Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Andorra (kat. Andorra) və ya rəsmi adı ilə Andorra Knyazlığı (kat. Principat d'Andorra) — Cənubi Avropada mikrodövlət. Andorra dənizə çıxışı olmayan ölkələrdən biridir və Pireney yarımadasının şərqində yerləşir. Şimalda Fransa, cənubda isə İspaniya ilə həmsərhəddir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Andorra la Vella, ümumi sahəsi 467,63 kvadrat kilometr, əhalisinin sayı 79000 (2021) nəfərdir. İdarəetmə forması konstitusiyalı monarxiya olan ölkə Fransa Respublikasının prezidenti və Urjel yepiskopu tərəfindən birgə idarə olunur.
| Andorra | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Principat d'Andorra | |||||
| |||||
| Virtus Unita Fortior, El País dels Pirineus | |||||
| Himn: | |||||
 | |||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Andorra la Vella | ||||
| baş nazir | Antoni Marti Petit [V.2011~ ] | ||||
| Sahəsi | Dünyada 193-cü | ||||
| • Ümumi | 468 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 0,26 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 82 min nəfər (201-ci) | ||||
| • Siyahıyaalma (1989) | 46 166 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 175 nəf./km² | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | 3 214 million dollar (180-ci) | ||||
| • Adambaşına | 37 200 dollar () | ||||
| Valyuta | avro | ||||
| İnternet domeni | .ad | ||||
| AD | |||||
| BOK kodu | AND | ||||
| Telefon kodu | +376 | ||||
| Saat qurşaqları |
| ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Andorranın sahəsi 465 kv. km-dir. Ölkə Şərqi Pireneyin cənub yamacında, Ebro hövzəsinə aid Cerpe çayının qolu Valiranın orta və yuxarı axını boyu dağ dərəsində yerləşir. Onu qərbdən, şərqdən və eləcə də Fransa tərəfdən hündürlüyü 2500 m-ə qədər olan sıldırım dağ yamacları əhatə edir. Ölkənin yerləşdiyi dərə İspaniya tərəfə açıqdır.
Sahəsinə görə Avropanın mikro dövlətləri içərisində ən böyüyü olsa da, dünya ölkələri işərisində 176-cı, Qərbi Avropada isə 20-ci yeri tutur. Koma Pedros adlanan zirvənin dəniz səviyyəsindən hündürlüyü 2949, Kapa zirvəsinin hündürlüyü isə 2629 metrdir.
Adın etimologiyası
Bask dilində "andurial" sözündəndir, mənası "Boş yer" deməkdir.
Tarix
Bir dövlət kimi Andorranın yaranması tarixi çox maraqlıdır. Bu haqda ilk məlumatlar 805-ci ilə istinad edir. Orta əsrlərdə əvvəl mavrlardan, sonra isə İspan və Fransız feodallarından öz müstəqilliyini qoruyan çoban qəbilələri burada yaşamışlar. Bu ərazidə ağalar üstündə İspan və Fransız feodallarının rəqabəti yüz illərlə davam etmişdir. 1278-ci ildən başıayaraq Andorra bəzi fasilələrlə İspaniya və Fransanın ikili protektoratı altında olur. 1278–1288-ci illərdə Upxel yeniskopu ilə (İspaniya) qraf de Fya (Frasa) bu ölkəni bölüşdürmək aktını imzalayırlar. Bu iki asılılıq indi simvolik xarakter daşıyır. Hər il ölkə Fransaya 960 frank, Ypxel yeniskopuna (Ceo-de Upxel şəhərinin yeniskopunu) isə 460 peset simvolik vergi verir. 1866-cı ildə Andorra konstitusiya qəbul edir.
Coğrafiya
Coğrafi mövqe və təbiət Andorradakı dağ massivlərinin əksəriyyəti bərk kristallik suxurlardan (qranit, qneys, kvarsit) ibarətdir. Andorra relyefində buzlaq dövrünün təsiri gücü hiss olunur. Valira çayı dərəsində qədim buzlaqların fəaliyyəti açıq-aydın görünür. Ölkədə səth çayları (çay, göl, bulaq) çoxdur. Dağlarda gözəl mənzərəli buzlaq göllərinə rast gəlmək olar.
Ölkə dağlıq ərazidə yerləşdiyindən buranın iqlimi, torpaq və bitki örtüyü üçün hündürlük qurşaqları üstünlük təşkil edir. Dağlarda yay ayları sərin, qış isə soyuq keçir. Hündür dağ yamaclarına bir ildə orta hesabla 1200, İspaniya ilə sərhəd bölgələrində isə 500 mm-ə qədər yağıntı düşür. Ərazi kiçik olsa da, şimalına nisbətən cənubunun iqlimi sərt deyil. Cənubda tez-tez quraqlıq baş verdiyindən əkin və otlaq yerləri süni suvarmaya məruz qalır.
Torpaqları əsasən dağ-boz tiplidir. Ölkə florası insanlar tərəfindən çox dəyişdirilmişdir. Nə vaxtlar isə ərazi başdan-başa meşələrlə örtülü olub. İndi isə meşələr ölkə ərazisinin cəmi üçdə bir hissəsini tutur. Cənubda quraq və nisbətən isti iqlim şəraitinin cod yarpaqlı palıd, şimalda isə fısdıq, şabalıd və iynəyarpaqlı ağaclar üstünlük təşkil edir. 2000 m-dən hündür yerlərdə subalp və alp çəmənləri yerləşir. Dağ dərələrində yaşayan vəhşi heyvanlar tamamilə qırılıb qurtarıb. Lap hündür yerlərdə ayı, qaban, tülkü, qartal və s. rast gəlmək olar.
Andorra cırtdan dövlət olsa da faydalı qazıntılarla zəngindir. Burda Dəmir filizi ilə yanaşı qurğuşun, gümüş yataqları var. Xrisoberial, əqiq, yaşma kimi qiymətli və yarımqiymətli daşlar aşlar edilib. Dağ yamaclarında və dərələrdə müxtəlif tərkibli müalicəvi mineral bulaqlar üzə çıxıb.
- Mövqe: Cənub-qərb Avropa, Piriney yarımadasının şərsində, Fransa ilə İspaniya arasında yerləşir..
- Coğrafi mövqesi: 42 30 Şimal paraleli, 1 30 Qərb meridianı
- Xəritədəki mövqesi: Avropa
- Sahə: cəmi: 468 km²
- Quru: 468 km²
- Su: 0 km²
- Sərhədləri cəmi: 120.3 km
- Sərhəd qonşuları: Fransa 56.6 km, İspaniya 63.7 km
- Sahil qisimi: 0 km
- Dənizləri: 0 km
- İqlimi: ilıq; qışları qarlı və soyuq, yayları quru və ilıq keçər.
- Ərazi quruluşu: Tik qayalıqlar və dar vadilərə malikdir.
- Dəniz səviyyəsindən yüksəkliyi: ən alçaq nöqtəsi: Riu Runer 840 m; Ən yüksək nöqtəsi: Coma Pedrosa 2,946 m
- Təbii qaynaqları: hidro, mineral sular, taxta-şalban, dəmir yataqları, güllə
- Ərazi istifadəsi: əkinçiliyə uyğun torpaqlar: %4
- Otlaqlar: %45
- Meşəlik ərazi: %35
- Digər: %16 (1998 məlumatları)
- Təbii fəlakətlər: Uçqun, qar fırtınaları
Andorranın rayonları
| Nr.* | Rayon | Ərazi km² | İllər Əhali | ||
| 1990 | 2000 | 2007 | |||
| 1 |  | 121 | 1.290 | 2.706 | 5.422 |
| 2 |  | 74 | 7.119 | 10.595 | 14.029 |
| 3 |  Ordino | 89 | 1.289 | 2.283 | 3.685 |
| 4 |  | 61 | 3.868 | 6.276 | 9.357 |
| 5 |  Andorra la Vella | 12 | 19.022 | 21.189 | 24.574 |
| 6 |  | 60 | 6.012 | 7.623 | 9.595 |
| 7 |  | 47 | 12.235 | 15.299 | 16.475 |
 Andorra | 464 | 50.835 | 65.971 | 83.137 | |
Hökumət
- Ali qanunverici orqan — Baş Şura
- Hökumət başçısı — Antoni Martí Petit
Siyasət
- Andorra Liberal Partiyası — Lider: Alber Pinta Santoparia.
- Andorra Demokratik Mərkəzçi Partiyası.
- Sosial-Demokrat Partiyası — Lider: M. Q. Reolit.
Ordu və təhlükəsizlik
Andorranın daimi ordusu yoxdur, lakin İspaniya və Fransa ilə müdafiə müqavilələri imzalamışdır. Ölkənin kiçik könüllü ordusu mərasimlərdə iştirak etmək üçün fəaliyyət göstərir. Hərbiləşdirilmiş Andorra Polis Müdaxilə Qrupu (terrorizmlə mübarizə və girovların idarəetməsi mövzularında təlim almışdır) milli polisin bir hissəsidir. Ölkədə hərbi müdafiənin təmin edilməsinə Fransa və İspaniya kömək edir.
İnzibati ərazilər
7 icmaya(dairəyə) bölünür:
- Enkamp
- Ordino
- La Massana
- Andorra la Vella
- Sant Julia de Loria
- Escaldes-Engordany
İqtisadiyyat
- Turistlərə xidmət (hər il 10 mln. ABŞ dolları)
- Tütün yetişdirilməsi və emalı
- Yüngül və yeyinti sənayesi
- Heyvandarlıq (qoyun, keçi)
- Əkinçilik (arpa, çovdar, kartof, üzüm)
- İxracat: yun, paltar, pendir, mineral su.
- İdxal: sənaye malları, ərzaq.
- ÜMM — adambaşına 26800 ABŞ dolları (2003).
Əhali
2013-cü il məlumatına görə Andorrada əhalinin 45,98 %-ni andorralılar, 26,37 %-ni ispanlar, 14,20 %-ni , 4,86 %-fransızlar, 7,32 %-ni digər millətlərin nümayəndələri təşkil edir. Andorrada həyat səviyyəsi yaxşı olduğuna görə bura qonşu dövlətlərdən axınların sayı ilbəil artmaqdadır. Yerli qanunlara əsasən əsl andorralı o şəxslər hesab olunur ki, onların ata-babaları bu torpaqda 3 nəsildən az yaşamasınlar. Əslində yerli andorralı İspaniyanın Katalon əyalətindən gəlmiş əkinçilər və çobanların nəsilləridir. Təbii artımına görə Andorra, Qərbi Avropa Dövlətləri içərisində birinci yeri tutur. Andorrada yaşayanların həyat tərzi yüksək hesab oluna bilər. 14 yaşına qədər onlar mütləq ibtidai təhsil almalıdırlar. İbtidai Təhsil pulsuz və məcburidir. Andorrada yaşayanların yarıdan çoxu şəhərlərdə məskunlaşıb. Ölkənin ən böyük şəhəri paytaxtı Andorra-la Belyadır.
Dili — Ölkənin rəsmi dili-katalon dilidir. İspan və fransız dillərindən də geniş istifadə edilir.
Dini — dini etiqadlarına görə əhalinin 99 %-n katolikdir.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Ölkələr haqqında məlumat: Andorra [ölü keçid]
- Azərbaycan və Andorra arasında qarşılıqlı əməkdaşlıq haqqında anlaşma memorandumu imzalanıb [ölü keçid]
- AZPROMO və Andorra Knyazlığının Sahibkarlar Konfederasiyası arasında qarşılıqlı əməkdaşlıq haqqında Anlaşma Memorandumu imzalanmışdır
İstinadlar
- http://chartsbin.com/view/edr.
- http://banker.az/andorra-s%C9%99xsi-hec-n%C9%99yi-olmayan-olk%C9%99/Andorra[ölü keçid] – şəxsi "heç nəyi" olmayan ölkə!
- G. A. Hacıyeva Dünyanın cırtdan dövlətləri. Bakı, Elm. 1991
- C. Məmmədov, T. Gərayzadə "Qərbi Avropa Dövlətləri" Bakı, 2001
- . Cia.gov. 10 July 2010 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 may 2018.
- "El Sometent | Tourism". Turisme.andorralavella.ad. 17 may 2011. 9 October 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 1 may 2018.
 | Andorranın rayonları |  |
|---|---|---|
| Andorra la Vella • • • • • Ordino • | ||
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Andorra kat Andorra ve ya resmi adi ile Andorra Knyazligi kat Principat d Andorra Cenubi Avropada mikrodovlet Andorra denize cixisi olmayan olkelerden biridir ve Pireney yarimadasinin serqinde yerlesir Simalda Fransa cenubda ise Ispaniya ile hemserheddir Paytaxti ve en boyuk seheri Andorra la Vella umumi sahesi 467 63 kvadrat kilometr ehalisinin sayi 79000 2021 neferdir Idareetme formasi konstitusiyali monarxiya olan olke Fransa Respublikasinin prezidenti ve Urjel yepiskopu terefinden birge idare olunur AndorraPrincipat d AndorraBayraq Gerb d Virtus Unita Fortior El Pais dels PirineusHimn source source track track track track track Resmi dilleri katalan diliPaytaxt Andorra la Vellabas nazir Antoni Marti Petit V 2011 Sahesi Dunyada 193 cu Umumi 468 km Su sahesi 0 26Ehalisi Ehali 82 min nefer 201 ci Siyahiyaalma 1989 46 166 nef Sixliq 175 nef km UDM AQP Umumi 3 214 million dollar 180 ci Adambasina 37 200 dollar Valyuta avroInternet domeni adADBOK kodu ANDTelefon kodu 376Saat qursaqlari Merkezi Avropa vaxti d Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllarAndorra Andorranin sahesi 465 kv km dir Olke Serqi Pireneyin cenub yamacinda Ebro hovzesine aid Cerpe cayinin qolu Valiranin orta ve yuxari axini boyu dag deresinde yerlesir Onu qerbden serqden ve elece de Fransa terefden hundurluyu 2500 m e qeder olan sildirim dag yamaclari ehate edir Olkenin yerlesdiyi dere Ispaniya terefe aciqdir Sahesine gore Avropanin mikro dovletleri icerisinde en boyuyu olsa da dunya olkeleri iserisinde 176 ci Qerbi Avropada ise 20 ci yeri tutur Koma Pedros adlanan zirvenin deniz seviyyesinden hundurluyu 2949 Kapa zirvesinin hundurluyu ise 2629 metrdir Adin etimologiyasiBask dilinde andurial sozundendir menasi Bos yer demekdir TarixBir dovlet kimi Andorranin yaranmasi tarixi cox maraqlidir Bu haqda ilk melumatlar 805 ci ile istinad edir Orta esrlerde evvel mavrlardan sonra ise Ispan ve Fransiz feodallarindan oz musteqilliyini qoruyan coban qebileleri burada yasamislar Bu erazide agalar ustunde Ispan ve Fransiz feodallarinin reqabeti yuz illerle davam etmisdir 1278 ci ilden basiayaraq Andorra bezi fasilelerle Ispaniya ve Fransanin ikili protektorati altinda olur 1278 1288 ci illerde Upxel yeniskopu ile Ispaniya qraf de Fya Frasa bu olkeni bolusdurmek aktini imzalayirlar Bu iki asililiq indi simvolik xarakter dasiyir Her il olke Fransaya 960 frank Ypxel yeniskopuna Ceo de Upxel seherinin yeniskopunu ise 460 peset simvolik vergi verir 1866 ci ilde Andorra konstitusiya qebul edir CografiyaCografi movqe ve tebiet Andorradaki dag massivlerinin ekseriyyeti berk kristallik suxurlardan qranit qneys kvarsit ibaretdir Andorra relyefinde buzlaq dovrunun tesiri gucu hiss olunur Valira cayi deresinde qedim buzlaqlarin fealiyyeti aciq aydin gorunur Olkede seth caylari cay gol bulaq coxdur Daglarda gozel menzereli buzlaq gollerine rast gelmek olar Olke dagliq erazide yerlesdiyinden buranin iqlimi torpaq ve bitki ortuyu ucun hundurluk qursaqlari ustunluk teskil edir Daglarda yay aylari serin qis ise soyuq kecir Hundur dag yamaclarina bir ilde orta hesabla 1200 Ispaniya ile serhed bolgelerinde ise 500 mm e qeder yaginti dusur Erazi kicik olsa da simalina nisbeten cenubunun iqlimi sert deyil Cenubda tez tez quraqliq bas verdiyinden ekin ve otlaq yerleri suni suvarmaya meruz qalir Torpaqlari esasen dag boz tiplidir Olke florasi insanlar terefinden cox deyisdirilmisdir Ne vaxtlar ise erazi basdan basa meselerle ortulu olub Indi ise meseler olke erazisinin cemi ucde bir hissesini tutur Cenubda quraq ve nisbeten isti iqlim seraitinin cod yarpaqli palid simalda ise fisdiq sabalid ve iyneyarpaqli agaclar ustunluk teskil edir 2000 m den hundur yerlerde subalp ve alp cemenleri yerlesir Dag derelerinde yasayan vehsi heyvanlar tamamile qirilib qurtarib Lap hundur yerlerde ayi qaban tulku qartal ve s rast gelmek olar Andorra cirtdan dovlet olsa da faydali qazintilarla zengindir Burda Demir filizi ile yanasi qurgusun gumus yataqlari var Xrisoberial eqiq yasma kimi qiymetli ve yarimqiymetli daslar aslar edilib Dag yamaclarinda ve derelerde muxtelif terkibli mualicevi mineral bulaqlar uze cixib Movqe Cenub qerb Avropa Piriney yarimadasinin sersinde Fransa ile Ispaniya arasinda yerlesir Cografi movqesi 42 30 Simal paraleli 1 30 Qerb meridiani Xeritedeki movqesi Avropa Sahe cemi 468 km Quru 468 km Su 0 km Serhedleri cemi 120 3 km Serhed qonsulari Fransa 56 6 km Ispaniya 63 7 km Sahil qisimi 0 km Denizleri 0 km Iqlimi iliq qislari qarli ve soyuq yaylari quru ve iliq kecer Erazi qurulusu Tik qayaliqlar ve dar vadilere malikdir Deniz seviyyesinden yuksekliyi en alcaq noqtesi Riu Runer 840 m En yuksek noqtesi Coma Pedrosa 2 946 m Tebii qaynaqlari hidro mineral sular taxta salban demir yataqlari gulle Erazi istifadesi ekinciliye uygun torpaqlar 4 Otlaqlar 45 Meselik erazi 35 Diger 16 1998 melumatlari Tebii felaketler Ucqun qar firtinalariAndorranin rayonlari Nr Rayon Erazi km Iller Ehali1990 2000 20071 121 1 290 2 706 5 4222 74 7 119 10 595 14 0293 Ordino 89 1 289 2 283 3 6854 61 3 868 6 276 9 3575 Andorra la Vella 12 19 022 21 189 24 5746 60 6 012 7 623 9 5957 47 12 235 15 299 16 475 Andorra 464 50 835 65 971 83 137HokumetAli qanunverici orqan Bas Sura Hokumet bascisi Antoni Marti PetitSiyasetAndorra Liberal Partiyasi Lider Alber Pinta Santoparia Andorra Demokratik Merkezci Partiyasi Sosial Demokrat Partiyasi Lider M Q Reolit Ordu ve tehlukesizlikAndorranin daimi ordusu yoxdur lakin Ispaniya ve Fransa ile mudafie muqavileleri imzalamisdir Olkenin kicik konullu ordusu merasimlerde istirak etmek ucun fealiyyet gosterir Herbilesdirilmis Andorra Polis Mudaxile Qrupu terrorizmle mubarize ve girovlarin idareetmesi movzularinda telim almisdir milli polisin bir hissesidir Olkede herbi mudafienin temin edilmesine Fransa ve Ispaniya komek edir Inzibati eraziler7 icmaya daireye bolunur Enkamp Ordino La Massana Andorra la Vella Sant Julia de Loria Escaldes EngordanyIqtisadiyyatTuristlere xidmet her il 10 mln ABS dollari Tutun yetisdirilmesi ve emali Yungul ve yeyinti senayesi Heyvandarliq qoyun keci Ekincilik arpa covdar kartof uzum Ixracat yun paltar pendir mineral su Idxal senaye mallari erzaq UMM adambasina 26800 ABS dollari 2003 Ehali2013 cu il melumatina gore Andorrada ehalinin 45 98 ni andorralilar 26 37 ni ispanlar 14 20 ni 4 86 fransizlar 7 32 ni diger milletlerin numayendeleri teskil edir Andorrada heyat seviyyesi yaxsi olduguna gore bura qonsu dovletlerden axinlarin sayi ilbeil artmaqdadir Yerli qanunlara esasen esl andorrali o sexsler hesab olunur ki onlarin ata babalari bu torpaqda 3 nesilden az yasamasinlar Eslinde yerli andorrali Ispaniyanin Katalon eyaletinden gelmis ekinciler ve cobanlarin nesilleridir Tebii artimina gore Andorra Qerbi Avropa Dovletleri icerisinde birinci yeri tutur Andorrada yasayanlarin heyat terzi yuksek hesab oluna biler 14 yasina qeder onlar mutleq ibtidai tehsil almalidirlar Ibtidai Tehsil pulsuz ve mecburidir Andorrada yasayanlarin yaridan coxu seherlerde meskunlasib Olkenin en boyuk seheri paytaxti Andorra la Belyadir Dili Olkenin resmi dili katalon dilidir Ispan ve fransiz dillerinden de genis istifade edilir Dini dini etiqadlarina gore ehalinin 99 n katolikdir Hemcinin baxAndorranin diplomatik numayendeliklerinin siyahisiXarici kecidlerOlkeler haqqinda melumat Andorra olu kecid Azerbaycan ve Andorra arasinda qarsiliqli emekdasliq haqqinda anlasma memorandumu imzalanib olu kecid AZPROMO ve Andorra Knyazliginin Sahibkarlar Konfederasiyasi arasinda qarsiliqli emekdasliq haqqinda Anlasma Memorandumu imzalanmisdirIstinadlarhttp chartsbin com view edr http banker az andorra s C9 99xsi hec n C9 99yi olmayan olk C9 99 Andorra olu kecid sexsi hec neyi olmayan olke G A Haciyeva Dunyanin cirtdan dovletleri Baki Elm 1991 C Memmedov T Gerayzade Qerbi Avropa Dovletleri Baki 2001 Cia gov 10 July 2010 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 may 2018 El Sometent Tourism Turisme andorralavella ad 17 may 2011 9 October 2017 tarixinde Istifade tarixi 1 may 2018 Andorranin rayonlariAndorra la Vella Ordino