Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çandarlı Əli Paşa (ö. 18 dekabr 1406) — Osmanlı sultanı Murad Hüdavəndigar, İldırım Bəyazid və Əmir Süleyman Çələbi dönəmlərində baş vəzir olmuş, qazəsgər vəzifəsində xidmət etmiş dövlət xadimi. Çandarlı Əli Paşa klassik İslam qanunlarını, saray yaşayış ədəbini, bürokratiya üsullarını, qulam sistemini, maliyyə metodlarını, azərbaycanlı-iranlı bürokratlarının köməyi ilə tətbiq edərək Osmanlının dövlət idarəsində və saray həyatında islahatlar etmişdi.
| Çandarlı Əli Paşa | |
|---|---|
 Çandarlılar türbəsi, Bursa, İznik (sağda atası Çandarlı Xeyrəddin Paşa, solda Əli Paşa) | |
| Əvvəlki | Çandarlı Xeyrəddin Paşa |
| Sonrakı | İmamzadə Xəlil Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | bilinmir |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Ankara, Osmanlı imperiyası |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Atası | Çandarlı Xeyrəddin Paşa |
| Ailəsi | Çandarlılar |
| Dini | sünni islam |
Həyatı
Sultan Murad dönəmi
Atası Murad Hüdavəndigarın baş vəzirlərindən Çandarlı Xeyrəddin Paşa, anası isə İznik mədrəsəsi müdərrislərindən Tacəddin Kürdinin qızıdır. Doğum tarixi və yeri haqqında məlumat yoxdur. Ancaq mədrəsə təhsili aldığı və üləma zümrəsinə daxil olaraq 1386-cı ildən öncə qazəsgərlik vəzifəsinə təyin edildiyi bilinir.
Murad Hüdavəndigarın Qaramanoğlu Ələddin bəy üzərinə tərtiblədiyi səfərə qatıldı. Ancaq Bursa yaxınlığında ikən atasının vəfatı xəbərini aldı və sultanın əmriylə atasının yerinə baş vəzirliyə gətirildi. Öncə Serezə qayıdaraq atasının cənazəsini İznikə gətirdi və dəfnin ardından Afyonqarahisarda orduyla birlikdə onu gözləyən Murad Hüdavəndigara qatıldı. Qaramanoğlunun sülh təklifini geri çevirdi və göndərilən birlikləri məğlub etdikdən sonra Konya qalasını mühasirəyə aldı. Ancaq Balkan yarımadasında Osmanlılara qarşı ayaqlanmanın güclənməsi və Qaramanoğlunda gəlin olan qızı Nəfisə Xatunun xahişiylə, Murad Hüdavəndigar mühasirəni qaldırdı və Çandarlı Əli Paşayla birlikdə öncə Bursaya, ardından Rumeliyə getdi. Bu əsnada bəylərbəyi da vəzirliyə yüksəlmiş, iki vəziri bir-birindən ayırd etmək məqsədilə Çandarlı Əli Paşaya ilk dəfə vəziriəzəm (birinci vəzir) ünvanı verilmişdir.
Çandarlı Əli Paşa 30 min nəfərlik orduyla Balkan dağlarını aşıb 1388-ci ildə Bolqarıstana daxil oldu və qərbə doğru irəliləyərək Pravadi, Şumnu, Tırnova, Silistrə, Ruse bölgələrini ələ keçirdi. Bunun ardından Bolqar çarı Yambolidə qurulan ordugaha gələrək yenidən Sultan Murada tabe olduğunu bildirdi.
Çandarlı Əli Paşa 10 avqust 1389-cu ildə baş tutan Kosova meydan müharibəsində Osmanlı ordusunun mərkəzində Murad Hüdavəndigarın yanında yer aldı. Tarixi mənbələrdə verilən məlumata görə, döyüş meydanında azlığın çoxluğa qalib gəlməsiylə bağlı ayəti (Bəqərə surəsi 2–249) oxuyaraq əsgərlərin mənəviyyatını gücləndirmiş, ordunun sol cinahının zəifləməsinin ardından Şahzadə Bəyazidlə birllikdə yardıma gedərək şəxsən döyüşmüşdür.
İldırım Bəyazid dönəmi
Bu müharibənin ardından döyüş meydanında şəhid edilən Murad Hüdavəndigarın yerinə taxta çıxan İldırım Bəyazidin səltənətin boyunca vəziriəzəmlik vəzifəsində qaldı. 1391-ci ildə tərtiblənən Konstantinopol mühasirəsində iştirak etdi. 1396-cı ildə Niqbolu döyüşündə Şahzadə Süleymanla birlikdə ordunun sağ cinahında yer aldı. Əmir Teymurun Anadoluya yaxınlaşmasının ardından ona qarşı Bizans imperiyasıyla ittifaq qurulmasında mühüm rol oynadı.
Əmir Süleyman Çələbi dönəmi
1402-ci ildə Ankara müharibəsindəki məğlubiyyətin ardından yeniçəri ağası Həsən ağa, vəzir Murad Paşa və Şahzadə Süleymanla birlikdə qaçaraq Bursaya sığındı. Ardından Mərmərə dənizini keçərək Şahzadə Süleymanla birlikdə Ədirnəyə gəldi.
Şahzadə Süleymanın Bizans imperatoruyla ittifaq qurub taxta çıxmasının ardından vəziriəzəmlik vəzifəsində qaldı və bütün Rumelinin yeni sultana tabe olmasını təmin etdi. Əmir Süleyman Çələbiylə birlikdə Anadoluya keçərək öncə Bursanı, ardından hiyləylə Ankara qalasını ələ keçirdi. Qardaşlar arasındakı mübarizənin gücləndiyi ərəfədə Qaramanoğlu Nəsrəddin bəylə ittifaq quran Çələbi Mehmedə qarşı Əmir Süleyman Çələbini döyüşməyə razı saldı. Ancaq Ankara yaxınlığında döyüş hazırlığı ərəfəsində 18 dekabr 1406-cı ildə vəfat etdi. Cənazəsi İznikə aparılaraq atasının türbəsinə dəfn edildi.
İstinadlar
- İnalcık, 2011. səh. 121
Ədəbiyyat
- Âşıkpaşazâde, Târih, s. 67–78, 188.
- Neşrî, Cihannümâ (Unat), I, 221 vd., 290–292, 330; II, 479.
- Halil İnalcık (2011). Has-Bağçede ʿAyş u Tarab: Nedimler, Şairler, Mutribler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Hoca Sâdeddin, Tâcü’t-tevârîh, I, 103, 105, 118, 148–149, 169, 235, 241–243.
- Âlî, Künhü’l-ahbâr, İstanbul 1277, V, 74, 135, 158, 160.
- Hammer (Atâ Bey), I, 239, 286; II, 99–100.
- İ. Hakkı Uzunçarşılı, Çandarlı Vezir Ailesi, Ankara 1986, s. 31–45.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Candarli Eli Pasa o 18 dekabr 1406 Osmanli sultani Murad Hudavendigar Ildirim Beyazid ve Emir Suleyman Celebi donemlerinde bas vezir olmus qazesger vezifesinde xidmet etmis dovlet xadimi Candarli Eli Pasa klassik Islam qanunlarini saray yasayis edebini burokratiya usullarini qulam sistemini maliyye metodlarini azerbaycanli iranli burokratlarinin komeyi ile tetbiq ederek Osmanlinin dovlet idaresinde ve saray heyatinda islahatlar etmisdi Candarli Eli PasaCandarlilar turbesi Bursa Iznik sagda atasi Candarli Xeyreddin Pasa solda Eli Pasa Osmanli bas veziriEvvelkiCandarli Xeyreddin PasaSonrakiImamzade Xelil PasaSexsi melumatlarDogum tarixi bilinmirDogum yeri Osmanli imperiyasiVefat tarixi 18 dekabr 1406Vefat yeri Ankara Osmanli imperiyasiFealiyyeti siyasetciAtasi Candarli Xeyreddin PasaAilesi CandarlilarDini sunni islamHeyatiSultan Murad donemi Atasi Murad Hudavendigarin bas vezirlerinden Candarli Xeyreddin Pasa anasi ise Iznik medresesi muderrislerinden Taceddin Kurdinin qizidir Dogum tarixi ve yeri haqqinda melumat yoxdur Ancaq medrese tehsili aldigi ve ulema zumresine daxil olaraq 1386 ci ilden once qazesgerlik vezifesine teyin edildiyi bilinir Murad Hudavendigarin Qaramanoglu Eleddin bey uzerine tertiblediyi sefere qatildi Ancaq Bursa yaxinliginda iken atasinin vefati xeberini aldi ve sultanin emriyle atasinin yerine bas vezirliye getirildi Once Sereze qayidaraq atasinin cenazesini Iznike getirdi ve defnin ardindan Afyonqarahisarda orduyla birlikde onu gozleyen Murad Hudavendigara qatildi Qaramanoglunun sulh teklifini geri cevirdi ve gonderilen birlikleri meglub etdikden sonra Konya qalasini muhasireye aldi Ancaq Balkan yarimadasinda Osmanlilara qarsi ayaqlanmanin guclenmesi ve Qaramanoglunda gelin olan qizi Nefise Xatunun xahisiyle Murad Hudavendigar muhasireni qaldirdi ve Candarli Eli Pasayla birlikde once Bursaya ardindan Rumeliye getdi Bu esnada beylerbeyi da vezirliye yukselmis iki veziri bir birinden ayird etmek meqsedile Candarli Eli Pasaya ilk defe veziriezem birinci vezir unvani verilmisdir Candarli Eli Pasa 30 min neferlik orduyla Balkan daglarini asib 1388 ci ilde Bolqaristana daxil oldu ve qerbe dogru irelileyerek Pravadi Sumnu Tirnova Silistre Ruse bolgelerini ele kecirdi Bunun ardindan Bolqar cari Yambolide qurulan ordugaha gelerek yeniden Sultan Murada tabe oldugunu bildirdi Candarli Eli Pasa 10 avqust 1389 cu ilde bas tutan Kosova meydan muharibesinde Osmanli ordusunun merkezinde Murad Hudavendigarin yaninda yer aldi Tarixi menbelerde verilen melumata gore doyus meydaninda azligin coxluga qalib gelmesiyle bagli ayeti Beqere suresi 2 249 oxuyaraq esgerlerin meneviyyatini guclendirmis ordunun sol cinahinin zeiflemesinin ardindan Sahzade Beyazidle birllikde yardima gederek sexsen doyusmusdur Ildirim Beyazid donemi Bu muharibenin ardindan doyus meydaninda sehid edilen Murad Hudavendigarin yerine taxta cixan Ildirim Beyazidin seltenetin boyunca veziriezemlik vezifesinde qaldi 1391 ci ilde tertiblenen Konstantinopol muhasiresinde istirak etdi 1396 ci ilde Niqbolu doyusunde Sahzade Suleymanla birlikde ordunun sag cinahinda yer aldi Emir Teymurun Anadoluya yaxinlasmasinin ardindan ona qarsi Bizans imperiyasiyla ittifaq qurulmasinda muhum rol oynadi Emir Suleyman Celebi donemi 1402 ci ilde Ankara muharibesindeki meglubiyyetin ardindan yeniceri agasi Hesen aga vezir Murad Pasa ve Sahzade Suleymanla birlikde qacaraq Bursaya sigindi Ardindan Mermere denizini kecerek Sahzade Suleymanla birlikde Edirneye geldi Sahzade Suleymanin Bizans imperatoruyla ittifaq qurub taxta cixmasinin ardindan veziriezemlik vezifesinde qaldi ve butun Rumelinin yeni sultana tabe olmasini temin etdi Emir Suleyman Celebiyle birlikde Anadoluya kecerek once Bursani ardindan hiyleyle Ankara qalasini ele kecirdi Qardaslar arasindaki mubarizenin guclendiyi erefede Qaramanoglu Nesreddin beyle ittifaq quran Celebi Mehmede qarsi Emir Suleyman Celebini doyusmeye razi saldi Ancaq Ankara yaxinliginda doyus hazirligi erefesinde 18 dekabr 1406 ci ilde vefat etdi Cenazesi Iznike aparilaraq atasinin turbesine defn edildi IstinadlarInalcik 2011 seh 121EdebiyyatAsikpasazade Tarih s 67 78 188 Nesri Cihannuma Unat I 221 vd 290 292 330 II 479 Halil Inalcik 2011 Has Bagcede ʿAys u Tarab Nedimler Sairler Mutribler Istanbul Turkiye Is Bankasi Kultur Yayinlari Hoca Sadeddin Tacu t tevarih I 103 105 118 148 149 169 235 241 243 Ali Kunhu l ahbar Istanbul 1277 V 74 135 158 160 Hammer Ata Bey I 239 286 II 99 100 I Hakki Uzuncarsili Candarli Vezir Ailesi Ankara 1986 s 31 45