Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şeyx Müfid (ərəb. الشيخ المفيد) (tam adı: Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Nöman əl-Bağdadi; d. HQ. 13 Zilhiccə 336/ M. 27 iyun 948, Uqbəra, Bağdad, İraq, Ərəb Xilafəti — ö. HQ. Ramazan 413/ M. Dekabr 1022, Bağdad, İraq, Ərəb Xilafəti) — ərəb əsilli islam alimi. HQ. IV–V yüzilliyin On iki imam şiəliyi əqidəli məşhur ilahiyyatçı alim.
| Şeyx Müfid | |
|---|---|
| Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Nöman | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Uqbəra, Bağdad, İraq, Ərəb Xilafəti |
| Vəfat tarixi | (74 yaşında) |
| Vəfat yeri | Bağdad, İraq, Ərəb Xilafəti |
| Milliyyəti | Ərəb |
| Elm sahəsi | İslam |
| Tanınmış yetirməsi | Şeyx Tusi |
| Tanınır | Şeyx Müfid, Nöman əl-Bağdadi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Nöman 27 iyun 948-ci ildə Bağdad şəhərinin Uqbəra bölgəsində dindar ailədə dünyaya gəlmişdir. Uşaq yaşlarından təhsilini davam etdirmək üçün atası ilə birlikdə Bağdad'a köçmüşdür. Dekabr 1022-ci ildə Bağdad şəhərində vəfat etmiş və cəfəri şiələrinin 9-cu imamı Məhəmməd ibn Əli ət-Təqi'nin hərəmində onun ayaq tərəfində dəfn olunmuşdur. Şeyx Tusi'nin dediyinə görə cənazəsinə 80 minə yaxın insan qatılmış, cənazə namazını tələbəsi və o dönəmin məşhur alimlərindən Seyid Mürtəza qılmışdır.
Təhsili
İlk təhsilini öz ailəsində almışdır. Valideynləri dini savada malik şəxslər olmuşlar. Daha sonra Bağdada gedərək təhsilini orada davam etdirmiş və kəlam, fiqh və üsul sahəsində öndə olan bir şəxs kimi yetişmişdir. Hədis elmini çox yaxşı öyrənə bildiyinə görə artıq 5 yaşında o dövrün məşhur alimlərindən 'dan hədis nəql etmək üçün icazə almışdır. 8 yaşı tamam olmamış o dövrün alimlərindən 'dan hədis rəvayət etməyə başlamışdır.
Müəllimləri
Bağdadda 70-dən çox müəllimdən dərs almışdır. Onlardan bəziləri :
- Əbu Yasir Müzəffər b. Məhəmməd — Hədis və əqidə
- İbni Cüneyd-i Əsqafi — Hədis və əqidə
- Cəfər b. Məhəmməd b. Qavlu-veyh Qumi — fiqh
- Məhəmməd b. İmran Mərzbani — Hədis/rəvayət
- İbn-i Davud Qumi — Hədis/rəvayət
- İbn-i Həmzə Təbəri — Hədis/rəvayət
- Şeyx Səduq — Hədis/rəvayət
- İbn Vəlid Qumi
- Əbu Qalib Zirari
- Əbu Əli Süli Bəsri
- Əbu Əbdullah Səfvani
Tələbələri
- Seyid Mürtəza Ələmül-hüda
- Seyid Rəzi
- Şeyx Tusi
- Əbul Fətih Kəraciki
- Əbu Yalə Cəfər
Dini-siyasi fəaliyyəti
Ərəb Xilafəti'ndə Raşidi xəlifələrin hökumətindən sonra sıra ilə hakimiyyətə gələn Əməvilər və Abbasilər sülaləsi dövründə bütün xilafət ərazisində on iki şiə imamları və onların tərəfdarları (şiələr) təqib olunur, həbs olunur və öldürülürdülər. Şeyx Müfid dönəmində, yəni X–XI əsrlərdə isə Ərəb Xilafəti'nin İraq başda olmaqla bir çox ərazilərdə təsir qüvvəsi azalmışdı. olan Fatimi xəlifələr Misir'də, Seyfi dövlə Həmdani xəlifələr Şamda, şiə Buveyhilər sülaləsi isə İran və İraq'da hakimiyyəti ələ keçirmiş və nəticədə şiə alimləri və əhalisi rahat fəaliyyətə keçmişdilər.
945-ci ildə şiə Əhməd Muizuddövlə Bağdad'da hakimiyyəti ələ keçirmiş və Buveyhilər sülaləsi haimiyyətə gəlmişdir. Bu hadisədən sonra daha rahat şəkildə fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. Bu zamana qədər gizli şəkildə təşkil olunan və qeyd olunan Aşura mərasimi və Qədir-Xum bayramı ilk dəfə olaraq HQ. 352-ci ildə rəsmi şəkildə təşkil olunmuş və qeyd edilmişdir. 978-ci ildə Buveyhilər hökumətinin başına Azududdövlə keçdi və bununla fəaliyyəti, azadlığı daha da artdı. Bütün bu yaşananlarla yanaşı Şeyx Müfid də şiə aləminin başçılarından birinə çevrilmişdir. Azududdövlə'nin vəfatından sonra isə Buveyhilər sülaləsi hökuməti zəifləməyə, şiələrə qarşı təzyiqlər isə yenidən artmağa başlamışdır. HQ. 381-ci ildə Ərəb Xilafətində Abbasi Qadir'in hakimiyyətə gəlməsindən sonra isə Buveyhilər sülaləsi hökumətinin gücü daha da azalmış və məzhəb münaqişələri yenidən qızışmışdır. Şüyx Müfid isə bütün bu hadisələrlə yanaşı öz rəhbərliyini davam etdirir və istər dini sahədə istərsə də siyasi sahədə öz fəallığını qoruyub saxlamışdır.
Yaşıl məktublar
Bəzi rəvayətlərə görə Şeyx Müfid şiələrin 12-ci və sonuncu, qeybdə olan imamı Məhəmməd ibn Həsən əl-Mehdiyə 2 məktub göndərmiş və cavab almışdır. Həmin məktublar İslam/Şiə aləmində "Yaşıl məktublar" adlanır. İlk məktubu HQ. 416-cı ilin Səfər ayında yazmış və ona belə bir cavab almışdır:
Hörmətli əmin və hidayətə çatmış qardaşım Şeyx Müfid.
İkinci məktubu isə Cümə axşamı 23 Zilhiccədə almışdır:
Rəhimli və Rəhman olan Allahın adı ilə Ey haqq yardımçısı, sədaqət və doğruluqla Allah'a dəvət edən, Allah'ın salamı üzərinə olsun
Əsərləri
Məşhur tələbəsi Şeyx Tusinin məlumatına görə əsərləri 200-dən çoxdur. Onlardan məşhurları bunlardır:
- "Müqniə"
- "Fəraizuş-Şeyriyyə"
- "Əhkam ən-Nisa"
- "Kəlam fi Dəlail əl-Quran"
- "Vucuhu İcazil-Quran"
- "Nusrət fi Fəzlil-Quran"
- "Əvail əl-Məqalа"
- "əl-İrşad fi Mərifəti Hucəcillah ala əl-İbad"
Haqqında deyilənlər
Fqihi bir mövzuda ustad ilə tələbəsi arasında (Şeyx Müfid və Seyid Mürtəza) fikir ayrılığı yaranır. Hər ikisi də öz dəlilləri ilə mövzunu sübut etməyə çalışırlar. Ancaq məsələ bir nəticəyə gəlmədən həlsiz qalır. Mövzsunu İmam Əli'nin (ə.s.) hakimlik etməsini istəyirlər. Məsələni yazıb İmam Əli'nin (ə.s.) mübarək məzarına qoyurlar. Ertəsi gün gedib baxanda görürlər ki, gözəl bir əlyazma ilə belə yazılıb: "Ey Şeyx, sən, güvəndiyim birisən, ancaq bu mövzuda haq, oğlum Seyid Mürtəzadan tərəfdir."
Şeyx Müfid bizim ustadımızdır. Onun fiqh, hədis, kəlam və bir çox elmlərdə üstünlüyü biz söyləyə biləcəyimizdən də çoxdur."
"İbn Müəllim kimi məşhur olan Şeyx Müfid imamiyyə məktəbinin mütəkəllimlərindəndir. Öz zamanında məzhəbin mərcəyi olmuşdur. Fiqh və kəlamda hər kəsdən üstündür. Gözəl hafizəsi və dəqiq zehni var idi. Şəri suallara dəqiq və məntiqli izahla cavab verərdi. Onun kiçikli-böyüklü iki yüzdən çox əsəri var."
"O, çox abid, zahid və huş əhli idi. Həmişə elm öyrənir və öyrədirdi. Alimlərin çoxu ondan faydalanırdı. Onun bütün şiələr üzərində haqqı vardır. "
" O, imamiyyənin böyüklərindəndir.О. fiqh və kəlamda hamıdan üstün idi. Çox namaz qılır, oruc tutur, həmişə səliqəli gəzirdi. Yetmiş аltı il yaşadı və özündən sonra 200-dən çox əsər qoydu. Ramazan ayında vəfat etdi. Dəfn mərasimi çox möhtəşəm oldu. Оrаdа 80 mindən çox adam iştirak etmişdi."
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- "Kərim Uçar, "Şiə alimlərinin bioqrafiyası", Berlin-2007, 1. cild, Şeyx Müfid (r.ə.) (türkcə)". 2016-03-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-06-02.
- Şeyx Nəccaşi, "Rical"
- əl Bağdadi ,"Tarixi Bağdad", c. 7, səh. 449
- Şeyx Təbərsi, "Müstədrəku əl Vəsail", c. 3, səh. 517–518.
- "Qasasu əl Üləma", səh. 399–403.
- Şeyx Nəccaşi
- Şeyx Tusi, "əl-Fihrist"
- Əhməd b. Hacər Əsqəlani
Mənbə
- Kerim Uçar, "Şii alimlerinin biografisi", Berlin-2007, 1. cilt,
- Avni İlhan, İslâm Ansiklopedisi, 2006, cilt: 31,
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Seyx Mufid ereb الشيخ المفيد tam adi Ebu Abdullah Mehemmed ibn Mehemmed ibn Noman el Bagdadi d HQ 13 Zilhicce 336 M 27 iyun 948 Uqbera Bagdad Iraq Ereb Xilafeti o HQ Ramazan 413 M Dekabr 1022 Bagdad Iraq Ereb Xilafeti ereb esilli islam alimi HQ IV V yuzilliyin On iki imam sieliyi eqideli meshur ilahiyyatci alim Seyx MufidMehemmed ibn Mehemmed ibn NomanDogum tarixi 27 iyun 948Dogum yeri Uqbera Bagdad Iraq Ereb XilafetiVefat tarixi dekabr 1022 74 yasinda Vefat yeri Bagdad Iraq Ereb XilafetiMilliyyeti ErebElm sahesi IslamTaninmis yetirmesi Seyx TusiTaninir Seyx Mufid Noman el Bagdadi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEbu Abdullah Mehemmed ibn Mehemmed ibn Noman 27 iyun 948 ci ilde Bagdad seherinin Uqbera bolgesinde dindar ailede dunyaya gelmisdir Usaq yaslarindan tehsilini davam etdirmek ucun atasi ile birlikde Bagdad a kocmusdur Dekabr 1022 ci ilde Bagdad seherinde vefat etmis ve ceferi sielerinin 9 cu imami Mehemmed ibn Eli et Teqi nin hereminde onun ayaq terefinde defn olunmusdur Seyx Tusi nin dediyine gore cenazesine 80 mine yaxin insan qatilmis cenaze namazini telebesi ve o donemin meshur alimlerinden Seyid Murteza qilmisdir TehsiliIlk tehsilini oz ailesinde almisdir Valideynleri dini savada malik sexsler olmuslar Daha sonra Bagdada gederek tehsilini orada davam etdirmis ve kelam fiqh ve usul sahesinde onde olan bir sexs kimi yetismisdir Hedis elmini cox yaxsi oyrene bildiyine gore artiq 5 yasinda o dovrun meshur alimlerinden dan hedis neql etmek ucun icaze almisdir 8 yasi tamam olmamis o dovrun alimlerinden dan hedis revayet etmeye baslamisdir Muellimleri Bagdadda 70 den cox muellimden ders almisdir Onlardan bezileri Ebu Yasir Muzeffer b Mehemmed Hedis ve eqide Ibni Cuneyd i Esqafi Hedis ve eqide Cefer b Mehemmed b Qavlu veyh Qumi fiqh Mehemmed b Imran Merzbani Hedis revayet Ibn i Davud Qumi Hedis revayet Ibn i Hemze Teberi Hedis revayet Seyx Seduq Hedis revayet Ibn Velid Qumi Ebu Qalib Zirari Ebu Eli Suli Besri Ebu Ebdullah SefvaniTelebeleri Seyid Murteza Elemul huda Seyid Rezi Seyx Tusi Ebul Fetih Keraciki Ebu Yale CeferDini siyasi fealiyyetiEreb Xilafeti nde Rasidi xelifelerin hokumetinden sonra sira ile hakimiyyete gelen Emeviler ve Abbasiler sulalesi dovrunde butun xilafet erazisinde on iki sie imamlari ve onlarin terefdarlari sieler teqib olunur hebs olunur ve oldurulurduler Seyx Mufid doneminde yeni X XI esrlerde ise Ereb Xilafeti nin Iraq basda olmaqla bir cox erazilerde tesir quvvesi azalmisdi olan Fatimi xelifeler Misir de Seyfi dovle Hemdani xelifeler Samda sie Buveyhiler sulalesi ise Iran ve Iraq da hakimiyyeti ele kecirmis ve neticede sie alimleri ve ehalisi rahat fealiyyete kecmisdiler 945 ci ilde sie Ehmed Muizuddovle Bagdad da hakimiyyeti ele kecirmis ve Buveyhiler sulalesi haimiyyete gelmisdir Bu hadiseden sonra daha rahat sekilde fealiyyet gostermeye baslamisdir Bu zamana qeder gizli sekilde teskil olunan ve qeyd olunan Asura merasimi ve Qedir Xum bayrami ilk defe olaraq HQ 352 ci ilde resmi sekilde teskil olunmus ve qeyd edilmisdir 978 ci ilde Buveyhiler hokumetinin basina Azududdovle kecdi ve bununla fealiyyeti azadligi daha da artdi Butun bu yasananlarla yanasi Seyx Mufid de sie aleminin bascilarindan birine cevrilmisdir Azududdovle nin vefatindan sonra ise Buveyhiler sulalesi hokumeti zeiflemeye sielere qarsi tezyiqler ise yeniden artmaga baslamisdir HQ 381 ci ilde Ereb Xilafetinde Abbasi Qadir in hakimiyyete gelmesinden sonra ise Buveyhiler sulalesi hokumetinin gucu daha da azalmis ve mezheb munaqiseleri yeniden qizismisdir Suyx Mufid ise butun bu hadiselerle yanasi oz rehberliyini davam etdirir ve ister dini sahede isterse de siyasi sahede oz fealligini qoruyub saxlamisdir Yasil mektublar Bezi revayetlere gore Seyx Mufid sielerin 12 ci ve sonuncu qeybde olan imami Mehemmed ibn Hesen el Mehdiye 2 mektub gondermis ve cavab almisdir Hemin mektublar Islam Sie aleminde Yasil mektublar adlanir Ilk mektubu HQ 416 ci ilin Sefer ayinda yazmis ve ona bele bir cavab almisdir Hormetli emin ve hidayete catmis qardasim Seyx Mufid Ikinci mektubu ise Cume axsami 23 Zilhiccede almisdir Rehimli ve Rehman olan Allahin adi ile Ey haqq yardimcisi sedaqet ve dogruluqla Allah a devet eden Allah in salami uzerine olsun Eserleri Meshur telebesi Seyx Tusinin melumatina gore eserleri 200 den coxdur Onlardan meshurlari bunlardir Muqnie Feraizus Seyriyye Ehkam en Nisa Kelam fi Delail el Quran Vucuhu Icazil Quran Nusret fi Fezlil Quran Evail el Meqala el Irsad fi Merifeti Hucecillah ala el Ibad Haqqinda deyilenlerFqihi bir movzuda ustad ile telebesi arasinda Seyx Mufid ve Seyid Murteza fikir ayriligi yaranir Her ikisi de oz delilleri ile movzunu subut etmeye calisirlar Ancaq mesele bir neticeye gelmeden helsiz qalir Movzsunu Imam Eli nin e s hakimlik etmesini isteyirler Meseleni yazib Imam Eli nin e s mubarek mezarina qoyurlar Ertesi gun gedib baxanda gorurler ki gozel bir elyazma ile bele yazilib Ey Seyx sen guvendiyim birisen ancaq bu movzuda haq oglum Seyid Murtezadan terefdir Seyx Mufid bizim ustadimizdir Onun fiqh hedis kelam ve bir cox elmlerde ustunluyu biz soyleye bileceyimizden de coxdur Ibn Muellim kimi meshur olan Seyx Mufid imamiyye mektebinin mutekellimlerindendir Oz zamaninda mezhebin merceyi olmusdur Fiqh ve kelamda her kesden ustundur Gozel hafizesi ve deqiq zehni var idi Seri suallara deqiq ve mentiqli izahla cavab vererdi Onun kicikli boyuklu iki yuzden cox eseri var O cox abid zahid ve hus ehli idi Hemise elm oyrenir ve oyredirdi Alimlerin coxu ondan faydalanirdi Onun butun sieler uzerinde haqqi vardir O imamiyyenin boyuklerindendir O fiqh ve kelamda hamidan ustun idi Cox namaz qilir oruc tutur hemise seliqeli gezirdi Yetmis alti il yasadi ve ozunden sonra 200 den cox eser qoydu Ramazan ayinda vefat etdi Defn merasimi cox mohtesem oldu Orada 80 minden cox adam istirak etmisdi IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Kerim Ucar Sie alimlerinin bioqrafiyasi Berlin 2007 1 cild Seyx Mufid r e turkce 2016 03 07 tarixinde Istifade tarixi 2013 06 02 Seyx Neccasi Rical el Bagdadi Tarixi Bagdad c 7 seh 449 Seyx Tebersi Mustedreku el Vesail c 3 seh 517 518 Qasasu el Ulema seh 399 403 Seyx Neccasi Seyx Tusi el Fihrist Ehmed b Hacer EsqelaniMenbeKerim Ucar Sii alimlerinin biografisi Berlin 2007 1 cilt Avni Ilhan Islam Ansiklopedisi 2006 cilt 31 Hemcinin baxEl Irsad Sie mezhebinin alimleri siyahisiXarici kecidler