Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bənövşə — Azərbaycanda əsasən bayramlarda və digər el şənliklərində gənclər və uşaqlar arasında geniş yayılmış qədim uşaq oyunu növüdür.
Ümumi məlumat
Yaz fəslinin gəlişi ilə əlaqədar uşaqların, cavanların həyatında yeni bir gün başlayır – "Bənövşə günü". Üz tuturlar bənövşə ətirli dağ ətəklərinə, dərələrə, güney yamaclarına, bulaqların yan-yörəsinə, minbir həvəslə gül-çiçək toplayırlar. Qız-gəlinlər tellərinin uclarına bənövşə düzər, yaxalarına bənövşə taxar, saçlarına minbir rəngli, minbir ətirli çiçəklərdən çələng hörürlər. Bənövşədən dəstə tutub "yaz nübarı"dır, – deyə ana və bacılarına, qohum-qonşuya paylayar, nişanlı qızları sevindirər, şənlik edər, mahnı oxuyarlar:
Boynu bükük bənövşəm,
Könlü sökük bənövşəm.
Qar üstündən boylanan,
A dərdlərə haylanan,
Yaz ətirli bənövşəm!
Yaz ətirli bənövşəm!
Bu zaman yaz çiçəyi bənövşənin adından götürülən sözlü-nəğməli "Bənövşə" oyunu oynayarlar.
Novruz bayramında da "Bənövşə" oyunu oynamaq adətdir. Bənövşə oyunu zamanı gənclər iki dəstəyə ayrılır və bir dəstə o biri dəstəyə müraciət edərək deyir: Bənövşə, sizdən bizə kim düşə?
Oyunun qaydaları
Bu oyun uşaqlar arasında iki qrupa ayrılaraq oynanan oyundur. Bir qrupdan digər qrupa bir kişi qaçaraq gəlir əl-ələ tutan digər qrupun ən zəif yerindən keçməyə çalışır. Qrupu keçə bilirsə, o qrupda bir nəfəri öz qrupuna götürür (yalnız özünün yardığı əllərdən birini tuta bilər).
Qrupu yara bilməzsə, o qrupda qalır və digər qrup oyuna davam edir. Qırıla bilən qrup azalmağa davam edir, komandada 1 nəfər qalanda oyun bitir. Oyun qrupu yara bilməyənə qədər və ya qrup bitənə qədər davam edir . A ve B qruplarının dediyi ifadələr:
A: Bənövşə
B: Bəndə düşə
A: Bizdən sizə kim düşə
B: Adı gözəl özü gözəl (Məs: Əli)
Əli A qrupundan B qrupuna sürətlə gələrək qrupda əl-ələ tutan uşaqları ayırmağa çalışır.
I
Bir neçə uşaq cəm olub sanama yolu ilə iki usta(başçı, dəstəbaşı və ya molla) seçirlər. Sonra ustalar (başçı, dəstəbaşı və ya molla) təyin olunduqdan sonra dəstələrə bölünmək üçün halaya gedərək oyun iştirakçıları olan oğlan və qızlar iki dəstəyə bölünüb bir-birindən 10–15 m aralı üzbəüz dayanır və əl-ələ tutub sıra dəstə düzəldirlər. Oyuna başlayan dəstə iştirakçıları bir-birilə deyişirlər:
1-ci dəstə: Qıy qılınc, qıy qılınc.
2-ci dəstə: Qıyma qılınc.
1-ci dəstə: Ox atdım.
2-ci dəstə: Oğru tutdum.
1-ci dəstə: Bənövşə.
2-ci dəstə: Bəndə düşə.
1-ci dəstə: Bizdən sizə kim düşə?
2-ci dəstə: Sizdən bizə
Adı gözəl, özü gözəl
Filankəs düşə (adı ilə deyilir).
2-ci dəstə elə uşaq seçməyə çalışır ki, … onların səfini yara bilməsin. Adı çəkilən qaçaraq rəqib dəstənin səfini yarıb o biri tərəfə keçə bilsə, həmin dəstədən bir nəfəri özü ilə dəstələrinə əsir aparırdı. Hərgah keçə bilməsə, özü onların dəstəsinə qoşulmalı idi. Oyunçuların hamısını öz tərəfində saxlayan dəstə qalib hesab edilirdi. Göründüyü kimi, oyun uşaqları həyatla üzləşdirir, ətrafdakılarla, təbiətlə ünsiyyətə dəvət edir, onun bilik almasına, əmək vərdişləri əldə etməsinə, hərəkət fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsinə kömək edir.
II
Uşaqlar özlərinə iki başçı (molla) seçirlər. "Halay-halay" gəlməklə iki dəstəyə ayrılırlar. Dəstələr bir-birindən yüz addım aralı əl-ələ tutuşub dayanırlar. Başçılardan biri o birisinə deyir:
- Bənövşə!
O birisi cavab verir:
— Bəndə düşə!
Əvvəlki molla deyir:
— Bizdən sizə kim düşə?
O biri molla uşaqların birinin adını çəkib deyir:
— Əli, yaxud Qəmər düşə!
Əli, ya Qəmər cərgədən ayrılıb yüyürə-yüyürə əl-ələ tutuşmuş uşaqların səfini yarmalıdır. Burada güclulük əsas şərtlərdəndir. Əgər oyunçulardan biri güç verib əl-ələ tutuşmuş uşaqların əlini bir-birindən ayırsa, o biri tərəfə keçə bilsə, bir uşaq da götürüb yenə öz əvvəlki yerinə qayıdır. Yox, əgər keçə bilməsə, orada qalmalı, o dəstəyə qoşulmalıdır. Hansı tərəf uşaqların hamısını öz tərəfində saxlaya bilsə, o dəstə oyunda qalib gəlir, o biri tərəfi töhmətləyir.
İstinadlar
- Şifahi xalq ədəbiyyatı, Uşaq folkloru. "Altun kitab" nəşriyyatı, Bakı-2007. səh. 63.
- Azərbaycan etnoqrafiyası, Bakı-2007, "Şərq-Qərb" nəşriyyatı. Üç cilddə. III cild. səh. 480.
- Novruz bayramı ensklopediyası. Bakı-2008 (Şərq-Qərb). səh. 46.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Benovse deqiqlesdirme Benovse Azerbaycanda esasen bayramlarda ve diger el senliklerinde gencler ve usaqlar arasinda genis yayilmis qedim usaq oyunu novudur Benovse oyunuUmumi melumatYaz feslinin gelisi ile elaqedar usaqlarin cavanlarin heyatinda yeni bir gun baslayir Benovse gunu Uz tuturlar benovse etirli dag eteklerine derelere guney yamaclarina bulaqlarin yan yoresine minbir hevesle gul cicek toplayirlar Qiz gelinler tellerinin uclarina benovse duzer yaxalarina benovse taxar saclarina minbir rengli minbir etirli ciceklerden celeng horurler Benovseden deste tutub yaz nubari dir deye ana ve bacilarina qohum qonsuya paylayar nisanli qizlari sevindirer senlik eder mahni oxuyarlar Boynu bukuk benovsem Konlu sokuk benovsem Qar ustunden boylanan A derdlere haylanan Yaz etirli benovsem Yaz etirli benovsem Bu zaman yaz ciceyi benovsenin adindan goturulen sozlu negmeli Benovse oyunu oynayarlar Novruz bayraminda da Benovse oyunu oynamaq adetdir Benovse oyunu zamani gencler iki desteye ayrilir ve bir deste o biri desteye muraciet ederek deyir Benovse sizden bize kim duse Oyunun qaydalariBu oyun usaqlar arasinda iki qrupa ayrilaraq oynanan oyundur Bir qrupdan diger qrupa bir kisi qacaraq gelir el ele tutan diger qrupun en zeif yerinden kecmeye calisir Qrupu kece bilirse o qrupda bir neferi oz qrupuna goturur yalniz ozunun yardigi ellerden birini tuta biler Qrupu yara bilmezse o qrupda qalir ve diger qrup oyuna davam edir Qirila bilen qrup azalmaga davam edir komandada 1 nefer qalanda oyun bitir Oyun qrupu yara bilmeyene qeder ve ya qrup bitene qeder davam edir A ve B qruplarinin dediyi ifadeler A Benovse B Bende duse A Bizden size kim duse B Adi gozel ozu gozel Mes Eli Eli A qrupundan B qrupuna suretle gelerek qrupda el ele tutan usaqlari ayirmaga calisir IBir nece usaq cem olub sanama yolu ile iki usta basci destebasi ve ya molla secirler Sonra ustalar basci destebasi ve ya molla teyin olunduqdan sonra destelere bolunmek ucun halaya gederek oyun istirakcilari olan oglan ve qizlar iki desteye bolunub bir birinden 10 15 m arali uzbeuz dayanir ve el ele tutub sira deste duzeldirler Oyuna baslayan deste istirakcilari bir birile deyisirler 1 ci deste Qiy qilinc qiy qilinc 2 ci deste Qiyma qilinc 1 ci deste Ox atdim 2 ci deste Ogru tutdum 1 ci deste Benovse 2 ci deste Bende duse 1 ci deste Bizden size kim duse 2 ci deste Sizden bize Adi gozel ozu gozel Filankes duse adi ile deyilir 2 ci deste ele usaq secmeye calisir ki onlarin sefini yara bilmesin Adi cekilen qacaraq reqib destenin sefini yarib o biri terefe kece bilse hemin desteden bir neferi ozu ile destelerine esir aparirdi Hergah kece bilmese ozu onlarin destesine qosulmali idi Oyuncularin hamisini oz terefinde saxlayan deste qalib hesab edilirdi Gorunduyu kimi oyun usaqlari heyatla uzlesdirir etrafdakilarla tebietle unsiyyete devet edir onun bilik almasina emek verdisleri elde etmesine hereket fealiyyetinin tekmillesdirilmesine komek edir IIUsaqlar ozlerine iki basci molla secirler Halay halay gelmekle iki desteye ayrilirlar Desteler bir birinden yuz addim arali el ele tutusub dayanirlar Bascilardan biri o birisine deyir Benovse O birisi cavab verir Bende duse Evvelki molla deyir Bizden size kim duse O biri molla usaqlarin birinin adini cekib deyir Eli yaxud Qemer duse Eli ya Qemer cergeden ayrilib yuyure yuyure el ele tutusmus usaqlarin sefini yarmalidir Burada gucluluk esas sertlerdendir Eger oyunculardan biri guc verib el ele tutusmus usaqlarin elini bir birinden ayirsa o biri terefe kece bilse bir usaq da goturub yene oz evvelki yerine qayidir Yox eger kece bilmese orada qalmali o desteye qosulmalidir Hansi teref usaqlarin hamisini oz terefinde saxlaya bilse o deste oyunda qalib gelir o biri terefi tohmetleyir IstinadlarSifahi xalq edebiyyati Usaq folkloru Altun kitab nesriyyati Baki 2007 seh 63 Azerbaycan etnoqrafiyasi Baki 2007 Serq Qerb nesriyyati Uc cildde III cild seh 480 ISBN 978 9952 34 152 2 Novruz bayrami ensklopediyasi Baki 2008 Serq Qerb seh 46