Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azərbaycanda Novruz bayramı və ya Azərbaycan Milli Yeni İli — Azərbaycanda baharın və Yeni ilin gəlişinin qeyd edilməsi. Adətə görə Novruz bayramında göyərdilən səməni yazın gəlməsinin, təbiətin canlanmasının və əkinçiliyin rəmzidir.
| Novruz bayramı Azərbaycan Milli Yeni İli | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Başlayır | 20 mart (Boz ay) |
| Tarix | 21 mart |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Etimologiya
Tarixi
Ədəbiyyatşünas Əzizə Cəfərzadə "Xıdır Nəbi" bayramı haqqında yazırdı:
 | Çox-çox uzaq keçmişlərdə Xıdır Nəbi bayramı keçirilərmiş Azərbaycanımızda, Kiçik çillənin qurtardığı son gündə. Yəni, 25-28 fevral günlərində keçirilər və bir növ Novruza hazırlıq xarakteri daşıyırmış. Bu bayramın özünəməxsus adətləri, oyunları, yeməkləri olub. |  |
Tədqiqatçı "Unudulmuş əziz günlərimizdən" adlı məqaləsində bu bayramı xüsusi araşdırır, mahiyyəti, mənası haqqında ətraflı məlumat verirdi. Novruz bayramı ərəfəsində qeyd edilən çillə çıxarma bayramı haqqında isə yazırdı:
| | Çillə çıxarma bayramı təbiətlə bağlıdır. Ən uzun gecə şəbi-yelda gecəsində qaranlıqla bağlı tapmacalar, yanıltmacalar, rəvayətlər söylənər, əylənər, şeirlər oxuyardılar. 40 günlük Böyük çillə dekabrın 21-də girir, yanvarın 31-də qurtarır və 20 günlük Kiçik çillə başlanır. | |
Əzizə Cəfərzadə çillə çıxarmaq bayramının ağrılı-acılı Kiçik çilləyə vida, baharın gəlməsinə, Novruzun yaxınlaşmasına sevinc bayramı olduğunu vurğulayırdı. Bu bayramın daha çox qadınlar arasında və hansısa bir işinin düzəlməsini əhd edənlərin keçirdiyini bildirirdi:
| | Əhd edən evin sahibəsi gecəyə qonaqlar dəvət edir, evdə kişilərdən biri də qalmır. Bir qoyun kəsilir, həmin qoyunun ətindən gecə səhərə qədər müxtəlif yeməklər bişirilir. Hamı oynayıb, şənlənər, mahnılar oxuyub, lətifələr söyləyər, tapmaca, yanıltmac deyib, üzük falına baxıb, noxud falı açırdılar. Yuxuya getmək olmazdı. Çillə çıxarmaq bayramı üçün qarpız saxlayarmışlar, həmin günü böyük süfrə açar, qarpızı kəsərmişlər: "Qovub qışı, ayazı, | |
XX əsrin 1920-ci illərinə qədər Azərbaycanda Novruz bayramı xalq tərəfindən böyük coşqu ilə qeyd olunurdu. Çar hökuməti bu bayrama Milad bayramı qədər diqqət yetirməsə də, Hacı Zeynalabdin Tağıyev, Ağa Musa Nağıyev, Şəmsi Əsədullayev kimi milyonçular Bakı əhlinin bu bayramı təmtəraqla qeyd etməsinə böyük yardım edirdilər.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə də Novruz iki dəfə təntənəli şəkildə qeyd edilib. Ancaq Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra vəziyyət dəyişdi.
1920-ci ilin aprelin 28-də Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulandan bir müddət sonra da bolşeviklər Novruzun qeyd olunmasına xalqın dəstəyini qazanması üçün icazə verirdi. Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra da Novruz bayramları əvvəlki təntənə ilə qeyd olunmaqda davam edirdi. "Kommunist" qəzeti 1921-ci il 24 mart tarixli nömrəsində yazırdı ki, "Novruz bayramı" günlərində məktəblərdə tətillər başlanır, küçələrdə şagirdlərin bayram nümayişləri, teatr və klublarda tamaşa və konsertlər təşkil edilir. İmkansız əhaliyə müxtəlif ərzaq məhsulları paylanır.
Ancaq bununla bərabər, radikal bolşeviklər tərəfindən Novruza qarşı kompaniyalar ara vermirdi. Bu bolşeviklərə qarşı ən böyük təpkini isə Nəriman Nərimanov göstərirdi. Bu bayrama münasibətini N. Nərimanov 1913-cü ildə "İqbal" qəzetinin 19 mart tarixli sayında ətraflı şəkildə izah edir, Novruzu İslam dini ilə heç bir əlaqəsi olmayan, insanları birliyə və bərabərliyə səsləyən milli bayram kimi göstərirdi.
Nəhayət, 1925-ci ildə bu barədə xüsusi qərar qəbul edildi. Qərarda inqilabi bayramlarla yanaşı, 6 dini və (Novruz da daxil) milli bayramın da dövlət səviyyəsində qeyd olunması nəzərdə tutulmuşdu. Ancaq bu qərar cəmi 3 il qüvvədə qaldı. 1928-ci ildən başlayaraq dini və milli bayramlara qarşı açıq hücumlar başladı. Hətta "Kommunist" qəzeti yazırdı ki, "Rusiyada olduğu kimi Azərbaycanda da milli və dini bayramları ləğv etmək və onları inqilabi bayramlarla əvəz etmək lazımdır".
Novruz əleyhinə ən fəal mübarizlər 1924-cü ildə yaradılmış "Mübariz Allahsızlar İttifaqı"nın üzvləri idi. Nəhayət, 1929-cu ildə "Mübariz Allahsızlar İttifaqı" öz məqsədlərinə nail oldular və bu bayramlar dövlət bayramları siyahısından çıxarıldı. Bundan sonra "Mübariz Allahsızlar İttifaqı"nın üzvləri bayram günlərində drujinalar təşkil edərək gecələr evlərə, həyətlərə reydlər təşkil edir, evində səməni qoyub bayram süfrəsi açan, həyətində tonqal qalayan komsomolçuları aşkarlayaraq bu adamları komsomol iclaslarında müzakirəyə çıxarırdılar.
1937-ci il SSRİ Konstitusiyasının qəbulundan sonra isə Novruz ümumiyyətlə qadağan edildi. Ancaq bu illərdə də, hətta İkinci dünya müharibəsi illərində Novruz bayramı qeyd edilirdi.Stalinin ölümündən sonra bütün dini və milli bayramlar kimi Novruz bayramı da qeyri-rəsmi bəraət aldı.
Sovet ideoloqları bəzi milli bayramları dövlətin ideoloji proqramına uyğunlaşdırmaq haqqında fikirləşməyə başlamışdılar.
Azərbaycanlı tarixçi alim Cəmil Həsənli yazır ki, sovet dövründə növbəti dəfə Novruz bayramını qeyd etmək ideyasını ilk Əbdürrəhman Vəzirov ortaya atıb: «Novruz bayramının keçirilməsi ideyasını Azərbaycan komsomolunun birinci katibi Əbdürrəhman Vəzirov ilk dəfə Azərbaycan Kommunist Partiyasının 1958-ci ilin yanvar ayında keçirilən XXII qurultayındakı çıxışında səsləndirmişdi. Öz çıxışında Vəzirov dedi: «Niyə biz rus xalq bayramı olan maslenitsanı qeyd etməyə hazırlaşan moskvalılar kimi, özündə heç bir dini məzmunu daşımayan «Novruz bayramı»nı qeyd etməyək?! Bizim xalqın həyatında «Novruz bayramı»nı baharın gəlişi kimi qeyd etmək ənənəsi vardır»
Odur ki, ilkin eksperiment kimi, 1966-cı ilin mart ayının 6-da (Mart ayının ilk bazar günü) "Maslenitsa" adlandırdıqları milli bayramı "Rus qışının yola salınması" adı altında, martın 20-də isə Novruz bayramını "baharın gəlişi" adı altında qeyd etmək qərara alınmışdı. "Rus qışının yola salınması" həmin il Leninqrad vilayətində keçirildi. Ancaq nədənsə həmin il Novruzun keçirilməsi təxirə salındı və nəhayət ki, 1967-ci ildə bu bayramın Bakıda "Bahar bayramı" adı altında qeyd olunmasına icazə verildi.
Bəzi siyasi mütəxəssis qeyd edirlər ki, 1967-ci ildə Novruz bayramının keçirilməsinə Sovet rəhbərliyinin birdən-birə razılıq verməsini SSRİ-nin İranla bağlı siyasəti ilə də əlaqələndirirlər. 1965-ci ildə İran Şahı Rza Pəhləvinin SSRİ-yə səfəri zamanı Leonid Brejnevlə söhbətdə mədəni əlaqələrin möhkəmləndirilməsi ilə bərabər Novruz mövzusuna da toxunulmuşdu.
Qlasnost və perestroyka Novruzun Azərbaycan və Mərkəzi Asiyada dövlət səviyyəsində keçirilməsinə yol açdı.1985-ci ildən sonra hətta kommunist və Sovet qəzetləri də martın 21-də rəngli çıxır, ən başlıcası daha "bahar bayramından" yox, Novruzdan söz açılırdı.
1991-ci ildə SSRİ-dən müstəqilliyini əldə edən Azərbaycan Novruzu rəsmi bayram elan etdi.
2000-ci illərin əvvəllərindən isə Novruz bayramında tam 10 gün iş günü sayılmır.
Çərşənbələr
Azərbaycanda Novruzun yaratma mərhələlərini əks etdirən dörd ünsür — su, od, yel və torpaqla bağlı mərasimlərin qeyd olunması ənənələrini özündə birləşdirir: Su çərşənbəsi, Od çərşənbəsi, Yel çərşənbəsi və Torpaq çərşənbəsi.
Su çərşənbəsinə "Əzəl çərşənbə", "Sular Novruzu" da deyirlər. Su çərşənbəsində su və sumənbələri təzələnir, arxlar qaydaya salınır, su hövzələrində abadlıq işləri görülür, su ilə bağlı müxtəlifşənliklər keçirirlər. Su çərşənbəsi suya tapınma inamı ilə bağlıdır. Hələ gün doğmamışdan hamı su üstünə gedir, əl-üzünü yuyur, bir-birinin üzərinə su çiləyir, su üstündən atlanır, yaralıların yarasına su çiləyirlər. Xalqın inamına görə Su çərşənbəsi günü "təzə su"dan keçənlər, azarını, bezarını ona verənlər il boyu xəstəlikdən uzaq olarlar. Həmin gün su üstündə müxtəlif mərasimlər keçirilir, qədim türklərdə su tanrıları sayılan Aban və Yadanın şərəfinə nəğmələr oxunur. Su çərşənbəsi ilə əlaqədar çoxlu sayda inanclar, fallar, türkəçarələr, bayatılar, əfsanələr vərəvayətlər var.
Qeyd edilən ikinci çərşənbə — xalq arasında "Üskü çərşənbə", "Addı çərşənbə" kimi tanınan Od çərşənbəsidir. Bu çərşənbə qədim insanların Günəşə, oda olan müqəddəs inamından irəli gəlir. Adət-ənənəyə görə, bu gün tonqal qalayıb, alovun üzərindən tullanmaqla daxildə olan bütün çirkabı və azar-bezarları yandırırlar.
Xalq arasında "Külək oyadan çərşənbə", "Küləkli çərşənbə" kimi tanınan Yel çərşənbəsi ilaxır çərşənbələrin üçüncüsüdür. İnama görə bu çərşənbədə oyanan yel, külək oyanmış suyu, odu hərəkətə gətirir. Şifahi xalq yaradıcılığında Yelin tanrı olması ilə bağlı müxtəlif nəğmə, əfsanə, rəvayət, mif, inanc, məsəl və s. yaranmışdır. Novruz şənliklərində icra olunan Yel baba mərasimi öz kökü etibarilə qədim əcdadlarımızın Yel tanrısına etiqadı ilə bağlıdır.
Novruz ərəfəsində sonuncu çərşənbə xalq arasında "Yer çərşənbəsi", "İlaxır Çərşənbə" və ya "Torpaq çərşənbəsi" adlanır. İnama görə Torpaq çərşənbəsi yetişəndə torpaq artıq əkinə hazır olur və ona toxum səpmək olar. Əfsanəyə görə adamların ərzaq qıtlığından əziyyət çəkdikləri bu gündə Su, Od və Yel Torpaq xatunun yeraltı məbədinə qonaq gəlir, burada yatmış Torpağı oyadırlar.
Simvolları
Səməni
Hər il mart ayında Novruz bayramı ərəfəsində Azərbaycan taxıl buğdasından cücərdilən səməni Novruz elementidir. Səməni ilk çərşənbədən əvvəl cücərdilməyə başlayır. Novruz bayramı vaxtı tam böyümüş olur.
Musiqi
Adət və ənənələr
Geyimlər
Oyunlar və digər adətlər
Novruz bayramında müxtəlif oyunlar keçirilir. Bunlardan artırma, halay, keçəl, bənövşə, haxışta, cıdır, ənzəli, Kos-kosa, yumurta döyüşdürmə, qurşaqtutma, papaqatdı və baharbəndi qeyd etmək olar.
Bayram süfrəsi
Bayram süfrəsində xonça olmalıdır. Xonçanın içində səməni, şəkərbura, baxlava, şora-qoğal, yumurta, fındıq, qoz, badam və s. nemətlər olmalıdır.
Mədəniyyətdə
Azərbaycanda Novruz bayramına həm də poçt markaları həsr olunmuşdur.
- Azərbaycanda neft sənayesi poçt markalarında
-
![image]()
SSRİ poçt markası (1991) -
![image]()
Azərbaycan poçt markası (1996) -
![image]()
Azərbaycan poçt markası (2011)
Ədəbiyyatda
Novruzun gəlişi klassik Şərq, o cümlədən Azərbaycan poeziyasında geniş yayılmış "Bahariyyə" adlı lirik şeirlərdə də təsvir və tərənnüm edilir.Azərbaycan ədəbiyyatında Novruz bayramına Novruz bayramına həsr olunan şeirlərdən Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın "Novruz", Hüseyn Cavidin "Novruz bayramı" və Mikayıl Müşfiqin "Bayram axşamı" şeirlərini qeyd etmək olar.
Yazıçı İsmayıl Şıxlı "Dəli Kür" romanınında Novruzu qeyd etməyə hazırlaşan bir kəndin bayram təlaşını, həyəcanını da ustalıqla qələmə alıb:
| | Novruz bayramı idi. Kənd uşaqları səbirsizliklə axşamın düşməsini gözləyir, tez-tez xırman yerinə topladıqları ota baxırdılar. Onlar qucaq-qucaq küləş, saman gətirib otun üstünə atırdılar. Bundan başqa, əllərinə keçən quru çırpıları, odun qırıntılarını da buraya atırdılar. Onlar şər qarışan kimi tonqal yandıracaqdılar. Oğlanlar bundan başqa, meşədən uzun payalar kəsib gətirmişdilər. İri bir gərməni ortasından deşib həmin ağaca keçirmiş və lopa düzəltmişdilər. Tonqallardan başqa damın üstündə lopa da yanacaqdı. Qızlar sakit oturmurdular. Özlərinə təzə paltar tikir, axşama qədər hazır edib geyməyə çalışırdılar. Gəlinlər yumurta boyayır, arvadlar tez-tez düyü arıtlayan qızlara göz yetirirdilər. Səmənilər süfrələrə düzülürdü. Hamı bayrama hazırlaşırdı. Varlı da, kasıb da çalışırdı ki, bu axşam süfrəsi boş qalmasın. Aylarla yığdıqlarını bir gecə üçün xərcləyənlər də var idi. | |
Kinoda
Təsviri incəsənətdə
Memarlıqda
Musiqidə
Azərbaycanda Novruz bayramı haqqında bir sıra mahnılar bəstələnmişdir. Bunlardan Aygün Kazımovanın "Novruz gəlir", Sevda Yəhyayevanın "Novruz bayramı", Mətanət İsgəndərlinin "Novruz bayramınız mübarək", Məmmədbağır Bağırzadənin "Səməni" mahnılarını, Nizami Rəmzinin "Novruz bayramı" və Namiq Qaraçuxurlunun "Kosa" meyxanalarını qeyd etmək olar.
Ədəbiyyatşünas Əzizə Cəfərzadə qeyd edirdi ki, ilin soyuq qış aylarından başlayaraq qeyd edilən xalq arasında "Novruzqabağı nəğmələr" adı ilə tanınan nəğmələr üç yerə ayrılırdı — "Çillə nəğmələri", "Çərşənbələr" və "Xıdır Nəbi" nəğmələri.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Gray, Laurel Victoria, “Arts: Folk Dancers and Folk Singers: Caucasus”, in: Encyclopedia of Women & Islamic Cultures, General Editor Suad Joseph. Consulted online on 13 August 2023 <https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedia-of-women-and-islamic-cultures/arts-folk-dancers-and-folk-singers-caucasus-EWICCOM_0291b 2023-07-29 at the Wayback Machine>
- "Ədəbiyyatda Novruz adət-ənənələri". www.azerbaijan-news.az. www.azerbaijan-news.az. 2021-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 4 yanvar 2020.
- . azvision.az. azvision.az. 2021-01-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 yanvar 2020.
- Aynur, Gazanfargizi. "NOVRUZ UNDER THE SOVIET UNION". www.visions.az. www.visions.az. 2021-07-27 tarixində . İstifadə tarixi: 4 yanvar 2020.
- Azərbaycan Kommunist Partiyası XXII qurultayının stenoqrafik hesabatı. 28-30 yanvar 1958-ci il. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Siyasi Sənədlər Arxivi fond 1, siyahı 45, iş 7, vərəq 86–87
- ""Novruzun rəsmən keçirilməsinin ilk təşəbbüskarı Vəzirov olub" – Cəmil Həsənli". 2023-06-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-12-20.
- "Novruz bayramı keçirmək təşəbbüsü ilə Vəzirov çıxış etmişdi". 2021-12-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-12-20.
- "Novruz - qədim imperiyadan qalan milli bayram". www.bbc.com. www.bbc.com. 2022-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 4 yanvar 2020.
- "Od çərşənbəsi". anl.az. anl.az. 2021-01-25 tarixində . İstifadə tarixi: 5 mart 2017.
- "Su çərşənbəsi". anl.az. anl.az. 2021-01-25 tarixində . İstifadə tarixi: 5 mart 2017.
- "Yel çərşənbəsi". anl.az. anl.az. 2021-01-25 tarixində . İstifadə tarixi: 5 mart 2017.
- "Torpaq çərşənbəsi". anl.az. anl.az. 2021-01-25 tarixində . İstifadə tarixi: 5 mart 2017.
- "Novruz bayramı". anl.az. anl.az. 2022-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 5 mart 2017.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycanda Novruz bayrami ve ya Azerbaycan Milli Yeni Ili Azerbaycanda baharin ve Yeni ilin gelisinin qeyd edilmesi Adete gore Novruz bayraminda goyerdilen semeni yazin gelmesinin tebietin canlanmasinin ve ekinciliyin remzidir Novruz bayrami Azerbaycan Milli Yeni IliOlke AzerbaycanBaslayir 20 mart Boz ay Tarix 21 mart Vikianbarda elaqeli mediafayllarEtimologiyaTarixiEdebiyyatsunas Ezize Ceferzade Xidir Nebi bayrami haqqinda yazirdi Cox cox uzaq kecmislerde Xidir Nebi bayrami kecirilermis Azerbaycanimizda Kicik cillenin qurtardigi son gunde Yeni 25 28 fevral gunlerinde keciriler ve bir nov Novruza hazirliq xarakteri dasiyirmis Bu bayramin ozunemexsus adetleri oyunlari yemekleri olub Tedqiqatci Unudulmus eziz gunlerimizden adli meqalesinde bu bayrami xususi arasdirir mahiyyeti menasi haqqinda etrafli melumat verirdi Novruz bayrami erefesinde qeyd edilen cille cixarma bayrami haqqinda ise yazirdi Cille cixarma bayrami tebietle baglidir En uzun gece sebi yelda gecesinde qaranliqla bagli tapmacalar yaniltmacalar revayetler soylener eylener seirler oxuyardilar 40 gunluk Boyuk cille dekabrin 21 de girir yanvarin 31 de qurtarir ve 20 gunluk Kicik cille baslanir Ezize Ceferzade cille cixarmaq bayraminin agrili acili Kicik cilleye vida baharin gelmesine Novruzun yaxinlasmasina sevinc bayrami oldugunu vurgulayirdi Bu bayramin daha cox qadinlar arasinda ve hansisa bir isinin duzelmesini ehd edenlerin kecirdiyini bildirirdi Ehd eden evin sahibesi geceye qonaqlar devet edir evde kisilerden biri de qalmir Bir qoyun kesilir hemin qoyunun etinden gece sehere qeder muxtelif yemekler bisirilir Hami oynayib senlener mahnilar oxuyub letifeler soyleyer tapmaca yaniltmac deyib uzuk falina baxib noxud fali acirdilar Yuxuya getmek olmazdi Cille cixarmaq bayrami ucun qarpiz saxlayarmislar hemin gunu boyuk sufre acar qarpizi kesermisler Qovub qisi ayazi Kesdik cille qarpizi XX esrin 1920 ci illerine qeder Azerbaycanda Novruz bayrami xalq terefinden boyuk cosqu ile qeyd olunurdu Car hokumeti bu bayrama Milad bayrami qeder diqqet yetirmese de Haci Zeynalabdin Tagiyev Aga Musa Nagiyev Semsi Esedullayev kimi milyoncular Baki ehlinin bu bayrami temteraqla qeyd etmesine boyuk yardim edirdiler Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti dovrunde de Novruz iki defe tenteneli sekilde qeyd edilib Ancaq Azerbaycanda Sovet hakimiyyeti qurulduqdan sonra veziyyet deyisdi 1920 ci ilin aprelin 28 de Azerbaycanda Sovet hakimiyyeti qurulandan bir muddet sonra da bolsevikler Novruzun qeyd olunmasina xalqin desteyini qazanmasi ucun icaze verirdi Azerbaycanda Sovet hakimiyyeti qurulduqdan sonra da Novruz bayramlari evvelki tentene ile qeyd olunmaqda davam edirdi Kommunist qezeti 1921 ci il 24 mart tarixli nomresinde yazirdi ki Novruz bayrami gunlerinde mekteblerde tetiller baslanir kucelerde sagirdlerin bayram numayisleri teatr ve klublarda tamasa ve konsertler teskil edilir Imkansiz ehaliye muxtelif erzaq mehsullari paylanir Ancaq bununla beraber radikal bolsevikler terefinden Novruza qarsi kompaniyalar ara vermirdi Bu bolseviklere qarsi en boyuk tepkini ise Neriman Nerimanov gosterirdi Bu bayrama munasibetini N Nerimanov 1913 cu ilde Iqbal qezetinin 19 mart tarixli sayinda etrafli sekilde izah edir Novruzu Islam dini ile hec bir elaqesi olmayan insanlari birliye ve beraberliye sesleyen milli bayram kimi gosterirdi Nehayet 1925 ci ilde bu barede xususi qerar qebul edildi Qerarda inqilabi bayramlarla yanasi 6 dini ve Novruz da daxil milli bayramin da dovlet seviyyesinde qeyd olunmasi nezerde tutulmusdu Ancaq bu qerar cemi 3 il quvvede qaldi 1928 ci ilden baslayaraq dini ve milli bayramlara qarsi aciq hucumlar basladi Hetta Kommunist qezeti yazirdi ki Rusiyada oldugu kimi Azerbaycanda da milli ve dini bayramlari legv etmek ve onlari inqilabi bayramlarla evez etmek lazimdir Novruz eleyhine en feal mubarizler 1924 cu ilde yaradilmis Mubariz Allahsizlar Ittifaqi nin uzvleri idi Nehayet 1929 cu ilde Mubariz Allahsizlar Ittifaqi oz meqsedlerine nail oldular ve bu bayramlar dovlet bayramlari siyahisindan cixarildi Bundan sonra Mubariz Allahsizlar Ittifaqi nin uzvleri bayram gunlerinde drujinalar teskil ederek geceler evlere heyetlere reydler teskil edir evinde semeni qoyub bayram sufresi acan heyetinde tonqal qalayan komsomolculari askarlayaraq bu adamlari komsomol iclaslarinda muzakireye cixarirdilar 1937 ci il SSRI Konstitusiyasinin qebulundan sonra ise Novruz umumiyyetle qadagan edildi Ancaq bu illerde de hetta Ikinci dunya muharibesi illerinde Novruz bayrami qeyd edilirdi Stalinin olumunden sonra butun dini ve milli bayramlar kimi Novruz bayrami da qeyri resmi beraet aldi Sovet ideoloqlari bezi milli bayramlari dovletin ideoloji proqramina uygunlasdirmaq haqqinda fikirlesmeye baslamisdilar Azerbaycanli tarixci alim Cemil Hesenli yazir ki sovet dovrunde novbeti defe Novruz bayramini qeyd etmek ideyasini ilk Ebdurrehman Vezirov ortaya atib Novruz bayraminin kecirilmesi ideyasini Azerbaycan komsomolunun birinci katibi Ebdurrehman Vezirov ilk defe Azerbaycan Kommunist Partiyasinin 1958 ci ilin yanvar ayinda kecirilen XXII qurultayindaki cixisinda seslendirmisdi Oz cixisinda Vezirov dedi Niye biz rus xalq bayrami olan maslenitsani qeyd etmeye hazirlasan moskvalilar kimi ozunde hec bir dini mezmunu dasimayan Novruz bayrami ni qeyd etmeyek Bizim xalqin heyatinda Novruz bayrami ni baharin gelisi kimi qeyd etmek enenesi vardir Odur ki ilkin eksperiment kimi 1966 ci ilin mart ayinin 6 da Mart ayinin ilk bazar gunu Maslenitsa adlandirdiqlari milli bayrami Rus qisinin yola salinmasi adi altinda martin 20 de ise Novruz bayramini baharin gelisi adi altinda qeyd etmek qerara alinmisdi Rus qisinin yola salinmasi hemin il Leninqrad vilayetinde kecirildi Ancaq nedense hemin il Novruzun kecirilmesi texire salindi ve nehayet ki 1967 ci ilde bu bayramin Bakida Bahar bayrami adi altinda qeyd olunmasina icaze verildi Bezi siyasi mutexessis qeyd edirler ki 1967 ci ilde Novruz bayraminin kecirilmesine Sovet rehberliyinin birden bire raziliq vermesini SSRI nin Iranla bagli siyaseti ile de elaqelendirirler 1965 ci ilde Iran Sahi Rza Pehlevinin SSRI ye seferi zamani Leonid Brejnevle sohbetde medeni elaqelerin mohkemlendirilmesi ile beraber Novruz movzusuna da toxunulmusdu Qlasnost ve perestroyka Novruzun Azerbaycan ve Merkezi Asiyada dovlet seviyyesinde kecirilmesine yol acdi 1985 ci ilden sonra hetta kommunist ve Sovet qezetleri de martin 21 de rengli cixir en baslicasi daha bahar bayramindan yox Novruzdan soz acilirdi 1991 ci ilde SSRI den musteqilliyini elde eden Azerbaycan Novruzu resmi bayram elan etdi 2000 ci illerin evvellerinden ise Novruz bayraminda tam 10 gun is gunu sayilmir CersenbelerAzerbaycanda Novruzun yaratma merhelelerini eks etdiren dord unsur su od yel ve torpaqla bagli merasimlerin qeyd olunmasi enenelerini ozunde birlesdirir Su cersenbesi Od cersenbesi Yel cersenbesi ve Torpaq cersenbesi Su cersenbesine Ezel cersenbe Sular Novruzu da deyirler Su cersenbesinde su ve sumenbeleri tezelenir arxlar qaydaya salinir su hovzelerinde abadliq isleri gorulur su ile bagli muxtelifsenlikler kecirirler Su cersenbesi suya tapinma inami ile baglidir Hele gun dogmamisdan hami su ustune gedir el uzunu yuyur bir birinin uzerine su cileyir su ustunden atlanir yaralilarin yarasina su cileyirler Xalqin inamina gore Su cersenbesi gunu teze su dan kecenler azarini bezarini ona verenler il boyu xestelikden uzaq olarlar Hemin gun su ustunde muxtelif merasimler kecirilir qedim turklerde su tanrilari sayilan Aban ve Yadanin serefine negmeler oxunur Su cersenbesi ile elaqedar coxlu sayda inanclar fallar turkecareler bayatilar efsaneler verevayetler var Qeyd edilen ikinci cersenbe xalq arasinda Usku cersenbe Addi cersenbe kimi taninan Od cersenbesidir Bu cersenbe qedim insanlarin Gunese oda olan muqeddes inamindan ireli gelir Adet eneneye gore bu gun tonqal qalayib alovun uzerinden tullanmaqla daxilde olan butun cirkabi ve azar bezarlari yandirirlar Xalq arasinda Kulek oyadan cersenbe Kulekli cersenbe kimi taninan Yel cersenbesi ilaxir cersenbelerin ucuncusudur Inama gore bu cersenbede oyanan yel kulek oyanmis suyu odu herekete getirir Sifahi xalq yaradiciliginda Yelin tanri olmasi ile bagli muxtelif negme efsane revayet mif inanc mesel ve s yaranmisdir Novruz senliklerinde icra olunan Yel baba merasimi oz koku etibarile qedim ecdadlarimizin Yel tanrisina etiqadi ile baglidir Novruz erefesinde sonuncu cersenbe xalq arasinda Yer cersenbesi Ilaxir Cersenbe ve ya Torpaq cersenbesi adlanir Inama gore Torpaq cersenbesi yetisende torpaq artiq ekine hazir olur ve ona toxum sepmek olar Efsaneye gore adamlarin erzaq qitligindan eziyyet cekdikleri bu gunde Su Od ve Yel Torpaq xatunun yeralti mebedine qonaq gelir burada yatmis Torpagi oyadirlar SimvollariSemeni Her il mart ayinda Novruz bayrami erefesinde Azerbaycan taxil bugdasindan cucerdilen semeni Novruz elementidir Semeni ilk cersenbeden evvel cucerdilmeye baslayir Novruz bayrami vaxti tam boyumus olur MusiqiAdet ve enenelerGeyimler Oyunlar ve diger adetler Novruz bayraminda muxtelif oyunlar kecirilir Bunlardan artirma halay kecel benovse haxista cidir enzeli Kos kosa yumurta doyusdurme qursaqtutma papaqatdi ve baharbendi qeyd etmek olar Bayram sufresiBayram sufresinde xonca olmalidir Xoncanin icinde semeni sekerbura baxlava sora qogal yumurta findiq qoz badam ve s nemetler olmalidir MedeniyyetdeAzerbaycanda Novruz bayramina hem de poct markalari hesr olunmusdur Azerbaycanda neft senayesi poct markalarinda SSRI poct markasi 1991 Azerbaycan poct markasi 1996 Azerbaycan poct markasi 2011 Edebiyyatda Novruzun gelisi klassik Serq o cumleden Azerbaycan poeziyasinda genis yayilmis Bahariyye adli lirik seirlerde de tesvir ve terennum edilir Azerbaycan edebiyyatinda Novruz bayramina Novruz bayramina hesr olunan seirlerden Mehemmedhuseyn Sehriyarin Novruz Huseyn Cavidin Novruz bayrami ve Mikayil Musfiqin Bayram axsami seirlerini qeyd etmek olar Yazici Ismayil Sixli Deli Kur romanininda Novruzu qeyd etmeye hazirlasan bir kendin bayram telasini heyecanini da ustaliqla qeleme alib Novruz bayrami idi Kend usaqlari sebirsizlikle axsamin dusmesini gozleyir tez tez xirman yerine topladiqlari ota baxirdilar Onlar qucaq qucaq kules saman getirib otun ustune atirdilar Bundan basqa ellerine kecen quru cirpilari odun qirintilarini da buraya atirdilar Onlar ser qarisan kimi tonqal yandiracaqdilar Oglanlar bundan basqa meseden uzun payalar kesib getirmisdiler Iri bir germeni ortasindan desib hemin agaca kecirmis ve lopa duzeltmisdiler Tonqallardan basqa damin ustunde lopa da yanacaqdi Qizlar sakit oturmurdular Ozlerine teze paltar tikir axsama qeder hazir edib geymeye calisirdilar Gelinler yumurta boyayir arvadlar tez tez duyu aritlayan qizlara goz yetirirdiler Semeniler sufrelere duzulurdu Hami bayrama hazirlasirdi Varli da kasib da calisirdi ki bu axsam sufresi bos qalmasin Aylarla yigdiqlarini bir gece ucun xercleyenler de var idi Kinoda Tesviri incesenetde Memarliqda Musiqide Azerbaycanda Novruz bayrami haqqinda bir sira mahnilar bestelenmisdir Bunlardan Aygun Kazimovanin Novruz gelir Sevda Yehyayevanin Novruz bayrami Metanet Isgenderlinin Novruz bayraminiz mubarek Memmedbagir Bagirzadenin Semeni mahnilarini Nizami Remzinin Novruz bayrami ve Namiq Qaracuxurlunun Kosa meyxanalarini qeyd etmek olar Edebiyyatsunas Ezize Ceferzade qeyd edirdi ki ilin soyuq qis aylarindan baslayaraq qeyd edilen xalq arasinda Novruzqabagi negmeler adi ile taninan negmeler uc yere ayrilirdi Cille negmeleri Cersenbeler ve Xidir Nebi negmeleri Hemcinin baxVikianbarda Azerbaycanda Novruz bayrami ile elaqeli mediafayllar var Novruz bayramiIstinadlarGray Laurel Victoria Arts Folk Dancers and Folk Singers Caucasus in Encyclopedia of Women amp Islamic Cultures General Editor Suad Joseph Consulted online on 13 August 2023 lt https referenceworks brillonline com entries encyclopedia of women and islamic cultures arts folk dancers and folk singers caucasus EWICCOM 0291b 2023 07 29 at the Wayback Machine gt Edebiyyatda Novruz adet eneneleri www azerbaijan news az www azerbaijan news az 2021 08 01 tarixinde Istifade tarixi 4 yanvar 2020 azvision az azvision az 2021 01 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 yanvar 2020 Aynur Gazanfargizi NOVRUZ UNDER THE SOVIET UNION www visions az www visions az 2021 07 27 tarixinde Istifade tarixi 4 yanvar 2020 Azerbaycan Kommunist Partiyasi XXII qurultayinin stenoqrafik hesabati 28 30 yanvar 1958 ci il Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Isler Idaresinin Siyasi Senedler Arxivi fond 1 siyahi 45 is 7 vereq 86 87 Novruzun resmen kecirilmesinin ilk tesebbuskari Vezirov olub Cemil Hesenli 2023 06 29 tarixinde Istifade tarixi 2021 12 20 Novruz bayrami kecirmek tesebbusu ile Vezirov cixis etmisdi 2021 12 20 tarixinde Istifade tarixi 2021 12 20 Novruz qedim imperiyadan qalan milli bayram www bbc com www bbc com 2022 03 27 tarixinde Istifade tarixi 4 yanvar 2020 Od cersenbesi anl az anl az 2021 01 25 tarixinde Istifade tarixi 5 mart 2017 Su cersenbesi anl az anl az 2021 01 25 tarixinde Istifade tarixi 5 mart 2017 Yel cersenbesi anl az anl az 2021 01 25 tarixinde Istifade tarixi 5 mart 2017 Torpaq cersenbesi anl az anl az 2021 01 25 tarixinde Istifade tarixi 5 mart 2017 Novruz bayrami anl az anl az 2022 03 27 tarixinde Istifade tarixi 5 mart 2017 Xarici kecidler