Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İsa Çələbi (1378, Kütahya – sentyabr 1403, Əskişəhər) — 4-cü Osmanlı sultanı İldırım Bəyazidin oğlu, sultanlığını elan edən Osmanlı şahzadələrindən biri.
| İsa Çələbi | |
|---|---|
 | |
| Əvvəlki | İldırım Bəyazid |
| Sonrakı | Süleyman Çələbi Musa Çələbi Mehmed Çələbi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1378 |
| Doğum yeri | Kütahya sancaqbəyliyi, Osmanlı imperiyası |
| Vəfat tarixi | sentyabr 1403 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | İldırım Bəyazid türbəsi, Bursa |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Atası | İldırım Bəyazid |
| Anası | Dövlətşah Xatun |
| Həyat yoldaşı | ... Xatun (İohann Tunteresin qızı) |
Həyatı
Şahzadə İsa Çələbi 1378-ci ildə Kütahyada dünyaya gəldi. Atası Sultan Murad Hüdavəndigarın oğlu və o illərdə Kütahya sancaqbəyi olan Şahzadə Bəyazid, anası isə Gərmiyanoğlu Süleyman bəyin qızı Dövlətşah Xatundur. 1387-ci ilin iyununda Bursa yaxınlığındakı Yenişəhərdə keçirilən mərasimlə qardaşları Ərtoğrul və Süleyman Çələbiylə birlikdə sünnət edildi. Eyni mərasimlə babası Sultan Murad Hüdavəndigar, atası Şahzadə Bəyazid və əmisi Şahzadə Yaqub Bizans imperatoru II Manuilin qızlarıyla evləndilər.
1389-cu ildə baş tutan Birinci Kosovo döyüşündə babası Sultan Murad Hüdavəndigar qələbə qazanmasına baxmayaraq sui-qəsd nəticəsində öldürüldü və ardından atası taxta çıxdı. Atası İldırım Bəyazidin Anadolu bəyliklərini birləşdirmə siyasəti nəticəsində, 1391-ci ildə işğal edilən Həmidoğulları bəyliyinin torpaqları İsa Çələbinin idarəsinə verildi. Bu vəzifədə ikən qardaşları kimi Niqbolu döyüşündə (1396) iştirak etməmiş, əmrindəki birliklərlə Anadolunu mühafizə etmişdir.Ankara döyüşündə (1402) isə atası İldırım Bəyazidin mərkəzdəki qüvvələrinin gerisində qardaşları Mustafa Çələbi və Musa Çələbiylə yer aldı.
Məğlubiyyətin ardından döyüş meydanından qaçaraq Balıkəsir yaxınlarında bir köşkdə gizləndi. 1402-ci ilin noyabrından etibarən bu bölgədə, eləcə də Mərmərə dənizinin cənub sahillərində öz hakimiyyətini qurdu. Əmir Teymurun İzmiri fəth etməsinin (5 yanvar 1403) ardından elçisi Qütbəddin İznikini göndərərək təbəəliyini qəbul etdiyini bildirdi. Elçisiylə birlikdə dəyərli hədiyyələr və cins atlar göndərən İsa Çələbiyə qızıl kəmər və xələt göndərilərək Balıkəsir bölgəsindəki səltənəti Əmir Teymur tərəfindən təsdiq edildi.
Əmir Teymurdan aldığı icazəylə Bursanı ələ keçirən İsa Çələbi burada özünü sultan elan etdi (yanvar 1403). Rumelidə hakimiyyəti ələ alan qardaşı Süleyman Çələbinin də təşviqiylə Bizans imperatoru II Manuillə sülh bağlayan İsa Çələbi, tanınmış Bizans zadəganı İohann Tonteresin qızıyla evləndi. Qardaşı Musa Çələbinin Əmir Teymurdan aldığı yarlıqla Bursaya gəlməsinin ardından şəhəri tərk etsə də, Əmir Teymurun Anadoludan çəkilməsinin ardından yenidən Bursanı ələ keçirdi.
Bu dəfə isə Amasya, Tokat və Sivas bölgələrində hakimiyyət quran digər qardaşı Mehmed Çələbi ilə qarşı-qarşıya gəldi. Mehmed Çələbi Ulubat yaxınlığında qardaşını məğlub etdi. Döyüşdə İsa Çələbinin yaxın adamlarından Sarı Timurtaş Paşa əsir düşdü. İki qardaş arasındakı taxt mübarizəsini sülh yoluyla həll etməyə çalışan Karesi bəyi Eynə bəyin səyləri nəticəsində, Mehmed Çələbi böyük qardaşına məktub yazaraq Anadolu torpaqlarının aralarında bölüşdürülməsini təklif etdi. Bu razılaşmaya görə, Bursadan Tokata və Sivasa qədərki bütün şərqi Anadolu torpaqları Mehmed Çələbiyə, Bursanın cənubunda qalan Aydın, Sarıxan, Gərmiyan, Karəsi və Qaraman əyalətlərinin torpaqları isə İsa Çələbiyə qalacaqdı. Ancaq İsa Çələbi üçün nəzərdə tutulan bu torpaqlarda Əmir Teymurun gəlişindən sonra ayaqlanan bəyliklər öz müstəqilliklərini elan etmişdilər. Bunu anlayan İsa Çələbi Osmanlı səltənətinin paytaxtı olan Bursanın öz əlində olduğunu, üstəlik yaşca böyük olduğunu irəli sürərək bu təklifi rədd etdi. Ulubat yaxınlığında yenidən qarşı-qarşıya gələn 2 qardaş arasında həlledici döyüş baş tutdu. Daha təcrübəli ordu mənsublarından ibarət birlikləriylə Mehmed Çələbi bu döyüşdə qələbə qazandı. İsa Çələbi Yalovaya qaçdı və buradan gəmiylə İstanbula gələrək Bizans imperatoruna sığındı. Bursada taxta çıxaraq özünü sultan elan edən qardaşı Çələbi Mehmed isə əsir tutduğu Sarı Timurtaş Paşanı edam etdirdi və qələbəsini yazdığı bir məktubla paşanın kəsik başını Rumelidəki qardaşı Süleyman Çələbiyə göndərdi.
Bizans imperatoru II Manuilə sığınan İsa Çələbi, qardaşı Süleyman Çələbinin elçi göndərərək qardaşını tələb etməsinin ardından 1403-cü ilin yayında Ədirnəyə gəldi. Anadoludakı səltənətin İsa Çələbiyə məxsus olduğunu elan edən Süleyman Çələbi isə qardaşını pul və əsgərlə dəstəkləyərək Bursa üzərinə göndərdi. Gəliboludan Anadoluya keçən İsa Çələbi Karesi bəyliyini ələ keçirdi və Bursanı mühasirəyə aldı. Ancaq şəhər əhalisi qapıları tutaraq onu şəhərə buraxmadı. Ardından qardaşı Çələbi Mehmedə məktub yollayaraq əmrindəki birliklərin qışlaması üçün münasib bir yer istədi. Çələbi Mehmed isə qardaşına hədiyyələr göndərərək Beypazarı adlı bölgəni ona və əmrindəki adamlara təsis etdiyi bildirdi.
Ancaq çox keçmədən İsa Çələbi yenidən ayaqlandı və Sivrihisar üzərindən Qaramanoğulları torpaqlarına hücum etdi. Burada bir neçə qalanı əələ keçirdi və əhalidən zorla topladığı vergilərlə ordusunu genişləndirib yenidən Bursaya hücum etdi. Bu dəfə də onu şəhərə buraxmayan şəhər əhalisi qalaya çəkilərək müqavimət göstərdi. Ancaq İsa Çələbi bu dəfə şəhər ətrafını yağmalayaraq şəhəri talan edib yandırdı. Bunu xəbər alan Çələbi Mehmed əmrindəki 3 min əsgərlə 10 gün içində Bursaya gəlib çatdı və qardaşını geri çəkilməyə məcbur etdi. İsa Çələbi Kastamonuya qaçaraq Candaroğlu İsfəndiyar bəyə sığındı. Onunla birlikdə Ankara qalasını mühasirəyə alsa da, Çələbi Mehmedin gəlişini xəbər alıb geri çəkildi.
Kastamonuda bir müddət qaldıqdan sonra Çələbi Mehmedin Tokatda olduğunu eşidib yenidən Bursa istiqamətində yola çıxdı. Keçdiyi yerlərə əhali tərəfindən dəstəklənmədiyini anlayan İsa Çələbi in yanına sığındı. Burada digər Anadolu bəyliklərinə xəbər göndərərək onları qardaşına qarşı ittifaqa çağırdı. Bunun qarşılığında onların torpaqlarına hücum edilməyəcəyinə təminat verdi. rəhbərliyində toplanan Aydın, Sarıxan, Menteşə və Təkə bəylikləri Çələbi Mehmedə qarşı hücum etsə də, yenə məğlub oldular. Bu dəfə də az sayda birliklə Qaramanoğlu Nəsrəddin Mehmed bəyə sığınan İsa Çələbi burda çox qala bilmədi və Əskişəhərdə gizləndi. Bunu xəbər alan Çələbi Mehmed gizlicə şəhərə adamlarını göndərərək hamamda ikən qardaşını ələ keçirdi və kaman ipiylə boğdurdu (sentyabr 1403). Cənazəsi Bursaya aparıldı və İldırım Bəyazid türbəsinə - atasının yanına dəfn olundu.
Mənbə
- Hâfız-ı Ebrû, Zübdetü’t-tevârîḫ, Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 4370, vr. 336a.
- Chalkokondyles, L’histoire de la décadence de l’Empire Grec et éstablissement de celuy des Turcs (trc. B. de Vigenere), Rouen 1660, s. 71.
- Âşıkpaşazâde, Târih, s. 81.
- Rûhî Târîhi (TTK Belgeler, XIV/18 [1992] içinde, tıpkıbasımı ile birlikte, nşr. Yaşar Yücel – Halil Erdoğan Cengiz), s. 399, 412-415.
- Oruç b. Âdil, Tevârîh-i Âl-i Osmân, s. 26.
- Anonim Tevârîh-i Âl-i Osman (nşr. F. Giese, haz. Nihat Azamat), İstanbul 1992, s. 50.
- İdrîs-i Bitlisî, Heşt Bihişt, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 2197, vr. 221a, 228a-b, 230a.
- Neşrî, Cihannümâ (Unat), I, 315; II, 425, 427, 431-433.
- Hoca Sâdeddin, Tâcü’t-tevârîh, İstanbul 1279, I, 218, 222, 224, 228-229.
- Hammer (Atâ Bey), II, 93-95.
- N. Jorga, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (trc. Nilüfer Epçeli), İstanbul 2005, I, 278-288, 295-297, 301.
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, I, 318, 327, 330.
- Ş. Nezihi Aykut, “Fetret Devri-IV: İsa Çelebi”, TD, sy. 44 (2008), s. 25-36.
- Mükrimin Halil Yınanç, “Bayezid I.”, İA, II, 372.
İstinadlar
- D. Kastritsis, Bayezid’in Oğulları: 1402-1413 Osmanlı İç Savaşında İmparatorluk İnşası ve Temsil (trc. Ayda Arel), İstanbul 2010, s. 89-119, 121.
- Şerefeddin Ali Yezdî, Ẓafernâme (nşr. Mevlevî M. İlâhdâd), Kalküta 1888, II, 428, 479-480.
- R. G. de Clavijo, Anadolu, Orta Asya ve Timur (trc. Ömer Rıza Doğrul, s.nşr. Kâmil Doruk), İstanbul 1993, s. 29.
- E. Zachariadou, “Süleyman Çelebi in Rumili and the Ottoman Chronicles”, Isl., LX/2 (1983), s. 269, 284-285.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Isa Celebi 1378 Kutahya sentyabr 1403 Eskiseher 4 cu Osmanli sultani Ildirim Beyazidin oglu sultanligini elan eden Osmanli sahzadelerinden biri Isa CelebiOsmanli sultani titular EvvelkiIldirim BeyazidSonrakiSuleyman Celebi Musa Celebi Mehmed CelebiSexsi melumatlarDogum tarixi 1378Dogum yeri Kutahya sancaqbeyliyi Osmanli imperiyasiVefat tarixi sentyabr 1403Vefat yeri Eskiseher TurkiyeDefn yeri Ildirim Beyazid turbesi BursaFealiyyeti siyasetciAtasi Ildirim BeyazidAnasi Dovletsah XatunHeyat yoldasi Xatun Iohann Tunteresin qizi HeyatiSahzade Isa Celebi 1378 ci ilde Kutahyada dunyaya geldi Atasi Sultan Murad Hudavendigarin oglu ve o illerde Kutahya sancaqbeyi olan Sahzade Beyazid anasi ise Germiyanoglu Suleyman beyin qizi Dovletsah Xatundur 1387 ci ilin iyununda Bursa yaxinligindaki Yeniseherde kecirilen merasimle qardaslari Ertogrul ve Suleyman Celebiyle birlikde sunnet edildi Eyni merasimle babasi Sultan Murad Hudavendigar atasi Sahzade Beyazid ve emisi Sahzade Yaqub Bizans imperatoru II Manuilin qizlariyla evlendiler 1389 cu ilde bas tutan Birinci Kosovo doyusunde babasi Sultan Murad Hudavendigar qelebe qazanmasina baxmayaraq sui qesd neticesinde olduruldu ve ardindan atasi taxta cixdi Atasi Ildirim Beyazidin Anadolu beyliklerini birlesdirme siyaseti neticesinde 1391 ci ilde isgal edilen Hemidogullari beyliyinin torpaqlari Isa Celebinin idaresine verildi Bu vezifede iken qardaslari kimi Niqbolu doyusunde 1396 istirak etmemis emrindeki birliklerle Anadolunu muhafize etmisdir Ankara doyusunde 1402 ise atasi Ildirim Beyazidin merkezdeki quvvelerinin gerisinde qardaslari Mustafa Celebi ve Musa Celebiyle yer aldi Meglubiyyetin ardindan doyus meydanindan qacaraq Balikesir yaxinlarinda bir koskde gizlendi 1402 ci ilin noyabrindan etibaren bu bolgede elece de Mermere denizinin cenub sahillerinde oz hakimiyyetini qurdu Emir Teymurun Izmiri feth etmesinin 5 yanvar 1403 ardindan elcisi Qutbeddin Iznikini gondererek tebeeliyini qebul etdiyini bildirdi Elcisiyle birlikde deyerli hediyyeler ve cins atlar gonderen Isa Celebiye qizil kemer ve xelet gonderilerek Balikesir bolgesindeki selteneti Emir Teymur terefinden tesdiq edildi Emir Teymurdan aldigi icazeyle Bursani ele keciren Isa Celebi burada ozunu sultan elan etdi yanvar 1403 Rumelide hakimiyyeti ele alan qardasi Suleyman Celebinin de tesviqiyle Bizans imperatoru II Manuille sulh baglayan Isa Celebi taninmis Bizans zadegani Iohann Tonteresin qiziyla evlendi Qardasi Musa Celebinin Emir Teymurdan aldigi yarliqla Bursaya gelmesinin ardindan seheri terk etse de Emir Teymurun Anadoludan cekilmesinin ardindan yeniden Bursani ele kecirdi Bu defe ise Amasya Tokat ve Sivas bolgelerinde hakimiyyet quran diger qardasi Mehmed Celebi ile qarsi qarsiya geldi Mehmed Celebi Ulubat yaxinliginda qardasini meglub etdi Doyusde Isa Celebinin yaxin adamlarindan Sari Timurtas Pasa esir dusdu Iki qardas arasindaki taxt mubarizesini sulh yoluyla hell etmeye calisan Karesi beyi Eyne beyin seyleri neticesinde Mehmed Celebi boyuk qardasina mektub yazaraq Anadolu torpaqlarinin aralarinda bolusdurulmesini teklif etdi Bu razilasmaya gore Bursadan Tokata ve Sivasa qederki butun serqi Anadolu torpaqlari Mehmed Celebiye Bursanin cenubunda qalan Aydin Sarixan Germiyan Karesi ve Qaraman eyaletlerinin torpaqlari ise Isa Celebiye qalacaqdi Ancaq Isa Celebi ucun nezerde tutulan bu torpaqlarda Emir Teymurun gelisinden sonra ayaqlanan beylikler oz musteqilliklerini elan etmisdiler Bunu anlayan Isa Celebi Osmanli seltenetinin paytaxti olan Bursanin oz elinde oldugunu ustelik yasca boyuk oldugunu ireli surerek bu teklifi redd etdi Ulubat yaxinliginda yeniden qarsi qarsiya gelen 2 qardas arasinda helledici doyus bas tutdu Daha tecrubeli ordu mensublarindan ibaret birlikleriyle Mehmed Celebi bu doyusde qelebe qazandi Isa Celebi Yalovaya qacdi ve buradan gemiyle Istanbula gelerek Bizans imperatoruna sigindi Bursada taxta cixaraq ozunu sultan elan eden qardasi Celebi Mehmed ise esir tutdugu Sari Timurtas Pasani edam etdirdi ve qelebesini yazdigi bir mektubla pasanin kesik basini Rumelideki qardasi Suleyman Celebiye gonderdi Bizans imperatoru II Manuile siginan Isa Celebi qardasi Suleyman Celebinin elci gondererek qardasini teleb etmesinin ardindan 1403 cu ilin yayinda Edirneye geldi Anadoludaki seltenetin Isa Celebiye mexsus oldugunu elan eden Suleyman Celebi ise qardasini pul ve esgerle destekleyerek Bursa uzerine gonderdi Geliboludan Anadoluya kecen Isa Celebi Karesi beyliyini ele kecirdi ve Bursani muhasireye aldi Ancaq seher ehalisi qapilari tutaraq onu sehere buraxmadi Ardindan qardasi Celebi Mehmede mektub yollayaraq emrindeki birliklerin qislamasi ucun munasib bir yer istedi Celebi Mehmed ise qardasina hediyyeler gondererek Beypazari adli bolgeni ona ve emrindeki adamlara tesis etdiyi bildirdi Ancaq cox kecmeden Isa Celebi yeniden ayaqlandi ve Sivrihisar uzerinden Qaramanogullari torpaqlarina hucum etdi Burada bir nece qalani eele kecirdi ve ehaliden zorla topladigi vergilerle ordusunu genislendirib yeniden Bursaya hucum etdi Bu defe de onu sehere buraxmayan seher ehalisi qalaya cekilerek muqavimet gosterdi Ancaq Isa Celebi bu defe seher etrafini yagmalayaraq seheri talan edib yandirdi Bunu xeber alan Celebi Mehmed emrindeki 3 min esgerle 10 gun icinde Bursaya gelib catdi ve qardasini geri cekilmeye mecbur etdi Isa Celebi Kastamonuya qacaraq Candaroglu Isfendiyar beye sigindi Onunla birlikde Ankara qalasini muhasireye alsa da Celebi Mehmedin gelisini xeber alib geri cekildi Kastamonuda bir muddet qaldiqdan sonra Celebi Mehmedin Tokatda oldugunu esidib yeniden Bursa istiqametinde yola cixdi Kecdiyi yerlere ehali terefinden desteklenmediyini anlayan Isa Celebi in yanina sigindi Burada diger Anadolu beyliklerine xeber gondererek onlari qardasina qarsi ittifaqa cagirdi Bunun qarsiliginda onlarin torpaqlarina hucum edilmeyeceyine teminat verdi rehberliyinde toplanan Aydin Sarixan Mentese ve Teke beylikleri Celebi Mehmede qarsi hucum etse de yene meglub oldular Bu defe de az sayda birlikle Qaramanoglu Nesreddin Mehmed beye siginan Isa Celebi burda cox qala bilmedi ve Eskiseherde gizlendi Bunu xeber alan Celebi Mehmed gizlice sehere adamlarini gondererek hamamda iken qardasini ele kecirdi ve kaman ipiyle bogdurdu sentyabr 1403 Cenazesi Bursaya aparildi ve Ildirim Beyazid turbesine atasinin yanina defn olundu MenbeHafiz i Ebru Zubdetu t tevariḫ Suleymaniye Ktp Fatih nr 4370 vr 336a Chalkokondyles L histoire de la decadence de l Empire Grec et establissement de celuy des Turcs trc B de Vigenere Rouen 1660 s 71 Asikpasazade Tarih s 81 Ruhi Tarihi TTK Belgeler XIV 18 1992 icinde tipkibasimi ile birlikte nsr Yasar Yucel Halil Erdogan Cengiz s 399 412 415 Oruc b Adil Tevarih i Al i Osman s 26 Anonim Tevarih i Al i Osman nsr F Giese haz Nihat Azamat Istanbul 1992 s 50 Idris i Bitlisi Hest Bihist Suleymaniye Ktp Esad Efendi nr 2197 vr 221a 228a b 230a Nesri Cihannuma Unat I 315 II 425 427 431 433 Hoca Sadeddin Tacu t tevarih Istanbul 1279 I 218 222 224 228 229 Hammer Ata Bey II 93 95 N Jorga Osmanli Imparatorlugu Tarihi trc Nilufer Epceli Istanbul 2005 I 278 288 295 297 301 Uzuncarsili Osmanli Tarihi I 318 327 330 S Nezihi Aykut Fetret Devri IV Isa Celebi TD sy 44 2008 s 25 36 Mukrimin Halil Yinanc Bayezid I IA II 372 IstinadlarD Kastritsis Bayezid in Ogullari 1402 1413 Osmanli Ic Savasinda Imparatorluk Insasi ve Temsil trc Ayda Arel Istanbul 2010 s 89 119 121 Serefeddin Ali Yezdi Ẓafername nsr Mevlevi M Ilahdad Kalkuta 1888 II 428 479 480 R G de Clavijo Anadolu Orta Asya ve Timur trc Omer Riza Dogrul s nsr Kamil Doruk Istanbul 1993 s 29 E Zachariadou Suleyman Celebi in Rumili and the Ottoman Chronicles Isl LX 2 1983 s 269 284 285