |
| Sahəsi |
|
| Hündürlük | 1.700 ± 100 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | AZ-DAS |
| Telefon kodu | 994 22 |
| Poçt indeksi | 1600 |
| Avtomobil nömrəsi | 16 |
| Rəsmi sayt | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Keçmiş Sunqurabad nahiyəsi olan Daşkəsən rayonu Azərbaycan SSR ərazisində 30.08.1930-cu ildə inzibati ərazi kimi yaradılmışdır. Daşkəsən şəhərinin əsası Böyük Vətən müharibəsindən sonra 1948-ci il mart ayının 16-da qoyulub. Rayon əsasən dəmir filizi yataqlarının istifadəyə verilməsi ilə əlaqədar salınıb. Bundan sonra rayona əhali axını güclənmişdir. Lakin rayona daha çox ermənilər məskunlaşdılırdı. Ermənilərin Moskvadakı havadarı Anastas Mikoyanın təşkilatçılığı ilə 1948–1953-cü illərdə Daşkəsənə minlərlə erməni ailəsi köçürülür. 1956-cı ilə qədər Dəstəfur rayonu adını daşımış, 1956-cı ildə Daşkəsən adlandırılmışdır. 1963-cü ildə ləğv edilərək ərazisi o dövrkü Xanlar rayonuna verilmiş, 1965-ci ildə isə yenidən müstəqil inzibati ərazi — rayon olmuşdur. 1969-cu ilin iyununda rayonun Bayans kəndində Andranikin heykəli ucaldılsa da, Daşkəsən rayonunun birinci katibi Həsən Süleymanovun göstərişi ilə dərhal sökülmüşdü.
Qarabağ müharibəsi dövründə döyüşlərin bir hissəsi Daşkəsənə məxsus kəndlərlə həmsərhəd ərazilərdə getmişdir. Ermənilər Azərbaycanın bir çox əraziləri kimi Daşkəsənə də iddia edir, buradakı Alban məbədlərinin ermənilərə məxsus olması haqda saxta faktlar uydurur, buranın "qədim Ermənistan torpağı" olduğunu təbliğ etməyə çalışırlar.
Zağalı, Zivlən, Bayan, Gurbulaq, Əmirvar, Xoşbulaq, Zağalı, Dardərə və başqa kəndlərdə aparılmış arxeoloji qazıntılar bu rayonun ərazisində daş dövrünə aid insan məskənlərinin olmasını sübut edir.
Coğrafi mövqeyi
Daşkəsən rayonu Gəncə şəhərindən 33–41 kilometr cənub-qərbdə, Kiçik Qafqazın şimal-şərqində dəniz səviyyəsindən 1600–1800 metr yüksəklikdə yerləşir.
Rayon cənub-qərbdən 8 kilometr məsafə ilə Ermənistan Respublikası ilə (8 km), eləcə də Şəmkir (24,5 km), Kəlbəcər (23 km), Gədəbəy (41 km) və Göygöl (56,3 km) rayonları ilə həmsərhəddir. Ümumi sahəsi 1046,02 km²-dir. Daşkəsən rayonu ilə Bakı şəhəri arasında olan məsafə 396 km-dir.
Relyefi
Kiçik Qafqazın şimal-şərqində yerləşən Daşkəsənin səthini şimala doğru alçalan dağlar əhatələyir. Murovdağ və Şahdağ silsilələrinin yamacları da bu rayonun ərazisidir. Ən hündür zirvələri Hinaldağ (3367 m.), Qoşqar dağı (3361 m.) və sairdir.
Başkənd-Dəstəfur çökəkliyinin bir hissəsi Daşkəsən rayonu ərazisindədir. Səthi kanyonlarla kəsilmişdir. Yura və təbaşir çöküntüləri yayılmışdır.
Təbiəti
Təmiz hava, yaşıllığın bol olması, zəngin fauna, Murovdağ silsiləsi boyunca uzanan meşə massivləri yay aylarında təbiət həvəskarlarını Daşkəsənə cəlb edir. Rayonda və Göygöl təbii gölləri vardır.
Daşkəsənin istilik və rütubətin nisbətindən özünəməxsus torpaq- bitki örtüyü və heyvanat aləmi var.
Enliyarpaqlı dağ-meşə landşaftı 600 metrdən 1900 metrədək hündürlüyü olan yamacları örtür. Dağların yüksək sərhədi palıd meşələri ilə tamamlanır. Meşələrdən yuxarı sərhəddə subalp və alp çəmənlikləri yerləşir. Bu çəmənlər yaz vaxtı minbir rəngli xalıya bənzəyir.
Subalp çəmənləri və çəmən çölləri meşə qurşağı ilə alp çəmənləri arasında geniş sahə tutur. Burada taxıllı, müxtəlif otlu, yulaflı çəmənlər yerləşir. Subalp çəmənliklərində paxlalılar, gülçiçəklilər, kələmkimilər, və sair fəsilələrdən olan bitkilər hündür, olduqca təsirli, butaya bənzər ot örtüyü yaradır. Subalp zonasında hündürotlu çəmənliklərdən başqa, çəmən bozqırları, kollu çəmənlər də inkişaf etmişdir.
Alp çəmənləri "Alp xalıları" adlanan alçaqboylu otlardan ibarət bitkiliyi ilə subalp çəmənlərindən çox fərqlənir. Bu bitkilər dağ-çəmən torpaqlarında sıx çəmən örtüyü yaradırlar. Qayalı, daşlı yamaclarda seyrək bitki qruplar inkişaf edir. Taxıl otları və çillər hamar dağ yamaclarında sıx qiymətli yay otlaqlarıdır. Yüksək dağların daha rütubətli yamaclarında cil, şahduran, qaytarma, dəstərək, qırtıc, topal və sair şaxələnən kök sisteminə malik otlaq bərk döşənəkli "Alp xalıları" yaradır.
Daşkəsən rayonu Kiçik Qafqazın şimal–şərqində yerləşdiyi və səthi şimala doğru alçalan dağlarla əhatə olunduğu üçün olduqca mənzərəli, qışda qismən azalan, yaz-yay, payız mövsümlərində aşıb-daşan dağ çayları ilə zəngindir. Onlardan Göy-göl ( kəndi), Gəncəçay (Çanaqçı-Dəstəfur kəndləri), Ballıcalı (Qaraqollar), Şəmkirçay (Astaf kəndi), Qoşqarçay (Xoşbulaq kəndi-Daşkəsən şəhəri) çaylarını göstərmək olar.
Turizm üçün xarakterik olan və Astaf kəndlərində olduqca ecazkar təbiət gözəli olan eyni adlı iki göl – Göy-göl vardır. Rayona xüsusi gözəllik verən, yol boyunca uzanan qalın və seyrək meşələr var. Meşələrdə, əsasən fıstıq, vələs, palıd, cökə, söyüd, göyrüş, (qaraağac), və ağacları bitir.
Rayonda insan sağlamlığı üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edən müalicəvi əhəmiyyətli bitkilər var. Onlardan kəklikotu, , , sarıçiçək, çobanyastığı, boymadərən, , andız, , qaraçörəkotu, yarpız, , dəvədabanı, , yasəmən, , qırxbuğum, , , , bənövşə, nərgiz, , , gicitkən, qaymaqçiçəyi və s. yerli əhali tərəfindən yığılır.
Rayonun gur çeşməli, şəffaf, müalicəvi əhəmiyyətli bulaqları var:
- Yumurtalı bulaq – Qabaqtəpə kəndi;
- Narzan bulağı – Yuxarı Daşkəsən qəsəbəsi;
- Turşsu bulağı – Alaxançallı kəndi;
- Qiblə bulağı – Qabaqtəpə kəndi;
- Qayğı bulağı – Qabaqtəpə kəndi;
- Böyrək bulağı – Alunitdağ qəsəbəsi;
- İdris bulağı – Əmirvar kəndi;
- Seyid bulağı – Xoşbulaq kəndi.
İqlimi
Daşkəsəndə temperatur qış aylarında −5 C-dən −20 C-dək, yay aylarında isə +20 C-dən +35 C-dək olur. Rayonda havanın orta illik temperaturu 0–100-dir. Yanvarın orta aylıq temperaturu −2–140-i, iyulun orta aylıq temperaturu +5–200 arasında dəyişir.
Yay aylarında bəzən havanın mütləq maksimum temperaturu +20–310-dək yüksəlir, mütləq minimum temperatur 20–300 aşağı düşür. İl ərzində havanın orta mütləq minimum temperaturu orta dağlıqda +150 ilə +70 arasında dəyişir. Torpaq səthinin orta illik temperaturu +80-i, yanvar ayının orta temperaturu −50-i, iyulun orta aylıq temperaturu isə 210 olur.
Havanın orta illik nisbi rütubəti 75 faiz olub il ərzində 67–82 faiz arasında dəyişir. Ərazidə yağıntının illik miqdarı 600–900 mm-dir. Yağıntının çox miqdarı yaz fəslinə düşür. Torpağın səth örtüyündən il ərzində 300–800 mm mümkün buxarlanma gedir.
İri yaşayış məntəqələri
Daşkəsən rayonunda 1 şəhər, 6 şəhər tipli qəsəbə və 47 kənd var. İnzibati mərkəzi Daşkəsən şəhəridir.
Əhalisi
Daşkəsən rayonunun əhalisinin sayı 32 min 510 nəfərdir.
Etnik tərkibi
| Etnik quplar | əhalinin Sayı (Nəfər) |
|---|---|
| Azərbaycanlılar | 9.137 (97,5%) |
| Talışlar | 5 (0,1%) |
| Ruslar | 124 (1,3%) |
| Ermənilər | 63 (0,7%) |
| Ləzgilər | 8 (0,1%) |
| Gürcülər | 4 (0,1%) |
| Bütün rayon üzrə | 9.370 (100%) |
| Etnik quplar | əhalinin Sayı (Nəfər) |
|---|---|
| Azərbaycanlılar | 17.372 (49,3%) |
| Talışlar | – (-) |
| Ruslar | 896 (2,5%) |
| Ermənilər | 16.626 (47,2%) |
| Ləzgilər | 24 (0,1%) |
| Gürcülər | 19 (0,1%) |
| Bütün rayon üzrə | 35.222 (100%) |
| Etnik quplar | əhalinin Sayı (Nəfər) |
|---|---|
| Azərbaycanlılar | 22.552 (63,2%) |
| Talışlar | – (-) |
| Ruslar | 613 (1,7%) |
| Ermənilər | 12.118 (34,0%) |
| Ləzgilər | 15 (0,1%) |
| Gürcülər | 7 (0,1%) |
| Bütün rayon üzrə | 35.666 (100%) |
| Etnik quplar | əhalinin Sayı(Nəfər) |
|---|---|
| Azərbaycanlılar | 25.811 (76,9%) |
| Talışlar | – (-) |
| Ruslar | 241 (0,7%) |
| Ermənilər | 7.325 (21,8%) |
| Ləzgilər | 37 (0,1%) |
| Gürcülər | 6 (0,1%) |
| Bütün rayon üzrə | 33.566 (100%) |
İqtisadi xarakteristikası
Daşkəsən rayonu respublikanın mühüm mədən filiz sənayesi rayonlarındandır. Rayonun sənayesinin əsas hissəsini metallurgiya sənayesi təşkil edir. Faydalı qazıntıları dəmir filizi, kobalt, alunit, mərmər, əhəng daşı və s. Hazırda ölkə ərazisində 3 dəmir filizi yatağının ehtiyatları təsdiq edilib. Bunlar Daşkəsən rayonunda yerləşən "Daşkəsən", "Cənubi Daşkəsən" və "Dəmir" yataqlarıdır. Daşkəsən rayonu ərazisində (Kiçik Qafqaz dağ silsiləsi) yerləşən "Çovdar" qızıl yatağının istismarına 2012-ci ildə başlanılması planlaşdırılır. Rayonda dəmir filizinin hasilatı ilə məşğul olan "Daşkəsən filizsaflaşdırma" ASC-yə investisiya yatıran "Det.Al Limited" şirkətidir. Gəncədəki yeni inşa olunan Alüminium Zavodunun poladəritmə sexi işə düşdükdən sonra "Daşkəsən filizsaflaşdırma" ASC-nin də illik istehsal gücü 500 min, daha sonra isə 1 milyon tona çatdırılacaq. "Daşkəsən filizsaflaşdirma" ASC – Daşkəsən bölgəsindəki dəmir filizi yataqlarının müstəsna istifadəçisi, filizçıxarma və filizsaflaşdırma zavodunun və vasitələrin sahibidir. Kəşf olunmuş dəmir filizi ehtiyatları 250 mln tondan artıqdır. Rayon eyni zamanda kənd təsərrüfatı rayonudur. Kənd təsərrüfatı fəaliyyəti əsasən heyvandarlıq, bitkiçilik, arıçılıq və quşçuluqdur. Heyvandarlıq sahəsində əsasən iri buynuzlu qaramal və xırda buynuzlu davarlar saxlanılır. Heyvanlar əsasən fərdi təsərrüfatlarda saxlanılır. 59 kəndli (fermer təsərrüfatı mövcuddur ki, bunlar hüquqi şəxs kimi fəaliyyət göstərir. Quşçu kəndində 1 Ağbaba ailə kəndli təsərrüfatı damazlıq təsərrüfatı kimi fəaliyyət göstərir. Təsərrüfatlarda hazırda əsasən qonur qafqaz, şves, az miqdarda qara-ala və hallavey cinsləri mövcuddur. Davarlarda isə əsasən yerli bozaq qoyunlardır. Heyvanların cins tərkibini yaxşılaşdırmaq məqsədi ilə 3 ərazidə Qabaqtəpə, Əmirvar və Quşçu kəndlərində süni mayalanma təşkil edilmişdir.
Faydalı qazıntıları
Daşkəsən rayonu təbii sərvətlərlə olduqca zəngindir. Sovet İttifaqı dövründə Daşkəsəndə strateji əhəmiyyəti olan dəmir filizi, alüminium, kobalt, mərmər və s. çıxarılmışdır. Rayonun ərazisindəki dağlarda indi də qızıl, mis, kobalt, zəy, alüminium, dəmir filizi, əhəng daşı və mərmər kimi çox qiymətli təbii ehtiyatlar var.
Daşkəsəndəki dəmir filizi yataqlarının mövcudluğu hələ eramızdan evvəl 1-ci əsrdə burada yaşayan insanlara məlum idi. Lakin burada filizin sənaye yolu ilə hasilatına 1954-cü ildən başlanılıb. Filizdə dəmirin nisbəti 36,5%-dir. Bəzi yerlərdə filizin tərkibində həmçinin 20%-ə qədər kükürd də var. Dəmir filizin yatağındakı mədəndə çıxarılan filizin daşınması üçün uzunluğu 4 km olan kanat yolu da tikilib. Sovet dövründə buradan çıxarılan filiz Gürcüstanın Rustavi şəhərindəki metallurgiya zavoduna xammal kimi daşınırdı. Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra Gəncədə iri metallurgiya zavodu tikildi. Hal-hazırda Daşkəsəndə çıxarılan filiz Azərbaycanın öz ehtiyaclarının ödənilməsinə sərf olunur.
Daşkəsən dəmir və kobalt yatağının istismarı zamanı ətraf mühitə göstərilən mənfi təsir də təşviş doğurur. Dəniz səviyyəsindən 1600–1800 m yüksəklikdə zəngin dəmir yatağının olması hələ 1867-ci ildə müəyyən edilmişdir. Yatağın dəmir ehtiyatı ilk dəfə 1933-cü ildə hesablanmış və 1954-cü ildən istismar edilir. Partlayış yolu ilə çıxarılan dəmir filizi əvvəlcə Quşçu körpüsü adlanan yerdəki filiz saflaşdırma kombinatına, sonra metal emalı üçün vaqonlara doldurularaq Zaqafqaziya metallurgiya kombinatına (Gürcüstanın Rustavi şəhəri) göndərilirdi. SSRİ dağılan ərəfədə Zaqafqaziya metallurgiya kombinatı öz işini dayandırdığına görə, Daşkəsən yatağında da dəmir filizi və kobalt istehsalı dayandı. Filiz yatağının istismar edildiyi 35 il ərzində ətraf mühitə göstərilən təsir o qədər güclü olmuşdur ki, yatağın və filiz saflaşdırma kombinatının ətrafında toplanmış milyon tonlarla mədən tullantılarının (çıxdaşlarının) rekultivasiyası məsələsinin həll edilməsi o qədər də asan olmayan bir problem kimi qalmaqdadır.
Daşkəsən rayonunda yerləşən alunit yatağının istismarı da ekocoğrafi vəziyyəti dəmir filizi yatağından az gərginləşdirməmişdir. Bu mineralın çıxarıldığı mədən və kənd Zəylik adlanır. Mineralın tərkibinin 37%-ə qədəri aluminium-oksidindən (Al2O3) ibarətdir. Zəylik yatağından həmçinin kalium duzları, zəy və s. istehsal edilir. Alunit çıxarılan zaman və xüsusilə aluminium-oksidi istehsal etmək üçün yataqdan 35 km cənub-şərqdə Gəncə şəhərində tikilmiş aluminium zavodundan Atmosferə daxil olan sarı rəngli filiz tozunun yaratdığı ağır ekoloji şərait qonşu rayonlarda da əhalinin sağlamlığına mənfi təsir göstərir.
Maddi-mədəni irsi
Rayonun Tapan kəndində Qudur bulağı, Alaxançallı kəndində Turşsu ərazisi, Qaraqullar kəndində Ağ bulaq, Zəylik kəndində Düz yal, Bayan kəndində ecazkar dəmiryol körpüləri və keçidləri, Çilçirəvənd məbədi, Monastr, Quşqara çayı üzərində tağvari körpü, Gurbulaq kəndi ərazisində Dikdaş qalaçası, Ərkinaz qalaçası, Zağalı kəndində dünya əhəmiyyətli Kurqanlar və daş qəbirstanlıqlar, Zəylik kəndində Alban məbədi, daş qəbristanlıqları, Əhmədli kəndində türbə, Dardərə kəndində Çalağan qalaçası, Dəstəfur kəndində Gəncə çayı üzərində salınmış qədimi körpü, 700 m² ərazini əhatə edən Alban məbədi və s. tarixi və təbii abidələr bu gün də rayonun bölgələrində hörmətlə, ehtiramla, heyrətlə qarşılanır.
"Xoşbulaq yaylağı" tunc dövrünə aid olan "Daştəpə" qalaçası, "Çoban daşı", "Molla Abdulla bulağı" qalaçası,dəmir dövrünə aid olan "Nağara dağı" ilə məşhurdur, tarixçilərimizin diqqət mərkəzindədir. Dəniz səviyyəsindən 3361 metr yüksəklikdə yerləşən, bu gün də el arasında müqəddəs ocaq, pir kimi tanınan, qibləgah hesab olunan Qoşqar dağının ətəyində yerləşir. Əmirvar kəndində "Yastı qaya" adlanan mənzərəli guşə hər tərəfdən sıx meşəliklə əhatə olunub. "Ləzgi qayası", "Qara inək" mağarası, "Yal yurdu" qalaçası, "Göyçəlilər yurdu" qalaçası, "Dərdər" qalaçası rayonda məşhurdur.
Qabaqtəpə zonası da turizm üçün çox əhəmiyyətlidir. Belə ki, burada 800 m² ərazisi olan Alban məbədi kimi respublika əhəmiyyətli tarixi memarlıq abidəsi, Qabaqtəpə kəndindən 5 km aralıda yerləşən Gəlinqaya təbii abidəsi, Qabaqtəpədən 12 km aralıda yerləşən Şəmkir çayı kimi mənzərəli guşəsi, təmiz havası, saf suları ilə məşhur olan bu ərazi həmişə buraya gələn qonaqların zövqünü oxşamaqdadır. Dünyada məşhur olan Qabaqtəpə boz arı cinsi məhz bu torpağın, bu regionun adı ilə bağlıdır. Dağlara söykənən bu kənd qərb tərəfdən meşələrlə əhatə olunmuşdur. Rayon mərkəzi ilə Qabaqtəpə kəndi ərazisində çoxlu tarixi qədim olan körpülər, yaşayış məskənləri, tarixi və təbii abidələr mövcuddur.
Yerli media
Daşkəsən rayonu ərazisində yerli televiziya və radio qovşağı fəaliyyət göstərmir. Daşkəsən rayonunun yerli mətbuat orqanı olan "Daşkəsən" qəzeti 1933-cü ildə Daşkəsən rayon partiya komitəsinin oqranı kimi təsis edilmiş, 1991-ci il oktyabrın 18-dək rayon partiya komitəsinin, 1991-ci ildən 1997-ci ilədək müstəqil ictimai-siyasi qəzet və 1997-ci ildən hal-hazıradək Daşkəsən rayon İcra Hakimiyyəti Aparatının orqanı kimi fəaliyyət göstərit. Qəzet A-1 formatda, rəngli çap edilir. Hazırkı baş redaktoru AYB-nin üzvü, prezident təqaüdçüsü Elmar Vüqarlıdır.
Qalereya
İstinadlar
- Deportasiya və müharibədən sonrakı böhran[ölü keçid]
- "Andronik heykəlini uçuran mərd azərbaycanlı KİMDİR? — Heydər Əliyev onu belə xilas etmişdi". 2022-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-25.
- "Arxivlənmiş surət". 2016-03-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-05-12.
- "Azərbaycanın Əhalisi". 2012-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-11-14.
- "Başından qızıl tökülən ölkə". 2023-07-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-11-19.
- Daşkəsəndəki filizsaflaşdirma müəssisəsi qismən fəaliyyət göstərir[ölü keçid]
- . 2016-03-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-08-25.
- "Daşkəsən yatağı". 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-04-22.
- . 2017-10-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-07-25.
- . 2012-11-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-27.
Xarici keçidlər
- Daşkəsən
- 2006-09-25 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Daskesen rayonu haqqindadir Seher ucun Daskesen sehifesine baxin Daskesen rayonu Azerbaycan Respublikasinda inzibati erazi vahidi Inzibati merkezi Daskesen seheridir RayonDaskesen rayonu40 31 05 sm e 46 04 58 s u Olke AzerbaycanDaxildir Gence DaskesenInzibati merkez DaskesenTarixi ve cografiyasiYaradilib 8 avqust 1930Sahesi 1 047 km Hundurluk 1 700 100 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 34 476 nef Reqemsal identifikatorlarISO kodu AZ DASTelefon kodu 994 22Poct indeksi 1600Avtomobil nomresi 16Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiKecmis Sunqurabad nahiyesi olan Daskesen rayonu Azerbaycan SSR erazisinde 30 08 1930 cu ilde inzibati erazi kimi yaradilmisdir Daskesen seherinin esasi Boyuk Veten muharibesinden sonra 1948 ci il mart ayinin 16 da qoyulub Rayon esasen demir filizi yataqlarinin istifadeye verilmesi ile elaqedar salinib Bundan sonra rayona ehali axini guclenmisdir Lakin rayona daha cox ermeniler meskunlasdilirdi Ermenilerin Moskvadaki havadari Anastas Mikoyanin teskilatciligi ile 1948 1953 cu illerde Daskesene minlerle ermeni ailesi kocurulur 1956 ci ile qeder Destefur rayonu adini dasimis 1956 ci ilde Daskesen adlandirilmisdir 1963 cu ilde legv edilerek erazisi o dovrku Xanlar rayonuna verilmis 1965 ci ilde ise yeniden musteqil inzibati erazi rayon olmusdur 1969 cu ilin iyununda rayonun Bayans kendinde Andranikin heykeli ucaldilsa da Daskesen rayonunun birinci katibi Hesen Suleymanovun gosterisi ile derhal sokulmusdu Qarabag muharibesi dovrunde doyuslerin bir hissesi Daskesene mexsus kendlerle hemserhed erazilerde getmisdir Ermeniler Azerbaycanin bir cox erazileri kimi Daskesene de iddia edir buradaki Alban mebedlerinin ermenilere mexsus olmasi haqda saxta faktlar uydurur buranin qedim Ermenistan torpagi oldugunu teblig etmeye calisirlar Zagali Zivlen Bayan Gurbulaq Emirvar Xosbulaq Zagali Dardere ve basqa kendlerde aparilmis arxeoloji qazintilar bu rayonun erazisinde das dovrune aid insan meskenlerinin olmasini subut edir Cografi movqeyiDaskesen rayonu Gence seherinden 33 41 kilometr cenub qerbde Kicik Qafqazin simal serqinde deniz seviyyesinden 1600 1800 metr yukseklikde yerlesir Rayon cenub qerbden 8 kilometr mesafe ile Ermenistan Respublikasi ile 8 km elece de Semkir 24 5 km Kelbecer 23 km Gedebey 41 km ve Goygol 56 3 km rayonlari ile hemserheddir Umumi sahesi 1046 02 km dir Daskesen rayonu ile Baki seheri arasinda olan mesafe 396 km dir Relyefi Daskesen seheri Kicik Qafqazin simal serqinde yerlesen Daskesenin sethini simala dogru alcalan daglar ehateleyir Murovdag ve Sahdag silsilelerinin yamaclari da bu rayonun erazisidir En hundur zirveleri Hinaldag 3367 m Qosqar dagi 3361 m ve sairdir Baskend Destefur cokekliyinin bir hissesi Daskesen rayonu erazisindedir Sethi kanyonlarla kesilmisdir Yura ve tebasir cokuntuleri yayilmisdir Tebieti Daskesen rayonu Bayan kendinde evler Temiz hava yasilligin bol olmasi zengin fauna Murovdag silsilesi boyunca uzanan mese massivleri yay aylarinda tebiet heveskarlarini Daskesene celb edir Rayonda ve Goygol tebii golleri vardir Daskesenin istilik ve rutubetin nisbetinden ozunemexsus torpaq bitki ortuyu ve heyvanat alemi var Enliyarpaqli dag mese landsafti 600 metrden 1900 metredek hundurluyu olan yamaclari ortur Daglarin yuksek serhedi palid meseleri ile tamamlanir Meselerden yuxari serhedde subalp ve alp cemenlikleri yerlesir Bu cemenler yaz vaxti minbir rengli xaliya benzeyir Subalp cemenleri ve cemen colleri mese qursagi ile alp cemenleri arasinda genis sahe tutur Burada taxilli muxtelif otlu yulafli cemenler yerlesir Subalp cemenliklerinde paxlalilar gulcicekliler kelemkimiler ve sair fesilelerden olan bitkiler hundur olduqca tesirli butaya benzer ot ortuyu yaradir Subalp zonasinda hundurotlu cemenliklerden basqa cemen bozqirlari kollu cemenler de inkisaf etmisdir Alp cemenleri Alp xalilari adlanan alcaqboylu otlardan ibaret bitkiliyi ile subalp cemenlerinden cox ferqlenir Bu bitkiler dag cemen torpaqlarinda six cemen ortuyu yaradirlar Qayali dasli yamaclarda seyrek bitki qruplar inkisaf edir Taxil otlari ve ciller hamar dag yamaclarinda six qiymetli yay otlaqlaridir Yuksek daglarin daha rutubetli yamaclarinda cil sahduran qaytarma desterek qirtic topal ve sair saxelenen kok sistemine malik otlaq berk dosenekli Alp xalilari yaradir Daskesen rayonu Kicik Qafqazin simal serqinde yerlesdiyi ve sethi simala dogru alcalan daglarla ehate olundugu ucun olduqca menzereli qisda qismen azalan yaz yay payiz movsumlerinde asib dasan dag caylari ile zengindir Onlardan Goy gol kendi Gencecay Canaqci Destefur kendleri Ballicali Qaraqollar Semkircay Astaf kendi Qosqarcay Xosbulaq kendi Daskesen seheri caylarini gostermek olar Turizm ucun xarakterik olan ve Astaf kendlerinde olduqca ecazkar tebiet gozeli olan eyni adli iki gol Goy gol vardir Rayona xususi gozellik veren yol boyunca uzanan qalin ve seyrek meseler var Meselerde esasen fistiq veles palid coke soyud goyrus qaraagac ve agaclari bitir Rayonda insan saglamligi ucun xususi ehemiyyet kesb eden mualicevi ehemiyyetli bitkiler var Onlardan keklikotu saricicek cobanyastigi boymaderen andiz qaracorekotu yarpiz devedabani yasemen qirxbugum benovse nergiz gicitken qaymaqciceyi ve s yerli ehali terefinden yigilir Rayonun gur cesmeli seffaf mualicevi ehemiyyetli bulaqlari var Yumurtali bulaq Qabaqtepe kendi Narzan bulagi Yuxari Daskesen qesebesi Turssu bulagi Alaxancalli kendi Qible bulagi Qabaqtepe kendi Qaygi bulagi Qabaqtepe kendi Boyrek bulagi Alunitdag qesebesi Idris bulagi Emirvar kendi Seyid bulagi Xosbulaq kendi Iqlimi Daskesende temperatur qis aylarinda 5 C den 20 C dek yay aylarinda ise 20 C den 35 C dek olur Rayonda havanin orta illik temperaturu 0 100 dir Yanvarin orta ayliq temperaturu 2 140 i iyulun orta ayliq temperaturu 5 200 arasinda deyisir Yay aylarinda bezen havanin mutleq maksimum temperaturu 20 310 dek yukselir mutleq minimum temperatur 20 300 asagi dusur Il erzinde havanin orta mutleq minimum temperaturu orta dagliqda 150 ile 70 arasinda deyisir Torpaq sethinin orta illik temperaturu 80 i yanvar ayinin orta temperaturu 50 i iyulun orta ayliq temperaturu ise 210 olur Havanin orta illik nisbi rutubeti 75 faiz olub il erzinde 67 82 faiz arasinda deyisir Erazide yagintinin illik miqdari 600 900 mm dir Yagintinin cox miqdari yaz fesline dusur Torpagin seth ortuyunden il erzinde 300 800 mm mumkun buxarlanma gedir Iri yasayis menteqeleriDaskesen rayonunda 1 seher 6 seher tipli qesebe ve 47 kend var Inzibati merkezi Daskesen seheridir EhalisiEsas meqaleler Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 1999 ve Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 2009 Daskesen rayonunun ehalisinin sayi 32 min 510 neferdir Etnik terkibi Daskesen o vaxt Destefur rayonu 1939 cu il siyahiya almasi Etnik quplar ehalinin Sayi Nefer Azerbaycanlilar 9 137 97 5 Talislar 5 0 1 Ruslar 124 1 3 Ermeniler 63 0 7 Lezgiler 8 0 1 Gurculer 4 0 1 Butun rayon uzre 9 370 100 Daskesen rayonu 1959 cu il siyahiya almasi Etnik quplar ehalinin Sayi Nefer Azerbaycanlilar 17 372 49 3 Talislar Ruslar 896 2 5 Ermeniler 16 626 47 2 Lezgiler 24 0 1 Gurculer 19 0 1 Butun rayon uzre 35 222 100 Daskesen rayonu 1970 ci il siyahiya almasi Etnik quplar ehalinin Sayi Nefer Azerbaycanlilar 22 552 63 2 Talislar Ruslar 613 1 7 Ermeniler 12 118 34 0 Lezgiler 15 0 1 Gurculer 7 0 1 Butun rayon uzre 35 666 100 Daskesen rayonu 1979 cu il siyahiya almasi Etnik quplar ehalinin Sayi Nefer Azerbaycanlilar 25 811 76 9 Talislar Ruslar 241 0 7 Ermeniler 7 325 21 8 Lezgiler 37 0 1 Gurculer 6 0 1 Butun rayon uzre 33 566 100 Iqtisadi xarakteristikasiDaskesen rayonu respublikanin muhum meden filiz senayesi rayonlarindandir Rayonun senayesinin esas hissesini metallurgiya senayesi teskil edir Faydali qazintilari demir filizi kobalt alunit mermer eheng dasi ve s Hazirda olke erazisinde 3 demir filizi yataginin ehtiyatlari tesdiq edilib Bunlar Daskesen rayonunda yerlesen Daskesen Cenubi Daskesen ve Demir yataqlaridir Daskesen rayonu erazisinde Kicik Qafqaz dag silsilesi yerlesen Covdar qizil yataginin istismarina 2012 ci ilde baslanilmasi planlasdirilir Rayonda demir filizinin hasilati ile mesgul olan Daskesen filizsaflasdirma ASC ye investisiya yatiran Det Al Limited sirketidir Gencedeki yeni insa olunan Aluminium Zavodunun poladeritme sexi ise dusdukden sonra Daskesen filizsaflasdirma ASC nin de illik istehsal gucu 500 min daha sonra ise 1 milyon tona catdirilacaq Daskesen filizsaflasdirma ASC Daskesen bolgesindeki demir filizi yataqlarinin mustesna istifadecisi filizcixarma ve filizsaflasdirma zavodunun ve vasitelerin sahibidir Kesf olunmus demir filizi ehtiyatlari 250 mln tondan artiqdir Rayon eyni zamanda kend teserrufati rayonudur Kend teserrufati fealiyyeti esasen heyvandarliq bitkicilik ariciliq ve qusculuqdur Heyvandarliq sahesinde esasen iri buynuzlu qaramal ve xirda buynuzlu davarlar saxlanilir Heyvanlar esasen ferdi teserrufatlarda saxlanilir 59 kendli fermer teserrufati movcuddur ki bunlar huquqi sexs kimi fealiyyet gosterir Quscu kendinde 1 Agbaba aile kendli teserrufati damazliq teserrufati kimi fealiyyet gosterir Teserrufatlarda hazirda esasen qonur qafqaz sves az miqdarda qara ala ve hallavey cinsleri movcuddur Davarlarda ise esasen yerli bozaq qoyunlardir Heyvanlarin cins terkibini yaxsilasdirmaq meqsedi ile 3 erazide Qabaqtepe Emirvar ve Quscu kendlerinde suni mayalanma teskil edilmisdir Faydali qazintilari Daskesen rayonu tebii servetlerle olduqca zengindir Sovet Ittifaqi dovrunde Daskesende strateji ehemiyyeti olan demir filizi aluminium kobalt mermer ve s cixarilmisdir Rayonun erazisindeki daglarda indi de qizil mis kobalt zey aluminium demir filizi eheng dasi ve mermer kimi cox qiymetli tebii ehtiyatlar var Daskesendeki demir filizi yataqlarinin movcudlugu hele eramizdan evvel 1 ci esrde burada yasayan insanlara melum idi Lakin burada filizin senaye yolu ile hasilatina 1954 cu ilden baslanilib Filizde demirin nisbeti 36 5 dir Bezi yerlerde filizin terkibinde hemcinin 20 e qeder kukurd de var Demir filizin yatagindaki medende cixarilan filizin dasinmasi ucun uzunlugu 4 km olan kanat yolu da tikilib Sovet dovrunde buradan cixarilan filiz Gurcustanin Rustavi seherindeki metallurgiya zavoduna xammal kimi dasinirdi Azerbaycan musteqillik elde etdikden sonra Gencede iri metallurgiya zavodu tikildi Hal hazirda Daskesende cixarilan filiz Azerbaycanin oz ehtiyaclarinin odenilmesine serf olunur Daskesen demir ve kobalt yataginin istismari zamani etraf muhite gosterilen menfi tesir de tesvis dogurur Deniz seviyyesinden 1600 1800 m yukseklikde zengin demir yataginin olmasi hele 1867 ci ilde mueyyen edilmisdir Yatagin demir ehtiyati ilk defe 1933 cu ilde hesablanmis ve 1954 cu ilden istismar edilir Partlayis yolu ile cixarilan demir filizi evvelce Quscu korpusu adlanan yerdeki filiz saflasdirma kombinatina sonra metal emali ucun vaqonlara doldurularaq Zaqafqaziya metallurgiya kombinatina Gurcustanin Rustavi seheri gonderilirdi SSRI dagilan erefede Zaqafqaziya metallurgiya kombinati oz isini dayandirdigina gore Daskesen yataginda da demir filizi ve kobalt istehsali dayandi Filiz yataginin istismar edildiyi 35 il erzinde etraf muhite gosterilen tesir o qeder guclu olmusdur ki yatagin ve filiz saflasdirma kombinatinin etrafinda toplanmis milyon tonlarla meden tullantilarinin cixdaslarinin rekultivasiyasi meselesinin hell edilmesi o qeder de asan olmayan bir problem kimi qalmaqdadir Daskesen rayonunda yerlesen alunit yataginin istismari da ekocografi veziyyeti demir filizi yatagindan az gerginlesdirmemisdir Bu mineralin cixarildigi meden ve kend Zeylik adlanir Mineralin terkibinin 37 e qederi aluminium oksidinden Al2O3 ibaretdir Zeylik yatagindan hemcinin kalium duzlari zey ve s istehsal edilir Alunit cixarilan zaman ve xususile aluminium oksidi istehsal etmek ucun yataqdan 35 km cenub serqde Gence seherinde tikilmis aluminium zavodundan Atmosfere daxil olan sari rengli filiz tozunun yaratdigi agir ekoloji serait qonsu rayonlarda da ehalinin saglamligina menfi tesir gosterir Maddi medeni irsiRayonun Tapan kendinde Qudur bulagi Alaxancalli kendinde Turssu erazisi Qaraqullar kendinde Ag bulaq Zeylik kendinde Duz yal Bayan kendinde ecazkar demiryol korpuleri ve kecidleri Cilcirevend mebedi Monastr Qusqara cayi uzerinde tagvari korpu Gurbulaq kendi erazisinde Dikdas qalacasi Erkinaz qalacasi Zagali kendinde dunya ehemiyyetli Kurqanlar ve das qebirstanliqlar Zeylik kendinde Alban mebedi das qebristanliqlari Ehmedli kendinde turbe Dardere kendinde Calagan qalacasi Destefur kendinde Gence cayi uzerinde salinmis qedimi korpu 700 m erazini ehate eden Alban mebedi ve s tarixi ve tebii abideler bu gun de rayonun bolgelerinde hormetle ehtiramla heyretle qarsilanir Xosbulaq yaylagi tunc dovrune aid olan Dastepe qalacasi Coban dasi Molla Abdulla bulagi qalacasi demir dovrune aid olan Nagara dagi ile meshurdur tarixcilerimizin diqqet merkezindedir Deniz seviyyesinden 3361 metr yukseklikde yerlesen bu gun de el arasinda muqeddes ocaq pir kimi taninan qiblegah hesab olunan Qosqar daginin eteyinde yerlesir Emirvar kendinde Yasti qaya adlanan menzereli guse her terefden six meselikle ehate olunub Lezgi qayasi Qara inek magarasi Yal yurdu qalacasi Goyceliler yurdu qalacasi Derder qalacasi rayonda meshurdur Qabaqtepe zonasi da turizm ucun cox ehemiyyetlidir Bele ki burada 800 m erazisi olan Alban mebedi kimi respublika ehemiyyetli tarixi memarliq abidesi Qabaqtepe kendinden 5 km aralida yerlesen Gelinqaya tebii abidesi Qabaqtepeden 12 km aralida yerlesen Semkir cayi kimi menzereli gusesi temiz havasi saf sulari ile meshur olan bu erazi hemise buraya gelen qonaqlarin zovqunu oxsamaqdadir Dunyada meshur olan Qabaqtepe boz ari cinsi mehz bu torpagin bu regionun adi ile baglidir Daglara soykenen bu kend qerb terefden meselerle ehate olunmusdur Rayon merkezi ile Qabaqtepe kendi erazisinde coxlu tarixi qedim olan korpuler yasayis meskenleri tarixi ve tebii abideler movcuddur Yerli mediaDaskesen rayonu erazisinde yerli televiziya ve radio qovsagi fealiyyet gostermir Daskesen rayonunun yerli metbuat orqani olan Daskesen qezeti 1933 cu ilde Daskesen rayon partiya komitesinin oqrani kimi tesis edilmis 1991 ci il oktyabrin 18 dek rayon partiya komitesinin 1991 ci ilden 1997 ci iledek musteqil ictimai siyasi qezet ve 1997 ci ilden hal haziradek Daskesen rayon Icra Hakimiyyeti Aparatinin orqani kimi fealiyyet gosterit Qezet A 1 formatda rengli cap edilir Hazirki bas redaktoru AYB nin uzvu prezident teqaudcusu Elmar Vuqarlidir QalereyaQosqarcay Zinzahal Daskesen tebieti Hinaldag Daskesen seheri Daskesen rayonunda meseler Xosbulaq yaxinliginda gol Sirsir selalesi Daskesen dogasi Cicereveng monastiriIstinadlarDeportasiya ve muharibeden sonraki bohran olu kecid Andronik heykelini ucuran merd azerbaycanli KIMDIR Heyder Eliyev onu bele xilas etmisdi 2022 03 30 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 25 Arxivlenmis suret 2016 03 05 tarixinde Istifade tarixi 2009 05 12 Azerbaycanin Ehalisi 2012 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2011 11 14 Basindan qizil tokulen olke 2023 07 07 tarixinde Istifade tarixi 2011 11 19 Daskesendeki filizsaflasdirma muessisesi qismen fealiyyet gosterir olu kecid 2016 03 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 08 25 Daskesen yatagi 2022 03 26 tarixinde Istifade tarixi 2012 04 22 2017 10 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 07 25 2012 11 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 27 Xarici kecidlerVikianbarda Daskesen rayonu ile elaqeli mediafayllar var Daskesen 2006 09 25 at the Wayback Machine