Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İbrahimxəlil xan Cavanşir (1732—12.6.1806) — Qarabağ xanlığının ll xanı.
| İbrahimxəlil xan | |
|---|---|
| İbrahimxəlil xan Sarıcalı-Cavanşir | |
 Rəssam: Rizvan Qarabağlı | |
II Qarabağ xanı | |
| 1759 (yaxud 1763) – 1806 | |
| Əvvəlki | Mehrəli bəy |
| Sonrakı | Mehdiqulu xan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | , |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Şuşa qalasının yaxınlığında |
| Dəfn yeri | Şuşa qalası |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Atası | Pənahəli xan |
| Həyat yoldaşları | Xanımnənə xanım (Cəbrayıllı Nəbi ağanın qızı), Bikə ağa (IV Ümmə xan bacısı), Xurşid bəyim (1743—?) (Şahverdi xan Ziyadoğlu-Qacar qızı), Tuba xanım (?-1806, 12 iyun) Hurizad xanım (Məlik Şahnəzər qızı) |
| Uşaqları | oğlanları: Məhəmmədhəsən ağa, Cavad ağa, Mehdiqulu xan, Əbülfət ağa, Xanlar ağa, Məhəmmədqasım ağa, Əhməd xan, Hüseynqulu ağa, Səfiqulu ağa, Fətəli ağa, Şıxəli ağa, Abbasqulu ağa; qızları: Ağabəyim ağa, Tuti bəyim, Baxşı bəyim, Güllü bəyim, Kiçik bəyim, Əzət bəyim, Gövhər ağa, Şahnisə bəyim, Səltənət bəyim (?-1806, 12 iyun) |
| Ailəsi | Cavanşirlər |
| Dini | Şiə İslam |
| Hərbi xidmət | |
| Mənsubiyyəti | Rusiya imperiyası |
| Rütbəsi | general-leytenant |
İbrahimxəlil xan
İbrahimxəlil xan dövründə Qarabağ xanlığı çox böyük sürətlə inkişaf edirdi. Ağıllı və savadlı adamlar üçün ölkədə hər cür şərait yaradılır və sərbəst fəaliyyət göstərmək imkanı verilirdi. Şuşada elm, mədəniyyət və incəsənət işçilərindən ibarət ziyalı sinfi yaranırdı. Şəhərdə tikinti işləri geniş vüsət almışdı. Şuşa abadlaşır, xan sarayları, yaşayış evləri, qala divarları tikilir, yeni-yeni məktəblər açılırdı.
Dövrünün görkəmli şairi olan Molla Pənah Vaqif İbrahimxəlil xanın dəvətini qəbul edərək Qazaxdan Şuşaya gəlir. Şairliklə yanaşı astronomiya və tətbiqi riyaziyyat elmlərini dərindən bilən Vaqif, Qarabağ xanlığının tarixində müdrik dövlət xadimi, uzaqgörən siyasətçi kimi də şərəfli yer tutur. Sarayda xanın 1-ci vəziri vəzifəsini tutan şair xanlığın xarici, daxili və hərbi siyasətinin təyin edilməsində əsas rol oynayır, tezliklə Qarabağ xanlığı beynəlxalq aləmdə tanınır. Fəqət bu yüksəlişə baxmayaraq Azərbaycan xanlıqlarının başı üzərində müstəqilliyin itirilməsi qorxusu dolaşırdı. İran, Osmanlı və Rusiya imperiyası bu ərazidə üstün mövqe əldə etmək uğrunda mübarizə aparırdılar. Digər tərəfdən qonşu xanlıqların da bir-birinin müstəqilliyinə, ərazi bütövlüyünə qəsd etmək ehtimalı var idi. Ona görə də xanlıqlar güclü dövlətlərdən və qonşu xanlıqlardan özlərinə etibarlı müttəfiqlər axtarırdılar.
Ağa Məhəmməd şah Qacarın Qafqaza yürüşü
Belə bir dövrdə İbrahim xan Gürcüstanla ittifaqa girir və birlikdə Rusiyanın müdafiəsinə nail olmağa çalışır. 1783-cü ildə Gürcüstanın Rusiya tabeçiliyinə keçməsilə əlaqədar bu üçtərəfli ittifaq möhkəmlənmiş olur. 1791-ci ildə Ağa Məhəmməd şah Qacar atası Məhəmmədhəsən xan Qovanlı-Qacarın işlərini davam etdirərək dərhal Azərbaycan ərazisində zəifləmiş mövqelərini qüvvətləndirmək üçün tədbirlər görür. O, tabe olmayan xanlara və feodallara amansız divan tutaraq onları öz hakimiyyətini tanımağa məcbur edir. O, bir zaman xəbər tutur ki, Rusiya tabeliyini qəbul etmiş Gürçu çarı II İrakli Qarabağ və İrəvan xanlıqlarının da belə bir qərar qəbul etməsinə çalışır. Qarabağın Rusiyanın tabeliyinə keçməsi fikrindən dəhşətə gələn Ağa Məhəmməd şah Qacar çox narahat olur. O, 1795-ci ildə 60-minlik bir ordu ilə Qafqaza yürüş edir.
Şahın özünün komandanlıq etdiyi böyük bir ordu hissəsi Qarabağ üzərinə yeriyir və Şuşa qalasını mühasirəyə alır. Hərtərəfli hərbi hazırlıq olmadan qısa müddətdə Şuşanı ələ keçirməyin qeyri-mümkün olduğunu görən Ağa Məhəmməd şah Qacar Tiflis istiqamətində hücuma keçir. O, heç bir çətinlik çəkmədən Tiflisə daxil olub şəhəri darmadağın edir.
1797-ci ildə Ağa Məhəmməd şah Qacar daha böyük bir qüvvə ilə ikinci dəfə Qafqaza yürüş edir. Qacar qoşununun Arazı keçməsini eşidən kimi İbrahimxəlil xan Şimali Azərbaycana qaçıb gizlənir. Aqa Məhəmməd şah Qacar dəbdəbəli şəkildə, bir fateh sifətilə Şuşa qalasına daxil olur. Bir neçə gün sonra iyun ayının 5-də saray məmurları Ağa Məhəmməd şahı gecə öz iqamətkahında qətlə yetirirlər. Bu əhvalatı eşidən İbrahimxəlil xan Şuşaya qayıdıb şahın cəsədini böyük ehtiram ilə Tehrana yola salır. Beləliklə Azərbaycan xanlıqlarını birləşdirmək Ağa Məhəmməd şaha nəsib olmur.
12 iyun 1806-cı ildə İbrahim xan Şuşa yaxınlığındakı Xanbağında 17 nəfər ailə üzvləri ilə birlikdə rus mayoru Lisaneviçin dəstəsi tərəfindən qətlə yetirildi
Oğulları
- Məhəmmədhəsən ağa Sarıcalı-Cavanşir (1755-1806) general-mayor
- Mehdiqulu xan Cavanşir general-mayor
- Talıbxan
- Cavad ağa (1757-1779)
- Xanlar ağa (?-1831)
- Əbülfət xan Tuti (?-1835)
- Məhəmmədqasım ağa
- Əhməd xan
- Hüseynqulu ağa
- Səfiqulu ağa
- Fətəli ağa
- Şıxəli ağa
- Abbasqulu ağa
Qızları
- Ağabəyim ağa (1782-1832) sonra Ağabəyim ağa (Ağabacı) kimi tanındı. Fətəli şah Qovanlı-Qacarla ailə qurmuşdu.
- Tuti bəyim Səlim xan Şəkili ilə ailə qurmuşdu.
- Baxşı bəyim ilə ailə qurmuşdu.
- Güllü bəyim ilə ailə qurmuşdu.
- Kiçik bəyim Hüseynqulu xan Dünbili ilə ailə qurmuşdu.
- Əzət bəyim Əbuturab xan Dünbili ilə ailə qurmuşdu.
- Gövhər ağa (Göbhərnisəbəyim ağa) (1796-1888) öncə Cəfərqulu xan Dünbili ilə, sonra həyat qurmuşdu.
- Şahnisə bəyim evlənmişdi.
- Səltənət bəyim (?-1806)
Törəmələri
- Azərbaycanın görkəmli şairə-qadını Xurşidbanu Natəvannın babasıdır.
- Mehdiqulu xan onun nəticəsidir.
- Xanbikə xanım onun nəticəsidir.
İstinadlar
- Məlik Cəmşidin Yuli təqvimi ilə 1806-cı ilin mayın sonunda (Qriqori təqvimi ilə: 12.07.1806) general-mayor Nesvеtayevə yazdığı məktubda İbrahim xanın öldürülməsi qeyd olunub. Bax: Акты, собранные Кавказской археографической комиссией. Т. III. Тифлис. 1869. С. 329-330. — № 600.
- Ф.М.Абасов. Гарабагское ханство, стр.: 126, Баку, 2007. ханство[ölü keçid]
- http://www.karabakh-doc.azerall.info/ru/isegod/isg030az-2.php 2013-04-06 at the Wayback Machine. www.karabakh-doc.azerall.info
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- . "Virtual Qarabağ" İKT Mərkəzinin rəsmi portalı (az.). virtualkarabakh.az. 2013. 2017-12-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-14.
| SƏLƏF Pənahəli xan |  | İbrahim xan Cavanşirlər | | XƏLƏF Mehdiqulu xan |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ibrahimxelil xan Cavansir 1732 12 6 1806 Qarabag xanliginin ll xani Ibrahimxelil xanIbrahimxelil xan Saricali CavansirRessam Rizvan QarabagliII Qarabag xani1759 yaxud 1763 1806EvvelkiMehreli beySonrakiMehdiqulu xanSexsi melumatlarDogum tarixi 1732Dogum yeri Vefat tarixi 12 iyun 1806Vefat yeri Susa qalasinin yaxinligindaDefn yeri Susa qalasiMilliyyeti azerbaycanliFealiyyeti siyasetciAtasi Penaheli xanHeyat yoldaslari Xanimnene xanim Cebrayilli Nebi aganin qizi Bike aga IV Umme xan bacisi Xursid beyim 1743 Sahverdi xan Ziyadoglu Qacar qizi Tuba xanim 1806 12 iyun Hurizad xanim Melik Sahnezer qizi Usaqlari oglanlari Mehemmedhesen aga Cavad aga Mehdiqulu xan Ebulfet aga Xanlar aga Mehemmedqasim aga Ehmed xan Huseynqulu aga Sefiqulu aga Feteli aga Sixeli aga Abbasqulu aga qizlari Agabeyim aga Tuti beyim Baxsi beyim Gullu beyim Kicik beyim Ezet beyim Govher aga Sahnise beyim Seltenet beyim 1806 12 iyun Ailesi CavansirlerDini Sie IslamHerbi xidmetMensubiyyeti Rusiya imperiyasiRutbesi general leytenantIbrahimxelil xanIbrahimxelil xan dovrunde Qarabag xanligi cox boyuk suretle inkisaf edirdi Agilli ve savadli adamlar ucun olkede her cur serait yaradilir ve serbest fealiyyet gostermek imkani verilirdi Susada elm medeniyyet ve incesenet iscilerinden ibaret ziyali sinfi yaranirdi Seherde tikinti isleri genis vuset almisdi Susa abadlasir xan saraylari yasayis evleri qala divarlari tikilir yeni yeni mektebler acilirdi Dovrunun gorkemli sairi olan Molla Penah Vaqif Ibrahimxelil xanin devetini qebul ederek Qazaxdan Susaya gelir Sairlikle yanasi astronomiya ve tetbiqi riyaziyyat elmlerini derinden bilen Vaqif Qarabag xanliginin tarixinde mudrik dovlet xadimi uzaqgoren siyasetci kimi de serefli yer tutur Sarayda xanin 1 ci veziri vezifesini tutan sair xanligin xarici daxili ve herbi siyasetinin teyin edilmesinde esas rol oynayir tezlikle Qarabag xanligi beynelxalq alemde taninir Feqet bu yukselise baxmayaraq Azerbaycan xanliqlarinin basi uzerinde musteqilliyin itirilmesi qorxusu dolasirdi Iran Osmanli ve Rusiya imperiyasi bu erazide ustun movqe elde etmek ugrunda mubarize aparirdilar Diger terefden qonsu xanliqlarin da bir birinin musteqilliyine erazi butovluyune qesd etmek ehtimali var idi Ona gore de xanliqlar guclu dovletlerden ve qonsu xanliqlardan ozlerine etibarli muttefiqler axtarirdilar Aga Mehemmed sah Qacarin Qafqaza yurusuBele bir dovrde Ibrahim xan Gurcustanla ittifaqa girir ve birlikde Rusiyanin mudafiesine nail olmaga calisir 1783 cu ilde Gurcustanin Rusiya tabeciliyine kecmesile elaqedar bu ucterefli ittifaq mohkemlenmis olur 1791 ci ilde Aga Mehemmed sah Qacar atasi Mehemmedhesen xan Qovanli Qacarin islerini davam etdirerek derhal Azerbaycan erazisinde zeiflemis movqelerini quvvetlendirmek ucun tedbirler gorur O tabe olmayan xanlara ve feodallara amansiz divan tutaraq onlari oz hakimiyyetini tanimaga mecbur edir O bir zaman xeber tutur ki Rusiya tabeliyini qebul etmis Gurcu cari II Irakli Qarabag ve Irevan xanliqlarinin da bele bir qerar qebul etmesine calisir Qarabagin Rusiyanin tabeliyine kecmesi fikrinden dehsete gelen Aga Mehemmed sah Qacar cox narahat olur O 1795 ci ilde 60 minlik bir ordu ile Qafqaza yurus edir Sahin ozunun komandanliq etdiyi boyuk bir ordu hissesi Qarabag uzerine yeriyir ve Susa qalasini muhasireye alir Herterefli herbi hazirliq olmadan qisa muddetde Susani ele kecirmeyin qeyri mumkun oldugunu goren Aga Mehemmed sah Qacar Tiflis istiqametinde hucuma kecir O hec bir cetinlik cekmeden Tiflise daxil olub seheri darmadagin edir 1797 ci ilde Aga Mehemmed sah Qacar daha boyuk bir quvve ile ikinci defe Qafqaza yurus edir Qacar qosununun Arazi kecmesini esiden kimi Ibrahimxelil xan Simali Azerbaycana qacib gizlenir Aqa Mehemmed sah Qacar debdebeli sekilde bir fateh sifetile Susa qalasina daxil olur Bir nece gun sonra iyun ayinin 5 de saray memurlari Aga Mehemmed sahi gece oz iqametkahinda qetle yetirirler Bu ehvalati esiden Ibrahimxelil xan Susaya qayidib sahin cesedini boyuk ehtiram ile Tehrana yola salir Belelikle Azerbaycan xanliqlarini birlesdirmek Aga Mehemmed saha nesib olmur 12 iyun 1806 ci ilde Ibrahim xan Susa yaxinligindaki Xanbaginda 17 nefer aile uzvleri ile birlikde rus mayoru Lisanevicin destesi terefinden qetle yetirildi Ogullari Mehemmedhesen aga Saricali Cavansir 1755 1806 general mayor Mehdiqulu xan Cavansir general mayor Talibxan Cavad aga 1757 1779 Xanlar aga 1831 Ebulfet xan Tuti 1835 Mehemmedqasim aga Ehmed xan Huseynqulu aga Sefiqulu aga Feteli aga Sixeli aga Abbasqulu aga Qizlari Agabeyim aga 1782 1832 sonra Agabeyim aga Agabaci kimi tanindi Feteli sah Qovanli Qacarla aile qurmusdu Tuti beyim Selim xan Sekili ile aile qurmusdu Baxsi beyim ile aile qurmusdu Gullu beyim ile aile qurmusdu Kicik beyim Huseynqulu xan Dunbili ile aile qurmusdu Ezet beyim Ebuturab xan Dunbili ile aile qurmusdu Govher aga Gobhernisebeyim aga 1796 1888 once Ceferqulu xan Dunbili ile sonra heyat qurmusdu Sahnise beyim evlenmisdi Seltenet beyim 1806 Toremeleri Azerbaycanin gorkemli saire qadini Xursidbanu Natevannin babasidir Mehdiqulu xan onun neticesidir Xanbike xanim onun neticesidir IstinadlarMelik Cemsidin Yuli teqvimi ile 1806 ci ilin mayin sonunda Qriqori teqvimi ile 12 07 1806 general mayor Nesvetayeve yazdigi mektubda Ibrahim xanin oldurulmesi qeyd olunub Bax Akty sobrannye Kavkazskoj arheograficheskoj komissiej T III Tiflis 1869 S 329 330 600 F M Abasov Garabagskoe hanstvo str 126 Baku 2007 hanstvo olu kecid http www karabakh doc azerall info ru isegod isg030az 2 php 2013 04 06 at the Wayback Machine www karabakh doc azerall infoHemcinin baxAzerbaycan xanliqlariXarici kecidler Virtual Qarabag IKT Merkezinin resmi portali az virtualkarabakh az 2013 2017 12 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 10 14 SELEF Penaheli xan Ibrahim xan Cavansirler XELEF Mehdiqulu xan