Azərbaycanca AzərbaycancaБеларускі БеларускіDansk DanskDeutsch DeutschEspañola EspañolaFrançais FrançaisIndonesia IndonesiaItaliana Italiana日本語 日本語Қазақ ҚазақLietuvos LietuvosNederlands NederlandsPortuguês PortuguêsРусский Русскийසිංහල සිංහලแบบไทย แบบไทยTürkçe TürkçeУкраїнська Українська中國人 中國人United State United StateAfrikaans Afrikaans
Dəstək
www.wikimedia.az-az.nina.az
  • Vikipediya

Vikipediyada bu adlı digər şəxslər haqqında da məqalələr var bax əli ad əli tam adı əli ibn əbu Talib ərəb علي بن أﺑﻲ طا

Əli bin Əbu Talib

Əli bin Əbu Talib
www.wikimedia.az-az.nina.azhttps://www.wikimedia.az-az.nina.az
Vikipediyada bu adlı digər şəxslər haqqında da məqalələr var; bax: Əli (ad).

Əli (tam adı: Əli ibn Əbu Talib ərəb. علي بن أﺑﻲ طالب‎; təq. 600, Məkkə, Hicaz, Ərəbistan yarımadası – 29 yanvar 661, Kufə, Rəşidi xilafəti) – Məhəmmədin əmisi oğlu, səhabəsi, Əhli-beytinin üzvü, kürəkəni. 4-cü Raşidi xəlifə. Əbu Talibin oğlu. İslamı qəbul edən ilk kişi, ikinci şəxs.Sünnilikdə Ərəb Xilafətinin və Raşidi xəlifələrin dördüncü xəlifəsi. Şiəlikdə canişini, I imam və xəlifə, II məsum.

Əli
ərəb. أبُو الحَسَنْ عَلِيُّ بْنُ أَبِيْ طَالِبٍ الهَاشِمِيّ القُرَشِيُّ‎
image
image
Raşidi Xilafətin 4-cü xəlifəsi
image
ƏvvəlkiOsman ibn Əffan
SonrakıHəsən ibn Əli
image
Əmir əl-möminin və Şiə İslamının 1-ci İmamı
image
632 – 661
(ləqəbi: Əmir əl-möminin, Mürtəza, Əbu Turab, Əsədulla əl-qalib)
SonrakıHəsən ibn Əli (2-ci imam)
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi təq. 600
Doğum yeri
  • Məkkə, Hicaz, Ərəbistan yarımadası
Vəfat tarixi 29 yanvar 661
Vəfat yeri
  • Kufə, Rəşidi xilafəti
Vəfat səbəbi sui-qəsd
Dəfn yeri
  • İmam Əli türbəsi
Fəaliyyəti dövlət xadimi, qazı, fəqih, mühəddis, müfəssir, hakim, şair, Xəlifə
Atası Əbu Talib
Anası Fatimə bint Əsəd
Həyat yoldaşları
  • Fatimə,
  • Ümmül-Banu,
  • Ümamə binti Zeynəb,
  • Əsma binti Umeys
Uşaqları
  • İmam Həsən,
  • İmam Hüseyn,
  • Abbas ibn Əli,
  • Cəfər ibn Əli,
  • Məhəmməd ibn əl-Hənəfiyyə,
  • Zeynəb,
  • Ümmü Gülsüm binti Əli,
  • Hilal ibn Əli,
  • Osman ibn Əli,
  • Ömər ibn Əli,
  • Möhsün ibn Əli,
  • Abdulla ibn Əli ibn Əbu Talib,
  • Əbu Bəkr ibn Əli,
  • Rüqəyya binti Əli
Ailəsi Bəni Haşim
Dini islam
Hərbi xidmət
Döyüşlər
  • Bədr döyüşü,
  • Uhud döyüşü,
  • Bəni Nəzir,
  • Xəndək döyüşü,
  • Bəni Qureyzə qətliamı[d],
  • Xeybər döyüşü,
  • Cəməl müharibəsi,
  • Süffeyn döyüşü,
  • Nəhrəvan döyüşü
image
image Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Əli
image
  • redaktə

Xüsusən Şiə mənbələri başda olmaqla İslami mənbələrə görə Əli Kəbədə dünyaya gələn yeganə şəxsdir. Atası Əbu Talib, anası isə Fatimə binti Əsəddir. Əmisioğlu Məhəmməd tərəfindən himayə olunub və onun evində böyüyüb. Məhəmməd ilahi vəhy aldığını bildirdiyi zaman, Əli İslamı qəbul edən ilk kişi olmuş və həyatını bu dinə həsr etmişdir.

Əli Məhəmməddən sonra Mədinəyə köçmüşdür. Orada Əli Məhəmmədin qızı Fatimə ilə ailə həyatı qurmuşdur. Bundan sonra Əli Mədinədə Məhəmmədlə keçirdiyi 10 il ərzində, müharibələrdə rəhbər kimi iştirak etmiş, bildiriş və əmrləri çatdırmış, demək olar ki, bütün müharibələrdə iştirak edərək fəal rol oynamışdır. Əli 656-cı ildə Osman ibn Əffanın öldürülməsindən sonra Mədinə məscidində xalq tərəfindən xəlifə seçilmişdir. 661-ci ildə sui-qəsd nəticəsində öldürülmüşdür.

İslam mədəniyyətində Əlinin özünəməxsus yeri vardır. Belə ki, o İslamda müdriklik, dürüstlük, igidlik, hörmət və s. rəmzidir. Xüsusən Təsəvvüfdə Əli təfsir, fiqh və dini fikir sahələrində ən yüksək şəxs hesab olunur və o Məhəmmədin nəslinin davamçısı kimi qəbul edilir.

Əli bəzi dini şəxsiyyətlərlə Əli kültünün mərkəzi şəxsiyyətini təşkil edir. Şayiə mədəniyyətinə əsaslanan əsərlərdə Əli bilik, cəsarət, inam, dürüstlük, sədaqət, səxavət və mərhəmət ilə xüsusilə xatırlanır və batin sufi ənənələri üçün ən vacib mistik şəxsiyyətdir. Xüsusilə təfsir, fiqh və dini düşüncə sahəsindəki üstünlüyü tanınır.

Həyatı

Məkkədə

Təvəllüdü və uşaqlığı

Əlinin atası Əbu Talib tayfalarından biri olan Bəni-Haşimin şeyxlərindən və Kəbənin mühafizlərindən biri olmuşdur. O Məhəmmədin əmisi idi. Əlinin anası Fatimə binti Əsəd də həmçinin Bəni-Haşim tayfasındandır. Əli İbrahimin oğlu İsmailin nəslindəndir.

Bəzi islami, xüsusən şiə mənbələrində qeyd olur ki, Əli Məkkədə, Kəbədə dünyaya gəlmiş və 3 gün orada qalmışdır. 3 gündən sonra anası qucağında Əli ilə qırağa çıxmış, Məhəmməd körpə Əlini qucağına götürərək ona "ulu" mənasını verən Əli adını qoymuşdur.Məhəmmədin Əlinin ailəsi ilə yaxın əlaqələri olmuşdur. Məhəmməd yetim qaldıqdan sonra babası Əbdülmüttəlibin də ölməsindən sonra əmisi, Əlinin atası Əbu Talib onu evinə aparmışdır. Əli Məhəmməd və Xədicə binti Xüveylidin nikahından 2 və ya 3 il sonra doğulmuşdur. Əli 5 və ya 6 yaşında olarkən Məkkədə iqtisadi çətinlik yarandı və bu Əbu Talibin ailəsinə də təsir etmişdir. Məhəmməd də Əlini öz himayəsinə götürmüşdür.

Bir il Məkkədə aclıq üz vermişdi. Bu zaman Məhəmmədin əmisi Əbu Talib böyük bir ailəyə başçılıq edirdi. Onları çox çətinliklə dolandırırdı. Məhəmməd Bəni-Haşim tayfasının varlılarından olan digər əmisi Аbbasa təklif etdi ki, Əbu Talibin dolanışığına kömək etmək məqsədilə gedib hərəsi onun bir uşağını götürüb öz evində saxlasın. Abbas Məhəmmədin bu təklifi ilə razılaşdı. Beləliklə də Abbas Cəfəri Məhəmməd isə Əlini öz öhdəsinə götürüb öz evlərinə apardılar. Əli Məhəmməd peyğəmbər seçilənədək onun evində qaldı. Məhəmməd peyğəmbərliyə seçildikdən dərhal sonra Əli onu qəbul edib ona itaət etməyə başladı.

İslamı qəbul etməsi

Bəzi rəvayətlərə görə Məhəmmədə vəhy gələndə onunla görüşən yalnız Əli olmuşdur.

3 il müddətində Məhəmməd insanları İslama gizli dəvət etdi. Qurana əsasən o ilk öncə ailəsi Bəni-Haşimi bir tədbirdə İslama dəvət etdi. Təbəri, İbn əl-Əsir, və s. kimi alimlərə görə dəvəti qəbul edən şəxs, Məhəmmədin yoldaşı, qardaşı, vəkili və xələfi olacaqdı. Əli bu zaman 13 və ya 14 yaşında olmuş və ilk o ayağa qalxaraq önə çıxmışdır. Məhəmməd dəvəti 3 dəfə təkrar etsə də bunu qəbul edən yalnız bir şəxs olmuşdur ki, o da Əli. Məhəmmədin dəvətinə bir tək və israrla Əlinin müsbət cavab verməsindən sonra Məhəmməd onu özünün qardaşı, vəkili, xələfi və naibi elan etmiş və ona itaəti vacib buyurmuşdur. Dəvətdə Əli, onun atası və ailəsi yanaşı Əbu Ləhəbin də daxil olduğu Məhəmmədin əmiləri də iştiak edirmişlər. Və hadisələrin bu hissəsində Əbu Ləhəb gülərək qardaşı, Əlinin atası Əbu Talibə "hə indi sən öz oğluna beyət edəcəksən?" sualını vermişdir. Bu hadisə tarixdə "" olaraq qalmışdır. Bəni-Haşim Məkkədə boykot altında olduğu zaman Əli Məhəmmədə dəstək olmuşdur.

İbn İshaq və digər bəzi tarixçilərə görə Əli İslamı ilk qəbul edən kişidir, lakin Təbəri və digər bəzi tarixçilər isə İslamı qəbul edən ilk kişinin və ya Əbu Bəkr olması haqqında bəzi ənənəvi rəvayətlər qeyd etmişdirlər. Bəzi alimlər isə Əlini İslamı qəbul edərkən uşaq olduğuna görə İslamı qəbul edən ilk müsəlman kişi kimi qəbul etmirlər.

Mədinəyə hicrət

image Əsas məqalə: Hicrət

622-ci ildə Məhəmməd Məkkədən Yəsribə (indiki Mədinə) hicrət etmiş və həmin vaxt Əli Məhəmmədin yatağında yatmışdır. Bu gecə Leylət əl-Məbit adlandırılmışdır. Bəzi hədislərə əsasən "İnsanların eləsi də vardır ki, Allahın razılığını qazanmaq yolunda (Allah rizası üçün) öz canını fəda edər." ayəsi məhz bu hadisəylə əlaqədar olaraq nazil olmuşdur.

Əli sui-qəsdi dəf etsə də Məkkədə qalıb Məhəmmədin təlimatlarına uyğun hərəkət etməyə başlamışdır. Əli həmçinin burada Məhəmmədə əmanət edilmiş mal-dövlətləri mühafizə etmişdir. Əli daha sonra anası, Məhəmmədin qızı Fatimə və iki qadınla birlikdə Mədinəyə getmişdir.

Mədinədə

Məhəmməd dövrü

Əli 22 və ya 23 il Mədinədə yaşamışdır. Məhəmməd Mədinədə səhabələrə arasında qardaşlıq yaradarkən məhz Əlini özünə qardaş seçmişdir. 622–632-ci illərdə 10 il müddətində Əli Məhəmmədə köməklik etmiş və onun əmrlərinə uyğun olaraq vali, ordu komandanı, elçi, bayraqdar olaraq faəl fəaliyyət göstərmişdir.

Ailə həyatı

Əli 623-cü ildə Məhəmmədin və qızının da razılığı ilə Məhəmmədin qızı Fatimə ilə ailə həyatı qurmuşdur. Bu hadisədən sonra Məhəmməd Fatiməyə belə demişdir: "Sən mənim ailəmdən mənə sevimli olan biriylə ailə həyatı qurdun".Məhəmməd bu ailəni Ali-Əba hədisində və Mübahilə günü öz Əhli-Beyti adlandırmışdır. Onların adı Quranın Təthir ayəsində də çəkilmişdir.

Əlinin Fatimədən 4 övladı olmuş, 1 övladı da daha dünyaya gəlməmiş Fatimənin bətnində ölmüşdür. Məhəmməd onların 2 oğlunu (Həsən və Hüseyn) öz övladı və Cənnət cavanlarının ağası adlandırmışdır.

Əli və Fatimə əvvəl-əvvəl çox kasıb yaşamışdırlar. Ailə həyatı qurduqları bir neçə il ərzində Fatimə ev işlərini özü görmüşdür. Quyudan su daşımaqdan çiyinləri şişmiş, əl dəyirmanında qarğıdalı üyüdməkdən əlləri suluqlanmışdır.Fatimə ev işlərində çox diqqətcil olmuş, xəmir düzəltmiş, çörək bişirmişdir. Əli də öz növbəsində evə yanacaq odun gətirmiş və ailəsini ərzaqla təmin etmişdir.Xeybər döyüşündən qazanılan qənimət müsəlmanlar arasında bölüşdürüldükdən sonra bir çox müsəlman ailələri kimi Əlinin ailəsinin də maddi vəziyyəti xeyli yaxşılaşmışdır. Vəziyyətləri yaxşılaşdıqdan sonra Fatimə evə bəzi kənizlər almış, lakin onlarla ailə üzvü kimi rəftar etmişdir.

Müharibələrdə
image
Ərəbcədən tərcümədə "Əlidən başqa igid, Zülfüqardan başqa qılınc yoxdur." mənasını verən ərəbcə cümlə.

Əli Məhəmmədin sağlığında başqa bütün döyüşlərdə iştirak etmişdir. Bəzi döyüşlərdə sıravi bir döyüşçü kimi döyüşmüş, bəzilərində isə başçılıq etdiyi dəstəsiylə hücumlar təşkil etmişdir.

Əli ilk dəfə Bədr döyüşündə iştirak etmişdir. Əməvilərin məşhur sərkərdələrindən başda olmaqla bir çox sərkərdə və əsgərləri məğlub etmişdir. İslami mənbələrə əsasən Əli döyüşdə 20–30, əksər mənbələrə əsasən 27 döyüşçü öldürmüşdür.

Əli Uhud döyüşü başda olmaqla bir çox döyüşdə Zülfüqar adlı ikiqıynaqlı qılıncıdan istifadə etmişdir.Uhud döyüşündə müsəlmanlar qaçarkən, Məhəmmədi qoruyaraq xüsusi rol ifa etmiş və Məhəmməd də onun haqqında "Əlidən başqa igid, Zülfüqardan başqa qılınc yoxdur." demişdir. Əli Xeybər döyüşündə müsəlman ordusuna başçılıq etmişdir. Bu döyüşdən sonra Məhəmməd ona ərəbcədən tərcümədə "Allahın aslanı" mənasını verən "Əsədullah" ləqəbini vermişdir. Əli 630-cu il də Məhəmmədi müdafiə etmişdir.

  • image
    və Əli Bədr döyüşündə.
  • image
    Əlinin Məhəmməd və səhabələrin hüzurunda Nadir ibn Harisin başını kəsməsi.
  • image
    Əlinin Xəndək döyüşündə Əmr ibn Əbdvudla döyüşməsi.
İslam missiyası

610-cu ildən Məhəmmədə Quran nazil olmağa başlamışdır. Nazil olan surə və ayələri yazan vəhy katiblərindən biri də Əli olmuşdur. Bu zaman İslam Ərəbistan yarımadasında yayılmağa başlamışdır. Əli də yeni bir İslami nizamın qurulmasında yardımçı olmuşdur. 628-ci ildə Məhəmmədin əmri ilə arasında bağlanan Əli yazmışdır. 630-cu ildə Məhəmmədin əmrilə Məkkədə Quranın ərəb bəhs edən ayələrini ictimaiyyət qarşısında oxumuşdur. 630-cu ildə Məkkənin fəthi zamanı Məhəmməd Əlidən fəthin qansız olacağı barədə zəmanət almışdır. Əli Məscidül-Həramı İslamdan öncəki dinlərin əlamətlərindən təmizləmək üçün orada olan və , , kimi tayfalara məxusus olan tanrı sındırmışdır. 1 il sonra Əli İslamı təbliğ etmək üçün Məhəmməd tərəfindən Yəmənə göndərilmişdir.

Mübahilə hadisəsi
image Əsas məqalələr: Mübahilə və Mübahilə ayəsi

Məhəmməd M. 631/H. Q. 10-cu ildə bir neçə nəfəri İslamı yaymaq və təbliğ etmək üçün Yəmənin məntəqəsin göndərir. Nəcran məntəqəsinin xristianları da Məhəmmədlə danışıq aparmaq üçün Mədinəyə bir nümayəndə heyəti göndərirlər. Xristianlar "biz şəkdəyik, şübhə edirik." deyirlər. Sonra Məhəmməd Ali-İmran surəsinin 61-ci ayəsinin nazil olduğunu bildirir. Ayədən sonra Məhəmməd xristianlara onlarla qarşlılqlı mübahilə edilməsini təklif edir. Xristianlar Məhəmməddən gedib rəhbərləri ilə məsləhətləşmələri üçün bir az vaxt və möhlət istəyirlər. Rəhbərləri onlara "Siz bu təklifi qəbul edin. Əgər Məhəmmədin qarğış etməyə hay-küylə, təm-təraqlı və çoxlu adamla gəldiyini görsəniz, əsla nigaran olmayın və bilin ki, çox da mühüm məsələ yoxdur, amma əgər az saylı adamla gəlsə, mübahilə fikrindən dönün və onunla saziş bağlayın." şəklində təlimat verirlər. Ayəyə əsasən mübahilə günü tərəflər, yəni müsəlman və xristianlar mübahiləyə öz oğlanlarını, qadınlarını və nəfslərini gətirməli idilər. Mübahilə günü Müsəlmanlar tərəfdən mübahiləyə gedən, Məhəmməd özü ilə qızı Fatiməni, əmisi oğlu və yeznəsi Əlini, nəvələri Həsən və Hüseyni gətirir. Xristianlar mübahilədən imtina edir və nəticədə mübahilə baş vermir. Tərəflər arasında saziş bağlanır. Sazişə əsasən xristianlar müsəlmanlara hər biri 40 dirhəm qiymətində olan 2000 verməli idilər.

Qədir Xum
image
Məhəmməd və Əli Qədir-Xumda. 1309–1310, Elxanilər dövrü rəsm əsəri
image Əsas məqalələr: Qədir-Xum və Səqaleyn hədisi

Məhəmməd 632-ci ildə həyatının sonuncu həcc ziyarəti olan və adlanan həcc ziyarətindən dönərkən Sünni və Şiələr tərəfindən fərqli izah edilən bəzi açıqlamalar vermişdir.Məhəmməd Qədir-Xum adlanan çöldə dayandı və üçün toplanan camaata xitab etməyə başladı:

image – Möminlərə, onların özlərindən daha layiqi kimdir?
Dedilər: Allah və Peyğəmbəri daha yaxşı bilir!
– Allah mənim mövlamdır, mən də möminlərin mövlasıyam – onlara özlərindən daha üstün və daha layiqəm! Ey camaat, mən kimin mövlasıyamsa, Əli də onun mövlasıdır.
Məhəmməd
 image

Şiələr iddia edirlər ki, bu hadisə Məhəmmədin xələfi olaraq Əlini seçməsi üçün əsasdır. Sünnilər isə tam əksinə bu hadisədə Məhəmmədin Əli ilə olan mənəvi yaxınlığını bildirdiyini və qardaş olmalarını ifadə etdiyini iddia edirlər. Bir çox sufilər də belə hesab edirlər ki, Əli Məhəmmədin mənəvi hakimiyyətinin varisidir. Bu hədisin əsasında sonradan şiələr Əlinin Əbu Bəkr və Ömərdən üstün olduğunu iddia etmişdirlər.

Məhəmmədin canişinliyi

image Əsas məqalələr: Məhəmmədin canişinliyi , Səqifə, və

Ömrünün sonuna kimi bir çox ərəb qəbilə və tayfalarını vahid müsəlman dövlətində birləşdirən Məhəmməd 632-ci ildə vəfat etmişdir. Bundan sonra Məhəmmədin xələfi kimi kimin müsəlman icmasına rəhbərlik edəcəyi mübahisələrə səbəb olmuşdur. Bu zaman Əli ailəsi ilə Məhəmmədin meyidini yumaq və onun dəfni ilə məşğul olmuşdur. Bu zaman bir qrup müsəlmanlar Səqifədə toplaşaraq Məhəmmədin canişini kimi onun səhabələrindən Əbu Bəkrin namizədliyini irəli sürmüşdür. Məclisdə Əbu Bəkrin Məhəmmədin birinci xəlifəsi olaraq müsəlman cəmiyyətinin rəhbəri seçildiyi elan edilmişdir. Məhəmmədin səhabələrindn bir qismi Məhəmmədin Əlini özündən sonra xələfi təyin olunduğu iddiası ilə bu seçkinin nəticələrini tanımamışdır.

Daha sonra Fatimə və Əli xilafət məsələsində səhabələrdən kömək istəyərkən onlar belə cavab verdilər: "Ey Allah Rəsulunun qızı! Biz Əbu Bəkrə beyət etmişik. Əgər Əli daha öncə gəlsəydi, əlbəttə ki, onu tərk etməzdik." Əli dedi: "Bizə yaraşar ki, Peyğəmbərin dəfnindən əvvəl xilafət üstündə mübahisə edək?"

Məhəmməddən sonrakı həyatı

image Əsas məqalə:

Əlinin həyatının digər bir hissəsi 632-ci il Məhəmmədin ölümündən, 656-cı il 3-cü xəlifə Osmanın sui-qəsdinə qədərdir ki, bu müddət ərzində Əli nə bir döyüşdə və ya fəthdə iştirak etmiş nə də rəhbər vəzifələrdə işləmişdir. Xüsusilə həyat yoldaşı Fatimeyi-Zəhranın ölümündən sonra bütün siyasi işlərdən uzaqlaşmışdır. Bu müddət ərzində ailəsinə baxmaq üçün əkinçiliklə məşğul olmuşdur. Əli Mədinə yaxınlarında bir çox quyu qazırmış, bağça saldırmış və onları insanların ixtiyarına vermişdir. Bu quyular hal-hazırda da Əbar Əli (Əli quyusu) olaraq bilinir.

Əli Məhəmmədin ölümündən 6 ay sonra kamil bir Quran olan hazırlamışdır. Nüsxə dəvə ilə Mədinədə yaşayan digər əhaliyə göstərmək üçün hazırlanmışdır. Bu Müshəfin surə sıralaması sonradan Osmanın vaxrtında hazırlanan Quran nüsxəsindəki surə sıralamasından fərqlənmişdir. Kitab əhaliyə göstərildikdən sonra onların bir qismi tərəfindən qəbul edilməmişdir. Buna baxmayaraq Əli öz müshəfi üçün mübarizə aparmışdır.

Əli və Raşidi xəlifələr

image Əsas məqalələr: Fədək , , və

Şiə mənbələrində hadisə belə nəql olunmuşdur: Məhəmməd Fədəyi dəvəli və atlı suvarilər olmadan (müharibəsiz) ələ keçirdikdən sonra Allah İsra surəsinin 26-cı ayəsini (Qohum-əqrəbaya haqqını ver.) nazil etmişdir. Məhəmməd bu ayəylə kimin nəzərdə tutulduğunu anlamadığına görə Cəbrailə müraciət etmiş, Cəbrail Allahdan soruşmuş, Allah da "Fədəyi Fatiməyə ver." demişdir. Məhəmməd də bundan sonra Fatiməni çağırmış və ona "Ey Fatimə! Allah mənə, Fədəyi sənə verməyimi əmr etdi." demiş, Fatimə də "Allahın və sənin bu hədiyyəni qəbul etdim." demişdir. Məhəmməd sağ olduğu zaman Fədəyi Fatimənin vəkilləri idarə etmişdir. Məhəmməd öldükdən və Əbu Bəkr hakimiyyətə gəldikdən sonra isə Əbu Bəkr Fatimənin vəkillərini oradan çıxartmışdır. Bundan sonra Fatimə, Əbu Bəkrin yanına gəlmiş və Fədəyin təkrar özünə verilməsini istəmişdir. Əbu Bəkir ona "Mənə qaradərili birini gətir, buranın sənə verildiyinə şahidlik etsin." demişdir. Fatimə də Əli və Ümmü Əyməni gətirmiş, onlar da Fatimə lehinə şahidlik etmişdirlər. Bunun üzərinə Əbu Bəkr, Fatiməyə aid olan Fədəyə girməkdən imtina etməsinə ona dair bir yazı vermişdir. Fatimə Əbu Bəkrin yanından çıxdıqdan sonra yolda Ömərlə qarşılaşmış, Ömər "Əlindəki bu yazı nədir ey Məhəmmədin qızı?" deyə soruşmuş, Fatimə də "Əbu Bəkrin mənim üçün yazdığı bir yazıdır." cavabını vermişdir. Bundan sonra Ömər "Mənə göstər." demiş Fatimə isə göstərməmiş, bunun üstündən Ömər yazını əlindən çəkib almış və yazılanları oxumuş, sonra da üzərinə yağlı su töküb, silmiş və cırıb atmışdır. Fatiməyə də "Buranı sənin atan, atlı və dəvəli süvarilərlə zəbt etməmişdir. Çıxar artıq bu köləlik bağlarını boyunlarımızdan." demişdir.

Sünni mənbələrində isə hadisə belə nəql olunmuşdur: Qohum-əqrəbaya haqqını ver (İsra, 26) ayəsi nazil olduqan sonra Məhəmməd Fədəyi Fatiməyə vermişdir. Əbu Bəkr xəlifə seçildikdən sonra, Fədəyi Fatimədən almışdır. Fatimə Əbu Bəkrə "Rəsulullah (s) Fədəyi mənə vermişdir." demiş, Əbu Bəkr isə cavabında "peyğəmbərlər özlərindən sonra miras qoymurlar, qoyduqkarı yalnız sədəqədir. Bu mövzuda bir dəlilin varmı?" deyə soruşmuşdur. Bunun üzərinə Əli Fatimənin sözünə şahidlik etmişdir. Daha sonra Ümmü Əymən Əbu Bəkr və Ömərə "mənim Cənnət əhli olduğuma şahidlik edə bilərsinizmi?" deyə soruşmuş, onlar da "bəli." cavabını vermişdir. Ümmü Əymən də ardınca "mən də şahidlik edirəm ki, Nəbi (s) Fədəyi Fatiməyə (s.ə) vermişdir" demişdir. Əbu Bəkir dəcavabında "Mən bir kişilə bir qadının şahidliyini qəbul etmirəm. Ya iki kişi, ya da bir kişi və iki qadın şahid göstərəcəksən." demişdir. Bu hadisələrdən sonra Fatimə Əbu Bəkrə qəzəblənmiş və ölənə qədər onu danışdırmamışdır.

Şiə mənbələrinə əsasən Əli Əbu Bəkrin xilafəti zamanı onun arxasında dayanıb (ona iqtida edib) namaz qılmazmış.

Osmanın mühasirəsi
image Əsas məqalə:

Osman ibn Əffan hakimiyyəti zamanı öz tayfası olan Bəni-Üməyyə (Bəni-Əbdüşşəms) tayfasından bəzi şəxsləri müxtəlif vəzifələrə təyin etdi. Əbuzər Ğiffari, Abdullah ibn Məsud, Əmmar Yasir və b. səhabə və tabeinlər Osmanın bu hərəkətlərinə görə onu comərdlikdə ittiham etmiş və xalq arasında ona qarşı bəzi etirazlar baş qaldırmışdır. Xilafətin əksər ərazilərində narazılıq və müqavimət 650–651-ci illərdə olmuşdur. Osmanın müxtəlif ərazilərə təyin etdiyi valilər, xüsusilə müşaviri və yeznəsi Mərvan ibn Həkəmin təyinatı ona qarşı olan narazılıqları daha da artırmışdır. Narazı qruplar Osmandan vəzifəyə təyin etdiyi şəxsləri vəzifədən azad etməsini və qohumbazlıq etməməsini ondan tələb etmişdirlər.

Bəzi şiə və sünni mənbələrində Osmanın evinin mühasirədə olduğu zaman Əlinin ona məsləhət verib, köməkçi olduğu yazılsa da digər bəzi İslami mənbələr və İslam alimləri bu məlumatların zəif olduğu fikrini irəli sürür.

Xilafəti

image Əsas məqalələr: Raşidi Xilafət və
image
Hicri 36/656-cı il, Bişapurda Əli xilafəti dövründə zərb edilmiş sikkə. Sasani hökmdarı II. Xosrovu təqlid edən büst, Ay-ulduz, Bəsmələ, Zərdüşti atəşi. Bir çox, əvvəlcə problem olmayan relyef və şəkillər, üləma təfsirləri ilə günah, digər inancları təmsil edən simvollar isə küfr hesab edilərək ictimai həyatdan tamamilə kənarlaşdırılır. (Revizionist məktəbə görə, bu gün İslamın yayılması adlandırılan genişlənmənin dini deyil, dünyəvi ərəb ekspansiyası olduğuna dair sübutlardan.)

Xəlifə seçilməsi

Əli 656–661-ci illər arasında, İslam tarixinin ən çaxnaşmalı dövründə xəlifə olmuşur. Bu dövr həmçinin İlk Fitnə ilə də üst-üstə düşmüşdü.

Osmanın öldürülməsi o demək idi ki, üsyançılar yeni xəlifə seçməlidirlər. Bu, çox çətinliklərlə üzləşdi, belə ki, üsyançılar bir neçə qrupdan ibarət idilər: Mühacirlər, Ənsar, Misirlilər, Kufəlilər və Bəsrəlilər. Xəlifəlik üçün 3 namizəd var idi: Əli, Təlhə və Zübeyr. Üsyançılar ilk Əlinin yanına gəldilər və təklif etdilər ki, xəlifə olmağı qəbul etsin. Muhəmmədin səhabələrindən bəziləri bu təklifi qəbul etmək üçün Əlini razı salmağa çalışdılar, lakin o təklifi qəbul etmədi və 1-ci şəxs olmaq əvəzinə məsləhətçi ola biləcəyini bildirdi.

Təlhə, Zübeyr və digər səhabələr də xəlifəlik təkliflərinə mənfi cavab verdilər. Beləliklə, üsyançılar Mədinə əhalisinə xəbərdarlıq etdilər ki, 1 gün ərzində xəlifə seçsinlər, əks təqdirdə ciddi təbbirlər görəcəklər. Bu çıxılmaz vəziyyəti yoluna qoymaq üçün müsəlmanlar 18 iyun 656-cı il tarixdə xəlifə seçmək üçün Peyğəmbər məscidində toplandılar. Əli əvvəlcə təklifi sadəcə olaraq ona görə qəbul etmədi ki, onun ən güclü tərəfdarları üsyançılar idi. Ancaq Mədinə əhalisi ilə birlikdə Muhəmmədin bəzi görkəmli səhabələri də təkid etdikdən sonra sonunda razılaşdı. Əbu Mixnəfin rəvayətinə görə, Əliyə ilk beyət edən məşhur səhabə Təlhə idi, lakin digər rəvayətlər əksini iddia edir ki, onlar beyət etməyə məcbur edildilər. Həmçinin, bir müddət sonra Təlhə və Zübeyr könülsüz olaraq beyət etdiklərini iddia etdilər. Buna baxmayaraq, Əli onların iddialarını rədd etdi və israrl bildirdi ki, onlar könüllü şəkildə onu xəlifə kimi tanıyıblar. (yaxud, onlar könüllü çəkildə beyət ediblər). Vilfred Meydlanq hesab edir ki, güc insanları beyətə məcbur etməmiş və onlar məsciddə hər kəsin gözü qarşısında beyət etmişdilər.

Mədinə əhalisinin böyük əksəriyyəti və üsyançıların çox hissəsi beyət etsələr də, bəzi mühüm şəxslər yaxud qəbilələr beyət etmədilər. Əməvilər, Osmanın qohumları ya Levanta (məşriqə) qaçdılar, ya da evlərində oturdular. Daha sonra isə Əlinin xilafətinin qanuniliyinə etiraz etdilər. Səd ibn Əbi Vəqqas orada yox idi, Abdullah İbn Ömər isə beyət etməkdən çəkindi, lakin hər ikisi ona qarşı çıxmayacaqlarına dair Əlini inandırdılar.

Xəlifəliyi

Siyasəti

Ölüm

Məzar

Sonrasında

image Əsas məqalələr: Əməvilər xilafəti və Əli ədavətçiliyi
image
İmam Əlinin Şəhidliyi — Şəkil çəkmək Yousef Abdinejad

Əlinin ölümündən sonra Kufə müsəlmanları münaqişəsiz onun böyük oğlu Həsənə tabe olacaqlarını əhd etdilər. Belə ki, Əli dəfələrlə bildirmişdi ki, ancaq Məhəmmdəin Əhli-Beyti müsəlman cəmiyyətini idarə etmək hüququna malikdir. Bu zaman İslam Dövlətinin ən böyük komandiri Muaviyə Misir və Levantı tutmuş, özünü xəlifə elan etmiş və Həsənin xəlifəliyinin yerləşdiyi İraqa yürüş etmişdir.

Ordu ona qarşı üsyan qaldırana qədər Muaviyə Həsənin komandirlərini tədricən çox miqdarda pulla və ya yalan vədlərlə devirirdi. Nəhayət, Həsən Muaviyəyə xilafəti təslim etmək və onunla sülh bağlamağa məcbur olmuşdur. Bu yolla Muaviyə İslam xəlifəliyini ələ keçirmiş və hər mümkün yolla Əlinin ailəsini və onun şiələrini təzyiq altında saxlamağa çalışmış və Muaviyənin əmrilə Əli hər xütbədən əvvəl minbərlərdən lənətlənməyə başlanmışdır. Əlinin lənətlənməsi Ömər ibn Əbdüləziz tərəfindən ləğv olunana qədər 60 il müddətində davam etmişdir. Muaviyə həmçinin mərkəzləşdirilmiş dövlət olan Əməvilər xilafətini yaratmışdır.

Nəvələri

Baxış

İslami baxış

Şiə

Əli dövründə Şiə münasibətləri Məhəmməddən sonra ən əhəmiyyətli fiqur olmuşdur. Onlara görə Məhəmməd öz sağlığında dəfələrlə bildirmişdir ki, Əli onun ölümündən sonra müsəlmanların başçısı olacaqdır. Bu şiələr tərəfindən rəvayət olunan bir çox hədisdə dəstəklənir: Qədir-Xum hədisi, Səqaleyn hədisi, Qələm və kağız hədisi, Ali-Aba hədisi, Məkan hədisi, Xəbərdarlıq hədisi, On iki xəlifə hədisi.

Sünni

Süni müsəlmanları Əlini bir Əhli-Beyt və sonuncu Rəşidun xəlifəsi kimi, eləcə də İslamda ən mötəbər və təsiredici liderlərdən biri kimi anırlar.

Təsəvvüf

Tanrı olaraq

Bəzi rəvayətlərdə Əlinin öz sağlığında ona ibadət etməyi qadağan etdiyi qeyd olunmuşdur.

Qeyri-İslami baxış

Şəxs Sitat
Edvard Qibbon (Britaniya XVIII əsr tarixçisi) Əlinin qeyrəti və xeyirxahlığı heç vaxt öz dinindən dönmüş insanlar tərəfindən qabaqlanmamışdır. O, müqəddəsi, əsgəri, şairi birləşdirmişdir; onun müdrikliyi hələ də onun mənəvi və dini kəlamlarında nəfəs almaqdadır; və qılınc və ya dil döyüşündə hər rəqibi onun fəsahəti və şücaəti üzündən məyus olurdu. Onun vəzifəsinin ilk saatından onun dəfnetmə mərasiminə qədər lider heç vaxt səxavətli dostu tərəfindən tərk edilməmişdir.
Vaşinqton İrvinq (ABŞ yazıçı və oçerkisti) O, alicənab Qureyş nəslinin ən alicənab nümayəndəsi idi. O ərəblər tərəfindən vacib olan 3 böyük keyfiyyətə sahib idi: cəsarət, fəsahət, və əliaçıqlıq. O, Aslan tanrısının peyğəmbər adından qorxmaz ruh qazanmışdır; onun fəsahəti haqqında misallar hələ də bəzi ayələrdə və ərəblər arasındakı bəzi hekayələrdə saxlanmışdır; onun comərdliyi isə özünü hər cümə günü digər insanların iştirakı zamanı büruzə verirdi; kəraməti haqqında hər misalda təkrarlayırıq.

Tarixçilik

Əlinin həyatından bəhs edən ən qədim mənbələr hədislər, eləcə də bəzi İslam mənbələridir. Orta əsr mənbələrinə isə sünni və şiələrin əsərləri, xristianların, hindlilərin və digər qeyri-müsəlmanların yazıları və bəzi qərb alimlərinin işləri aiddir.

Həmçinin bax

Digər layihələrdə
  • imageVikisitatda əlaqəli sitatlar
  • imageVikianbarda əlaqəli media-fayllar
  • Məhəmmədin canişinliyi
  • Əmir əl-Möminin
  • Vilayət ayəsi
  • Mübahilə ayəsi
  • Zülfüqar
  • İmam Əli məscidi
  • Əli ədavətçiliyi
  • Həzrət Əli ibn Əbu Talibin (ə) ensiklopediyası
  • Mənaqibi-Əmirəlmöminin Əli kərrəmallahü vəchəhu
  • Rövzə

İstinadlar

  1. Dinlər, təriqətlər, məzhəblər, səh. 81
  2. Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; zb79 adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  3. Али-заде А. Али ибн Абу Талиб (rus.). // Исламский энциклопедический словарь Москва: Ансар, 2007. С. 68.
  4. Али-заде А. Хасан ибн Али (rus.). // Исламский энциклопедический словарь Москва: Ансар, 2007.
  5. Али-заде А. Хусайн ибн Али (rus.). // Исламский энциклопедический словарь Москва: Ансар, 2007.
  6. Али-заде А. Зайнаб бинт Али (rus.). // Исламский энциклопедический словарь Москва: Ансар, 2007.
  7. Али бен-Аби-Талеб (rus.). // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский СПб: Брокгауз — Ефрон, 1890. Т. I. С. 438.
  8. Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; islam53 adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  9. Biographies of the Prophet's companions and their successors, Ṭabarī, translated by Ella Landau-Tasseron, pp.37–40, Vol:XXXIX
  10. Kelen, 2001. səh. 29
  11. Watt, 1953. səh. xii
  12. Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; zb78 adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  13. . // Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica, Inc. 2007-10-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-10-12. (#invalid_param_val)
  14. Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; Iranica adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  15. Tabatabaei, 1979. səh. 191
  16. Ashraf, 2005. səh. 14
  17. Diana, Steigerwald. Alī ibn Abu Talib // Encyclopaedia of Islam and the Muslim world; vol.1. MacMillan. ISBN .
  18. Ashraf, 2005. səh. 119 and 120
  19. Madelung, 1997. səh. 141-145
  20. Dinlər, təriqətlər, məzhəblər, səh. 80
  21. Lapidus, 2002. səh. 47
  22. Holt, Lambton və Lewis, 1970. səh. 70–72
  23. Tabatabaei, 1979. səh. 50–75 and 192
  24. İslam, səh. 55
  25. Madelung, 1997. səh. 309 and 310
  26. "Arxivlənmiş surət". 2008-09-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-01-07.
  27. Ashraf, 2005. səh. 5
  28. Ashraf, 2005. səh. 6
  29. . witness-pioneer.org. 2004-11-05. 2008-12-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-12-19. (#invalid_param_val)

  30. "Hz. Əmirəlmöminin Əli (ə.s.) Rəcəb ayının on üçündə Ammulfil ilinin otuzunda Məkkədə Beytullahın içində dünyaya gəldi. Nə Əlidən əvvəl, nə də ondan sonra kimsə o mübarək məkanda dünyaya gəlmə səadətinə nail olmamışdır. Hz. Əlinin (ə.s.) Kəbədə dünyaya gəlişi bir fəzilət və şərəfdir ki, uca Allah bunu sadəcə o həzrətə məxsus qılmışdır.

    • Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Nöman Əkbəri əl-Bağdadi, "əl-İrşad Fi Marifəti Hucəcillahi Aləl İbad", c. 1, səh. 5, Təhqiq: Müəssəsətu Əhli-beyt (ə.s) Li Təhqiqi’t-Turas, Darul Müfid Lit-tibaəti Vən-Nəşru və Tavzii: Beyrut, İkinci nəşr, H. Q. 1414, M. 1993

  31. "Onun (Radiyallahu anh) mənqıbələrindən biri də doğumunun Kəbənin içində baş verməsidir."

    • Mühəddis Hind Şah Vəliyullah Dəhləvi, "İzalətul Xifa An Xilafətil Xüləfa", c. 4, Bab: Əmma Mə’suru Əmirilmöminin və İmamu Əşcaiin Əsedullahil Qalib Əli ibn Əbu Talib (Radiyallahun Ənh) Tashih ve Müracaat: Seyyid Cəmaluddin Hərəvi

  32. "Rəvayət edilmişdir ki, Fatimə binti Əsəd (s.ə.) hamilə halı ilə Beytullahı təvaf edirdi. Doğum sancısı vücudunu sardı, bu zaman Kəbənin divarı yarıldı və Fatimə binti Əsəd içəri daxil olub Hz. Əlini (ə.s.) orada dünyaya gətirdi."

    • , "Təzkiratul Xavas", səh. 20, "Müəssəsətu Əhlil-beyt", Beyrut, H. Q.. 1401/M.. 1981

  33. "Fatimə binti Əsədin Əmirəlmöminin Əlini (Kərəmullahu vəchəh) Kəbənin içində dünyaya gətirdiyi mövzusunda təvatür həddində hədislər rəvayət edilmişdir."

    • Məhəmməd ibn Əbu Abdullah əl-Hakim ən-Nişapuri, "əl-Müstədrəku aləs-Səhiheyn", c. 3, səh. 550, Təhqiq: Mustafa Abdülqadir Əta, Darul Kutubil Elmiyyə, Beyrut, Birinci nəşr, H. Q. 1411/M. 1990
  34. Ashraf, 2005. səh. 6 and 7
  35. Ashraf, 2005. səh. 7
  36. İbn Əsir, Əl-Kamilu fit-tarix, c. 2, s. 58.
  37. İbn Hişam, Əs-siyrətün-nəbəviyyə, Təhqiqi: Mustəfa Siqa.
  38. Təbəri, Tarixul-uməm vəl-muluk, Darul-qamusul-hədis, c. 2, s. 213.
  39. İbn Əbilhədid, Şərhi Nəhcül-bəlağə, c. 13, s. 119
  40. Məsum imamların həyatı, səh. 7
  41. Şərhi-Nəhcül-bəlağə, c. 13, səh. 119
  42. Şərhi-Nəhcül-bəlağə, c. 13, səh. 208
  43. Şuəra, 26:214.
  44. Təbəri, c. 2, səh. 217
  45. Əl-kamilu fit-tarix, c. 2, səh. 63
  46. Şərhi-Nəhcül-bəlağə, c. 13, səh. 211
  47. Watt, William Montgomery. Muhammad at Mecca. səh. xii. Oxford University Press. 1953
  48. Watt, William Montgomery. Muhammad at Mecca. səh. 86. Oxford University Press. 1953
  49. Ashraf, 2005. səh. 28 and 29
  50. Bəqərə, 2:207.
  51. Tabatabaei, Sayyid Mohammad Hosayn. "Tafsir al-Mizan, Volume 3: Surah Baqarah, Verses 204–207". almizan.org. 2010-01-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-11-25.
  52. Ashraf, 2005. səh. 30–32
  53. Momen, 1985. səh. 13 and 14
  54. Ashraf, 2005. səh. 28–118
  55. Singh, 2003. səh. 175
  56. Əhzab, 33:33
  57. Madelung, 1997. səh. 14 and 15
  58. Hasan ibn Ali // Encyclopædia Iranica. 2014-01-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-01-01.
  59. Ashraf, 2005. səh. 42 and 43
  60. Qazwini, 1992. səh. 140
  61. Vaglieri, Veccia. Fatima // Encyclopedia of Islam. Leiden, The Netherlands: Brill. səh. Vol. 2 844–850. ISSN 1573-3912.
  62. Ashraf, 2005. səh. 36
  63. Merrick, 2005. səh. 247
  64. Khatab, Amal. Battles of Badr and Uhud. Ta-Ha Publishers. May 1, 1996. ISBN .
  65. Ibn Al Atheer, In his Biography, vol 2 p 107 "لا فتی الا علي لا سيف الا ذوالفقار"
  66. Ashraf, 2005. səh. 66–68
  67. Zeitlin, 2007. səh. 134
  68. Əli ibn İbrahim əl-Qummi, "Təfsiri Qummi", c. 1, səh. 104 [ölü keçid]
  69. Şeyx Səduq, "Uyunu əxbar ər-Rıza ə.s", c. 1, səh. 209–210, bab 23, hədis 1 2022-06-11 at the Wayback Machine
  70. Şeyx Asif əl-Muhsini, "Muaşərə Biharul Ənvar", c. 1, səh. 276
  71. Seyid Əbulqasim əl-Xoyi, "Mucəm ricalil hədis", c. 8, səh. 217, 4648-ci ravi 2022-03-26 at the Wayback Machine
  72. Müslüm, "əs-Səhih", c. 4, səh. 1871, Səhabənin fəziləti kitabı, hədis 2404
  73. Beyhəqi, "Dəlailun Nübüvvə", səhifə 353–354, hədis 244 2020-11-30 at the Wayback Machine
  74. Şeyx Nəcaşi, "Rical Nəcaşi", səhifə 165, 437-ci ravi 2021-05-09 at the Wayback Machine
  75. Əhməd b. Hənbəl "Müsnəd", c. 1, səh. 85, hədis 1608 2022-03-26 at the Wayback Machine
  76. Şeyx Tusi "Fihrist", səhifə 71, 285-ci ravi 2015-03-25 at the Wayback Machine
  77. Tirmizi, "Sünən", c. 6, səh. 86–87, Mənaqib kitabı, hədis 3724 2013-06-30 at the Wayback Machine
  78. Şeyx Əyyaşi, "Təfsiri Əyyaşi", c. 1, səh. 176–177 2022-03-26 at the Wayback Machine
  79. Hakim, "Müstədrək", c. 3, səh. 163, hədis 4719 2018-10-18 at the Wayback Machine
  80. Hakim, "Müstədrək", c. 2, səh. 649, hədis 4157 2018-10-18 at the Wayback Machine
  81. İbni Kəsr, "Təfsirul-Quranil-Əzim", c. 3, səh. 55 2023-08-01 at the Wayback Machine
  82. Vahidi "Əsbabı Nüzul", səhifə 67–68 2022-03-26 at the Wayback Machine
  83. Asim ibn Əbdülmuhsin, "Səhih min Əsbabı Nüzul", səhifə 85 2020-10-29 at the Wayback Machine
  84. Dakake, 2008. səh. 34–39
  85. . // Encyclopædia of Islam, Second Edition. Brill Online. 2013-03-31 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-28. (#invalid_param_val)
  86. Dakake, 2008. səh. 34–37
  87. Ibn Taymiyyah, Minhaaj as-Sunnah 7/319
  88. Gleave, Robert M. // Encyclopaedia of Islam, THREE. Brill Online. 2013-04-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-29. (#invalid_param_val)
  89. Dakake, 2008. səh. 43–48
  90. Tabatabaei, 1979. səh. 40
  91. Dakake, 2008. səh. 33–35
  92. Madelung, 1997. səh. 253
  93. Lapidus, 2002. səh. 31 and 32
  94. Holt, Lambton və Lewis, 1970. səh. 57
  95. Madelung, 1997. səh. 26–27, 30–43 and 356–360
  96. Ibn Qutaybah, al-Imamah wa al-Siyasah, Vol. I, pp. 12–13
  97. Ibn Abi al-Hadid, Sharh; Vol. II, p.5.
  98. . // Encyclopædia Britannica Online. 2007. 2007-10-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-11-04. (#invalid_param_val)
  99. Tabatabaei, 1987. səh. chapter 5
  100. Observations on Early Quran Manuscripts in San'a
  101. The Quran as Text, ed. Wild, Brill, 1996
  102. Kuleyni, "əl-Kafi", 1/543, hədis 5 2022-07-10 at the Wayback Machine
  103. Şeyx Səduq, "Uyunu Əxbar ər-Rza ə.s", səh. 229–230, bab 23, hədis 1 2022-03-27 at the Wayback Machine
  104. Seyid Haşim Bəhrani, "Qayrətul-Məram", 3/284–286 2021-10-06 at the Wayback Machine
  105. Kuleyni, "əl-Kafi", 1/348–349, Hüccət kitabı, bab 130, hədis 5 2022-07-10 at the Wayback Machine
  106. Şeyx Tusi, "Təhzibul -Əhkam", 4/148–149, hədis 36 2021-09-25 at the Wayback Machine
  107. Şeyx Müfid, "İxtisas", səhifə 183 2021-09-24 at the Wayback Machine
  108. Əbu Yala, "Müsnəd", 2/334, hədis 1075 2020-10-21 at the Wayback Machine
  109. əs-Süyuti, "əd-Durrul Mənsur", İsra surəsi 26-cı ayənin təfsiri
  110. Buxari, "əs-Səhih", 3/142, Məğazi kitabı, bab 38, hədis 4240 2020-09-23 at the Wayback Machine
  111. Madelung, 1997. səh. 50 and 51
  112. Qazwini, Ordoni, 1992. səh. 211
  113. ibni Şöbə ən-Nümeyr, "Tarixi-Mədinə", 1/199
  114. Bəlazuri, "Futuhul-Buldan", səhifə 43 (40) 2016-03-05 at the Wayback Machine
  115. Elməddin İmamqulu. "İsra surəsinin 26-cı ayəsinin təfsiri və Nəbinin (s) Fədəyi Hz. Fatiməyə (s.ə) verməsi" (az.). saqaleyn.wordpress.com. 2015-01-22. 2015-02-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-14.
  116. Təfsir əl-Qummi, 2/158–159
  117. Təfsir Nur əs-Səqəleyn, 4/188
  118. Madelung, 1997. səh. 87 and 88
  119. Madelung, 1997. səh. 90
  120. Madelung, 1997. səh. 92–107
  121. Şeyx Müfid, "", səhifə 100 2021-09-15 at the Wayback Machine
  122. Seyyid Razi (r.ə), "Nəhcül-bəlağə", 164-cü xütbə 2014-11-05 at the Wayback Machine
  123. Təbəri, "Tarixi Təbəri", 3/375–376 2021-12-14 at the Wayback Machine
  124. "Seyid Sadiq ər-Ruhaniyə (r.ə) göndərilən sual və onun cavabı". 2021-05-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-14.
  125. "islamweb saytı, 2013/11/07 tarixi, 226477-ci fətva". 2015-10-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-14.
  126. Elməddin İmamqulu. "İmam Əli (ə) üsyan zamanı Osman ibn Əffana köməkçi olubmu?" (az.). saqaleyn.wordpress.com. 2014-04-01. 2015-02-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-14.
  127. "Arxivlənmiş surət". 2020-03-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-02-08.
  128. "Arxivlənmiş surət". 2023-02-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-02-08.
  129. Robert G. Hoyland: In God's Path. The Arab Conquests and the Creation of an Islamic Empire [tr: Allah'ın Yolunda. Arap Fetihleri ve İslam İmparatorluğunun Yaratılışı] (2015)
  130. Madelung, 1997. səh. 313 and 314
  131. Madelung, 1997. səh. 334
  132. Holt, Lambton və Lewis, 1970. səh. 72
  133. Tabatabaei, 1979. səh. 195
  134. The Decline and Fall of the Roman Empire, London, 1911, volume 5, pp. 381–2

Ədəbiyyat

  • Ahmed, M. Mukarram, Encyclopaedia of Islam, Anmol Publications PVT. LTD., 2005, ISBN 
  • Al-Shaykh Al-Mufid, Kitab Al-Irshad: The Book of Guidance into the Lives of the Twelve Imams, Routledge Kegan & Paul, 1986, ISBN 
  • Al-Tabari, Muhammad ibn Jarir, , translation and commentary issued by R. Stephen Humphreys, SUNY Press, 1990, ISBN  (volume XV.)
  • Ashraf, Shahid, Encyclopedia of Holy Prophet and Companions, Anmol Publications PVT. LTD., 2005, ISBN 
  • Kelen, Betty, Muhammad: The Messenger of God, Taylor Production, 2001, ISBN 
  • Chirri, Mohammad, The Brother of the Prophet Mohammad, Islamic Center of America, Detroit, Michigan. Alibris, 1982, ISBN 
  • , History of Islamic Philosophy, London: Kegan Paul International in association with Islamic Publications for The Institute of Ismaili Studies, 1993 [1964], ISBN  Translated by Liadain Sherrard, Philip Sherrard.
  • Dakake, Maria Massi, The Charismatic Community: Shi'ite Identity in Early Islam, SUNY Press, 2008, ISBN 
  • Halm, Halm, Shi'ism, Edinburgh University Press, 2004, ISBN 
  • Hamidullah, Muhammad, The Prophet's Establishing a State and His Succession, University of California, 1988, ISBN 
  • Holt, P.M.; Lambton, Ann K.S.; , redaktorlar Cambridge History of Islam, Cambridge University Press, 1970, ISBN 
  • Kelsay, John, Islam and War: A Study in Comparative Ethics, Westminster John Knox Press, 1993, ISBN 
  • Lambton, Ann K. S., Landlord and Peasant in Persia, I.B.Tauris, 1991, ISBN 
  • Lawson, Todd, redaktorReason and Inspiration in Islam: Theology, Philosophy and Mysticism in Muslim Thought, I.B.Tauris, 2005, ISBN 
  • Lapidus, Ira, A History of Islamic Societies (2nd), Cambridge University Press, 2002, ISBN 
  • , The Political Language of Islam, University of Chicago Press, 1991, ISBN 
  • , The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate, Cambridge University Press, 1997, ISBN 
  • Merrick, James L., The Life and Religion of Mohammed as Contained in the Sheeah Traditions, Kessinger Publishing, 2005, ISBN 
  • Momen, Moojan, An Introduction to Shi‘i Islam: The History and Doctrines of Twelver Shi'ism, Yale University Press, 1985, ISBN 
  • ; Dabashi, Hamid; , Expectation of the Millennium, Suny press, 1989, ISBN 
  • Nasr, Seyyed Hossein; , History of Islamic Philosophy, Routledge, 1996, ISBN 
  • Nasr, Seyyed Hossein, Islamic Philosophy from Its Origin to the Present, SUNY Press, 2006, ISBN 
  • Peters, F. E., The Monotheists: Jews, Christians, and Muslims in Conflict and Competition, Princeton University Press, 2003, ISBN 
  • Qazwini, Muhammad Kazim; Ordoni, Abu Muhammad, , Ansariyan Publications, 1992, OCLC 61565460
  • Redha, Mohammad, Imam Ali Ibn Abi Taleb (Imam Ali the Fourth Caliph, 1/1 Volume), Dar Al Kotob Al ilmiyah, 1999, ISBN 
  • Robinson, Chase F., Islamic Historiography, Cambridge University Press, 2003, ISBN 
  • Shaban, Muḥammad ʻAbd al-Ḥayy, Islamic History, Cambridge University Press, 1971, ISBN 
  • Shah-Kazemi, Reza, Justice and Remembrance: Introducing the Spirituality of Imam Ali, I.B.Tauris, 2007, ISBN 
  • Stearns, Peter N.; Langer, William Leonard, The Encyclopedia of World History: Ancient, Medieval, and Modern, Houghton Mifflin Books, 2001, ISBN 
  • , Shi'ite Islam, Suny press, 1979, ISBN | Translated by .
  • Tabatabaei, Sayyid Mohammad Hosayn, The Quran in Islam: Its Impact and Influence on the Life of Muslims, Zahra, 1987, ISBN , 2011-06-10 tarixində , İstifadə tarixi: 2014-10-19
  • , , Oxford University Press, 1953
  • Zeitlin, Irving M., The Historical Muhammad, Polity, 2007, ISBN 
  • İbn Əbilhədid, Şərhi-Nəhcül-bəlağə, təhqiq: Məhəmməd Əbülfəzl İbrahim, birinci çap, Qahirə, Daru İhyail-kutubil-ərəbiyyə, H. Q. 1378
  • Mehdi Pişvayi, Məsum imamların həyatı. Bakı, "Qələm", 2004, 484 səh.
  • Mehdi Pişvayi. Məsum İmamların Tarixi. Bakı, "Mirasnəşr", 2011, 480 s.
  • İslam: Qısa məlumat kitabı. Bakı, "Azərnəşr", 1984, 164 səh.
  • Ziya Bünyadov. Dinlər, təriqətlər, məzhəblər. Bakı, "Şərq-Qərb", 2007, 336 səh.

Həmçinin oxu

Orginal mənbə

  • Ali ibn Abi Talib. Nahj al-Balagha (Peak of Eloquence), compiled by ash-Sharif ar-Radi. Alhoda UK. 1984. ISBN .
  • Ali ibn al-Athir. In his Biography, vol 2.
  • Muslim ibn Həccac. , Kitab 19, 31.

İkinci dərəcəli mənbələr

Kitablar
  • Abdul Rauf, Muhammad; Seyyed Hossein Nasr, Imam 'Ali ibn Abi Talib: The First Intellectual Muslim Thinker, Al Saadawi Publications, 1996, ISBN 
  • Al-Tabari, Muhammad ibn Jarir, , translation and commentary issued in multiple volumes, SUNY Press, 1987 to 1996 volumes 6–17 are relevant.
  • Allamah Hilli, Jamal al-Din ibn Yusuf, Certainty Uncovered, A book on the virtues of Imam Ali from Sunni and Shia Sources (Kashf Al-Yaqin), Ansariyan Publications, Iran, ISBN , 2021-10-06 tarixində , İstifadə tarixi: 2014-10-19
  • Motahhari, Morteza, Glimpses of the Nahj Al-Balaghah, translated by Ali Quli Qara'i, Islamic Culture and Relations Organizati, 1997, ISBN 
  • Motahhari, Morteza, , World Organization for Islamic Services, Tehran, 1981, 2007-10-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2014-10-19
  • Motahhari, Morteza, The Attraction and Repulsion of Ali (a.s.), 2021-10-07 tarixində , İstifadə tarixi: 2014-10-19
  • Chirri, Mohamad Jawad, The Brother of the Prophet Mohammad (Imam Ali), Ansariyan Publications, Iran, 2021-10-07 tarixində , İstifadə tarixi: 2014-10-19
  • Jordac, George, The Voice of Human Justice, Ansariyan Publications, Iran, ISBN , 2021-12-14 tarixində , İstifadə tarixi: 2014-10-19
  • Husayn, Mufti Ja`far, Biography of Imam Ali ibn Abi-Talib, Ansariyan Publications, Iran, ISBN , 2022-01-18 tarixində , İstifadə tarixi: 2014-10-19
  • Majid, Massoudi, The Sufferings of Amirol Mo’minin Ali ibn Abi Talib Life and Martyrdom, Ansariyan Publications, Iran, ISBN , 2021-10-06 tarixində , İstifadə tarixi: 2014-10-19
  • Labbaf, Ali, A Victim Lost in Saqifah, Ansariyan Publications, Iran, 2022-01-18 tarixində , İstifadə tarixi: 2014-10-19
  • Tahmasebi, Muhammad Husayn, Imam Ali (S), Sunshine of Civilized Islam, Ansariyan Publications, Iran, ISBN , 2022-01-18 tarixində , İstifadə tarixi: 2014-10-19
  • Cleary, Thomas, Living and Dying with Grace: Counsels of Hadrat Ali, Shambhala Publications, Incorporated, 1996, ISBN 
  • Corn, Patricia, Medieval Islamic Political Thought, Edinburgh University Press, 2005, ISBN 
  • Gordagh, George, Ali, The Voice of Human Justice, 1956, ISBN (in Arabic)
  • Khatab, Amal, Battles of Badr and Uhud, Ta-Ha Publishers, 1996, ISBN 
  • Kattani, Sulayman, Imam 'Ali: Source of Light, Wisdom and Might, translation by I.K.A. Howard, Muhammadi Trust of Great Britain and Northern Ireland, 1983, ISBN 
  • Lakhani, M. Ali.; ; Leonard Lewisohn, The Sacred Foundations of Justice in Islam: The Teachings of Ali Ibn Abi Talib, Contributor Dr Seyyed Hossein Nasr, World Wisdom, Inc, 2007, ISBN 
Ensiklopediyalar
  • Shah-Kazemi, Reza, Ali ibn Abi Talib, in Muhammad in History, Thought, and Culture: An Encyclopedia of the Prophet of God (2 vols.), Edited by C. Fitzpatrick and A. Walker, Santa Barbara, ABC-CLIO, 2014.
  • Online. Brill. 2004. E-ISSN 1573-3912.
  • . Encyclopædia Britannica, Inc.Ali 2015-05-03 at the Wayback Machine
  • Martin, Richard C. Encyclopaedia of Islam and the Muslim world; vol.1. MacMillan. ISBN .
  • Encyclopædia Iranica. Center for Iranian Studies, Columbia University. ISBN .ʿALĪ B. ABĪ ṬĀLEB 2011-04-29 at the Wayback Machine
  • Meri, Josef W.; Jere L. Bacharach. Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia. Taylor & Francis. 2006. ISBN .
  • Jones, Lindsay. Encyclopedia of Religion. Gale Group. 2004. ISBN .

Xarici keçidlər

  • "İmam Əli (ə) kimdir? (I hissə)" (az.). islamazeri. 2017-04-18. 2017-04-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-18.
  • "İmam Əli (ə) kimdir? (II hissə)" (az.). islamazeri. 2017-04-18. 2017-04-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-18.
  • Ən qədim Quran nüsxəsinin İmam Əliyə (ə) aid olması faktı aşkar edilib  (az.)
  • "Kurandakı apaçık imam Hz. Alidir" (türk). islamkutuphanesi.com. İstifadə tarixi: 2014-09-29.

wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer

Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Eli ad Eli tam adi Eli ibn Ebu Talib ereb علي بن أﺑﻲ طالب teq 600 Mekke Hicaz Erebistan yarimadasi 29 yanvar 661 Kufe Residi xilafeti Mehemmedin emisi oglu sehabesi Ehli beytinin uzvu kurekeni 4 cu Rasidi xelife Ebu Talibin oglu Islami qebul eden ilk kisi ikinci sexs Sunnilikde Ereb Xilafetinin ve Rasidi xelifelerin dorduncu xelifesi Sielikde canisini I imam ve xelife II mesum Eliereb أب و الح س ن ع ل ي ب ن أ ب ي ط ال ب اله اش م ي الق ر ش ي Rasidi Xilafetin 4 cu xelifesiEvvelkiOsman ibn EffanSonrakiHesen ibn EliEmir el mominin ve Sie Islaminin 1 ci Imami632 661 leqebi Emir el mominin Murteza Ebu Turab Esedulla el qalib SonrakiHesen ibn Eli 2 ci imam Sexsi melumatlarDogum tarixi teq 600Dogum yeri Mekke Hicaz Erebistan yarimadasiVefat tarixi 29 yanvar 661Vefat yeri Kufe Residi xilafetiVefat sebebi sui qesdDefn yeri Imam Eli turbesiFealiyyeti dovlet xadimi qazi feqih muheddis mufessir hakim sair XelifeAtasi Ebu TalibAnasi Fatime bint EsedHeyat yoldaslari Fatime Ummul Banu Umame binti Zeyneb Esma binti UmeysUsaqlari Imam Hesen Imam Huseyn Abbas ibn Eli Cefer ibn Eli Mehemmed ibn el Henefiyye Zeyneb Ummu Gulsum binti Eli Hilal ibn Eli Osman ibn Eli Omer ibn Eli Mohsun ibn Eli Abdulla ibn Eli ibn Ebu Talib Ebu Bekr ibn Eli Ruqeyya binti EliAilesi Beni HasimDini islamHerbi xidmetDoyusler Bedr doyusu Uhud doyusu Beni Nezir Xendek doyusu Beni Qureyze qetliami d Xeyber doyusu Cemel muharibesi Suffeyn doyusu Nehrevan doyusu Vikianbarda elaqeli mediafayllarElibaxredakte Xususen Sie menbeleri basda olmaqla Islami menbelere gore Eli Kebede dunyaya gelen yegane sexsdir Atasi Ebu Talib anasi ise Fatime binti Eseddir Emisioglu Mehemmed terefinden himaye olunub ve onun evinde boyuyub Mehemmed ilahi vehy aldigini bildirdiyi zaman Eli Islami qebul eden ilk kisi olmus ve heyatini bu dine hesr etmisdir Eli Mehemmedden sonra Medineye kocmusdur Orada Eli Mehemmedin qizi Fatime ile aile heyati qurmusdur Bundan sonra Eli Medinede Mehemmedle kecirdiyi 10 il erzinde muharibelerde rehber kimi istirak etmis bildiris ve emrleri catdirmis demek olar ki butun muharibelerde istirak ederek feal rol oynamisdir Eli 656 ci ilde Osman ibn Effanin oldurulmesinden sonra Medine mescidinde xalq terefinden xelife secilmisdir 661 ci ilde sui qesd neticesinde oldurulmusdur Islam medeniyyetinde Elinin ozunemexsus yeri vardir Bele ki o Islamda mudriklik durustluk igidlik hormet ve s remzidir Xususen Tesevvufde Eli tefsir fiqh ve dini fikir sahelerinde en yuksek sexs hesab olunur ve o Mehemmedin neslinin davamcisi kimi qebul edilir Eli bezi dini sexsiyyetlerle Eli kultunun merkezi sexsiyyetini teskil edir Sayie medeniyyetine esaslanan eserlerde Eli bilik cesaret inam durustluk sedaqet sexavet ve merhemet ile xususile xatirlanir ve batin sufi eneneleri ucun en vacib mistik sexsiyyetdir Xususile tefsir fiqh ve dini dusunce sahesindeki ustunluyu taninir HeyatiMekkede Tevelludu ve usaqligi Elinin atasi Ebu Talib tayfalarindan biri olan Beni Hasimin seyxlerinden ve Kebenin muhafizlerinden biri olmusdur O Mehemmedin emisi idi Elinin anasi Fatime binti Esed de hemcinin Beni Hasim tayfasindandir Eli Ibrahimin oglu Ismailin neslindendir Bezi islami xususen sie menbelerinde qeyd olur ki Eli Mekkede Kebede dunyaya gelmis ve 3 gun orada qalmisdir 3 gunden sonra anasi qucaginda Eli ile qiraga cixmis Mehemmed korpe Elini qucagina goturerek ona ulu menasini veren Eli adini qoymusdur Mehemmedin Elinin ailesi ile yaxin elaqeleri olmusdur Mehemmed yetim qaldiqdan sonra babasi Ebdulmuttelibin de olmesinden sonra emisi Elinin atasi Ebu Talib onu evine aparmisdir Eli Mehemmed ve Xedice binti Xuveylidin nikahindan 2 ve ya 3 il sonra dogulmusdur Eli 5 ve ya 6 yasinda olarken Mekkede iqtisadi cetinlik yarandi ve bu Ebu Talibin ailesine de tesir etmisdir Mehemmed de Elini oz himayesine goturmusdur Bir il Mekkede acliq uz vermisdi Bu zaman Mehemmedin emisi Ebu Talib boyuk bir aileye basciliq edirdi Onlari cox cetinlikle dolandirirdi Mehemmed Beni Hasim tayfasinin varlilarindan olan diger emisi Abbasa teklif etdi ki Ebu Talibin dolanisigina komek etmek meqsedile gedib heresi onun bir usagini goturub oz evinde saxlasin Abbas Mehemmedin bu teklifi ile razilasdi Belelikle de Abbas Ceferi Mehemmed ise Elini oz ohdesine goturub oz evlerine apardilar Eli Mehemmed peygember secilenedek onun evinde qaldi Mehemmed peygemberliye secildikden derhal sonra Eli onu qebul edib ona itaet etmeye basladi Islami qebul etmesi Bezi revayetlere gore Mehemmede vehy gelende onunla gorusen yalniz Eli olmusdur 3 il muddetinde Mehemmed insanlari Islama gizli devet etdi Qurana esasen o ilk once ailesi Beni Hasimi bir tedbirde Islama devet etdi Teberi Ibn el Esir ve s kimi alimlere gore deveti qebul eden sexs Mehemmedin yoldasi qardasi vekili ve xelefi olacaqdi Eli bu zaman 13 ve ya 14 yasinda olmus ve ilk o ayaga qalxaraq one cixmisdir Mehemmed deveti 3 defe tekrar etse de bunu qebul eden yalniz bir sexs olmusdur ki o da Eli Mehemmedin devetine bir tek ve israrla Elinin musbet cavab vermesinden sonra Mehemmed onu ozunun qardasi vekili xelefi ve naibi elan etmis ve ona itaeti vacib buyurmusdur Devetde Eli onun atasi ve ailesi yanasi Ebu Lehebin de daxil oldugu Mehemmedin emileri de istiak edirmisler Ve hadiselerin bu hissesinde Ebu Leheb gulerek qardasi Elinin atasi Ebu Talibe he indi sen oz ogluna beyet edeceksen sualini vermisdir Bu hadise tarixde olaraq qalmisdir Beni Hasim Mekkede boykot altinda oldugu zaman Eli Mehemmede destek olmusdur Ibn Ishaq ve diger bezi tarixcilere gore Eli Islami ilk qebul eden kisidir lakin Teberi ve diger bezi tarixciler ise Islami qebul eden ilk kisinin ve ya Ebu Bekr olmasi haqqinda bezi enenevi revayetler qeyd etmisdirler Bezi alimler ise Elini Islami qebul ederken usaq olduguna gore Islami qebul eden ilk muselman kisi kimi qebul etmirler Medineye hicret Esas meqale Hicret 622 ci ilde Mehemmed Mekkeden Yesribe indiki Medine hicret etmis ve hemin vaxt Eli Mehemmedin yataginda yatmisdir Bu gece Leylet el Mebit adlandirilmisdir Bezi hedislere esasen Insanlarin elesi de vardir ki Allahin raziligini qazanmaq yolunda Allah rizasi ucun oz canini feda eder ayesi mehz bu hadiseyle elaqedar olaraq nazil olmusdur Eli sui qesdi def etse de Mekkede qalib Mehemmedin telimatlarina uygun hereket etmeye baslamisdir Eli hemcinin burada Mehemmede emanet edilmis mal dovletleri muhafize etmisdir Eli daha sonra anasi Mehemmedin qizi Fatime ve iki qadinla birlikde Medineye getmisdir Medinede Mehemmed dovru Eli 22 ve ya 23 il Medinede yasamisdir Mehemmed Medinede sehabelere arasinda qardasliq yaradarken mehz Elini ozune qardas secmisdir 622 632 ci illerde 10 il muddetinde Eli Mehemmede komeklik etmis ve onun emrlerine uygun olaraq vali ordu komandani elci bayraqdar olaraq fael fealiyyet gostermisdir Aile heyati Eli 623 cu ilde Mehemmedin ve qizinin da raziligi ile Mehemmedin qizi Fatime ile aile heyati qurmusdur Bu hadiseden sonra Mehemmed Fatimeye bele demisdir Sen menim ailemden mene sevimli olan biriyle aile heyati qurdun Mehemmed bu aileni Ali Eba hedisinde ve Mubahile gunu oz Ehli Beyti adlandirmisdir Onlarin adi Quranin Tethir ayesinde de cekilmisdir Elinin Fatimeden 4 ovladi olmus 1 ovladi da daha dunyaya gelmemis Fatimenin betninde olmusdur Mehemmed onlarin 2 oglunu Hesen ve Huseyn oz ovladi ve Cennet cavanlarinin agasi adlandirmisdir Eli ve Fatime evvel evvel cox kasib yasamisdirlar Aile heyati qurduqlari bir nece il erzinde Fatime ev islerini ozu gormusdur Quyudan su dasimaqdan ciyinleri sismis el deyirmaninda qargidali uyudmekden elleri suluqlanmisdir Fatime ev islerinde cox diqqetcil olmus xemir duzeltmis corek bisirmisdir Eli de oz novbesinde eve yanacaq odun getirmis ve ailesini erzaqla temin etmisdir Xeyber doyusunden qazanilan qenimet muselmanlar arasinda bolusduruldukden sonra bir cox muselman aileleri kimi Elinin ailesinin de maddi veziyyeti xeyli yaxsilasmisdir Veziyyetleri yaxsilasdiqdan sonra Fatime eve bezi kenizler almis lakin onlarla aile uzvu kimi reftar etmisdir Muharibelerde Erebceden tercumede Eliden basqa igid Zulfuqardan basqa qilinc yoxdur menasini veren erebce cumle Eli Mehemmedin sagliginda basqa butun doyuslerde istirak etmisdir Bezi doyuslerde siravi bir doyuscu kimi doyusmus bezilerinde ise basciliq etdiyi destesiyle hucumlar teskil etmisdir Eli ilk defe Bedr doyusunde istirak etmisdir Emevilerin meshur serkerdelerinden basda olmaqla bir cox serkerde ve esgerleri meglub etmisdir Islami menbelere esasen Eli doyusde 20 30 ekser menbelere esasen 27 doyuscu oldurmusdur Eli Uhud doyusu basda olmaqla bir cox doyusde Zulfuqar adli ikiqiynaqli qilincidan istifade etmisdir Uhud doyusunde muselmanlar qacarken Mehemmedi qoruyaraq xususi rol ifa etmis ve Mehemmed de onun haqqinda Eliden basqa igid Zulfuqardan basqa qilinc yoxdur demisdir Eli Xeyber doyusunde muselman ordusuna basciliq etmisdir Bu doyusden sonra Mehemmed ona erebceden tercumede Allahin aslani menasini veren Esedullah leqebini vermisdir Eli 630 cu il de Mehemmedi mudafie etmisdir ve Eli Bedr doyusunde Elinin Mehemmed ve sehabelerin huzurunda Nadir ibn Harisin basini kesmesi Elinin Xendek doyusunde Emr ibn Ebdvudla doyusmesi Islam missiyasi 610 cu ilden Mehemmede Quran nazil olmaga baslamisdir Nazil olan sure ve ayeleri yazan vehy katiblerinden biri de Eli olmusdur Bu zaman Islam Erebistan yarimadasinda yayilmaga baslamisdir Eli de yeni bir Islami nizamin qurulmasinda yardimci olmusdur 628 ci ilde Mehemmedin emri ile arasinda baglanan Eli yazmisdir 630 cu ilde Mehemmedin emrile Mekkede Quranin ereb behs eden ayelerini ictimaiyyet qarsisinda oxumusdur 630 cu ilde Mekkenin fethi zamani Mehemmed Eliden fethin qansiz olacagi barede zemanet almisdir Eli Mescidul Herami Islamdan onceki dinlerin elametlerinden temizlemek ucun orada olan ve kimi tayfalara mexusus olan tanri sindirmisdir 1 il sonra Eli Islami teblig etmek ucun Mehemmed terefinden Yemene gonderilmisdir Mubahile hadisesi Esas meqaleler Mubahile ve Mubahile ayesi Mehemmed M 631 H Q 10 cu ilde bir nece neferi Islami yaymaq ve teblig etmek ucun Yemenin menteqesin gonderir Necran menteqesinin xristianlari da Mehemmedle danisiq aparmaq ucun Medineye bir numayende heyeti gonderirler Xristianlar biz sekdeyik subhe edirik deyirler Sonra Mehemmed Ali Imran suresinin 61 ci ayesinin nazil oldugunu bildirir Ayeden sonra Mehemmed xristianlara onlarla qarslilqli mubahile edilmesini teklif edir Xristianlar Mehemmedden gedib rehberleri ile meslehetlesmeleri ucun bir az vaxt ve mohlet isteyirler Rehberleri onlara Siz bu teklifi qebul edin Eger Mehemmedin qargis etmeye hay kuyle tem teraqli ve coxlu adamla geldiyini gorseniz esla nigaran olmayin ve bilin ki cox da muhum mesele yoxdur amma eger az sayli adamla gelse mubahile fikrinden donun ve onunla sazis baglayin seklinde telimat verirler Ayeye esasen mubahile gunu terefler yeni muselman ve xristianlar mubahileye oz oglanlarini qadinlarini ve nefslerini getirmeli idiler Mubahile gunu Muselmanlar terefden mubahileye geden Mehemmed ozu ile qizi Fatimeni emisi oglu ve yeznesi Elini neveleri Hesen ve Huseyni getirir Xristianlar mubahileden imtina edir ve neticede mubahile bas vermir Terefler arasinda sazis baglanir Sazise esasen xristianlar muselmanlara her biri 40 dirhem qiymetinde olan 2000 vermeli idiler Qedir Xum Mehemmed ve Eli Qedir Xumda 1309 1310 Elxaniler dovru resm eseriEsas meqaleler Qedir Xum ve Seqaleyn hedisi Mehemmed 632 ci ilde heyatinin sonuncu hecc ziyareti olan ve adlanan hecc ziyaretinden donerken Sunni ve Sieler terefinden ferqli izah edilen bezi aciqlamalar vermisdir Mehemmed Qedir Xum adlanan colde dayandi ve ucun toplanan camaata xitab etmeye basladi Mominlere onlarin ozlerinden daha layiqi kimdir Dediler Allah ve Peygemberi daha yaxsi bilir Allah menim movlamdir men de mominlerin movlasiyam onlara ozlerinden daha ustun ve daha layiqem Ey camaat men kimin movlasiyamsa Eli de onun movlasidir Mehemmed Sieler iddia edirler ki bu hadise Mehemmedin xelefi olaraq Elini secmesi ucun esasdir Sunniler ise tam eksine bu hadisede Mehemmedin Eli ile olan menevi yaxinligini bildirdiyini ve qardas olmalarini ifade etdiyini iddia edirler Bir cox sufiler de bele hesab edirler ki Eli Mehemmedin menevi hakimiyyetinin varisidir Bu hedisin esasinda sonradan sieler Elinin Ebu Bekr ve Omerden ustun oldugunu iddia etmisdirler Mehemmedin canisinliyi Esas meqaleler Mehemmedin canisinliyi Seqife ve Omrunun sonuna kimi bir cox ereb qebile ve tayfalarini vahid muselman dovletinde birlesdiren Mehemmed 632 ci ilde vefat etmisdir Bundan sonra Mehemmedin xelefi kimi kimin muselman icmasina rehberlik edeceyi mubahiselere sebeb olmusdur Bu zaman Eli ailesi ile Mehemmedin meyidini yumaq ve onun defni ile mesgul olmusdur Bu zaman bir qrup muselmanlar Seqifede toplasaraq Mehemmedin canisini kimi onun sehabelerinden Ebu Bekrin namizedliyini ireli surmusdur Meclisde Ebu Bekrin Mehemmedin birinci xelifesi olaraq muselman cemiyyetinin rehberi secildiyi elan edilmisdir Mehemmedin sehabelerindn bir qismi Mehemmedin Elini ozunden sonra xelefi teyin olundugu iddiasi ile bu seckinin neticelerini tanimamisdir Daha sonra Fatime ve Eli xilafet meselesinde sehabelerden komek isteyerken onlar bele cavab verdiler Ey Allah Resulunun qizi Biz Ebu Bekre beyet etmisik Eger Eli daha once gelseydi elbette ki onu terk etmezdik Eli dedi Bize yarasar ki Peygemberin defninden evvel xilafet ustunde mubahise edek Mehemmedden sonraki heyati Esas meqale Elinin heyatinin diger bir hissesi 632 ci il Mehemmedin olumunden 656 ci il 3 cu xelife Osmanin sui qesdine qederdir ki bu muddet erzinde Eli ne bir doyusde ve ya fethde istirak etmis ne de rehber vezifelerde islemisdir Xususile heyat yoldasi Fatimeyi Zehranin olumunden sonra butun siyasi islerden uzaqlasmisdir Bu muddet erzinde ailesine baxmaq ucun ekincilikle mesgul olmusdur Eli Medine yaxinlarinda bir cox quyu qazirmis bagca saldirmis ve onlari insanlarin ixtiyarina vermisdir Bu quyular hal hazirda da Ebar Eli Eli quyusu olaraq bilinir Eli Mehemmedin olumunden 6 ay sonra kamil bir Quran olan hazirlamisdir Nusxe deve ile Medinede yasayan diger ehaliye gostermek ucun hazirlanmisdir Bu Mushefin sure siralamasi sonradan Osmanin vaxrtinda hazirlanan Quran nusxesindeki sure siralamasindan ferqlenmisdir Kitab ehaliye gosterildikden sonra onlarin bir qismi terefinden qebul edilmemisdir Buna baxmayaraq Eli oz mushefi ucun mubarize aparmisdir Eli ve Rasidi xelifeler Esas meqaleler Fedek ve Sie menbelerinde hadise bele neql olunmusdur Mehemmed Fedeyi develi ve atli suvariler olmadan muharibesiz ele kecirdikden sonra Allah Isra suresinin 26 ci ayesini Qohum eqrebaya haqqini ver nazil etmisdir Mehemmed bu ayeyle kimin nezerde tutuldugunu anlamadigina gore Cebraile muraciet etmis Cebrail Allahdan sorusmus Allah da Fedeyi Fatimeye ver demisdir Mehemmed de bundan sonra Fatimeni cagirmis ve ona Ey Fatime Allah mene Fedeyi sene vermeyimi emr etdi demis Fatime de Allahin ve senin bu hediyyeni qebul etdim demisdir Mehemmed sag oldugu zaman Fedeyi Fatimenin vekilleri idare etmisdir Mehemmed oldukden ve Ebu Bekr hakimiyyete geldikden sonra ise Ebu Bekr Fatimenin vekillerini oradan cixartmisdir Bundan sonra Fatime Ebu Bekrin yanina gelmis ve Fedeyin tekrar ozune verilmesini istemisdir Ebu Bekir ona Mene qaraderili birini getir buranin sene verildiyine sahidlik etsin demisdir Fatime de Eli ve Ummu Eymeni getirmis onlar da Fatime lehine sahidlik etmisdirler Bunun uzerine Ebu Bekr Fatimeye aid olan Fedeye girmekden imtina etmesine ona dair bir yazi vermisdir Fatime Ebu Bekrin yanindan cixdiqdan sonra yolda Omerle qarsilasmis Omer Elindeki bu yazi nedir ey Mehemmedin qizi deye sorusmus Fatime de Ebu Bekrin menim ucun yazdigi bir yazidir cavabini vermisdir Bundan sonra Omer Mene goster demis Fatime ise gostermemis bunun ustunden Omer yazini elinden cekib almis ve yazilanlari oxumus sonra da uzerine yagli su tokub silmis ve cirib atmisdir Fatimeye de Burani senin atan atli ve develi suvarilerle zebt etmemisdir Cixar artiq bu kolelik baglarini boyunlarimizdan demisdir Sunni menbelerinde ise hadise bele neql olunmusdur Qohum eqrebaya haqqini ver Isra 26 ayesi nazil olduqan sonra Mehemmed Fedeyi Fatimeye vermisdir Ebu Bekr xelife secildikden sonra Fedeyi Fatimeden almisdir Fatime Ebu Bekre Resulullah s Fedeyi mene vermisdir demis Ebu Bekr ise cavabinda peygemberler ozlerinden sonra miras qoymurlar qoyduqkari yalniz sedeqedir Bu movzuda bir delilin varmi deye sorusmusdur Bunun uzerine Eli Fatimenin sozune sahidlik etmisdir Daha sonra Ummu Eymen Ebu Bekr ve Omere menim Cennet ehli olduguma sahidlik ede bilersinizmi deye sorusmus onlar da beli cavabini vermisdir Ummu Eymen de ardinca men de sahidlik edirem ki Nebi s Fedeyi Fatimeye s e vermisdir demisdir Ebu Bekir decavabinda Men bir kisile bir qadinin sahidliyini qebul etmirem Ya iki kisi ya da bir kisi ve iki qadin sahid gostereceksen demisdir Bu hadiselerden sonra Fatime Ebu Bekre qezeblenmis ve olene qeder onu danisdirmamisdir Sie menbelerine esasen Eli Ebu Bekrin xilafeti zamani onun arxasinda dayanib ona iqtida edib namaz qilmazmis Osmanin muhasiresi Esas meqale Osman ibn Effan hakimiyyeti zamani oz tayfasi olan Beni Umeyye Beni Ebdussems tayfasindan bezi sexsleri muxtelif vezifelere teyin etdi Ebuzer Giffari Abdullah ibn Mesud Emmar Yasir ve b sehabe ve tabeinler Osmanin bu hereketlerine gore onu comerdlikde ittiham etmis ve xalq arasinda ona qarsi bezi etirazlar bas qaldirmisdir Xilafetin ekser erazilerinde naraziliq ve muqavimet 650 651 ci illerde olmusdur Osmanin muxtelif erazilere teyin etdiyi valiler xususile musaviri ve yeznesi Mervan ibn Hekemin teyinati ona qarsi olan naraziliqlari daha da artirmisdir Narazi qruplar Osmandan vezifeye teyin etdiyi sexsleri vezifeden azad etmesini ve qohumbazliq etmemesini ondan teleb etmisdirler Bezi sie ve sunni menbelerinde Osmanin evinin muhasirede oldugu zaman Elinin ona meslehet verib komekci oldugu yazilsa da diger bezi Islami menbeler ve Islam alimleri bu melumatlarin zeif oldugu fikrini ireli surur Xilafeti Esas meqaleler Rasidi Xilafet veHicri 36 656 ci il Bisapurda Eli xilafeti dovrunde zerb edilmis sikke Sasani hokmdari II Xosrovu teqlid eden bust Ay ulduz Besmele Zerdusti atesi Bir cox evvelce problem olmayan relyef ve sekiller ulema tefsirleri ile gunah diger inanclari temsil eden simvollar ise kufr hesab edilerek ictimai heyatdan tamamile kenarlasdirilir Revizionist mektebe gore bu gun Islamin yayilmasi adlandirilan genislenmenin dini deyil dunyevi ereb ekspansiyasi olduguna dair subutlardan Xelife secilmesi Eli 656 661 ci iller arasinda Islam tarixinin en caxnasmali dovrunde xelife olmusur Bu dovr hemcinin Ilk Fitne ile de ust uste dusmusdu Osmanin oldurulmesi o demek idi ki usyancilar yeni xelife secmelidirler Bu cox cetinliklerle uzlesdi bele ki usyancilar bir nece qrupdan ibaret idiler Muhacirler Ensar Misirliler Kufeliler ve Besreliler Xelifelik ucun 3 namized var idi Eli Telhe ve Zubeyr Usyancilar ilk Elinin yanina geldiler ve teklif etdiler ki xelife olmagi qebul etsin Muhemmedin sehabelerinden bezileri bu teklifi qebul etmek ucun Elini razi salmaga calisdilar lakin o teklifi qebul etmedi ve 1 ci sexs olmaq evezine meslehetci ola bileceyini bildirdi Telhe Zubeyr ve diger sehabeler de xelifelik tekliflerine menfi cavab verdiler Belelikle usyancilar Medine ehalisine xeberdarliq etdiler ki 1 gun erzinde xelife secsinler eks teqdirde ciddi tebbirler gorecekler Bu cixilmaz veziyyeti yoluna qoymaq ucun muselmanlar 18 iyun 656 ci il tarixde xelife secmek ucun Peygember mescidinde toplandilar Eli evvelce teklifi sadece olaraq ona gore qebul etmedi ki onun en guclu terefdarlari usyancilar idi Ancaq Medine ehalisi ile birlikde Muhemmedin bezi gorkemli sehabeleri de tekid etdikden sonra sonunda razilasdi Ebu Mixnefin revayetine gore Eliye ilk beyet eden meshur sehabe Telhe idi lakin diger revayetler eksini iddia edir ki onlar beyet etmeye mecbur edildiler Hemcinin bir muddet sonra Telhe ve Zubeyr konulsuz olaraq beyet etdiklerini iddia etdiler Buna baxmayaraq Eli onlarin iddialarini redd etdi ve israrl bildirdi ki onlar konullu sekilde onu xelife kimi taniyiblar yaxud onlar konullu cekilde beyet edibler Vilfred Meydlanq hesab edir ki guc insanlari beyete mecbur etmemis ve onlar mescidde her kesin gozu qarsisinda beyet etmisdiler Medine ehalisinin boyuk ekseriyyeti ve usyancilarin cox hissesi beyet etseler de bezi muhum sexsler yaxud qebileler beyet etmediler Emeviler Osmanin qohumlari ya Levanta mesriqe qacdilar ya da evlerinde oturdular Daha sonra ise Elinin xilafetinin qanuniliyine etiraz etdiler Sed ibn Ebi Veqqas orada yox idi Abdullah Ibn Omer ise beyet etmekden cekindi lakin her ikisi ona qarsi cixmayacaqlarina dair Elini inandirdilar Xelifeliyi Siyaseti Olum MezarSonrasindaEsas meqaleler Emeviler xilafeti ve Eli edavetciliyiImam Elinin Sehidliyi Sekil cekmek Yousef Abdinejad Elinin olumunden sonra Kufe muselmanlari munaqisesiz onun boyuk oglu Hesene tabe olacaqlarini ehd etdiler Bele ki Eli defelerle bildirmisdi ki ancaq Mehemmdein Ehli Beyti muselman cemiyyetini idare etmek huququna malikdir Bu zaman Islam Dovletinin en boyuk komandiri Muaviye Misir ve Levanti tutmus ozunu xelife elan etmis ve Hesenin xelifeliyinin yerlesdiyi Iraqa yurus etmisdir Ordu ona qarsi usyan qaldirana qeder Muaviye Hesenin komandirlerini tedricen cox miqdarda pulla ve ya yalan vedlerle devirirdi Nehayet Hesen Muaviyeye xilafeti teslim etmek ve onunla sulh baglamaga mecbur olmusdur Bu yolla Muaviye Islam xelifeliyini ele kecirmis ve her mumkun yolla Elinin ailesini ve onun sielerini tezyiq altinda saxlamaga calismis ve Muaviyenin emrile Eli her xutbeden evvel minberlerden lenetlenmeye baslanmisdir Elinin lenetlenmesi Omer ibn Ebduleziz terefinden legv olunana qeder 60 il muddetinde davam etmisdir Muaviye hemcinin merkezlesdirilmis dovlet olan Emeviler xilafetini yaratmisdir NeveleriBaxisIslami baxis Sie Eli dovrunde Sie munasibetleri Mehemmedden sonra en ehemiyyetli fiqur olmusdur Onlara gore Mehemmed oz sagliginda defelerle bildirmisdir ki Eli onun olumunden sonra muselmanlarin bascisi olacaqdir Bu sieler terefinden revayet olunan bir cox hedisde desteklenir Qedir Xum hedisi Seqaleyn hedisi Qelem ve kagiz hedisi Ali Aba hedisi Mekan hedisi Xeberdarliq hedisi On iki xelife hedisi Sunni Suni muselmanlari Elini bir Ehli Beyt ve sonuncu Residun xelifesi kimi elece de Islamda en moteber ve tesiredici liderlerden biri kimi anirlar Tesevvuf Tanri olaraq Bezi revayetlerde Elinin oz sagliginda ona ibadet etmeyi qadagan etdiyi qeyd olunmusdur Qeyri Islami baxis Sexs SitatEdvard Qibbon Britaniya XVIII esr tarixcisi Elinin qeyreti ve xeyirxahligi hec vaxt oz dininden donmus insanlar terefinden qabaqlanmamisdir O muqeddesi esgeri sairi birlesdirmisdir onun mudrikliyi hele de onun menevi ve dini kelamlarinda nefes almaqdadir ve qilinc ve ya dil doyusunde her reqibi onun fesaheti ve sucaeti uzunden meyus olurdu Onun vezifesinin ilk saatindan onun defnetme merasimine qeder lider hec vaxt sexavetli dostu terefinden terk edilmemisdir Vasinqton Irvinq ABS yazici ve ocerkisti O alicenab Qureys neslinin en alicenab numayendesi idi O erebler terefinden vacib olan 3 boyuk keyfiyyete sahib idi cesaret fesahet ve eliaciqliq O Aslan tanrisinin peygember adindan qorxmaz ruh qazanmisdir onun fesaheti haqqinda misallar hele de bezi ayelerde ve erebler arasindaki bezi hekayelerde saxlanmisdir onun comerdliyi ise ozunu her cume gunu diger insanlarin istiraki zamani buruze verirdi kerameti haqqinda her misalda tekrarlayiriq TarixcilikElinin heyatindan behs eden en qedim menbeler hedisler elece de bezi Islam menbeleridir Orta esr menbelerine ise sunni ve sielerin eserleri xristianlarin hindlilerin ve diger qeyri muselmanlarin yazilari ve bezi qerb alimlerinin isleri aiddir Hemcinin baxDiger layihelerdeVikisitatda elaqeli sitatlarVikianbarda elaqeli media fayllar Mehemmedin canisinliyi Emir el Mominin Vilayet ayesi Mubahile ayesi Zulfuqar Imam Eli mescidi Eli edavetciliyi Hezret Eli ibn Ebu Talibin e ensiklopediyasi Menaqibi Emirelmominin Eli kerremallahu vechehu RovzeIstinadlarDinler teriqetler mezhebler seh 81 Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi zb79 adli istinad ucun metn gosterilmeyib Ali zade A Ali ibn Abu Talib rus Islamskij enciklopedicheskij slovarMoskva Ansar 2007 S 68 ISBN 978 5 98443 025 8 Ali zade A Hasan ibn Ali rus Islamskij enciklopedicheskij slovarMoskva Ansar 2007 ISBN 978 5 98443 025 8 Ali zade A Husajn ibn Ali rus Islamskij enciklopedicheskij slovarMoskva Ansar 2007 ISBN 978 5 98443 025 8 Ali zade A Zajnab bint Ali rus Islamskij enciklopedicheskij slovarMoskva Ansar 2007 ISBN 978 5 98443 025 8 Ali ben Abi Taleb rus Enciklopedicheskij slovar pod red I E Andreevskij SPb Brokgauz Efron 1890 T I S 438 Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi islam53 adli istinad ucun metn gosterilmeyib Biographies of the Prophet s companions and their successors Ṭabari translated by Ella Landau Tasseron pp 37 40 Vol XXXIX Kelen 2001 seh 29 Watt 1953 seh xii Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi zb78 adli istinad ucun metn gosterilmeyib Encyclopaedia Britannica Online Encyclopaedia Britannica Inc 2007 10 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2007 10 12 invalid param val Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi Iranica adli istinad ucun metn gosterilmeyib Tabatabaei 1979 seh 191 Ashraf 2005 seh 14 Diana Steigerwald Ali ibn Abu Talib Encyclopaedia of Islam and the Muslim world vol 1 MacMillan ISBN 978 0 02 865604 5 Ashraf 2005 seh 119 and 120 Madelung 1997 seh 141 145 Dinler teriqetler mezhebler seh 80 Lapidus 2002 seh 47 Holt Lambton ve Lewis 1970 seh 70 72 Tabatabaei 1979 seh 50 75 and 192 Islam seh 55 Madelung 1997 seh 309 and 310 Arxivlenmis suret 2008 09 07 tarixinde Istifade tarixi 2021 01 07 Ashraf 2005 seh 5 Ashraf 2005 seh 6 witness pioneer org 2004 11 05 2008 12 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 12 19 invalid param val Hz Emirelmominin Eli e s Receb ayinin on ucunde Ammulfil ilinin otuzunda Mekkede Beytullahin icinde dunyaya geldi Ne Eliden evvel ne de ondan sonra kimse o mubarek mekanda dunyaya gelme seadetine nail olmamisdir Hz Elinin e s Kebede dunyaya gelisi bir fezilet ve serefdir ki uca Allah bunu sadece o hezrete mexsus qilmisdir Ebu Abdullah Mehemmed ibn Noman Ekberi el Bagdadi el Irsad Fi Marifeti Hucecillahi Alel Ibad c 1 seh 5 Tehqiq Muessesetu Ehli beyt e s Li Tehqiqi t Turas Darul Mufid Lit tibaeti Ven Nesru ve Tavzii Beyrut Ikinci nesr H Q 1414 M 1993 Onun Radiyallahu anh menqibelerinden biri de dogumunun Kebenin icinde bas vermesidir Muheddis Hind Sah Veliyullah Dehlevi Izaletul Xifa An Xilafetil Xulefa c 4 Bab Emma Me suru Emirilmominin ve Imamu Escaiin Esedullahil Qalib Eli ibn Ebu Talib Radiyallahun Enh Tashih ve Muracaat Seyyid Cemaluddin Herevi Revayet edilmisdir ki Fatime binti Esed s e hamile hali ile Beytullahi tevaf edirdi Dogum sancisi vucudunu sardi bu zaman Kebenin divari yarildi ve Fatime binti Esed iceri daxil olub Hz Elini e s orada dunyaya getirdi Tezkiratul Xavas seh 20 Muessesetu Ehlil beyt Beyrut H Q 1401 M 1981 Fatime binti Esedin Emirelmominin Elini Keremullahu vecheh Kebenin icinde dunyaya getirdiyi movzusunda tevatur heddinde hedisler revayet edilmisdir Mehemmed ibn Ebu Abdullah el Hakim en Nisapuri el Mustedreku ales Sehiheyn c 3 seh 550 Tehqiq Mustafa Abdulqadir Eta Darul Kutubil Elmiyye Beyrut Birinci nesr H Q 1411 M 1990 Ashraf 2005 seh 6 and 7 Ashraf 2005 seh 7 Ibn Esir El Kamilu fit tarix c 2 s 58 Ibn Hisam Es siyretun nebeviyye Tehqiqi Mustefa Siqa Teberi Tarixul umem vel muluk Darul qamusul hedis c 2 s 213 Ibn Ebilhedid Serhi Nehcul belage c 13 s 119 Mesum imamlarin heyati seh 7 Serhi Nehcul belage c 13 seh 119 Serhi Nehcul belage c 13 seh 208 Suera 26 214 Teberi c 2 seh 217 El kamilu fit tarix c 2 seh 63 Serhi Nehcul belage c 13 seh 211 Watt William Montgomery Muhammad at Mecca seh xii Oxford University Press 1953 Watt William Montgomery Muhammad at Mecca seh 86 Oxford University Press 1953 Ashraf 2005 seh 28 and 29 Beqere 2 207 Tabatabaei Sayyid Mohammad Hosayn Tafsir al Mizan Volume 3 Surah Baqarah Verses 204 207 almizan org 2010 01 24 tarixinde Istifade tarixi 2010 11 25 Ashraf 2005 seh 30 32 Momen 1985 seh 13 and 14 Ashraf 2005 seh 28 118 Singh 2003 seh 175 Ehzab 33 33 Madelung 1997 seh 14 and 15 Hasan ibn Ali Encyclopaedia Iranica 2014 01 01 tarixinde Istifade tarixi 2014 01 01 Ashraf 2005 seh 42 and 43 Qazwini 1992 seh 140 Vaglieri Veccia Fatima Encyclopedia of Islam Leiden The Netherlands Brill seh Vol 2 844 850 ISSN 1573 3912 Ashraf 2005 seh 36 Merrick 2005 seh 247 Khatab Amal Battles of Badr and Uhud Ta Ha Publishers May 1 1996 ISBN 978 1 897940 39 6 Ibn Al Atheer In his Biography vol 2 p 107 لا فتی الا علي لا سيف الا ذوالفقار Ashraf 2005 seh 66 68 Zeitlin 2007 seh 134 Eli ibn Ibrahim el Qummi Tefsiri Qummi c 1 seh 104 olu kecid Seyx Seduq Uyunu exbar er Riza e s c 1 seh 209 210 bab 23 hedis 1 2022 06 11 at the Wayback Machine Seyx Asif el Muhsini Muasere Biharul Envar c 1 seh 276 Seyid Ebulqasim el Xoyi Mucem ricalil hedis c 8 seh 217 4648 ci ravi 2022 03 26 at the Wayback Machine Muslum es Sehih c 4 seh 1871 Sehabenin fezileti kitabi hedis 2404 Beyheqi Delailun Nubuvve sehife 353 354 hedis 244 2020 11 30 at the Wayback Machine Seyx Necasi Rical Necasi sehife 165 437 ci ravi 2021 05 09 at the Wayback Machine Ehmed b Henbel Musned c 1 seh 85 hedis 1608 2022 03 26 at the Wayback Machine Seyx Tusi Fihrist sehife 71 285 ci ravi 2015 03 25 at the Wayback Machine Tirmizi Sunen c 6 seh 86 87 Menaqib kitabi hedis 3724 2013 06 30 at the Wayback Machine Seyx Eyyasi Tefsiri Eyyasi c 1 seh 176 177 2022 03 26 at the Wayback Machine Hakim Mustedrek c 3 seh 163 hedis 4719 2018 10 18 at the Wayback Machine Hakim Mustedrek c 2 seh 649 hedis 4157 2018 10 18 at the Wayback Machine Ibni Kesr Tefsirul Quranil Ezim c 3 seh 55 2023 08 01 at the Wayback Machine Vahidi Esbabi Nuzul sehife 67 68 2022 03 26 at the Wayback Machine Asim ibn Ebdulmuhsin Sehih min Esbabi Nuzul sehife 85 2020 10 29 at the Wayback Machine Dakake 2008 seh 34 39 Encyclopaedia of Islam Second Edition Brill Online 2013 03 31 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 03 28 invalid param val Dakake 2008 seh 34 37 Ibn Taymiyyah Minhaaj as Sunnah 7 319 Gleave Robert M Encyclopaedia of Islam THREE Brill Online 2013 04 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 03 29 invalid param val Dakake 2008 seh 43 48 Tabatabaei 1979 seh 40 Dakake 2008 seh 33 35 Madelung 1997 seh 253 Lapidus 2002 seh 31 and 32 Holt Lambton ve Lewis 1970 seh 57 Madelung 1997 seh 26 27 30 43 and 356 360 Ibn Qutaybah al Imamah wa al Siyasah Vol I pp 12 13 Ibn Abi al Hadid Sharh Vol II p 5 Encyclopaedia Britannica Online 2007 2007 10 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2007 11 04 invalid param val Tabatabaei 1987 seh chapter 5 Observations on Early Quran Manuscripts in San a The Quran as Text ed Wild Brill 1996 ISBN 978 90 04 10344 3 Kuleyni el Kafi 1 543 hedis 5 2022 07 10 at the Wayback Machine Seyx Seduq Uyunu Exbar er Rza e s seh 229 230 bab 23 hedis 1 2022 03 27 at the Wayback Machine Seyid Hasim Behrani Qayretul Meram 3 284 286 2021 10 06 at the Wayback Machine Kuleyni el Kafi 1 348 349 Huccet kitabi bab 130 hedis 5 2022 07 10 at the Wayback Machine Seyx Tusi Tehzibul Ehkam 4 148 149 hedis 36 2021 09 25 at the Wayback Machine Seyx Mufid Ixtisas sehife 183 2021 09 24 at the Wayback Machine Ebu Yala Musned 2 334 hedis 1075 2020 10 21 at the Wayback Machine es Suyuti ed Durrul Mensur Isra suresi 26 ci ayenin tefsiri Buxari es Sehih 3 142 Megazi kitabi bab 38 hedis 4240 2020 09 23 at the Wayback Machine Madelung 1997 seh 50 and 51 Qazwini Ordoni 1992 seh 211 ibni Sobe en Numeyr Tarixi Medine 1 199 Belazuri Futuhul Buldan sehife 43 40 2016 03 05 at the Wayback Machine Elmeddin Imamqulu Isra suresinin 26 ci ayesinin tefsiri ve Nebinin s Fedeyi Hz Fatimeye s e vermesi az saqaleyn wordpress com 2015 01 22 2015 02 14 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 14 Tefsir el Qummi 2 158 159 Tefsir Nur es Seqeleyn 4 188 Madelung 1997 seh 87 and 88 Madelung 1997 seh 90 Madelung 1997 seh 92 107 Seyx Mufid sehife 100 2021 09 15 at the Wayback Machine Seyyid Razi r e Nehcul belage 164 cu xutbe 2014 11 05 at the Wayback Machine Teberi Tarixi Teberi 3 375 376 2021 12 14 at the Wayback Machine Seyid Sadiq er Ruhaniye r e gonderilen sual ve onun cavabi 2021 05 10 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 14 islamweb sayti 2013 11 07 tarixi 226477 ci fetva 2015 10 20 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 14 Elmeddin Imamqulu Imam Eli e usyan zamani Osman ibn Effana komekci olubmu az saqaleyn wordpress com 2014 04 01 2015 02 14 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 14 Arxivlenmis suret 2020 03 24 tarixinde Istifade tarixi 2023 02 08 Arxivlenmis suret 2023 02 08 tarixinde Istifade tarixi 2023 02 08 Robert G Hoyland In God s Path The Arab Conquests and the Creation of an Islamic Empire tr Allah in Yolunda Arap Fetihleri ve Islam Imparatorlugunun Yaratilisi 2015 Madelung 1997 seh 313 and 314 Madelung 1997 seh 334 Holt Lambton ve Lewis 1970 seh 72 Tabatabaei 1979 seh 195 The Decline and Fall of the Roman Empire London 1911 volume 5 pp 381 2EdebiyyatAhmed M Mukarram Encyclopaedia of Islam Anmol Publications PVT LTD 2005 ISBN 978 81 261 2339 1 Al Shaykh Al Mufid Kitab Al Irshad The Book of Guidance into the Lives of the Twelve Imams Routledge Kegan amp Paul 1986 ISBN 978 0 7103 0151 2 Al Tabari Muhammad ibn Jarir translation and commentary issued by R Stephen Humphreys SUNY Press 1990 ISBN 978 0 7914 0154 5 volume XV Ashraf Shahid Encyclopedia of Holy Prophet and Companions Anmol Publications PVT LTD 2005 ISBN 978 81 261 1940 0 Kelen Betty Muhammad The Messenger of God Taylor Production 2001 ISBN 978 0 929093 12 3 Chirri Mohammad The Brother of the Prophet Mohammad Islamic Center of America Detroit Michigan Alibris 1982 ISBN 978 0 942778 00 7 History of Islamic Philosophy London Kegan Paul International in association with Islamic Publications for The Institute of Ismaili Studies 1993 1964 ISBN 978 0 7103 0416 2 Translated by Liadain Sherrard Philip Sherrard Dakake Maria Massi The Charismatic Community Shi ite Identity in Early Islam SUNY Press 2008 ISBN 978 0 7914 7033 6 Halm Halm Shi ism Edinburgh University Press 2004 ISBN 978 0 7486 1888 0 Hamidullah Muhammad The Prophet s Establishing a State and His Succession University of California 1988 ISBN 978 969 8016 22 7 Holt P M Lambton Ann K S redaktorlar Cambridge History of Islam Cambridge University Press 1970 ISBN 978 0 521 29135 4 Kelsay John Islam and War A Study in Comparative Ethics Westminster John Knox Press 1993 ISBN 978 0 664 25302 8 Lambton Ann K S Landlord and Peasant in Persia I B Tauris 1991 ISBN 978 1 85043 293 7 Lawson Todd redaktorReason and Inspiration in Islam Theology Philosophy and Mysticism in Muslim Thought I B Tauris 2005 ISBN 978 1 85043 470 2 Lapidus Ira A History of Islamic Societies 2nd Cambridge University Press 2002 ISBN 978 0 521 77933 3 The Political Language of Islam University of Chicago Press 1991 ISBN 978 0 226 47693 3 The Succession to Muhammad A Study of the Early Caliphate Cambridge University Press 1997 ISBN 978 0 521 64696 3 Merrick James L The Life and Religion of Mohammed as Contained in the Sheeah Traditions Kessinger Publishing 2005 ISBN 978 1 4179 5536 7 Momen Moojan An Introduction to Shi i Islam The History and Doctrines of Twelver Shi ism Yale University Press 1985 ISBN 978 0 300 03531 5 Dabashi Hamid Expectation of the Millennium Suny press 1989 ISBN 978 0 88706 843 0 Nasr Seyyed Hossein History of Islamic Philosophy Routledge 1996 ISBN 978 0 415 13159 9 Nasr Seyyed Hossein Islamic Philosophy from Its Origin to the Present SUNY Press 2006 ISBN 978 0 7914 6799 2 Peters F E The Monotheists Jews Christians and Muslims in Conflict and Competition Princeton University Press 2003 ISBN 978 0 691 11461 3 Qazwini Muhammad Kazim Ordoni Abu Muhammad Ansariyan Publications 1992 OCLC 61565460 Redha Mohammad Imam Ali Ibn Abi Taleb Imam Ali the Fourth Caliph 1 1 Volume Dar Al Kotob Al ilmiyah 1999 ISBN 978 2 7451 2532 3 Robinson Chase F Islamic Historiography Cambridge University Press 2003 ISBN 978 0 521 62936 2 Shaban Muḥammad ʻAbd al Ḥayy Islamic History Cambridge University Press 1971 ISBN 978 0 521 29131 6 Shah Kazemi Reza Justice and Remembrance Introducing the Spirituality of Imam Ali I B Tauris 2007 ISBN 978 1 84511 526 5 Stearns Peter N Langer William Leonard The Encyclopedia of World History Ancient Medieval and Modern Houghton Mifflin Books 2001 ISBN 978 0 395 65237 4 Shi ite Islam Suny press 1979 ISBN 978 0 87395 272 9 Translated by Tabatabaei Sayyid Mohammad Hosayn The Quran in Islam Its Impact and Influence on the Life of Muslims Zahra 1987 ISBN 978 0 7103 0265 6 2011 06 10 tarixinde Istifade tarixi 2014 10 19 Oxford University Press 1953 Zeitlin Irving M The Historical Muhammad Polity 2007 ISBN 978 0 7456 3998 7 Ibn Ebilhedid Serhi Nehcul belage tehqiq Mehemmed Ebulfezl Ibrahim birinci cap Qahire Daru Ihyail kutubil erebiyye H Q 1378 Mehdi Pisvayi Mesum imamlarin heyati Baki Qelem 2004 484 seh Mehdi Pisvayi Mesum Imamlarin Tarixi Baki Mirasnesr 2011 480 s ISBN 978 9952 450 48 4 Islam Qisa melumat kitabi Baki Azernesr 1984 164 seh Ziya Bunyadov Dinler teriqetler mezhebler Baki Serq Qerb 2007 336 seh Hemcinin oxuOrginal menbe Ali ibn Abi Talib Nahj al Balagha Peak of Eloquence compiled by ash Sharif ar Radi Alhoda UK 1984 ISBN 978 0 940368 43 9 Ali ibn al Athir In his Biography vol 2 Muslim ibn Heccac Kitab 19 31 Ikinci dereceli menbeler KitablarAbdul Rauf Muhammad Seyyed Hossein Nasr Imam Ali ibn Abi Talib The First Intellectual Muslim Thinker Al Saadawi Publications 1996 ISBN 978 1 881963 49 3 Al Tabari Muhammad ibn Jarir translation and commentary issued in multiple volumes SUNY Press 1987 to 1996 volumes 6 17 are relevant Allamah Hilli Jamal al Din ibn Yusuf Certainty Uncovered A book on the virtues of Imam Ali from Sunni and Shia Sources Kashf Al Yaqin Ansariyan Publications Iran ISBN 978 964 438 925 2 2021 10 06 tarixinde Istifade tarixi 2014 10 19 Motahhari Morteza Glimpses of the Nahj Al Balaghah translated by Ali Quli Qara i Islamic Culture and Relations Organizati 1997 ISBN 978 964 472 071 0 Motahhari Morteza World Organization for Islamic Services Tehran 1981 2007 10 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 10 19 Motahhari Morteza The Attraction and Repulsion of Ali a s 2021 10 07 tarixinde Istifade tarixi 2014 10 19 Chirri Mohamad Jawad The Brother of the Prophet Mohammad Imam Ali Ansariyan Publications Iran 2021 10 07 tarixinde Istifade tarixi 2014 10 19 Jordac George The Voice of Human Justice Ansariyan Publications Iran ISBN 978 964 438 158 4 2021 12 14 tarixinde Istifade tarixi 2014 10 19 Husayn Mufti Ja far Biography of Imam Ali ibn Abi Talib Ansariyan Publications Iran ISBN 978 964 438 798 2 2022 01 18 tarixinde Istifade tarixi 2014 10 19 Majid Massoudi The Sufferings of Amirol Mo minin Ali ibn Abi Talib Life and Martyrdom Ansariyan Publications Iran ISBN 978 964 438 959 7 2021 10 06 tarixinde Istifade tarixi 2014 10 19 Labbaf Ali A Victim Lost in Saqifah Ansariyan Publications Iran 2022 01 18 tarixinde Istifade tarixi 2014 10 19 Tahmasebi Muhammad Husayn Imam Ali S Sunshine of Civilized Islam Ansariyan Publications Iran ISBN 978 964 438 377 9 2022 01 18 tarixinde Istifade tarixi 2014 10 19 Cleary Thomas Living and Dying with Grace Counsels of Hadrat Ali Shambhala Publications Incorporated 1996 ISBN 978 1 57062 211 3 Corn Patricia Medieval Islamic Political Thought Edinburgh University Press 2005 ISBN 978 0 7486 2194 1 Gordagh George Ali The Voice of Human Justice 1956 ISBN 978 0 941724 24 1 in Arabic Khatab Amal Battles of Badr and Uhud Ta Ha Publishers 1996 ISBN 978 1 897940 39 6 Kattani Sulayman Imam Ali Source of Light Wisdom and Might translation by I K A Howard Muhammadi Trust of Great Britain and Northern Ireland 1983 ISBN 978 0 9506986 6 3 Lakhani M Ali Leonard Lewisohn The Sacred Foundations of Justice in Islam The Teachings of Ali Ibn Abi Talib Contributor Dr Seyyed Hossein Nasr World Wisdom Inc 2007 ISBN 978 1 933316 26 0EnsiklopediyalarShah Kazemi Reza Ali ibn Abi Talib in Muhammad in History Thought and Culture An Encyclopedia of the Prophet of God 2 vols Edited by C Fitzpatrick and A Walker Santa Barbara ABC CLIO 2014 ISBN 1 61069 177 6 Online Brill 2004 E ISSN 1573 3912 Encyclopaedia Britannica Inc Ali 2015 05 03 at the Wayback Machine Martin Richard C Encyclopaedia of Islam and the Muslim world vol 1 MacMillan ISBN 978 0 02 865604 5 Encyclopaedia Iranica Center for Iranian Studies Columbia University ISBN 978 1 56859 050 9 ʿALi B ABi ṬALEB 2011 04 29 at the Wayback Machine Meri Josef W Jere L Bacharach Medieval Islamic Civilization An Encyclopedia Taylor amp Francis 2006 ISBN 978 0 415 96691 7 Jones Lindsay Encyclopedia of Religion Gale Group 2004 ISBN 978 0 02 865733 2 Xarici kecidler Imam Eli e kimdir I hisse az islamazeri 2017 04 18 2017 04 18 tarixinde Istifade tarixi 2017 04 18 Imam Eli e kimdir II hisse az islamazeri 2017 04 18 2017 04 18 tarixinde Istifade tarixi 2017 04 18 En qedim Quran nusxesinin Imam Eliye e aid olmasi fakti askar edilib az Kurandaki apacik imam Hz Alidir turk islamkutuphanesi com Istifade tarixi 2014 09 29

Nəşr tarixi: İyun 14, 2024, 20:14 pm
Ən çox oxunan
  • Avqust 28, 2024

    Toka-da-Boa-Vista (mağara)

  • Avqust 26, 2024

    Tohoku Yeni Zelandiya kəndi

  • September 01, 2024

    Toğrul İsayev

  • Oktyabr 11, 2024

    TOML

  • Oktyabr 01, 2024

    T-limfositlər

Gündəlik

  • Səlma Aliyə Kavaf

  • Bakı Metropoliteni

  • Hizbullah

  • Firdovsi

  • Böyük İran

  • Aniran

  • İranlılar

  • Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti

  • 1947

  • 1980

NiNa.Az - Studiya

  • Vikipediya

Bülletendə Qeydiyyat

E-poçt siyahımıza abunə olmaqla siz həmişə bizdən ən son xəbərləri alacaqsınız.
Əlaqədə olmaq
Bizimlə əlaqə
DMCA Sitemap Feeds
© 2019 nina.az - Bütün hüquqlar qorunur.
Müəllif hüququ: Dadaş Mammedov
Yuxarı