Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xanlar ağa İbrahimxəlil xan oğlu Sarıcalı-Cavanşir (Qarabağ xanlığı, Şuşa; 1775–1832; Şuşa, Rusiya imperiyası) — Cavanşirlər sülaləsinin üzvü, Qarabağın sonuncu müstəqil xanı olan İbrahimxəlil xanın oğlu, Rusiya İmperator Ordusunun polkovniki.
| Xanlar ağa Sarıcalı-Cavanşir | |
|---|---|
| Xanlar ağa İbrahimxəlil xan oğlu Sarıcalı-Cavanşir | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Şuşa, Qarabağ xanlığı |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Şuşa, Qafqaz canişinliyi |
| Atası | İbrahimxəlil xan |
| Fəaliyyəti | zabit |
Həyatı
1775-ci ildə dünyaya gələn Xanlar ağa Cavanşir İbrahimxəlil xan Cavanşirlə Avar və Məhəmməd Nutsal xan Avarın qızı olan Bikə Xanımın evliliyindən dünyaya gəlmişdir.Qafqazdakı rus ordusunun komandanı olan Pavel Sisianovun 1805-ci ilin noyabrında yazmış olduğu hesabata əsasən həmin zaman 30 yaşı olmuşdur.
Gənc ikən onu böyük qardaşı və xanlığın əsas vəlihədi Məhəmmədhəsən ağa Cavanşirə qarşı istifadə etmək istəsələr də, o, buna qatılmamışdır. 1805-ci ilin may ayında Qarabağ xanlığı ilə Rusiya imperiyası arasında imzalanmış Kürəkçay müqaviləsinə görə xanlıq tam müstəqilliyini itirmiş və Rusiyanın asılılığına keçmişdir. Bundan sonra Sisianovun təklifinə əsasən 1805-ci ilin iyul ayının 8-də Xanlar ağaya Rusiya İmperator Ordusunun polkovniki rütbəsi verilmişdir.
Rusiya və Qacar imperiyaları arasında gedən birinci müharibənin gedişatında İbrahimxəlil xan Cavanşir 1806-cı ilin 27 may tarixində Xankəndində heç bir səbəb olmadan rus zabiti mayor Lisaneviçin komandanlığındakı dəstə tərəfindən ailəsi ilə birlikdə qətlə yetirildi. Bundan qorxan Xanlar ağa Qacar imperiyasına qaçdı. Bir qədər sonra Qafqaza yeni təyin edilən rus komandanı İvan Qudoviçdən qardaşı Mehdiqulu xan Cavanşirin xahişindən sonra vətəninə geri dönməyinə icazə verilmiş, Tiflisə gedərək andını təzələmiş və polkovnik rütbəsi yenidən bərpa edilmişdir. Beləliklə, Xanlar ağanən vətəninə geri dönməsi 1807-ci ilin aprelində baş vermişdir.
Xanlar ağanın 1823-cü ilə qədər Qarabağ xanlığında iki növdə gəliri mövcud idi. Birinci ipək, quru meyvələr, metal məmulatlar, pambıq, kök ağacı və digər ticarət məhsullarının dövriyyəsindən ona verilən gəlir, ikincisi isə xırdabuynuzlu və xırdabuynuzlu mal-qara satışından gələn vergi gəliri idi. Bu gəlirlər 1823-cü ildə Qafqaz hakimi Aleksey Yermolovun əmri ilə birbaşa xəzinəyə tabe etdirildi və xəzinədən Xanlar ağaya pul verilməsinə başlanıldı. Bu pulun məbləği illik 371.44 rubl idi. 1822-ci ildə Qarabağ xanlığının daxili müstəqilliyinin də ləğv edilməsindən sonra Xanlar ağaya irsi mülkiyyətində qalması ilə 10 kənd və oymaq verildi. Onun 1832-ci ildəki ölümündən sonra bu gəlirlər və mülk ögəy qardaşı Əhməd ağa Cavanşirə keçdi.
Xanlar ağa və yaxınlarının mülkiyyətində 20 kənd və oymaq (Lənbəran, Daşbulaq, Kövük, Bazarkənd, Damğalı adlı kəndləri, Hacısamlı, Nəzirli, Cinli və Binələr (Malbinəsi, Qoyunbinəsi) və s.) var idi. Bu kənd və oymaqlarda ümumilikdə 948 ailə yaşayır, onlardan 578 nəfəri vergi ödəyicisi, 370 nəfəri isə qeyriləri idi. Həmçinin bu əhalinin böyük əksəriyyəti - 92 faizi türk-müsəlman, çok kiçik bir hissəsi 79 ailəsi qeyri-türk və ya qeyri-müsəlman idi.
Xanlar ağa 1832-ci ildə vəfat еdib. Xanlar ağanın övladı olmayıb.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Chingizoglu, 2015. səh. 352
- АКАК, 1866. səh. 695—696
- АКАК, 1868. səh. 725—726
- АКАК, 1868. səh. 712—713
- АКАК, 1869. səh. 346
- АКАК, 1874. səh. 856—858
- Qarabağın 1823-cü ildə Aleksey Yermolovun əmri ilə hazırlanmış təsvirinə əsasən. Təsvir ikinci dərəcəli dövlət qulluqçusu Mogilev tərəfindən hazırlanmışdır. Tiflis, Qafqaz canişininn nəşriyyatı, 1866. // State Historical Archive of the Republic of Azerbaijan. f. 24, op. 1, d. 142
Mənbə
Ənvər Çingizoğlu. Cavanşir eli: Sarıcalı oymağı. Bakı: Mütərcim. 2015. 500.
- Chingizoglu, Anvar. Cavanşir eli: Sarıcalı oymağı. Baku. 2015. səh. 351-352.
- Berge, Adolf. Акты, собранные Кавказской археографической комиссией. Tiflis. 1866. səh. 827.
- Berge, Adolf. Акты, собранные Кавказской археографической комиссией. Tiflis. 1868. səh. 1238.
- Berge, Adolf. Акты, собранные Кавказской археографической комиссией. Tiflis. 1869. səh. 767.
- Berge, Adolf. Акты, собранные Кавказской археографической комиссией. Tiflis. 1874. səh. 957.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xanlar aga Ibrahimxelil xan oglu Saricali Cavansir Qarabag xanligi Susa 1775 1832 Susa Rusiya imperiyasi Cavansirler sulalesinin uzvu Qarabagin sonuncu musteqil xani olan Ibrahimxelil xanin oglu Rusiya Imperator Ordusunun polkovniki Xanlar aga Saricali CavansirXanlar aga Ibrahimxelil xan oglu Saricali CavansirDogum tarixi 1775Dogum yeri Susa Qarabag xanligiVefat tarixi 1832Vefat yeri Susa Qafqaz canisinliyiAtasi Ibrahimxelil xanFealiyyeti zabitHeyati1775 ci ilde dunyaya gelen Xanlar aga Cavansir Ibrahimxelil xan Cavansirle Avar ve Mehemmed Nutsal xan Avarin qizi olan Bike Xanimin evliliyinden dunyaya gelmisdir Qafqazdaki rus ordusunun komandani olan Pavel Sisianovun 1805 ci ilin noyabrinda yazmis oldugu hesabata esasen hemin zaman 30 yasi olmusdur Genc iken onu boyuk qardasi ve xanligin esas velihedi Mehemmedhesen aga Cavansire qarsi istifade etmek isteseler de o buna qatilmamisdir 1805 ci ilin may ayinda Qarabag xanligi ile Rusiya imperiyasi arasinda imzalanmis Kurekcay muqavilesine gore xanliq tam musteqilliyini itirmis ve Rusiyanin asililigina kecmisdir Bundan sonra Sisianovun teklifine esasen 1805 ci ilin iyul ayinin 8 de Xanlar agaya Rusiya Imperator Ordusunun polkovniki rutbesi verilmisdir Rusiya ve Qacar imperiyalari arasinda geden birinci muharibenin gedisatinda Ibrahimxelil xan Cavansir 1806 ci ilin 27 may tarixinde Xankendinde hec bir sebeb olmadan rus zabiti mayor Lisanevicin komandanligindaki deste terefinden ailesi ile birlikde qetle yetirildi Bundan qorxan Xanlar aga Qacar imperiyasina qacdi Bir qeder sonra Qafqaza yeni teyin edilen rus komandani Ivan Qudovicden qardasi Mehdiqulu xan Cavansirin xahisinden sonra vetenine geri donmeyine icaze verilmis Tiflise gederek andini tezelemis ve polkovnik rutbesi yeniden berpa edilmisdir Belelikle Xanlar aganen vetenine geri donmesi 1807 ci ilin aprelinde bas vermisdir Xanlar aganin 1823 cu ile qeder Qarabag xanliginda iki novde geliri movcud idi Birinci ipek quru meyveler metal memulatlar pambiq kok agaci ve diger ticaret mehsullarinin dovriyyesinden ona verilen gelir ikincisi ise xirdabuynuzlu ve xirdabuynuzlu mal qara satisindan gelen vergi geliri idi Bu gelirler 1823 cu ilde Qafqaz hakimi Aleksey Yermolovun emri ile birbasa xezineye tabe etdirildi ve xezineden Xanlar agaya pul verilmesine baslanildi Bu pulun meblegi illik 371 44 rubl idi 1822 ci ilde Qarabag xanliginin daxili musteqilliyinin de legv edilmesinden sonra Xanlar agaya irsi mulkiyyetinde qalmasi ile 10 kend ve oymaq verildi Onun 1832 ci ildeki olumunden sonra bu gelirler ve mulk ogey qardasi Ehmed aga Cavansire kecdi Xanlar aga ve yaxinlarinin mulkiyyetinde 20 kend ve oymaq Lenberan Dasbulaq Kovuk Bazarkend Damgali adli kendleri Hacisamli Nezirli Cinli ve Bineler Malbinesi Qoyunbinesi ve s var idi Bu kend ve oymaqlarda umumilikde 948 aile yasayir onlardan 578 neferi vergi odeyicisi 370 neferi ise qeyrileri idi Hemcinin bu ehalinin boyuk ekseriyyeti 92 faizi turk muselman cok kicik bir hissesi 79 ailesi qeyri turk ve ya qeyri muselman idi Xanlar aga 1832 ci ilde vefat edib Xanlar aganin ovladi olmayib Hemcinin baxIbrahimxelil xan CavansirIstinadlarChingizoglu 2015 seh 352 AKAK 1866 seh 695 696 AKAK 1868 seh 725 726 AKAK 1868 seh 712 713 AKAK 1869 seh 346 AKAK 1874 seh 856 858 Qarabagin 1823 cu ilde Aleksey Yermolovun emri ile hazirlanmis tesvirine esasen Tesvir ikinci dereceli dovlet qulluqcusu Mogilev terefinden hazirlanmisdir Tiflis Qafqaz canisininn nesriyyati 1866 State Historical Archive of the Republic of Azerbaijan f 24 op 1 d 142MenbeEnver Cingizoglu Cavansir eli Saricali oymagi Baki Mutercim 2015 500 Chingizoglu Anvar Cavansir eli Saricali oymagi Baku 2015 seh 351 352 Berge Adolf Akty sobrannye Kavkazskoj arheograficheskoj komissiej Tiflis 1866 seh 827 Berge Adolf Akty sobrannye Kavkazskoj arheograficheskoj komissiej Tiflis 1868 seh 1238 Berge Adolf Akty sobrannye Kavkazskoj arheograficheskoj komissiej Tiflis 1869 seh 767 Berge Adolf Akty sobrannye Kavkazskoj arheograficheskoj komissiej Tiflis 1874 seh 957