Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin şübhə doğurur. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Dəli Kür — Azərbaycan yazıçısı İsmayıl Şıxlının geniş oxucu kütləsinin rəğbətini qazanmış və XIX əsrin sonlarında baş verən mürəkkəb tarixi proseslərin Azərbaycan xalqının həyatında əmələ gətirdiyi əsaslı dəyişiklikləri realistcəsinə göstərən bir əsərdir. Əsər tamamlanaraq çap olunduqdan düz 2 il sonra, yəni 1969-cu ildə isə həmin əsərin motivləri əsasında Dəli Kür adlı film çəkilmişdir.
Haqqında
Əsərdə Azərbaycan xalqının milli oyanış dövrünün ziddiyyətli hadisələri təsvir edilir və bu əsər milli-tarixi roman janrının nümunələrindən biri sayılır. Bununla belə, həmin əsərdə ailə-məişət məsələləri də geniş təsvir olunmuşdur. Yazıçı 1957-ci ildə ilk romanı olan Ayrılan yollar adlı əsərinin nəşr olunmasının ardınca 10 il ərzində yorulmadan bu əsəri yazmağa başlamış və onu 1967-ci ildə müvəffəqiyyət ilə tamamlamağa nail ola bilmişdir.
Qısa məzmunu
Əsərdəki hadisələr kiçik bir Azərbaycan kəndi olan Göytəpədə cərəyan edir. Roman kəndin ağası və nüfuzlu bir mülkədar olan Cahandar ağanın Allahyar adlı bir şəxsin həyat yoldaşı Mələyi götürüb qaçması ilə başlayır. Daha sonra hadisələr yüksələn xətt ilə inkişaf edir. Cahandar ağanın birinci həyat yoldaşı Zərnigar xanım olanlara narazılığına bildirərək Mələyi evdən qovmağa cəhd edir. Cahandar ağanın böyük oğlu Şamxal anasını haqlı sayaraq atası ilə toqquşur və evi tərk edir. Kiçik oğlu Əşrəf isə atasının etirazlarına baxmayaraq, Qori Müəllimlər Seminariyasına oxumaq üçün gizlicə yola düşür. Cahandar ağa sonda kazakların əlinə keçməmək üçün Kürdə boğulmağa razı olur.
İsmayıl Şıxlı Dəli Kür
Oğlunu Qori Müəllimlər Seminariyasına oxumağa göndərməsi Cahandar ağanın elmə-təhsilə verdiyi dəyərin göstəricisidir. Kəndə uşaqları təhsilə cəlb etmək üçün gələn Çernyayevski ilə Molla Sadığın arasındakı mübahisə zamanı Cahandar ağanın Çernyayevskiyə dəstək olması da bunu bir daha təsdiq edir. Molla Sadıq demişkən. O, Cahandar ağanın əzəli düşmənlərindədir. Ancaq Çernyayevski ilə mübahisəsində Cahandar ağanın ona qarşı çıxması düşmənçiliyin daha da dərinləşməsinə səbəb olur. Bu hadisədən sonra Molla Sadıq Cahandar ağadan intiqam almaq üçün onun dul bacısı Şahnigarı meyxanaya gətirdir. Bundan xəbər tutan Cahandar ağa bacısını öldürür. Ancaq bu ölüm də Molla Sadığı sakitləşdirmir. O, “düşmənimin düşməni mənim dostumdur” deyərək Allahyarla birləşir. Allahyar Mələyin birinci əridir. Allahyar arvadını Cahandar ağanın qaçırdığını biləndə ondan qisas almaq istəyir. O, Cahandar ağanın ot tayalarını yandırır, atının quyruğunu kəsir, qızı Salatını qaçırır. Bu işdə ona yardımçı olan Həsən ağa Salatının Cahandar ağanın qızı olduğunu biləndə onu evindən qovur, qızı isə ailəsinə qaytarır. Bu düşmənçilik Cahandar ağanın Allahyarı öldürməsi ilə nəticələnir. Əsərin irəliləyən səhifələrində isə Cahandar ağa kazaklara qarşı mübarizə aparmalı olur. Maraqlısı budur ki, kazaklara qarşı mübarizədə Molla Sadıqla eyni cəbhədə qərar tutur. Yazıçı burada mövzunun torpaq, milli mənafe olduğu zaman insanların bir bayraq altında birləşməsini göstərir. Ümumilikdə isə əsərdə adət-ənənə, el qaydalarının təsvirinə geniş yer verilir. Romanın uğur qazanmasının əsas səbəblərindən biri də Cahandar ağanın taleyi fonunda bütöv bir epoxanın təsvir edilməsidir.
Cahandar ağa mühitinin bütün cəhətlərini özündə cəmləşdirən mürəkkəb, ziddiyyətli və güclü bir xarakterdir. Bəlkə də, bu obrazı bizə sevdirən məhz bu ziddiyyətdir. O ziddiyyət ki, biz hələ də Cahandar ağanın müsbət yoxsa mənfi qəhrəman olduğunu müəyyənləşdirə bilmirik. Kiminə görə bu obraz bacısının, atının, Allahyarın qatilidirsə, bir başqasına görə mərd, cəsur, öz ideallarına sadiq qəhrəmandır. İsmayıl Şıxlının da bir yazıçı kimi böyüklüyü bu məqamda özünü göstərir. O, yaratdığı obrazın müsbət yoxsa mənfi qəhrəman kimi dəyərləndirməsini oxucunun ixtiyarına buraxır. Hər oxucu isə bu obrazı öz həqiqəti ilə dəyərləndirir.
Mənbə
- "Tarix: yaxından və uzaqdan" Yaşar Qarayev. Bakı,Sabah,1996
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin neytralligi subhe dogurur Meqalede teref tutma ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirlerin oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar istirak edesiniz Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Deli Kur Azerbaycan yazicisi Ismayil Sixlinin genis oxucu kutlesinin regbetini qazanmis ve XIX esrin sonlarinda bas veren murekkeb tarixi proseslerin Azerbaycan xalqinin heyatinda emele getirdiyi esasli deyisiklikleri realistcesine gosteren bir eserdir Eser tamamlanaraq cap olunduqdan duz 2 il sonra yeni 1969 cu ilde ise hemin eserin motivleri esasinda Deli Kur adli film cekilmisdir Kitab cildinin uz qabigi HaqqindaEserde Azerbaycan xalqinin milli oyanis dovrunun ziddiyyetli hadiseleri tesvir edilir ve bu eser milli tarixi roman janrinin numunelerinden biri sayilir Bununla bele hemin eserde aile meiset meseleleri de genis tesvir olunmusdur Yazici 1957 ci ilde ilk romani olan Ayrilan yollar adli eserinin nesr olunmasinin ardinca 10 il erzinde yorulmadan bu eseri yazmaga baslamis ve onu 1967 ci ilde muveffeqiyyet ile tamamlamaga nail ola bilmisdir Qisa mezmunuEserdeki hadiseler kicik bir Azerbaycan kendi olan Goytepede cereyan edir Roman kendin agasi ve nufuzlu bir mulkedar olan Cahandar aganin Allahyar adli bir sexsin heyat yoldasi Meleyi goturub qacmasi ile baslayir Daha sonra hadiseler yukselen xett ile inkisaf edir Cahandar aganin birinci heyat yoldasi Zernigar xanim olanlara naraziligina bildirerek Meleyi evden qovmaga cehd edir Cahandar aganin boyuk oglu Samxal anasini haqli sayaraq atasi ile toqqusur ve evi terk edir Kicik oglu Esref ise atasinin etirazlarina baxmayaraq Qori Muellimler Seminariyasina oxumaq ucun gizlice yola dusur Cahandar aga sonda kazaklarin eline kecmemek ucun Kurde bogulmaga razi olur Ismayil Sixli Deli KurOglunu Qori Muellimler Seminariyasina oxumaga gondermesi Cahandar aganin elme tehsile verdiyi deyerin gostericisidir Kende usaqlari tehsile celb etmek ucun gelen Cernyayevski ile Molla Sadigin arasindaki mubahise zamani Cahandar aganin Cernyayevskiye destek olmasi da bunu bir daha tesdiq edir Molla Sadiq demisken O Cahandar aganin ezeli dusmenlerindedir Ancaq Cernyayevski ile mubahisesinde Cahandar aganin ona qarsi cixmasi dusmenciliyin daha da derinlesmesine sebeb olur Bu hadiseden sonra Molla Sadiq Cahandar agadan intiqam almaq ucun onun dul bacisi Sahnigari meyxanaya getirdir Bundan xeber tutan Cahandar aga bacisini oldurur Ancaq bu olum de Molla Sadigi sakitlesdirmir O dusmenimin dusmeni menim dostumdur deyerek Allahyarla birlesir Allahyar Meleyin birinci eridir Allahyar arvadini Cahandar aganin qacirdigini bilende ondan qisas almaq isteyir O Cahandar aganin ot tayalarini yandirir atinin quyrugunu kesir qizi Salatini qacirir Bu isde ona yardimci olan Hesen aga Salatinin Cahandar aganin qizi oldugunu bilende onu evinden qovur qizi ise ailesine qaytarir Bu dusmencilik Cahandar aganin Allahyari oldurmesi ile neticelenir Eserin irelileyen sehifelerinde ise Cahandar aga kazaklara qarsi mubarize aparmali olur Maraqlisi budur ki kazaklara qarsi mubarizede Molla Sadiqla eyni cebhede qerar tutur Yazici burada movzunun torpaq milli menafe oldugu zaman insanlarin bir bayraq altinda birlesmesini gosterir Umumilikde ise eserde adet enene el qaydalarinin tesvirine genis yer verilir Romanin ugur qazanmasinin esas sebeblerinden biri de Cahandar aganin taleyi fonunda butov bir epoxanin tesvir edilmesidir Cahandar aga muhitinin butun cehetlerini ozunde cemlesdiren murekkeb ziddiyyetli ve guclu bir xarakterdir Belke de bu obrazi bize sevdiren mehz bu ziddiyyetdir O ziddiyyet ki biz hele de Cahandar aganin musbet yoxsa menfi qehreman oldugunu mueyyenlesdire bilmirik Kimine gore bu obraz bacisinin atinin Allahyarin qatilidirse bir basqasina gore merd cesur oz ideallarina sadiq qehremandir Ismayil Sixlinin da bir yazici kimi boyukluyu bu meqamda ozunu gosterir O yaratdigi obrazin musbet yoxsa menfi qehreman kimi deyerlendirmesini oxucunun ixtiyarina buraxir Her oxucu ise bu obrazi oz heqiqeti ile deyerlendirir Menbe Tarix yaxindan ve uzaqdan Yasar Qarayev Baki Sabah 1996