Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İsland dili (isl. íslenska; [ˈis.tl̥ɛn.ska] 
dinlə) — biri; İslandiyanın rəsmi dili. İsland dilinə ən yaxın olan dillər, Farer adalarında yerli əhali tərəfindən danışılan Farer dili və Norveçin qərbində danışlan ləhcəsidir. İslandiyanın mərkəzi Avropadan kənarda yerləşməsi nəticəsində, island dili ciddi dəyişikliklərə məruz qalmamışdır. Bu səbəbdən island dilində digər dillərdən az sayda söz keçmişdir. İsland dilinin əsas cəhətlərindən biri, dilin öz qədimiliyini qorumasdır. Orta əsrlərə aid saqalar bu gün islandlar tərəfindən rahat şəkildə oxunur və məna başa düşülür.
| İsland dili | |
|---|---|
| Orijinal adı | Íslenska |
| Ölkələr | İslandiya, Danimarka, ABŞ, Kanada |
| Rəsmi status | İslandiya |
| Tənzimləyən təşkilat | İslandiya Dil İnstitutu |
| Danışanların ümumi sayı | 306 min |
| Təsnifatı | |
| Kateqoriya | Avrasiya dilləri |
| |
| Yazı | latın əlifbası () |
| Dil kodları | |
| QOST 7.75–97 | исл 225 |
| ISO 639-1 | is |
| ISO 639-2 | isl/ice |
| ISO 639-3 | isl |
| Dilin strukturlarının dünya atlası | ice |
| isl | |
| Linguasphere | 52-AAA-aa |
| ABS ASCL | 1502 |
| IETF | is |
| Glottolog | icel1247 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Sinifləndirmə
İsland dili Hind-Avropa dillərinin German dilləri bölməsinin Şimali German dilləri qoluna daxildir. İsland dilinə ən yaxın dil Farer dili hesab olunur. Skandinaviyada əhalinin böyük bir qismi tərəfindən istifadə olunan Norveç dili və İsveç dili ilə İsland dilinin yaxınlığı azdır. Bunun əsas səbəbi kimi bu dillərinin şərq skandinav dilləri qrupuna daxil olmasıdır.
Yaxın illər ərzində aparılan araşdırmalara əsasən German dillərinin Şimali German qolu, Adada danışılan skandinavca və mərkəzdə danışılan skandinavca olmaqla iki hissəyə bölünür. Mərkəzdə danışılan skandinavca dillərinə Dan dili, İsveç dili və Norveç dili daxildir. Norveç dilinin X əsrdə island və farer dillərinə çox bənzədiyi məlumdur. Hər iki dilin təsir dairəsində olan Norveç dili, XI əsrdən etibarən Dan dilinin təsir dairəsinə düşmüşdür.
Dilin danışıldığı ərazilər
İslan dilində danışan insaların böyük bir qismi İslandiyada yaşayır. Təxminən 3 min nəfər şagirdi olmaqla 9 min nəfər insan Danimarkada island dilində danışır. ABŞ-də 8 min şəxsin ana dili şəklində island dilindən istifadə etməsi, aparılan araşdırmalardan sonra məlum olmuşdur. Kanadada island dilindən 3 minlik island icması istifadə edir. İslandiyada yaşayan 300 minlik əhalinin 97% island dilini gündəlik həyatında istifadə edir.
Xarici ölkələrdə isə bu say hər il azalır. İslandiya konistutsiyasında island dili, dövlət dili kimi göstərilməmişdir. İsland dilinin qorunması və bu dildə danışan şəxslərin sayının artılması məqsədilə İslandiya dövləti hər il müxtəlif işlər görür. 1995-ci ildən bəri, noyabr ayının 16-sında XIX əsr island şairi Yones Hallgrimsonun doğum günü İsland dili günü kimi qeyd olunur. İsland dilinin qəribə cəhətlərindən biridə, bu dildə ləhçələrin mövcud olmamasıdır.
Dilin tarixi
İsland dilinin dəqiq tarixi haqqında məlumat yoxdur. Bu dildə tapılmış ən qədim yazılar XI əsrə aiddir. Əsasən Şifahi xalq ədəbiyyatının yazıya köçürülməsindən ibarət olan bu yazılarda muasir island dilindən ciddi fərqlənməyən qədim island dilindən istifadə olunmuşdur. XII əsrdən etibarən yazılmağa başlanılmış island sagaları island dilinin əsas göstəricilərindən biri hesab olunur. Sagalarda kralların tərifi, dənizçilik əhvalatları, gündəlik həyat və digər məsələrlər haqqında məlumatlar verilmişdir.
Sagalar bir qayda olaraq təhkiyə üslubunda yazılmışdır. Orta əsrlərə aid məskunlaşma kitabı adlanan və island dilində yazılmış əsərdə, bu dildə yazılmış ən dəyərli tarixi əsər hesab olunur. Bu əsərdə İslandların XIV - XV əsrlərdə gündəlik həyatları haqqında məlumat verilir. İsland dilindən istifadə edərək, ədəbi fəaliyyət göstərmiş Snorri Sturlusona məxsus əsər və yazılarda XII əsr İslandiyası təsvir olunmuşdur.
1380 - 1918-ci illərdə İslandiyada, Danimarka hakimiyyəti dövründə, island dili dan dilindən az təsirlənmişdir. Dan dilinin İslandiyada yerli əhali tərəfindən danışılan ikinci olması, Danimarkanın adada yeddi əsr hakimiyyəti ilə əlaqədər olmuşdur. İsland dili German dillərinin ən qədimi və ən dəyişilməzi hesab olunsada, bu dil XII və XVI əsrlərdə, ciddi qrammatik dəyişikliklərə məruz qalmışdır. İsland dilinin əlifbası XIX əsrə qədər island əlifbası olmuşdur. Muasır dövrdə, az sayda insan tərəfindən istifadə olunan əlifba öz yerini XIX əsrdə Danimarkalı dilçi Ramus Rask tərəfindən latın əlifbası əsasında yaradılmış yeni əlifbaya vermişdir. Keçən əsrin ortalarında Rasmus Rask tərəfindən yaradılmış əlifbaya bəzi dəyişikliklər edilmişdir. Buna misal olaraq, k hərfinin c hərfi ilə əvəz olunmasını göstərmək olar.
Əlifba
İsland dilində yazmaq üçün istifadə olunan İsland əlifbası 32 hərfdən ibarətdir. Hərflər aşağıdakı kimi sıralanır:
| Böyük hərflər | |||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| A | B | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Y | Ö | |||||||||
| Kiçik hərflər | |||||||||||||||||||||||||||||||
| a | á | b | d | ð | e | é | f | g | h | i | í | j | k | l | m | n | o | ó | p | r | s | t | u | ú | v | x | y | ý | þ | æ | ö |
Alınma sözlər və dilin bəzi normaları
X əsrdə island dilində istifadə olunan sözlərin böyük bir qismi Qədim Norveç dilindən keçmişdir. XI əsrdə İslandiyada Xristianlıq dinin yayılmağa başlanması nəticəsində dilə bəzi dini terminlər keçmişdir. Buna misal olaraq Kirkja (kilsə) və Biskup (baş keşiş) kimi sözləri misal göstərmək olar. XIV əsrdən etibarən İslandiya ilə Almaniya və Fransa arasında ticarət əlaqələrinin yaranması nəticəsində, İsland dilinə alman və fransız dillərindən sözlər keçmişdir.
XVIII əsrdən etibarən island dilində qrammatik və leksik sadələşmə başlamışdır. XIX əsrdə isə İslandiyada island dilinin digər dillərin təsir dairəsindən çıxartmaq üçün xüsusi işlər aparılmışdır. İsland dilində vurğu bir qayda olaraq, ilk hecaya düşür. Ancaq bəzi mürəkkəb sözlərdə, vurğu digər hecaların üzərinədə düşə bilir. İsland dilində vurğu latın dili və ingilis dilində olduğu kimi qüvvətli səslənmir. İsland dilində digər dillərə az sayda sözlər keçmişdir. Bu sözlərdən yalnız biri bir çox dillərdə istifadə edilir. Azərbaycan dilində də istifadə olunan Qeyzer sözü island dilindən keçmişdir.
İsland dilində şəxs adların oxunuşu və yazılışı bir çox Avropa dillərindən fərqli formadadır. İsland dilində, ailə üzvülərinin hər biri müxtəlif soyadları daşıyır. Belə ki, yeni doğulan uşaqlarda, atanın adıda öz soyadlarına əlavə edilir. Məsələn, atasının adı Stefan olan Yohans adlı bir şəxsin oğlunun adı Fjalar və qızının adı isə Katrindir. Azərbaycan dilində adların sıralanması aşağıdakı formada düzülür.
- Yohans Stefánsson (Yohans, Stefanın oğlu)
- Fjalar Jónsson (Fjalar, Yohansın oğlu)
- Katrín Jónsdottir (Katrín, Yohansın qızı)
Gündəlik şəkildə istifadə olunan bəzi mühüm kəlmələr
İsland dilində istifadə olunan bəzi mühüm kəlmələr:
| Azərbacanca | İslandca |
|---|---|
| Salam | Halló |
| Gününüz uğurlu olsun | Góðan daginn |
| Axşamınız xeyr | Gott kvöld |
| Tanış olmağmıza şad oldum | Gaman að hitta þig |
| Azərbaycan dilində danışıram | Ég tala aserbaídjönsku |
| İsland dilində danışmıram | Ég tala ekki íslensku |
| Hə | Já |
| Yox | Nei |
| Necəsən? | Hvað segirðu gott? |
| Yaxşıyam | Ég segi bara fínt |
| (çox) təşəkkür edirəm | Takk (fyrir) |
| Adınız nədir? | Hvað heitir þú? |
| Mənim adım ... | Ég heiti ... |
| Hələlik | Bless |
| Təbriklər | Til hamingju |
| Ad gününüz mübarək | Til hamingju með afmælið |
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Island dili isl islenska ˈis tl ɛn ska dinle biri Islandiyanin resmi dili Island diline en yaxin olan diller Farer adalarinda yerli ehali terefinden danisilan Farer dili ve Norvecin qerbinde danislan lehcesidir Islandiyanin merkezi Avropadan kenarda yerlesmesi neticesinde island dili ciddi deyisikliklere meruz qalmamisdir Bu sebebden island dilinde diger dillerden az sayda soz kecmisdir Island dilinin esas cehetlerinden biri dilin oz qedimiliyini qorumasdir Orta esrlere aid saqalar bu gun islandlar terefinden rahat sekilde oxunur ve mena basa dusulur Island diliOrijinal adi IslenskaOlkeler Islandiya Danimarka ABS KanadaResmi status IslandiyaTenzimleyen teskilat Islandiya Dil InstitutuDanisanlarin umumi sayi 306 minTesnifatiKateqoriya Avrasiya dilleriHind Avropa dilleri German dilleriAda yarimqrupu dd dd Yazi latin elifbasi Dil kodlariQOST 7 75 97 isl 225ISO 639 1 isISO 639 2 isl iceISO 639 3 islDilin strukturlarinin dunya atlasi iceislLinguasphere 52 AAA aaABS ASCL 1502IETF isGlottolog icel1247 Vikianbarda elaqeli mediafayllarSiniflendirmeIsland dili Hind Avropa dillerinin German dilleri bolmesinin Simali German dilleri qoluna daxildir Island diline en yaxin dil Farer dili hesab olunur Skandinaviyada ehalinin boyuk bir qismi terefinden istifade olunan Norvec dili ve Isvec dili ile Island dilinin yaxinligi azdir Bunun esas sebebi kimi bu dillerinin serq skandinav dilleri qrupuna daxil olmasidir Yaxin iller erzinde aparilan arasdirmalara esasen German dillerinin Simali German qolu Adada danisilan skandinavca ve merkezde danisilan skandinavca olmaqla iki hisseye bolunur Merkezde danisilan skandinavca dillerine Dan dili Isvec dili ve Norvec dili daxildir Norvec dilinin X esrde island ve farer dillerine cox benzediyi melumdur Her iki dilin tesir dairesinde olan Norvec dili XI esrden etibaren Dan dilinin tesir dairesine dusmusdur Dilin danisildigi erazilerIslan dilinde danisan insalarin boyuk bir qismi Islandiyada yasayir Texminen 3 min nefer sagirdi olmaqla 9 min nefer insan Danimarkada island dilinde danisir ABS de 8 min sexsin ana dili seklinde island dilinden istifade etmesi aparilan arasdirmalardan sonra melum olmusdur Kanadada island dilinden 3 minlik island icmasi istifade edir Islandiyada yasayan 300 minlik ehalinin 97 island dilini gundelik heyatinda istifade edir Xarici olkelerde ise bu say her il azalir Islandiya konistutsiyasinda island dili dovlet dili kimi gosterilmemisdir Island dilinin qorunmasi ve bu dilde danisan sexslerin sayinin artilmasi meqsedile Islandiya dovleti her il muxtelif isler gorur 1995 ci ilden beri noyabr ayinin 16 sinda XIX esr island sairi Yones Hallgrimsonun dogum gunu Island dili gunu kimi qeyd olunur Island dilinin qeribe cehetlerinden biride bu dilde lehcelerin movcud olmamasidir Dilin tarixiOrta esrlere aid island dilinde yazilmis yazi Island dilinin deqiq tarixi haqqinda melumat yoxdur Bu dilde tapilmis en qedim yazilar XI esre aiddir Esasen Sifahi xalq edebiyyatinin yaziya kocurulmesinden ibaret olan bu yazilarda muasir island dilinden ciddi ferqlenmeyen qedim island dilinden istifade olunmusdur XII esrden etibaren yazilmaga baslanilmis island sagalari island dilinin esas gostericilerinden biri hesab olunur Sagalarda krallarin terifi denizcilik ehvalatlari gundelik heyat ve diger meselerler haqqinda melumatlar verilmisdir Sagalar bir qayda olaraq tehkiye uslubunda yazilmisdir Orta esrlere aid meskunlasma kitabi adlanan ve island dilinde yazilmis eserde bu dilde yazilmis en deyerli tarixi eser hesab olunur Bu eserde Islandlarin XIV XV esrlerde gundelik heyatlari haqqinda melumat verilir Island dilinden istifade ederek edebi fealiyyet gostermis Snorri Sturlusona mexsus eser ve yazilarda XII esr Islandiyasi tesvir olunmusdur 1380 1918 ci illerde Islandiyada Danimarka hakimiyyeti dovrunde island dili dan dilinden az tesirlenmisdir Dan dilinin Islandiyada yerli ehali terefinden danisilan ikinci olmasi Danimarkanin adada yeddi esr hakimiyyeti ile elaqeder olmusdur Island dili German dillerinin en qedimi ve en deyisilmezi hesab olunsada bu dil XII ve XVI esrlerde ciddi qrammatik deyisikliklere meruz qalmisdir Island dilinin elifbasi XIX esre qeder island elifbasi olmusdur Muasir dovrde az sayda insan terefinden istifade olunan elifba oz yerini XIX esrde Danimarkali dilci Ramus Rask terefinden latin elifbasi esasinda yaradilmis yeni elifbaya vermisdir Kecen esrin ortalarinda Rasmus Rask terefinden yaradilmis elifbaya bezi deyisiklikler edilmisdir Buna misal olaraq k herfinin c herfi ile evez olunmasini gostermek olar ElifbaIsland dilinde yazmaq ucun istifade olunan Island elifbasi 32 herfden ibaretdir Herfler asagidaki kimi siralanir Boyuk herflerA B D E F G H I J K L M N O P R S T U V X Y OKicik herflera a b d d e e f g h i i j k l m n o o p r s t u u v x y y th ae oAlinma sozler ve dilin bezi normalariSoyad sisteminin gosteren cedvel X esrde island dilinde istifade olunan sozlerin boyuk bir qismi Qedim Norvec dilinden kecmisdir XI esrde Islandiyada Xristianliq dinin yayilmaga baslanmasi neticesinde dile bezi dini terminler kecmisdir Buna misal olaraq Kirkja kilse ve Biskup bas kesis kimi sozleri misal gostermek olar XIV esrden etibaren Islandiya ile Almaniya ve Fransa arasinda ticaret elaqelerinin yaranmasi neticesinde Island diline alman ve fransiz dillerinden sozler kecmisdir XVIII esrden etibaren island dilinde qrammatik ve leksik sadelesme baslamisdir XIX esrde ise Islandiyada island dilinin diger dillerin tesir dairesinden cixartmaq ucun xususi isler aparilmisdir Island dilinde vurgu bir qayda olaraq ilk hecaya dusur Ancaq bezi murekkeb sozlerde vurgu diger hecalarin uzerinede duse bilir Island dilinde vurgu latin dili ve ingilis dilinde oldugu kimi quvvetli seslenmir Island dilinde diger dillere az sayda sozler kecmisdir Bu sozlerden yalniz biri bir cox dillerde istifade edilir Azerbaycan dilinde de istifade olunan Qeyzer sozu island dilinden kecmisdir Island dilinde sexs adlarin oxunusu ve yazilisi bir cox Avropa dillerinden ferqli formadadir Island dilinde aile uzvulerinin her biri muxtelif soyadlari dasiyir Bele ki yeni dogulan usaqlarda atanin adida oz soyadlarina elave edilir Meselen atasinin adi Stefan olan Yohans adli bir sexsin oglunun adi Fjalar ve qizinin adi ise Katrindir Azerbaycan dilinde adlarin siralanmasi asagidaki formada duzulur Yohans Stefansson Yohans Stefanin oglu Fjalar Jonsson Fjalar Yohansin oglu Katrin Jonsdottir Katrin Yohansin qizi Gundelik sekilde istifade olunan bezi muhum kelmeler Island dilinde istifade olunan bezi muhum kelmeler Azerbacanca IslandcaSalam HalloGununuz ugurlu olsun Godan daginnAxsaminiz xeyr Gott kvoldTanis olmagmiza sad oldum Gaman ad hitta thigAzerbaycan dilinde danisiram Eg tala aserbaidjonskuIsland dilinde danismiram Eg tala ekki islenskuHe JaYox NeiNecesen Hvad segirdu gott Yaxsiyam Eg segi bara fint cox tesekkur edirem Takk fyrir Adiniz nedir Hvad heitir thu Menim adim Eg heiti Helelik BlessTebrikler Til hamingjuAd gununuz mubarek Til hamingju med afmaelidHemcinin bax