Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Şato (Çincə: 沙陀 pinyin: shā tuó, Sha-t'o) — Qərb Göytürk Xaqanlığının ərazisində yaşayan türk tayfaları. Bu ad onlara Şato səhrasında yaşadıqları üçün verilmişdir.
 XIV əsrə qədər | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Göytürk xaqanlığı 552–744 | |||||||
| Qərbi Göytürk | |||||||
| Şərqi Göytürk | |||||||
| Avar xaqanlığı 564–804 | |||||||
| Xəzər xaqanlığı 618–1048 | |||||||
| Böyük Bolqar xanlığı 632–668 | |||||||
| Dunay Bolqariyası | |||||||
| İdil Bolqariyası | |||||||
| Türkeş xaqanlığı 699–766 | |||||||
| Uyğur xaqanlığı 744–840 | |||||||
| Qaraxanlılar dövləti 840–1212 | |||||||
| Qərbi Qaraxanlılar | |||||||
| Şərqi Qaraxanlılar | |||||||
| Peçeneq xaqanlığı 860–1091 | Kimək xaqanlığı 743–1035 | ||||||
| Dəşt-i Qıpçaq 1067–1239 | Oğuz dövləti 750–1055 | ||||||
| Şato sülalələri 923–979 | |||||||
| Sonrakı Tan | |||||||
| (Şimali Xan) | |||||||
| Qəznəvilər dövləti 963–1186 | |||||||
| Böyük Səlcuq İmperiyası 1037–1194 | |||||||
| Xarəzmşahlar dövləti 1077–1231 | |||||||
| Rum sultanlığı 1092–1307 | |||||||
| Dehli sultanlığı 1206–1526 | |||||||
| Müəzzilər sülaləsi | |||||||
| Xələclər sülaləsi | |||||||
| Tuğluqoğulları sülaləsi | |||||||
| Məmlük dövləti 1250–1517 | |||||||
| Digər türk sülalələri Anadoluda | |||||||
Tarixi
Miladdan sonra VII əsrdə Fərqanədə qədim Usunların ərazisində yaşayan Şato tayfaları bir əsr sonra artıq Yanmin əyalətini tutaraq Barkul gölü ətrafında yerləşmiş, daha sonralar Şensi, Qansu və Şansi əyalətlərinə köçmüş, sonrakı əsrlərdə isə Quzey Çini zəbt etmişlər. Qumilyov yazır ki, şatolar Şərqi Cunqariya ərazisində, Burkul gölünün ətrafında yaşayırdılar. Tan imperiyasına tabe idilər.
Hakimləri
Şato tayfasının hakim ailəsi Çuye (朱邪) adlanırdı.
- Çuye Ake
- Çuye Quçu - İşbara xaqanla birlikdə Tan imperiyasına qarşı üsyana qoşulmuşdu.651-ci ildə məğlub edilmişdi.
- Çuye Cinşan - 661-ci ildə Yağlakarlara qarşı səfərbərliyə qoşulduğu üçün Moliçun qarnizonu komandanı təyin olunmuşdu. 702-ci ildə Çinmanzu qubernatoru və Çanqyeçunqonq knyazı idi. 712-ci ildə hələ sağ idi.
- Çuye Fukuo - Şato Cinşan və Şanquo xatunun oğlu idi. 714-cü ildə Çinmanzu qubernatoru təyin olunmuşdu. Aşina Çi ilə evlənmişdi. Yonqşuçin böyük knyazı idi.
- Çuye Kutuçi - Şato Fukuonun oğlu idi. 714-cü ildə Uyğurların hakim müavini idi. 740-cı ildə An Luşan üsyanına qarşı Çinin tərəfində qoşuldu.Sərkərdəliyə qədər yüksəldi.
- Çuye Cinçonq (朱邪盡忠) - Ciukuan knyazı idi. Bu dövrlərdə Şatolar Tibetdən asılı idilər. 808-ci ildə 30.000 türklə birgə Çinə köçməyə qərar verən Cinçonq Tibetlilərin müqaviməti ilə qarşılaşdı. Baş verən döyüşdə Cinçonq öldürüldü.
- Çuye Çiyi (朱邪執宜) - Şatoların qalan hissəsini indiki Daxili Monqolustan torpaqlarına gətirdi. Qısa zaman sonra tayfanın digər hissəsi də Cinçonqun qardaşı Çuye Abo (朱邪阿波) ilə birgə gəldi. 817-ci ildə Vanq Çenzonq (王承宗) üsyanına qarşı Çinə kömək etdi.Həmin il U Yuançinin üsyanını da yatıran Çiyi daha böyük vəzifələrlə mükafatlandırıldı.
- (朱邪赤心) - 839-cu ildə Uyğur baş naziri Yuelovu Külüg bəyə qarşı üsyan qaldırdı.Şatolardan yardım üçün Çisinə 300 at göndərdi. Şato ordusu qısa bir zamanda Ordu Balıq şəhərini mühasirəyə aldı. Külüg bəy intihar etdi. Çuye Çisin daha sonra Tan sülaləsinə Tibetə qarşı yürüşlərində kömək etdi. Li Keyonun atasıdır. 887-ci ildə vəfat edib.
İmperatorlar
Sonrakı Tan
Şatolar əvvəl nın, daha sonra isə Sonrakı Tan sülaləsinin əsasını qoymuşdular.
| Rəsm | İmperator titulu | Əsl adı | Çin adı | Ölümdən sonrakı adı | Məbəd adı | Era adı | Hakimiyyət illəri |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Çuye Çiyi (朱邪執宜) | 昭烈皇帝 (Görkəmli, seçkin imperator) | Yiçü (懿祖) Təvazökar | Heç vaxt imperator olmayıb. Ölümündən sonra fəxri ad verilib | ||||
| Çuye Çisin (朱邪赤心) | Li Quoçanq (李國昌) | 文景皇帝 (Müdrik, parlaq imperator) | Hsiançü (獻祖) Əcdad | Heç vaxt imperator olmayıb. Ölümündən sonra fəxri ad verilib | ?-887 | ||
 | Li Keyon (李克用) | 武皇帝 (Döyüşkən imperator) | Taiçü (太祖) Böyük əcdad | Heç vaxt imperator olmayıb. Ölümündən sonra fəxri ad verilib | 896/907-908 | ||
 | 光聖神閔孝皇帝 (Müqəddəs işıqlı imperator) | Li Çunşü (李存朂/ 李存勗/ 李存勖) | Çonqçonq (莊宗) Ləyaqətli əcdad | Tonqquanq (同光) İşıqlı dövr 13 may, 923 – 11 iyun, 926 | 908-926 | ||
| 聖明神武文德恭孝皇帝 (929-933) 聖明神武廣道法天文德恭孝皇帝 (933) | Li Miyaoçili (邈佶烈) | Li Siyuan (李嗣源) 927-ci ildən sonra: Li Dan (李亶) | Minqçonq (明宗) Parlaq əcdad | Tiançenq (天成) Səmavi mükəmməllik 926–930 Çanqhsinq (長興) Uzun intibah 930–933 | 926-933 | ||
| Li Konqhu (李從厚) | 閔皇帝 (Ehtiyatlı imperator) | Yinqşun (應順) 933-934 | 933-934 | ||||
| Vanq Konqke (王從珂) | Li Konqke | 後唐末帝 (Son imperator) 後唐廢帝 (Devrilmiş imperator) | Kinktay (清泰) 934-937 | 934-937 |
Sonrakı Cin, Sonrakı Xan və Şimali Xan
Sonrakı Cin Şatoların qurduğu ikinci imperiya idi. Çuyelərlə Çinə gəlmiş, Tan sülaləsinə tabe olmuşdular. Sonrakı Tan sülaləsi sərkərdəsi Şi Cinqtanq öz imperiyasını elan etmişdi.
| Rəsm | Əsl adı | Ölümdən sonrakı adı | Məbəd adı | Era adı | Hakimiyyət illəri |
|---|---|---|---|---|---|
 | Şi Cinqtanq (石敬瑭) | 聖文章武明德孝皇帝 | Qaoçu 高祖 Ulu əcdad | Tianfu (天福) Səmavi bolluq 936-943 | 936-942 |
| Şi Çonqqui | 後晉出帝 (Sürgün edilmiş imperator) 後晉少帝 (Gənc imperator) | Tianfu (天福) Səmavi bolluq 942–944 Kaiyun (開運) Artmış bəxt 944–947 | 942-947 | ||
Sonrakı Xan və Şimali Xan | |||||
 | Liu Çiyuan (劉知遠) | 睿文聖武昭肅孝皇帝 | Qaoçu 高祖 Ulu əcdad | Tianfu (天福) Səmavi bolluq 947 Kianyu (乾祐) 948 | 947-948 |
| Liu Çenqyu (劉承祐) | 隱皇帝 (Dumanlı imperator) | Kianyu (乾祐) 948-951 | 948-951 | ||
| Liu Çonq (劉崇) 885-951 Liu Min (劉旻) 951-954 | 神武皇帝 (Müdrik və güclü imperator) | Şiçu 世祖 Nəsil əcdadı | Kianyu (乾祐) 951-954 | 951-954 | |
| Liu Çenqçun (劉承鈞) | 孝和皇帝 (Dindar imperator) | Ruiçonq 睿宗皇帝 Uzaqgörən əcdad | Kianyu (乾祐) 951-954 Tianxuy (天會) 957–970 | 954-970 | |
| Liu Cien (劉繼恩) | Şaoçu 少主 Kiçik hökmdar | 970 | |||
| Liu Ciyuan (劉繼元) | 英武帝 (Çiçəklənən imperator) | 970-982 | |||
İstinadlar
- Гумилев Л. Н., Древние тюрки, М., 1967;
Mənbə
- Chavannes, Édouard (1900), Documents sur les Tou-kiue (Turcs) occidentaux. Paris, Librairie d’Amérique et d’Orient. Reprint: Taipei. Cheng Wen Publishing Co. 1969.
- Findley, Carter Vaughn, The Turks in World History. Oxford University Press, (2005). ; 0-19-517726-6 (pbk.)
- Mote, F.W.: Imperial China: 900-1800, Harvard University Press, 1999
- Zuev Yu.A., "Se-Yanto Kaganate And Kimeks (Türkic ethnogeography of the Central Asia in the middle of 7th century)", Shygys, 2004, No 1, pp. 11–21, No 2, pp. 3–26, Oriental Studies Institute, Almaty (In Russian)
- Chinaknowledge: 5 DYNASTIES & 10 STATES
- Şato
 | Etnik qrup ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Sato Cince 沙陀 pinyin sha tuo Sha t o Qerb Goyturk Xaqanliginin erazisinde yasayan turk tayfalari Bu ad onlara Sato sehrasinda yasadiqlari ucun verilmisdir Gultigin abidesiTurk tarixi XIV esre qederGoyturk xaqanligi 552 744 Qerbi Goyturk Serqi GoyturkAvar xaqanligi 564 804Xezer xaqanligi 618 1048Boyuk Bolqar xanligi 632 668 Dunay Bolqariyasi Idil BolqariyasiTurkes xaqanligi 699 766Uygur xaqanligi 744 840Qaraxanlilar dovleti 840 1212 Qerbi Qaraxanlilar Serqi QaraxanlilarPeceneq xaqanligi 860 1091 Kimek xaqanligi 743 1035Dest i Qipcaq 1067 1239 Oguz dovleti 750 1055Sato sulaleleri 923 979 Sonraki Tan Simali Xan Qezneviler dovleti 963 1186Boyuk Selcuq Imperiyasi 1037 1194Xarezmsahlar dovleti 1077 1231Rum sultanligi 1092 1307Dehli sultanligi 1206 1526 Muezziler sulalesi Xelecler sulalesi Tugluqogullari sulalesiMemluk dovleti 1250 1517 Diger turk sulaleleri Anadoluda Saltuklu sulalesi Azerbaycanda Ehmedili sulalesi Eldenizler sulalesi Misirde Tuluniler sulalesi Agsidler sulalesi Farsda Salqurlular sulalesi Levantda Boriler sulelesiSablon baxredakteTarixiMiladdan sonra VII esrde Ferqanede qedim Usunlarin erazisinde yasayan Sato tayfalari bir esr sonra artiq Yanmin eyaletini tutaraq Barkul golu etrafinda yerlesmis daha sonralar Sensi Qansu ve Sansi eyaletlerine kocmus sonraki esrlerde ise Quzey Cini zebt etmisler Qumilyov yazir ki satolar Serqi Cunqariya erazisinde Burkul golunun etrafinda yasayirdilar Tan imperiyasina tabe idiler HakimleriSato tayfasinin hakim ailesi Cuye 朱邪 adlanirdi Cuye Ake Cuye Qucu Isbara xaqanla birlikde Tan imperiyasina qarsi usyana qosulmusdu 651 ci ilde meglub edilmisdi Cuye Cinsan 661 ci ilde Yaglakarlara qarsi seferberliye qosuldugu ucun Molicun qarnizonu komandani teyin olunmusdu 702 ci ilde Cinmanzu qubernatoru ve Canqyecunqonq knyazi idi 712 ci ilde hele sag idi Cuye Fukuo Sato Cinsan ve Sanquo xatunun oglu idi 714 cu ilde Cinmanzu qubernatoru teyin olunmusdu Asina Ci ile evlenmisdi Yonqsucin boyuk knyazi idi Cuye Kutuci Sato Fukuonun oglu idi 714 cu ilde Uygurlarin hakim muavini idi 740 ci ilde An Lusan usyanina qarsi Cinin terefinde qosuldu Serkerdeliye qeder yukseldi Cuye Cinconq 朱邪盡忠 Ciukuan knyazi idi Bu dovrlerde Satolar Tibetden asili idiler 808 ci ilde 30 000 turkle birge Cine kocmeye qerar veren Cinconq Tibetlilerin muqavimeti ile qarsilasdi Bas veren doyusde Cinconq olduruldu Cuye Ciyi 朱邪執宜 Satolarin qalan hissesini indiki Daxili Monqolustan torpaqlarina getirdi Qisa zaman sonra tayfanin diger hissesi de Cinconqun qardasi Cuye Abo 朱邪阿波 ile birge geldi 817 ci ilde Vanq Cenzonq 王承宗 usyanina qarsi Cine komek etdi Hemin il U Yuancinin usyanini da yatiran Ciyi daha boyuk vezifelerle mukafatlandirildi 朱邪赤心 839 cu ilde Uygur bas naziri Yuelovu Kulug beye qarsi usyan qaldirdi Satolardan yardim ucun Cisine 300 at gonderdi Sato ordusu qisa bir zamanda Ordu Baliq seherini muhasireye aldi Kulug bey intihar etdi Cuye Cisin daha sonra Tan sulalesine Tibete qarsi yuruslerinde komek etdi Li Keyonun atasidir 887 ci ilde vefat edib ImperatorlarSonraki Tan Satolar evvel nin daha sonra ise Sonraki Tan sulalesinin esasini qoymusdular Resm Imperator titulu Esl adi Cin adi Olumden sonraki adi Mebed adi Era adi Hakimiyyet illeriCuye Ciyi 朱邪執宜 昭烈皇帝 Gorkemli seckin imperator Yicu 懿祖 Tevazokar Hec vaxt imperator olmayib Olumunden sonra fexri ad verilibCuye Cisin 朱邪赤心 Li Quocanq 李國昌 文景皇帝 Mudrik parlaq imperator Hsiancu 獻祖 Ecdad Hec vaxt imperator olmayib Olumunden sonra fexri ad verilib 887Li Keyon 李克用 武皇帝 Doyusken imperator Taicu 太祖 Boyuk ecdad Hec vaxt imperator olmayib Olumunden sonra fexri ad verilib 896 907 908光聖神閔孝皇帝 Muqeddes isiqli imperator Li Cunsu 李存朂 李存勗 李存勖 Conqconq 莊宗 Leyaqetli ecdad Tonqquanq 同光 Isiqli dovr 13 may 923 11 iyun 926 908 926聖明神武文德恭孝皇帝 929 933 聖明神武廣道法天文德恭孝皇帝 933 Li Miyaocili 邈佶烈 Li Siyuan 李嗣源 927 ci ilden sonra Li Dan 李亶 Minqconq 明宗 Parlaq ecdad Tiancenq 天成 Semavi mukemmellik 926 930 Canqhsinq 長興 Uzun intibah 930 933 926 933Li Konqhu 李從厚 閔皇帝 Ehtiyatli imperator Yinqsun 應順 933 934 933 934Vanq Konqke 王從珂 Li Konqke 後唐末帝 Son imperator 後唐廢帝 Devrilmis imperator Kinktay 清泰 934 937 934 937Sonraki Cin Sonraki Xan ve Simali Xan Sonraki Cin Satolarin qurdugu ikinci imperiya idi Cuyelerle Cine gelmis Tan sulalesine tabe olmusdular Sonraki Tan sulalesi serkerdesi Si Cinqtanq oz imperiyasini elan etmisdi Resm Esl adi Olumden sonraki adi Mebed adi Era adi Hakimiyyet illeriSi Cinqtanq 石敬瑭 聖文章武明德孝皇帝 Qaocu 高祖 Ulu ecdad Tianfu 天福 Semavi bolluq 936 943 936 942Si Conqqui 後晉出帝 Surgun edilmis imperator 後晉少帝 Genc imperator Tianfu 天福 Semavi bolluq 942 944 Kaiyun 開運 Artmis bext 944 947 942 947Sonraki Xan ve Simali Xan Sonraki Xan sulalesi 947 ci ilde Liu Ciyuan adli bir Sato serkerdesi terefinden yaradilmisdi Atasi Liu Dian 劉琠 Li Keyonun serkerdelerinden biri idi Liu Ciyuan 劉知遠 睿文聖武昭肅孝皇帝 Qaocu 高祖 Ulu ecdad Tianfu 天福 Semavi bolluq 947 Kianyu 乾祐 948 947 948Liu Cenqyu 劉承祐 隱皇帝 Dumanli imperator Kianyu 乾祐 948 951 948 951Liu Conq 劉崇 885 951 Liu Min 劉旻 951 954 神武皇帝 Mudrik ve guclu imperator Sicu 世祖 Nesil ecdadi Kianyu 乾祐 951 954 951 954Liu Cenqcun 劉承鈞 孝和皇帝 Dindar imperator Ruiconq 睿宗皇帝 Uzaqgoren ecdad Kianyu 乾祐 951 954 Tianxuy 天會 957 970 954 970Liu Cien 劉繼恩 Saocu 少主 Kicik hokmdar 970Liu Ciyuan 劉繼元 英武帝 Ciceklenen imperator 970 982IstinadlarGumilev L N Drevnie tyurki M 1967 MenbeChavannes Edouard 1900 Documents sur les Tou kiue Turcs occidentaux Paris Librairie d Amerique et d Orient Reprint Taipei Cheng Wen Publishing Co 1969 Findley Carter Vaughn The Turks in World History Oxford University Press 2005 ISBN 0 19 516770 8 0 19 517726 6 pbk Mote F W Imperial China 900 1800 Harvard University Press 1999 Zuev Yu A Se Yanto Kaganate And Kimeks Turkic ethnogeography of the Central Asia in the middle of 7th century Shygys 2004 No 1 pp 11 21 No 2 pp 3 26 Oriental Studies Institute Almaty In Russian Chinaknowledge 5 DYNASTIES amp 10 STATES Sato Etnik qrup ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin