Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Min bir gecə — 1979-cu ildə yazılmış iki hissəli balet. Baletin musiqisi Fikrət Əmirov, librettosu isə "Min bir gecə" nağılları əsasında Maqsud və Rüstəm İbrahimbəyovlar tərəfindən yazılmışdır. Baletin premyerası 1979-cu ildə Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrında baş tutumuşdur.
| Min Bir Gecə | |
|---|---|
 "Min bir gecə" baletinin Bakı afişası | |
| Tipi | klassik |
| Bəstəkar | Fikrət Əmirov |
| Librettist | Maqsud İbrahimbəyov Rüstəm İbrahimbəyov |
| Xoreoqraf | Nailə Nəzirova |
| Janr | balet |
| Yaradılıb | Min bir gecə nağılları əsasında |
| Premyera | |
| Orijinal ifaçılar | Tamilla Şirəliyeva İ. Nizaməddinova |
| Rəssam | Toğrul Nərimanbəyov |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ərəb nağılları əsasında yazılmış baletdə musiqi, xoreoqrafiya, libretto və bədii tərtibat üzvi vəhdətdədir. Valehedici melodiyalar, rəngarəng harmonik dil və orkestrləşdirmə, səmimi lirika səhnələri ilə xalq səhnələri və məişət lövhələrinin növbələşməsi "Min bir gecə" baletinin əsas xüsusiyyətləridir. Baletdə əsas diqqətçəkən məqamlardan biri də, tembr dramaturgiyasında qadın səsinin istifadə edilməsidir. Baletin əvvəlində orkestrın incə, cazibədar axıcı intonasoyaları fonunda səslənən qadın xoru kədərli olsa da, işıqlı arzulara və sədaqətə inamı əks etdirir.
“Min bir gecə” dərin fəlsəfi tamaşadır. Bu, qadına, onun məhəbbətinə və müdrikliyinə himndir. Çox mürəkkəb və dərin ideyaların rəqslə ifadə olunması bəstəkarın bu janrda ən böyük nailiyyətidir.
Tarixi
Mənbə və mövzular
F. Əmirov baletinin əsas qayəsini qədim tarixə malik olan “Min bir gecə” nağılları, qəddar Şəhriyar və müdrik Şəhrizadə, Şərq qadınının zəkası, igidliyi və xeyirxahlığı, bütün bu cəhətlərin gücü ilə qalibiyyətə nail olması təşkil edir. Baltedə bir çox münasqişələr, təzadlıq məqamlar baş verir. Tamaşanın emosional palitrası çox zəngindir: burada qəddarlıq və zəriflik, nifrət və məhəbbət, ölüm və şənlik qarşılaşır.
Libretto müəllifləri olan Maqsud və Rüstəm İbrahimbəyovlar nağılın əsas qayəsini götürərək, əsasən fəlsəfi məğzi açmağa nail olmuşlar. Buna görə də burada qırmızı xəttlə keçən mövzu xeyirlə şərin mübarizəsi və mərhəmətin təntənəsidir. Orijinal nağıllar toplusu ilə müqayisədə baletdə nağıllar və personajların sayı ixtisar edilmişdir. Əsas etibarilə nağıldan başlanğıc ekspozisiya, zavyazka, final, həm də müstəqil surətdə mövzud olan üç nağıldan istifadə olunmuşdur. İstifadə edilmiş nağıllar “Sindibad və sehrli zümrüd quşu”, "Ələddin və gözəl Budur”, "Əlibaba və qırx quldur” haqqında nağıllardır.
Fikrət Əmirovun “Min bir gecə” əsəri Azərbaycan baleti tarixində yeni mərhələ açmışdır. Belə ki, bu əsərdə çoxpərdəli tamaşa və kiçik formalı baletlərin ənənələri birləşir. Bəstəkar, balet janrında yazarkən artıq kamil bir simfonist idi. Onun yaradıcılığında, ümumiyyətlə, simfonik təfəkkür tərzi şərq mədəniyyəti ənənələrindən bəhrələnərək formalaşmışdı. Çox koloritli və parlaq bir əsər olan “Min bir gecə” baletində dərin fəlsəfi konsepsiya, müəllif düşüncəsinin dəqiqliyi və məntiqi ən diqqətçəkən bir məqamdır. Şərq xalqlarının nadir abidəsi üzrə yaranan bu əsərin konsepsiyasından baletin dramaturgiyası doğulur. Yəni burada iki aləm mövcuddur: real və nağıl dünyası. F. Əmirov bu baletdə klassik formalardan istifadə edərək, onları tam melodik və ritm-intonasiya komplekslərində əlaqələndirir.
Balet musiqisinin müəllifi olan Fikrət Əmirov müsahibəsində bildirir ki,
 | Orta əsər ərəb ədəbiyyatının bu görkəmli abidəsinin fəlsəfi müdrikliyi, humanist fikirləri, xəlqiliyi məni balet yaratmağa ruhlandırmışdır. Tamaşa qadına, onun müdrikliyinə, mənəvi gözəlliyinə mədhiyyə kimi düşünülmüşdür. Əlbəttə, “Min bir gecə” nağıllarındakı bütün rəvayətləri bir əsərə sığışdırmaq mümkün deyildir. Bu problemin həllində librettonun müəllifləri Maqsud və Rüstəm İbrahimbəyov qardaşlarının böyük xidməti vardır. Onlar çox maraqlı dramaturji material təklif etmişlər. Tamaşada musiqinin və plastikanın dili ilə bu nağıllar xəzinəsinin ən qiymətli inciləri, qadınların zəkasını, xeyrxahlığını, məhəbbətdə sədaqətini əks etdirən incilər cilvələnmişdir. |  |
Yazılması
Min bir gecə baleti Fikrət Əmirovun yaradıcılığında xüsusi mərhələ təşkil edir. Adətən əsərlərinin bədii məzmununu xalqa yaxın olan mövzulardan götürən Fikrət Əmirov Min bir gecə baletini yazarkən də ənənəsin sadiq qalaraq xalqın çox sevdiyi nağıllara müraciət etmişdir. S. Təhmiraqızı qeyd edir ki, “bəstəkar bu epik janrın dili ilə sanki öz düşüncələrini, məhəbbət və sədaqət ideyalarını tərənnüm edir.” F. Əmirov “Min bir gecə” ərəb nağıllarının süjetinə müraciət etməsinin səbəbləri haqqında müsahibələrinin birində belə açıqlama verirdi:
| | Min bir gecə mövzusu məni uzun illər idi ki, rahat qoymurdu. Şərqin böyük həyat eşqi, yüksək məhəbbət duyğuları ilə yoğrulmuş, müdrik fikirlərlə zəngin olan bu ölməz sənət abidəsi çox sənətkara ilham vermiş və şübhəsiz ki, bundan sonra da ilham verəcəkdir. | |
Dünya folklorunun ən qiymətli incilərindən biri olan “Min bir gecə” ərəb nağılları süjetinin xoreoqrafik təcəssümü F. Əmirovdan bir bəstəkar kimi yüksək ustalıq və yaradıcılıq cəsarəti tələb edirdi. Çünki, Əmirovdan əvvəl dünya musiqi tarixində özünəməxsus yeri olan məşhur rus bəstəkarı N. A. Rimski-Korsakov və fransız bəstəkarı M. Ravel də “Min bir gecə” mövzularına müraciət edərək məşhur əsərlər yaratmışdılar.
Ümumilikdə Şərq mövzusu həmişə F. Əmirovu maraqlandırmışdır. H. Cavidin “Şeyx Sənan” dramına musiqi, Elmira Nəzirova ilə müştərək yazdığı “”, Yaxın Şərqin böyük şairləri Sədi və Hafizin yaradıcılığından ilhamlanaraq yazdığı “Gülüstan-Bayatı-Şiraz” simfonik muğamından sonra “Min bir gecə” baleti bəstəkarın ərəb dünyası, ərəb mədəniyyətinə münasibətinin daha bir təcəssümü olmuşdur.
Balet üzərində işə başlamazdan əvvəl bəstəkar İran, İraq, Türkiyə, Misir, Suriya, Mərakeş və Hindistana səyahət etmiş, ümumşərq mədəniyyəti ilə sıx təmasda olmuşdur. Bu ölkələrə səfərləri zamanı, Əmirov şifahi ənənəli peşəkar musiqidə bir sıra müştərək cəhətləri hiss etmişdir. Əmirovun xüsusən ərəb musiqisi ilə daimi təması Azərbaycan xal musiqisi və şərq xalqlarının musiqisi arasında oxşarlıqları dərk edə bilməsinə təkan vermişdir.
F. Əmirov tərəfindən “Min bir gecə” nağıllarının seçilməsi bir sıra amillərlə şərtlənir ki, onlar arasında da ilk növbədə bəstəkarın özünün şərq nağıllarına məhəbbəti və ərəb ölkələrinin musiqisindən toplanan materiallar əsas şərtlərdəndir. Bəstəkar bu mövzuya müraciət etməsinin səbəbini belə açıqlayır:
| | Mən öz qarşımda digər yaradıcılıq məsələlərini qoymuşdum. Bir çox şərq xalqlarının mədəniyyəti ilə yaxından təmasda olan azərbaycanlı bəstəkarın süurunda rəsm edilən “şərq-ərəb” musiqisi yazırdım. Buna görə də baletdə ilkin mənbə kimi bu və ya digər konkret ərəb melodiyaları axtarmağın mənası yoxdur. | |
Yaradıcılığında gərgin təzadları, ekspressiv və emosional qarşılaşdırmaları çox sevən F. Əmirov, “Min bir gecə”də də həmin məziyyətləri istifadə edir. R. Zöhrabovun fikrincə, “Baletin musiqisində əsas etibarilə üç təbii keyfiyyət diqqəti daha çox cəlb edir: obrazlı plastika, parlaq melodik dil; xarakter və hərəkətlərin təbiətindən, xalq rəqs musiqisi elementlərindən doğan ritmika; musiqisinin rəng və çalarlarını səciyyələndirən koloritlik. Bütün bunları bəstəkar “nömrəli” sistemdən uzaqlaşaraq simfonik inkişafı böyük, müfəssəl səhnələrdə təzahür etdirir.”
Musiqisi
| Fikrət Əmirovun baletləri |
|---|
 Şur (1968) |
Min bir gecə baleti giriş və iki pərdədən ibarətdir. Bu iki pərdə öz mahiyyəti etibarilə kəskin təzad təşkil edir. Artıq orkestrın ilk xanələri sanki dinləyicini sehrli nağıllar aləminə aparır. Arfa və royalın yüksək registrdə zərb alətləri ilə birləşməsi gözəl bir ahəng yaradır.
Bu fonda baletin aparıcı mövzularından biri – məhəbbət mövzusu yaranır. Bu mövzu əsərdə etik başlanğıcın tərənnümü kimi böyük obraz – emosional məna kəsb edir. Məhəbbət mövzusu bütün kompozisiyanı əhatə edir. Onun yaranışı müxtəlif obraz mərhələlərini keçən, hər dəfə emosional gərginliyin ən yüksək pilləsində meydana çıxan vahid intonasiyanın registr variasiyası üzərində qurulur. Başlanğıc musiqi fikrinin intonasiya inkişafında belə mərhələlik muğam dramaturgiyasından irəli gəlir. Girişdə bu mövzu lirik tonlarla boyanır, səhnə arxasında qadın xoru ona qoşulan zaman həyəcanlı əhvali-ruhiyyə kəsb edir. Birinci pərdənin sonunda Şəhrizad Şəhriyarla görüşərkən bu mövzu çox geniş səslənir. Balet boyu məhəbbət mövzusu onun qarşısını kəsən bütün maneələri dəf edir. Finalda bu mövzu tam surətdə orkestrdə hakim mövqe tutur, lad, emosional baxımdan yeniləşir və qabiliyyyətli, təntənəli Do-majorda səslənir. Musiqişünas V. Şərifova-Əlixanova məhəbbət mövzusunu belə səciyyələndirir: “Bu mövzu, eyni zamanda baletin epiqrafı olub, sanki obraz məzmununu müəyyən edən emosional kamerondur.”
Girişdə diqqət çəkən məqamlardan biri qadın xorunun ifa etdiyi vokalizin əlavə edilməsidir. Bu səs bir tərəfdən möcüzəli nağıl aləminin sədası, digər tərəfdən uzaq keçmişin əks-sədasıdır. Xüsusən səsin baletə əlavə edilməsi bir neçə amillə bağlıdır. Bir tərəfdən bu üsul bəstəkar üçün tipikdir. Belə ki, F. Əmirov “Gülüstan-Bayatı-Şiraz” simfonik muğamında və “Nəsimi dastanı” baletində də insan səsindən istifadə etmişdir.“Nəsimi dastanı”nda bu, həm qiraətçinin səsi, həm qadın xoru, həm də lirik-dramatik tenordur. Bu əsərində bəstəkar səsi dramaturji baxımdan ən mühüm anlarda istifadə edir.
Dramatik kulminasiyalar, gərgin səhnələr zamanı bəstəkarın sopranonu və xorun səslənməsini baletə əlavə etməsi müəyyən vəziyyət və şərait zamanl inandırıcı, təbii qavranılır. Hər dəfə onun səslənməsi məhz xoreoqrafiyanın inkişafına gərgin emosional vəziyyət aşılayır.
“Min bir gecə” baletində qadın səsinin istifadə edilməsi müəyyən məna daşıyır. Qadın Şərq poeziyasında yüksək gözəllik və ülviliyin timsalıdır. Burada Şəhrizad belə bir anlamda təcəssüm olunur. Vokalizin mövzusu balet boyu daha iki dəfə səslənir. Birinci dəfə “Ölümə məhkum olunan qadınların qüssə və kədəri”ni xor ifadə edir. Sonra isə “Şəhriyar və Şəhrizadın dueti” səhnəsində solo qadın səsi səslənir.
Birinci pərdə əsasən təzadlar üzərində qurulur. Şəhriyar və Nuridənin səhnəyə gəlişinin əvvəlində zərb alətlərinin tembri səslənir. Bu lirik səhnə kantilen melodiya üzərində qurulur. Sonrakı səhnə olan “Orgiya” böyük simfonik inkişafa malik olan bir lövhədir. Burada mövzular qısa motivlərdən, kəskin sinkopalı ritmlərdən qurulur. Mövzular üst-üstə qoyularaq , ostinat ritmik formula, cəld passajlara çevrilir. Qəfildən Şəhriyar peyda olur, onun monoloqu aldanmış insanın əzablarını açır. Qəhrəmanın ruhi vəziyyətini cahargah ladının intonasiyaları ifadə edir. Şəhriyarın qəddar qərarının rəmzi olan “Cəlladların rəqsi”ndən sonra qadınların kədərli unison xoru səslənir. Onların oxuması “Mərsiyə” üzərində qurulur.
Şəhrizadın qəfil gəlişi məhəbbət mövzusunun fonunda baş verir. Valtornaların kəskin dissonans akkordu Şəhrizadın inadkar sədası kimi səslənir. Bu səhnə ilə birinci pərdə tamamlanır.
Birinci pərdə ənənəci balet formalarından finala doğru məqsədəuyğun şəkildə yönəlir, musiqi və süjet inkişafı ilə bağlanır. Baletin ikinci pərdəsi isə Şəhrizadın üç nağılından olan süita kimi qurulur. Süita formasında qurulmasına baxmayaraq burada da simfonikləşmə əsasdır. Üç nağıl isə “balet daxilində balet” kimi qavranılır.
Birinci pərdənin personajları olan Şəhriyar, Şəhrizadə, cəlladlar, gecəni rəmsil edən parıltılı göy geyimdə olan qadınlar ikinci pərdədə də iştirak edirlər. Bu personajlar baletdə bütövlük və tamlıq yaradaraq, diversiment xüsusiyyətini aradan götürürlər.
İkinci pərdədəki hər üç nağıla giriş cənub gecəsinin təsviridir. Hər nağılı sonluğu isə cəlladların ritmi və Şəhrizadı öldürməyə hazırlaşan Şəhriyarın qəzəbi ilə tamamlanır. Nağılların musiqisi çox obrazlı, proqramlıdır. Burada təbiət lövhələri, fantastik varlıqlar, dəniz sahili, quldurların rəqi, məhəbbət səhnələri və sair verilir. Nağılların musiqisi təsviri xarakter daşıyır, burada ənənəvi quruluşdan çox improvizəli ifadə üslubu əsasdır. Ümumiyyətlə, ikinci pərdədə əsas etibarilə qısa motivlərin çoxçeşidli dəyişilmələri tətbiq olunur. Bəstəkar bir ritm-intonasiya toxumundan bir çox variantlar yaradır.
Baletin ikinci pərdəsindəki üç nağıl özündə böyük məna yükü daşıyır. Buradakı nağıllar Şəhriyarın mənəviyyatındakı dəyişilmələrin təkamülünü bilavasitə hazırlayır. Məhz bu nağıllardakı xeyirin şərə qalib gəlməsi ideyası Şəhriyarı daxilən təkmilləşdirir və qəddar hökmdarın qəlbində məhəbbət və ədalət duyğusu bərqərar olur. Buna görə də baletin sonunda Şəhriyarla Şəhrizadın lirik dueti çox emosional səslənir. Şəhrizad öz müdrikliyi, zəkası və iradəsinin gücü ilə Şəhriyara qalib gəlir. Bədii məzmun musiqi dilində də öz dolğun ifadəsini tapır.
İnstrumentasiya
Baletin süjeti ilə bağlı olaraq bəstəkar, Yaxın Şərq bölgəsinin musiqisinin koloritini baletdə böyük ustalıqla yaradır. Burada zərb alətləri qrupuna geniş yer verilir. Belə ki, baletdə ənənəvi zərb alətləri ilə yanaşı, spesifik və nadir alətlərdən də istifadə edilir. Hətta elə səhnələr vardır ki, bəstəkar yalnız zərb alətlərini tətbiq edir.
Partiturada rast gəlinən ənənəvi olmayan 8/8, 10/8, 12/8 metrik sistemləri Yaxın Şərq xalqlarının musiqi təfəkkürü üçün səciyyəvi olub, orkestr palitrasına xüsusi rəngarənglik verir. Bəstəkar, Şərq xalqlarının musiqi folklorunun gözəlliyinə aludə olmaqla bərabər, son dərəcə zəngin ritmlər arayıb taparaq bunları musiqidə canlandırmışdır. F. Əmirov bu ritmləri həm orkestrdə, həm də ayrı-ayrı zərb alətlərində - nağarada, vibrafonda, litavrlarda, cənglərdə solo kimi istifadə etmişdir.
Səhnə dizaynı və xoreoqrafiya
“Min bir gecə” baleti nağıl-romantik baletdir. Tamaşanın rəssamı Toğrul Nərimanbəyov baletə gözəl tərtibat vermiş, parlaq rəng effektləri, dolğun boyalardan istifadə etmişdir. Təmkinli və eyni zamanda tutqun boyaların verilməsi, cəzaya məhkum edilən qadınların geyimləri, hətta Şəhriyarın geyiminin tamaşanın əvvəlində tutqun, sona doğru isə işıqlı rəngdə verilməsi müəyyən rəmzi məna daşıyır.
Təhmiraqızı qeyd edir ki, “tamaşanın çox qeyri-adi tərtibatı rənglərin simfoniyası adlandırıla bilər.” Rəssamın istifadə etdiyi təkrarolunmaz çalarlar tamaşaçını sehr və nağıl aləminə aparır. Rəssam palitrasında gözqamaşdırıcı parlaqlıq və yumşaq zəriflik effektləri ilə qane olmur. O, süjetin ardınca gedərək, rənglər qammasını yaradır. Tərtibatın parlaq, major tonlarında verilən palitrası nağılın ruhu ilə həmahəngdir.
Tamaşanın xoreoqrafiyasında klassik, milli və kütləvi rəqslərlə yanaşı, həm də oyun epizodları, akrobatika elementləri də verilir. Baletdə musiqi dili baxımından diqqət çəkən iki məqam vardır: birincisi, əsər boyu ritm hakimdir. Ritm, demək olar ki, tamaşanın musiqisinin səthi üzərində dyanır. Ritmik formulu ilk dəfə Oxatanların rəqsində meydana çıxır, sonra Cəlladların rəqsi, Şəhriyarın monoloqu və kütləvi rəqslərdə də eşidilir. Saray mühiti üçün ənənəvi olan bütün musiqi parçalarında daim bu ritm saxlanılır.
Şəhriyarın monoloqunda “dartılan” sekund intonasiyaları üstünlük təşkil edir. Bu intonasiyalar artıq girişdə Şəhrizadın mövzusunun müşayiətində sezilir, Şəhriyarın monoloqunda qeyd olunur və həmişə obrazı müşayiət edir. Hadisələrin gedişatında sekunda intonasiyaları, hətta Şəhriyarın arvadı – Nuridənin partiyasına da nüfuz edir.
F. Əmirov nağıl personajlarının ritm simasında – jestlərində, mimikalarında, yerişlərində, söhbət zamanı əllərinin plastikasında və sair vəziyyətlərdə, “ritmin musiqisini” və yaxud, “ritmik melodiyanı" axtarıb tapa bilmişdir. Bütün bunlar isə musiqili-xoreoqrafik tamaşanın əsas amili sayılır. Müəllif Şəhrizadın nağıllarını bir növ musiqi və rəqs dilinə “tərcümə” etmişdir.
Rollar
- Şəhrizadə
- Şəhriyar
- Nuridə, Şəhriyarın həyat yoldaşı
- Qız
- Dənizçi Sindibad
- Gözəl Budur
- Qəddar cadugər
- Cin
- Qırx quldurun qoçu başçısı
- Cəlladlar, oxatanlar, xalq, quldurlar
Şəhrizadə
Şəhrizadə ağıl və müdrikliyi özündə birləşdirməklə, həm də sədaqətli və gözəldir. Buna baxmayaraq o, xəyanətlə üzləşmiş və qəlbi qəzəblə dolmuş rəhmsiz şahla qarşılaşır. Özündən əvvəl şahın minlərlə günahsız gənc qızın ölümünə səbəb olduğunu öyrənən Şəhrizadə həyatı ilə risk edərək bu ədalətsiz qırğına son qoymağa qərar verir.
Şahla razılaşan Şəhrizadə yalnız danışacağı nağılın bitməsindən sonra qibəti ilə üzləşməyə razılaşır. Beləcə şahı 1001 gecə davam edən nağıllar aləminə aparan Şəhrizadə nağıl qəhrəmanları vasitəsiylə şahın qəddar qəlbində inam və sevgi oyandırmağa nail olur. Beləcə həm özünü həm də bütün qadınları xilas edir.
Şəhriyar
Gənc və əzəmətli şah Şəhriyar öz sevimli arvadı ilə vidalaşıb ova gedir. Gözlənilmədən saraya qayıdan şah arvadını qulun ağuşunda görür. Aldanmış ər, alçaldılmış hökmdar bu rüsvayçılıqdan donub qalmış şahidlərin gözləri qarşısında arvadına divan tutur və bütün gənc qadınları edam etmək kimi dəhşətli bir fərman verir.
Nahaq yerə ölümə məhkum olunmuş qadınların yalvarışları hiddətli şahın qəzəbini söndürmür. Bir müddət sonra şahın qəzəb dünyasına gözəllik və müdrikliyi özündə birləşdirən Şəhrizadə daxil olur. Bu zaman sanki möcüzə baş verir. Şəhriyarın qəddar ürəyində məhəbbət hissləri oyanmağa başlayır. Ancaq o, sevsə belə, qərarını dəyişmir – Şəhrizadı ölüm gözləyir. Ağlın qəzəblə, məhəbbətin nifrətlə mübarizəsi başlayır. Şəhriyar birdən-birə təslim olmaq istəmir. Əvvəlki məhəbbət və xeyirxahlığa inamı yenidən əldə etmək üçün o, Şəhrizadın əsrarəngiz nağıllar dünyasına daxil olub min bir gecə keçirir.
Librettosu
Bu əhvalat çox qədim, dünyada şahlıq dövr sürdüyü vaxt, məhəbbətə sədaqətsizlik ölümlə cəzalandırılan bir mühitdə, keçmiş insanların adət və ənənələri indikilərdən tamamilə fərqləndiyi bir zamanda baş vermişdir.
Birinci pərdə
Qədim əfsanəyə görə, bir gün qüdrətli şah Şəhriyar həyat yoldaşı ilə vidalaşaraq ova gedir. Gözlənilmədən saraya qayıdan şah həyat yoldaşını qullarından birinin ağuşunda görür. Həyat yoldaşını ölümlə cəzalandıran şah dəhşətli bir qərara gələrək, hər gün saraydakı gənc xanımlardan birini edam etməyi tapşırır.
Həmin dövrdə şahın qəddarlıq və qəzəb dünyasına gözəllik və müdrikliyi özündə birləşdirən Şəhrizadə daxil olur. Şəhriyarın qəddar ürəyində sevgi baş qaldırır. Lakin bu incə hiss də şahın qəddər qəlbini yumşaltmır və o, Şəhrizadənin də cəzalandırılmış minlərlə qadın kimi, edam edilməli olduğunu deyir. Şəhrizadə şaha min bir gecə ərzində nağıllar danışmağa qərar verir.
İkinci pərdə
Dənizçi Sindibad və Ruhh quşu
Güclü fırtına məşhur dənizçi Sindibadı kimsəəsiz adaya atır. Özünə gələn Sindibad qarşısına çıxan hər kəsin həyatını işıqlandıran Sevinc quşu ilə qarşılaşır. Lakin, Sevinc quşu kədərlidir, çünki onu qəddar düşməni Ruhh quşu təqib edir. Lakin, Sindibad qəhrəmancasına Ruhh quşu ilə döyüşə girərək qalib gəlir və Sevinc quşunu onun əsarətindən azad edir. Bundan sonra Sevinc quşunun parlaq işığı Sindibadın və bütün təmiz qəlbli insanların qəlbini işıqlandırmağa başlayır.
Gözəl Budur və Ələddin
Şərq bazarı. Qəfildən zührlərin güclü səsi eşidilir. Keşikçilərin mühafizəsi altında yerli hökmdarın Baldaxin altında oturmuş qızı keçir. Xalq nümayəndələrinə ona baxmaq qadağan edilib və qadağanı pozanlar ölümlə cəzalandırılır. Ələddin də özünü saxlaya bilməyərək qadağanı pozur və ilk baxışdan şahzadə Budura aşiq olur. Gənc Budur da Ələddini bəyənir. Birdən Ələddinin sehrli lampasını ələ keçirməyi arzulayan hiyləgər Məğribli peyda olur. Məğribli sevgililəri ayırır. Lakin, Məğribli ilə qarşıdurmada Ələddin üstünlük əldə edir, lampadan çıxan sadiq cin isə gözəl Buduru qaytarmağa köməklik göstərir.
Əlibaba və 40 quldur
Əlibaba təsadüfən sehrli mağara haqqında sirri öyrənir. Mağaraya daxil olan Əlibaba, quldurlar tərəfindən qarət edilmiş qızıllardan bir kisə oğurlayır. Bunu öyrənən quldurlar qisas almaq üçün onu təqib etməyə başlayırlar. Əlibaba evində gizlənir. Ərini sevən sadiqə Mərcanə ona kömək etməyə çalışır. Quldurların qoçu başçısı Əlibabanı öldürmək üçün hörmətli qonaq adı ilə onun evinə gəlir. Hiyləgər plan quran Mərcanə qonağı gülərüz və mehribanlıqla qarşılayır. Mərcanə qonağın qabağında rəqs edərək gözəlliyi ilə onu məftun edir. İmkan düşən kimi isə xəncərlə qətlə yetirir. Növbəti dəfə xeyir şərə, ağıl iə cəhalətə qalib gəlir.
Epiloq
Hətta Şəhrizadənin sevgi və sədaqətdən bəhs edən gözəl nağıllarını dinlədikdən sonra da Şəhriyarın qəzəbli qəlbi dinclik tapmır. Onun ürəyində sevgi və qısqanclıq mübarizə aparır. Şah yenidən ova çıxmağa qərar verir. Şahı Şəhrizadənin sədaqət göstərməyə qadir olması maraqlandırır, o, xeyirin şərə yalnız gözəl nağıllarda qalib gəlmədiyinə inanmaq istəyir. Ovdan qayıdan Şəhriyar, Şəhrizadəni onun gözəl nağıl qəhrəmanlarının əhatəsində görür. Sevgi, inam və xeyirxahlıq həmin gündən Şəhriyarın qəlbinə hakim olur.
Struktur
Aşağıda təqdim edilən struktur Əmirovun tərtib etdiyi baletin orijinal strukturudur. Hər nömrə üçün başlıqlar baletin strukturunun orijinal nəşrindən götürülmüşdür. Nömrələrin bəzisi sadə musiqi indikatları ilə adlandırılmış və fransızca olan orijinal başlıqlar tərcümə edilməmişdir.
Giriş
Lento - Amore
Birinci pərdə
- No. 1 Şəhriyar və Nuridənin dueti: Andante
- No. 2 Oxatanların rəqsi: Sveltezza
- No. 3 Şəhriyarın variasiyası: Esaltato
- No. 4 Nuridənin monoloqu: Moderato ansioso
- No. 5 Orgiya: Presto-vivace
- No. 6 Şəhriyar və Nuridənin ölümü: Andante moderato
- No. 7 Şəhriyarın monoloqu: Andante tragico
- No. 8 Cəlladların rəqsi: Andante duramente
- No. 9 Şəhriyarın qəzəbi: Allegro irato
- No. 10 Cəlladların qadıları təqib etməsi: Inferhale-Lamento
- No. 11 Qadınların fəğanı və yalvarışı: Adagio - pianto suplicare
- No. 12 Şəhriyarın qəzəbi: Allegro feroce
- No. 13 Şəhrizadə: Allegretto grazioso
- No. 14 Şəhriyar və Şəhrizadənin dueti: Lento-Amore
İkinci pərdə
- No. 15 Gecə: Lento-Goncitato
- No. 16 Birinci nağıl: Qız, Dənizci Sindibad və : Adagio limpido
- No. 17 Cəlladların rəqsi: Andante duramente
- No. 18 Gecə: Lento-Concitato
- No. 19 İkinci nağıl: Ələddin və sehrli lampa: Allegretto brillante
- I. Bağdad bazarı
- No. 20 Cəlladların rəqsi: Andante duramente
- No. 21 Gecə: Lento-Concitato
- No. 23 Üçüncü nağıl: Əlibaba və qırx quldur: Allegro vivace
- I. Təqib
- II. Mərcanənin rəqsi: Andante splendidezza
- No. 24 Şəhriyar və cəlladlar: Allegro elevato
- I. Şəhriyar nağıllar aləmində
- No. 25 Şəhriyar və Şəhrizadənin dueti: Adagio amoroso
- No. 26 Oxatanlar: Sveltezza
- No. 27 Şəhrizadənin monoloqu: Moderato con anima
- No. 28 Şəhrizadənin bayramı: Allegretto festante
- No. 29 Final: Allegretto elevato
Səhnələşdirilməsi
Premyerası
İlk tamaşada Azərbayacn Opera və Balet Teatrının artistləri Tamilla Şirəliyeva – Şəhrizad, – Şəhriyar, İ. Nizaməddinova – Nuridə, R. Arifulim və R. Zeynalov – Nuridənin sevimli qulu, S. Bordanov – Ruh quşu, A. Kurkov – Ələddin, F. Yusifova – Budur, S. Rəhmətulin – 40 quldurun başçısı, V. Andreyev – Əlibaba, L. Povliy – Mərcanə, O. Vorqonov – Cadugər obrazında çıxış etmişlər. Qəmər Almaszadə deyir ki, “Hər bir ilk tamaşa, həm də yeni orijinal əsərin tamaşası təkcə müəlliflər, teatr üçün deyil, tamaşaçılar üçün də görkəmli hadisədir...Tamaşanın bütün iştirakçılarının nailiyyətləri ilə yanaşı, mən baletmeyster Nailə Nəzirovanın yüksək sənətkarlığınıqeyd etmək istəyirəm. Peşəkarlıq nöqteyi-nəzərindən bu baletmeyster tamaşadan-tamaşaya püxtələşir və öz yeni müvəffəqiyyətləri ilə bizi sevindirir. “Min bir gecə” baleti isə onun yaradıcılıq qələbəsidir. Balet, Azərbaycan xoreoqrafiya sənətinin inkişafında yeni yüksək pillədir. Klassik xoreoqrafiyanı xalq rəqslərinin, o cümlədən ərəb xalq rəqslərinin elementləri ilə üzvi surətdə əlaqələndirən N. Nəzirova yaddaqalan gözəl bir tamaşa yaratmışdır.” İlk səhnələşdirmə zamanı səhnənin bədii tərtibatından bəhs edən Elbəy Rzaquliyev deyir: “Toğrul Nərimanbəyovun iştirakı ilə hazırlanan hər bir tamaşanı böyük həyəcanla gözləyir, yüksək sənət nümunəsi ilə ünsiyyətin səndə mütləq sevinc hissi doğuracağına inanırsan. Görkəmli sənətkarın “Min bir gecə” tamaşası üçün hazırladığı dekorasiyalar isə gözlədiyimdən qat-qat yaxşı çıxmışdır. Bu dekorasiyalar sovet ssenoqrafiyasında yenilikdir, Azərbaycan teatr-dekorasiya sənətinin növbəti müvəffəqiyyətidir. Həmişə olduğu kimi, Nərimanbəyov yenə də böyük təsir gücünə malik gözəl, yaraşıqlı kolorit yaratmışdır. Onun dekorasiyaları boyalarının zənginliyi, maraqlı yaradıcılıq tərzi ilə adamı valeh edir. Gənc rəssam Tahir Tahirovun eskizləri əsasında tamaşa üçün geyimlər də böyük zövqlə və ustalıqla hazırlanmışdır.”
R. Zöhrabov qeyd edir ki, “...Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının balet truppası bu tamaşada özünün ən gözəl keyfiyyətlərini əla göstərdi. Baletin xoreoqrafiyasında Şəhriyarın mərd və temperamentli obrazı, Şəhrizad və Şəhriyarın sevgi dueti, Bağdad bazarı, Əlibaba və qırx quldur səhnəsi diqqətəlayiqdir. Tamaşanın süjet xəttinin xoreoqrafiya baxımından həlli baletmeysterin böyük tapıntısıdır...N. Nəzirovanın gözəl tapıntılarından biri də budur ki, o, klassik balet hərəkətləri ilə milli rəqs terminlərini üzvi surətdə birləşdirə bilmişdir.”
Digər səhnələşdirmələr
“Min bir gecə” baleti yalnız Azərbaycanda deyil, müxtəlif ölkələrdə tamaşaya qoyulmuş və həmişə də rəğbətlə qarşılanmışdır. Belə ki, 1981-ci ildə əsər üç gün ardıcıl olaraq Moskva tamaşaçılarına təqdim edilmişdir. Əsərin müvəffəqiyyəti Moskva mətbuatında geniş yer almışdır.
1981-ci ildə baletin Gürcüstan premyerası baş tutmuşdur. Z. Ancaparidze qeyd edir ki, “Z. Paliaşvili adına Tbilisi Akademik Opera və Balet Teatrının səhnəsində tamaşaya qoyulması respublika Kommunist Partiyasının yaradılmasının 60 illiyinə həsr edilmiş şənliklərdə diqqətəlayiq hadisə olmuşdur...Kollektivimizi belə həyəcanlandıran başqa bir tamaşa xatırlamıram. Azərbaycandan gəlmiş quruluşçu heyətin teatrda işlədiyi bütün günlər olduqca gərgin keçmişdir. Teatrımızın kollektivi balet üzərində çox məsuliyyətlə işləmişdir. Emalatxanalardan gecə-gündüz işıq gəlirdi, burada kostyumlar tikilir, dekorlar və geyim hazırlanırdı. Baletin zəngin xoreoqrafik rəqs dili gürcü tamaşaçısını valeh etmişdir. Klassik irs və milli folklor musiqidə, bədii tərtibatda olduğu kimi, xoreoqrafiyada da cəsarətlə sintez edilmişdir. Baş rolları ifa etmiş gürcü sənətkarları isə tamaşa müəlliflərinin niyyətini rəqs vasitəsilə verə bilmişlər.”
Baletin Gürcüstanda səhnələşdirilməsini şərh edən bəstəkar F. Əmirov bildirir ki, “Mən xoşbəxtəm ki, balet tələbkar Tbilisi tamaşaçıları arasında böyük müvəffəqiyyət qazanmışdır. Belə bir xəhəti də xüsusi qeyd etmək istəyirəm ki, gürcü həmkarlarımız...işin gedişində qarşıya çıxan ən ciddi problemləri onlar bacaıqla həll edirdilər.”
1982-ci ildə balet səhnəsində göstərilir. Baleti Rusiya Federasiyası və Azərbaycanın incəsənət ustaları birlikdə ərsəyə gətirmişlər. Xoreoqraf Nailə Nəzirova, rəssam Toğrul Nərimanbəyov və Ukraynanın Əməkdar incəsənət xadimi, drijor Boris Qruzin birlikdə fəlsəfi dərinliyə malik, humanizmlə aşılanmış bir tamaşa yaratmışlar. Kostyumlar rəssam Tahir Tahirovun eskizləri əsasında hazırlanmışdır. Drijor Boris Qruzin bildirir ki, “Baletin müvəffəqiyyəti Fikrət Əmirovun gözəl musiqisi ilə əlaqəlidir”, Rusiyanın Xalq Artisti olan balerina Lyubov Kerşinova isə deyir ki, “Mənə Novosibirsk teatrında Şəhrizad rolunun ilk ifaçısı olmaq xəşbəxtliyi nəsib olmuşdur. Bu, texniki cəhətdən çətin olsa da, çox emosional obrazdır. Klassik baletin spesifikasını şərq rəqs folklorunun ünsürləri ilə birləşdirmək asan deyildi. Lakin, yüksək peşəkar hazırlığa malik olan istedadlı baletmeyster N. Nəzirova ilə işləyərək, mən öz qəhrəmanımın obrazına dərindən nüfuz etdim, rəqs texnikasına yiyələndim”, RSFSR Əməkdar Artisti Anatoli Berdişev isə deyir ki, “Min bir gecə baletində hər şey: musiqi də, dekorasiyalar da, geyimlər də, əlbəttə, xoreoqrafiya da gözəldir. Mən tamaşada mərkəzi rolu – Şəhriyar rolunu ifa edirəm. Bu obraz çox mürəkkəbdir, qeyri-adidir.”
1982-ci ildə “Min bir gecə” baleti Mərakeşdə və Bolqarıstanda tamaşaya qoyulur. 1983-cü ildə balet Ukraynanın səhnələşdirilir. L. Minkin yazır ki, “Baletmeyster, Tatarıstanın Əməkdar incəsənət xadimi V. Şumeykin musiqisinin uyğun xoreoqrafik təfsirinə müvəffəq olmuşdur. Əsərdə üç cəhətin – Şərq rəqslərinin plastikliyinin, klassik elementlərin və müasir rəqs leksikasının üzvi vəhdəti baletin xoreoqrafiya baxımından maraqlı alınmasını təmin etmişdir. Bu, məsələn, cəlladların kəskin rəqslərində, çarpazlanan əllərin qılıncvari kəsişində parlaq ifadə olunmuşdur. Şəhrizadənin yekun partiyası klassik duetin qısamüddətli sabit, tipik şərq pozasıyla uğurlu şəkildə uyuşması ilə diqqəti cəlb edir. E. Rıkovanın yaratdığı Şəhrizadə surəti gənclik məlahəti, qadın gözəlliyi ilə tamaşaçıların rəğbətini qazanır. Bu, gənc balerinanın, şəksiz müvəffəqiyyətidir. Şəhriyarın mürəkkəb psixoloji obrazını Ukraynanın Əməkdar artisti A. Boyntsov hərarətlə və inandırıcı canlandıra bilmişdir. Bu partiya müxtəlif emosional-psixoloji halların təcəssümünü tələb edir. Sakit, bəxtəvər vəziyyətdən (Nuridə ilə lirik duet – solist Y. Oqurtsova) sarsıdıcı, ümidsiz, qəzəbli, amansız vəziyyətə keçilməsi, sonra da Şəhrizadı sınamaq üçün göstərilən ilk cəsarətsiz cəhdlər və nəhayət, onun qarşısında sitayiş – bütün bunlar artist tərəfindən psixoloji cəhətdən ustalıqla verilmişdir.”
15 oktyabr 1983-cü ildə “Min bir gecə” baleti Azərbaycan Akademik Opera və Balet Teatrının ifasında Moskvanın səhnəsində göstərilmişdir.
1985-ci ildə balet ilk dəfə Türkiyədə səhnəyə qoyulmuşdur. İstanbul Dövlət Opera və Balet Teatrının sifarişi ilə üç ay ərzində baleti Türkiyədə tamaşaya hazırlamış yaradıcı heyətə baletmeyster Nailə Nəzirova, rəssam Toğrul Nərimanbəyov, drijor Nazim Rzayev, geyim üzrə rəssam Tahir Tahirov da daxil olmuşdur. Əsas rolların partiyasını Oskan Arslan (Şəhriyar) və Deniz Olqay (Şəhrizadə) canlandırmışlar.
25 oktyabr 2010-cu ildə Kreml Sarayının səhnəsində Kreml Balet Teatrının ifasında balet izləyicilərə təqdim edilmişdir. Əsərin quruluşçu rəssamı Tahir Salahov, kostyumlar üzrə rəssamı Olqa Polyanskaya olmuşlar. Balet-tamaşada ifaçıları Sergey Raxmaninov adına Simfonik Orkestr müşayiət etmişdir. Tamaşanın əsas rollarında - Şəhrizad obrazında Aleksandra Timofeyeva, Şəhriyar obrazında Mixail Yevqenov, Nuridə obrazında isə Aliyə Xasenova və digərləri çıxış etmişlər.
14 fevral 2014-cü ildə baletin Belarusiya premyerası baş tutmuşdur. Quruluşçu baletmeyster, Azərbaycanın Xalq Artisti Mədinə Əliyevanın yeni əsrarəngiz xoreoqrafiyası, beynəlxalq müsabiqələr laureatı, Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının dirijoru Əyyub Quliyevin rəhbərlik etdiyi simfonik orkestrin parlaq ifası, quruluşçu-rəssam İnarə Aslanovanın yaratdığı, Şərq dünyasının ruhunu təcəssüm etdirən rəngarəng dekorasiya və geyimlər belarus tamaşaçıları tərəfindən böyük heyranlıqla qarşılanmışdır. Tamaşanın quruluşunda, həmçinin teatrın baş baletmeysteri, Belarus Respublikasının Xalq Artisti Vladimir İvanov, eləcə də quruluşçu-baletmeysterin assistentləri, Belarusun Əməkdar artistləri Janna Lebedeva və Olqa Serko, rəssam Lyubov Sidelnikova, musiqi redaktoru, Azərbaycanın Əməkdar Artisti Samir Səmədov iştirak etmişlər. Tamaşada aparıcı partiyaları Belarus Dövlət Musiqili Teatrının solistləri, Sergey Qlux (Şəhriyar), İrina Voytekunas (Şəhrizad), Polina Qarunoviç (Zibeydə), İqor Qonçarik (dənizçi Sindbad), Dmitriy Lazovik (Ələddin), Mika Suzuki (şahzadə Budur), Vitaliy Borovnev (Cin), Mayk Partuş (Quldurların başçısı), Aleksandra Krasnoqlazova (Mərcanə) və Nikolay Umerenkov (Əlibaba) ifa etmişlər.
Rolların ilk ifaçıları
| Rol | Bakı 1979 | Donetsk 1983 | İstanbul 1985 | Kreml Balet 2010 | Minsk 2014 |
|---|---|---|---|---|---|
| Şəhriyar | A. Boyntsov | O. Arslan | M. Yevqenov | S. Qlux | |
| Şəhrizadə | T. Şirəliyeva | E. Rıkova | D. Olqay | A. Timofeyeva | İ. Voytekunas |
Qəbulu
1980-ci ildə “Min bir gecə” baletinin müvəffəqiyyətinə görə bəstəkar F. Əmirov, baletmeyster N. Nəzirova, rəssam T. Nərimanbəyov, dirijor Nazim Rzayev və baş rolların ifaçıları SSRİ Dövlət mükafatına layiq görülmüşlər.
“Min bir gecə” baletinin səhnə taleyi çox uğurlu olub. Bu uğurda bəstəkarla yanaşı baletmeyster Nailə Nəzirovanın, rəssam Toğrul Nərimanbəyovun da rolu vardır. Baletin Moskvada Kreml sarayındakı tamaşasından sonra SSRİ-nin xalq artisti R. Struşkova verdiyi müsahibədə qeyd edir: “ Baletin xoreoqrafiyası yeni ideya daşıyır və istər kompozisiya, istərsə də özünəməxsus plastika sahəsində maraqlı imkanlar yaradır.”
S. Təhmiraqızı isə bildirir ki, “Bu əsərdə musiqi, xoreoqrafiya, bədii tərtibat və geyim eskizləri bir-birini tamamlayır. Bir sözlə, iki pərdə və introduksiyadan ibarət olan “Min bir gecə” baleti incəsənət növlərinin sıx vəhdəti ilə xeyirlə şərin mübarizəsini və xeyirin qələbəsini ifadə edir.”
Musiqişünas Konstantin Sakva deyir ki, “Min bir gecə baletinin musiqisini mən F. Əmirovun böyük uğuru hesab edirəm. Bəstəkar müasir üsullardan çəkinərək milli melodiyanın gözəlliyini və emosional səmimiliyini nümayiş etdirir. Musiqinin təsirli ifadəsi nağılların koloriti ilə həmahəngdir.”
Bəstəkar Rauf Hacıyev (o zaman Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının katibi) qeyd edir ki, “Öz bədii dəyərinə görə bu əsər bu əsər milli milli çərçivədən kənara çıxan, bütün xalqlara yaxın və anlaşıqlı olan bir tamaşadır. Bu, ilk növbədə musiqinin müəllifi olan Fikrət Əmirovun xidmətidir. Bu əsəri ilə o, özünü tamaşaçılara balet janrının xüsusiyyətlərini həssaslıqla dərindən duyan bir bəstəkar kimi tanıtmışdır. M. Ravelin, N. Rimski-Korsakovun, A. Onnegerin ənənələrini davam etdirən F. Əmirov elə gözəl bir əsər yaratmışdır ki, bu, Şərqin poetik nağıllar aləminə yenidən səyahətə çıxmaqda, onların dərin bəşəri məna daşıdığını başa düşməkdə bizə kömək edir. F. Əmirovun musiqisi major boyaları ilə, alətlərə məharətlə uyğunlaşdırılması ilə adamı valeh edir. Ərəb musiqisinin parlaq ritmləri və melodiyaları ilə zənginləşdirilmiş bu musiqidə maraqlı tapıntılar çoxdur. Balet, sənətkarın yaradıcılığında yeni mərhələnin başladığını göstərir.”
R. Zöhrabov qeyd edir ki, “Librettonun müəllifləri janrı gözəl duymuş, maraqlı, ideya cəhətdən bitkin bir əsər yaratmağa nail olmuşlar. Baletin birinci hissəsi əgər müxtəlif əhvali-ruhiyyələrə, emosiya aləminə həsr olunmuşsa, ikinci hissə bütünlüklə nağıl səhnələrini təcəssüm etdirir. Bu hadisədə gözlərimiz önündə müxtəlif süjetli nağıl epizodları rəngarəng səhnələrdə dinamik şəkildə bir-birini əvəz edir. SSRİ Xalq artisti, bəstəkar Fikrət Əmirov və baletmeyster Nailə Nəzirova yığcam və ifadəli musiqi nömrələri əsasında obrazlar qalereyası, maraqlı səhnələr yaratmağa nail olmuşlar.”
İstinadlar
- Виноградов, 1983. səh. 106
- И. Л. Лебединский. Тысяча и один раз о «1001 ночи» / Под ред. В. П. Леонова и Назима М. ад-Дейрави. — Россия и арабский мир. — Санкт-Петербург: Ноах, 2007. — Т. 10. — С. 27.
- Təhmiraqızı, 2012. səh. 125
- Təhmiraqızı, 2012. səh. 131
- Təhmiraqızı, 2012. səh. 127
- Təhmiraqızı, 2012. səh. 132
- Насирова, 2005. səh. 21
- "Fikrət Əmirovla müsahibə". Azərinform. 19 iyun 1979. (#accessdate_missing_url)
- Təhmiraqızı, 2012. səh. 126
- Виноградов, 1983. səh. 92
- Виноградов, 1983. səh. 107-108
- Zöhrabov, Ramiz. "Min bir gecə". Bakı qəzeti. 12 iyul 1979. (#accessdate_missing_url)
- Насирова, 2005. səh. 32
- Təhmiraqızı, 2012. səh. 128
- Насирова, 2005. səh. 33
- Насирова, 2005. səh. 34
- Təhmiraqızı, 2012. səh. 129
- Насирова, 2005. səh. 41
- Насирова, 2005. səh. 43
- Təhmiraqızı, 2012. səh. 130
- Насирова, 2005. səh. 48
- Мирзоева, Н. "Особенности художественного решения балета Ф. Амирова «Тысяча и одна ночь» у художников Тогрул Нариманбекова и Таир Таирова". Вестник Казанского государственного университета культуры и искусств. 2010: 745–749. (#accessdate_missing_url)
- Baletin Librettosu Əlişir Nəvai adına Özbəkistan Dövlət Akademik Böyük Teatrının saytından götürülmüşdür. "«Тысяча и одна ночь», Ф.Амиров". gabt.uz. 19 August 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 2 may 2018.
- Амиров, Ф. Тысяча и одна ночь [Ноты] : балет в 2-х действиях (по мотивам арабских народных сказок). Москва: Советский композитор. 1983. səh. 95.
- "Qəmər Almaszadə ilə müsahibə". Azərinform. 19 iyun 1979. (#accessdate_missing_url)
- "Elbəy Rzaquliyev ilə müsahibə". Azərinform. 19 iyun 1979. (#accessdate_missing_url)
- Təhmiraqızı, 2012. səh. 133
- Ancaparidze, Zurab. "Min bir gecə gürcü səhnəsində". Kommunist qəzeti. 26 may 1981.
- "Min bir gecə baleti Novosibirskdə". Kommunist qəzeti. 21 may 1982. (#accessdate_missing_url)
- Təhmiraqızı, 2012. səh. 134
- Minkin, L. "Şəhrizadın əlvan xəttləri". Sovetskaya kultura. 22 noyabr 1983. (#accessdate_missing_url)
- ""Min bir gecə" Ukrayna səhnəsində". "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti. 2 dekabr 1983. (#accessdate_missing_url)
- "Azərbaycan musiqisinin iftixarı". Ədəbiyyat və incəsənət qəzeti. 2 dekabr 1983. (#accessdate_missing_url)
- Namazəliyev, Qafar. ""Min bir gecə" Türkiyə səhnəsində". Ədəbiyyat və incəsənət qəzeti. 9 iyun 1985. (#accessdate_missing_url)
- Qasımova, Ülkər. . apa.az. APA. 19 Oktyabr 2010. 4 March 2020 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 may 2018.
- "Fikrət Əmirovun "Min bir gecə" baleti Minskdə" (#bad_url). publika.az. 19 Fevral 2014. İstifadə tarixi: 5 may 2018.[ölü keçid]
- S. Qasımova, Z. Abdullayeva, 2012. səh. 167
- S. Qasımova, Z. Abdullayeva, 2012. səh. 62
- Hacıyev, Rauf. "Sənətin qüdrəti". “Kommunist” qəzeti. 3 iyul 1979.
Ədəbiyyat
- Виноградов, В. Мир музыки Фикрета. Баку: Язычы. 1983. səh. 127.
- Мирзоева, Н. "Особенности художественного решения балета Ф. Амирова «Тысяча и одна ночь» у художников Тогрул Нариманбекова и Таир Таирова". Вестник Казанского государственного университета культуры и искусств. 2010: 745–749.
- Solmaz Qasımova, Zemfira Abdullayeva. Fikrət Əmirov. Bakı: "Nağıl evi". 2004. 210 səh.
- Təhmiraqızı, S., Fikrət Əmirov, Bakı: Aspoliqraf, 2012
Həmçinin bax
- Fikrət Əmirovun əsərlərinin siyahısı
- Toğrul Nərimanbəyov
- (Azərbaycan klassik musiqisi)
Xarici keçidlər
- "1001 ночь. Кремлевский балет". YouTube. Kremlin Ballet.
- "1001 ночь. Харківський національний академічний театр опери та балету імені Миколи Лисенка". YouTube. Телеканал ОТБ. İstifadə tarixi: 6 may 2018.
portalı portalı |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Min bir gece deqiqlesdirme Min bir gece 1979 cu ilde yazilmis iki hisseli balet Baletin musiqisi Fikret Emirov librettosu ise Min bir gece nagillari esasinda Maqsud ve Rustem Ibrahimbeyovlar terefinden yazilmisdir Baletin premyerasi 1979 cu ilde Azerbaycan Dovlet Akademik Opera ve Balet Teatrinda bas tutumusdur Min Bir Gece Min bir gece baletinin Baki afisasiTipi klassikBestekar Fikret EmirovLibrettist Maqsud Ibrahimbeyov Rustem IbrahimbeyovXoreoqraf Naile NezirovaJanr baletYaradilib Min bir gece nagillari esasindaPremyera 1979Azerbaycan Dovlet Akademik Opera ve Balet TeatriOrijinal ifacilar Tamilla Sireliyeva I NizameddinovaRessam Togrul Nerimanbeyov Vikianbarda elaqeli mediafayllar Ereb nagillari esasinda yazilmis baletde musiqi xoreoqrafiya libretto ve bedii tertibat uzvi vehdetdedir Valehedici melodiyalar rengareng harmonik dil ve orkestrlesdirme semimi lirika sehneleri ile xalq sehneleri ve meiset lovhelerinin novbelesmesi Min bir gece baletinin esas xususiyyetleridir Baletde esas diqqetceken meqamlardan biri de tembr dramaturgiyasinda qadin sesinin istifade edilmesidir Baletin evvelinde orkestrin ince cazibedar axici intonasoyalari fonunda seslenen qadin xoru kederli olsa da isiqli arzulara ve sedaqete inami eks etdirir Min bir gece derin felsefi tamasadir Bu qadina onun mehebbetine ve mudrikliyine himndir Cox murekkeb ve derin ideyalarin reqsle ifade olunmasi bestekarin bu janrda en boyuk nailiyyetidir TarixiMenbe ve movzular Sehrizadenin Sehriyara nagillar danismasi Ressam 1880 F Emirov baletinin esas qayesini qedim tarixe malik olan Min bir gece nagillari qeddar Sehriyar ve mudrik Sehrizade Serq qadininin zekasi igidliyi ve xeyirxahligi butun bu cehetlerin gucu ile qalibiyyete nail olmasi teskil edir Baltede bir cox munasqiseler tezadliq meqamlar bas verir Tamasanin emosional palitrasi cox zengindir burada qeddarliq ve zeriflik nifret ve mehebbet olum ve senlik qarsilasir Libretto muellifleri olan Maqsud ve Rustem Ibrahimbeyovlar nagilin esas qayesini goturerek esasen felsefi megzi acmaga nail olmuslar Buna gore de burada qirmizi xettle kecen movzu xeyirle serin mubarizesi ve merhemetin tentenesidir Orijinal nagillar toplusu ile muqayisede baletde nagillar ve personajlarin sayi ixtisar edilmisdir Esas etibarile nagildan baslangic ekspozisiya zavyazka final hem de musteqil suretde movzud olan uc nagildan istifade olunmusdur Istifade edilmis nagillar Sindibad ve sehrli zumrud qusu Eleddin ve gozel Budur Elibaba ve qirx quldur haqqinda nagillardir Fikret Emirovun Min bir gece eseri Azerbaycan baleti tarixinde yeni merhele acmisdir Bele ki bu eserde coxperdeli tamasa ve kicik formali baletlerin eneneleri birlesir Bestekar balet janrinda yazarken artiq kamil bir simfonist idi Onun yaradiciliginda umumiyyetle simfonik tefekkur terzi serq medeniyyeti enenelerinden behrelenerek formalasmisdi Cox koloritli ve parlaq bir eser olan Min bir gece baletinde derin felsefi konsepsiya muellif dusuncesinin deqiqliyi ve mentiqi en diqqetceken bir meqamdir Serq xalqlarinin nadir abidesi uzre yaranan bu eserin konsepsiyasindan baletin dramaturgiyasi dogulur Yeni burada iki alem movcuddur real ve nagil dunyasi F Emirov bu baletde klassik formalardan istifade ederek onlari tam melodik ve ritm intonasiya komplekslerinde elaqelendirir Balet musiqisinin muellifi olan Fikret Emirov musahibesinde bildirir ki Orta eser ereb edebiyyatinin bu gorkemli abidesinin felsefi mudrikliyi humanist fikirleri xelqiliyi meni balet yaratmaga ruhlandirmisdir Tamasa qadina onun mudrikliyine menevi gozelliyine medhiyye kimi dusunulmusdur Elbette Min bir gece nagillarindaki butun revayetleri bir esere sigisdirmaq mumkun deyildir Bu problemin hellinde librettonun muellifleri Maqsud ve Rustem Ibrahimbeyov qardaslarinin boyuk xidmeti vardir Onlar cox maraqli dramaturji material teklif etmisler Tamasada musiqinin ve plastikanin dili ile bu nagillar xezinesinin en qiymetli incileri qadinlarin zekasini xeyrxahligini mehebbetde sedaqetini eks etdiren inciler cilvelenmisdir Yazilmasi Min bir gece baleti Fikret Emirovun yaradiciliginda xususi merhele teskil edir Adeten eserlerinin bedii mezmununu xalqa yaxin olan movzulardan goturen Fikret Emirov Min bir gece baletini yazarken de enenesin sadiq qalaraq xalqin cox sevdiyi nagillara muraciet etmisdir S Tehmiraqizi qeyd edir ki bestekar bu epik janrin dili ile sanki oz dusuncelerini mehebbet ve sedaqet ideyalarini terennum edir F Emirov Min bir gece ereb nagillarinin sujetine muraciet etmesinin sebebleri haqqinda musahibelerinin birinde bele aciqlama verirdi Min bir gece movzusu meni uzun iller idi ki rahat qoymurdu Serqin boyuk heyat esqi yuksek mehebbet duygulari ile yogrulmus mudrik fikirlerle zengin olan bu olmez senet abidesi cox senetkara ilham vermis ve subhesiz ki bundan sonra da ilham verecekdir Dunya folklorunun en qiymetli incilerinden biri olan Min bir gece ereb nagillari sujetinin xoreoqrafik tecessumu F Emirovdan bir bestekar kimi yuksek ustaliq ve yaradiciliq cesareti teleb edirdi Cunki Emirovdan evvel dunya musiqi tarixinde ozunemexsus yeri olan meshur rus bestekari N A Rimski Korsakov ve fransiz bestekari M Ravel de Min bir gece movzularina muraciet ederek meshur eserler yaratmisdilar Umumilikde Serq movzusu hemise F Emirovu maraqlandirmisdir H Cavidin Seyx Senan dramina musiqi Elmira Nezirova ile musterek yazdigi Yaxin Serqin boyuk sairleri Sedi ve Hafizin yaradiciligindan ilhamlanaraq yazdigi Gulustan Bayati Siraz simfonik mugamindan sonra Min bir gece baleti bestekarin ereb dunyasi ereb medeniyyetine munasibetinin daha bir tecessumu olmusdur Balet uzerinde ise baslamazdan evvel bestekar Iran Iraq Turkiye Misir Suriya Merakes ve Hindistana seyahet etmis umumserq medeniyyeti ile six temasda olmusdur Bu olkelere seferleri zamani Emirov sifahi eneneli pesekar musiqide bir sira musterek cehetleri hiss etmisdir Emirovun xususen ereb musiqisi ile daimi temasi Azerbaycan xal musiqisi ve serq xalqlarinin musiqisi arasinda oxsarliqlari derk ede bilmesine tekan vermisdir F Emirov terefinden Min bir gece nagillarinin secilmesi bir sira amillerle sertlenir ki onlar arasinda da ilk novbede bestekarin ozunun serq nagillarina mehebbeti ve ereb olkelerinin musiqisinden toplanan materiallar esas sertlerdendir Bestekar bu movzuya muraciet etmesinin sebebini bele aciqlayir Men oz qarsimda diger yaradiciliq meselelerini qoymusdum Bir cox serq xalqlarinin medeniyyeti ile yaxindan temasda olan azerbaycanli bestekarin suurunda resm edilen serq ereb musiqisi yazirdim Buna gore de baletde ilkin menbe kimi bu ve ya diger konkret ereb melodiyalari axtarmagin menasi yoxdur Yaradiciliginda gergin tezadlari ekspressiv ve emosional qarsilasdirmalari cox seven F Emirov Min bir gece de de hemin meziyyetleri istifade edir R Zohrabovun fikrince Baletin musiqisinde esas etibarile uc tebii keyfiyyet diqqeti daha cox celb edir obrazli plastika parlaq melodik dil xarakter ve hereketlerin tebietinden xalq reqs musiqisi elementlerinden dogan ritmika musiqisinin reng ve calarlarini seciyyelendiren koloritlik Butun bunlari bestekar nomreli sistemden uzaqlasaraq simfonik inkisafi boyuk mufessel sehnelerde tezahur etdirir MusiqisiFikret Emirovun baletleriSur 1968 Nesimi dastani 1973 1976 Min bir gece 1979 Nizami 1984 Eserlerinin siyahisibr Min bir gece baleti giris ve iki perdeden ibaretdir Bu iki perde oz mahiyyeti etibarile keskin tezad teskil edir Artiq orkestrin ilk xaneleri sanki dinleyicini sehrli nagillar alemine aparir Arfa ve royalin yuksek registrde zerb aletleri ile birlesmesi gozel bir aheng yaradir Bu fonda baletin aparici movzularindan biri mehebbet movzusu yaranir Bu movzu eserde etik baslangicin terennumu kimi boyuk obraz emosional mena kesb edir Mehebbet movzusu butun kompozisiyani ehate edir Onun yaranisi muxtelif obraz merhelelerini kecen her defe emosional gerginliyin en yuksek pillesinde meydana cixan vahid intonasiyanin registr variasiyasi uzerinde qurulur Baslangic musiqi fikrinin intonasiya inkisafinda bele merhelelik mugam dramaturgiyasindan ireli gelir Girisde bu movzu lirik tonlarla boyanir sehne arxasinda qadin xoru ona qosulan zaman heyecanli ehvali ruhiyye kesb edir Birinci perdenin sonunda Sehrizad Sehriyarla goruserken bu movzu cox genis seslenir Balet boyu mehebbet movzusu onun qarsisini kesen butun maneeleri def edir Finalda bu movzu tam suretde orkestrde hakim movqe tutur lad emosional baximdan yenilesir ve qabiliyyyetli tenteneli Do majorda seslenir Musiqisunas V Serifova Elixanova mehebbet movzusunu bele seciyyelendirir Bu movzu eyni zamanda baletin epiqrafi olub sanki obraz mezmununu mueyyen eden emosional kamerondur Girisde diqqet ceken meqamlardan biri qadin xorunun ifa etdiyi vokalizin elave edilmesidir Bu ses bir terefden mocuzeli nagil aleminin sedasi diger terefden uzaq kecmisin eks sedasidir Xususen sesin balete elave edilmesi bir nece amille baglidir Bir terefden bu usul bestekar ucun tipikdir Bele ki F Emirov Gulustan Bayati Siraz simfonik mugaminda ve Nesimi dastani baletinde de insan sesinden istifade etmisdir Nesimi dastani nda bu hem qiraetcinin sesi hem qadin xoru hem de lirik dramatik tenordur Bu eserinde bestekar sesi dramaturji baximdan en muhum anlarda istifade edir Dramatik kulminasiyalar gergin sehneler zamani bestekarin sopranonu ve xorun seslenmesini balete elave etmesi mueyyen veziyyet ve serait zamanl inandirici tebii qavranilir Her defe onun seslenmesi mehz xoreoqrafiyanin inkisafina gergin emosional veziyyet asilayir Min bir gece baletinde qadin sesinin istifade edilmesi mueyyen mena dasiyir Qadin Serq poeziyasinda yuksek gozellik ve ulviliyin timsalidir Burada Sehrizad bele bir anlamda tecessum olunur Vokalizin movzusu balet boyu daha iki defe seslenir Birinci defe Olume mehkum olunan qadinlarin qusse ve kederi ni xor ifade edir Sonra ise Sehriyar ve Sehrizadin dueti sehnesinde solo qadin sesi seslenir Oxatanlarin reqsi source source Birinci perdeden Oxatanlarin reqsi Azerbaycan Dovlet Simfonik Orkestri drijor Rauf Abdullayev Orgiya source source Birinci perdeden Orgiya reqsi Azerbaycan Dovlet Simfonik Orkestri drijor Rauf Abdullayev Sehriyar ve Sehrizadenin dueti Mehebbet movzusu source source Birinci perdeden Sehriyar ve Sehrizadenin dueti Azerbaycan Dovlet Simfonik Orkestri drijor Rauf Abdullayev Bu fayllarin oxunmasinda problem var Bax media komek Birinci perde esasen tezadlar uzerinde qurulur Sehriyar ve Nuridenin sehneye gelisinin evvelinde zerb aletlerinin tembri seslenir Bu lirik sehne kantilen melodiya uzerinde qurulur Sonraki sehne olan Orgiya boyuk simfonik inkisafa malik olan bir lovhedir Burada movzular qisa motivlerden keskin sinkopali ritmlerden qurulur Movzular ust uste qoyularaq ostinat ritmik formula celd passajlara cevrilir Qefilden Sehriyar peyda olur onun monoloqu aldanmis insanin ezablarini acir Qehremanin ruhi veziyyetini cahargah ladinin intonasiyalari ifade edir Sehriyarin qeddar qerarinin remzi olan Celladlarin reqsi nden sonra qadinlarin kederli unison xoru seslenir Onlarin oxumasi Mersiye uzerinde qurulur Sehrizadin qefil gelisi mehebbet movzusunun fonunda bas verir Valtornalarin keskin dissonans akkordu Sehrizadin inadkar sedasi kimi seslenir Bu sehne ile birinci perde tamamlanir Birinci perde eneneci balet formalarindan finala dogru meqsedeuygun sekilde yonelir musiqi ve sujet inkisafi ile baglanir Baletin ikinci perdesi ise Sehrizadin uc nagilindan olan suita kimi qurulur Suita formasinda qurulmasina baxmayaraq burada da simfoniklesme esasdir Uc nagil ise balet daxilinde balet kimi qavranilir Bagdad bazari source source Ikinci perdede Elibaba ve qirx quldur nagili ndan Bagdad bazari Azerbaycan Dovlet Simfonik Orkestri drijor Rauf Abdullayev Mercanenin reqsi source source Ikinci perdede Elibaba ve qirx quldur nagili ndan Mercanenin reqsi Azerbaycan Dovlet Simfonik Orkestri drijor Rauf Abdullayev Teqib reqsi source source Ikinci perdede Elibaba ve qirx quldur nagili ndan Teqib reqsi Azerbaycan Dovlet Simfonik Orkestri drijor Rauf Abdullayev Bu fayllarin oxunmasinda problem var Bax media komek Birinci perdenin personajlari olan Sehriyar Sehrizade celladlar geceni remsil eden pariltili goy geyimde olan qadinlar ikinci perdede de istirak edirler Bu personajlar baletde butovluk ve tamliq yaradaraq diversiment xususiyyetini aradan gotururler Ikinci perdedeki her uc nagila giris cenub gecesinin tesviridir Her nagili sonlugu ise celladlarin ritmi ve Sehrizadi oldurmeye hazirlasan Sehriyarin qezebi ile tamamlanir Nagillarin musiqisi cox obrazli proqramlidir Burada tebiet lovheleri fantastik varliqlar deniz sahili quldurlarin reqi mehebbet sehneleri ve sair verilir Nagillarin musiqisi tesviri xarakter dasiyir burada enenevi qurulusdan cox improvizeli ifade uslubu esasdir Umumiyyetle ikinci perdede esas etibarile qisa motivlerin coxcesidli deyisilmeleri tetbiq olunur Bestekar bir ritm intonasiya toxumundan bir cox variantlar yaradir Baletin ikinci perdesindeki uc nagil ozunde boyuk mena yuku dasiyir Buradaki nagillar Sehriyarin meneviyyatindaki deyisilmelerin tekamulunu bilavasite hazirlayir Mehz bu nagillardaki xeyirin sere qalib gelmesi ideyasi Sehriyari daxilen tekmillesdirir ve qeddar hokmdarin qelbinde mehebbet ve edalet duygusu berqerar olur Buna gore de baletin sonunda Sehriyarla Sehrizadin lirik dueti cox emosional seslenir Sehrizad oz mudrikliyi zekasi ve iradesinin gucu ile Sehriyara qalib gelir Bedii mezmun musiqi dilinde de oz dolgun ifadesini tapir Instrumentasiya Baletin sujeti ile bagli olaraq bestekar Yaxin Serq bolgesinin musiqisinin koloritini baletde boyuk ustaliqla yaradir Burada zerb aletleri qrupuna genis yer verilir Bele ki baletde enenevi zerb aletleri ile yanasi spesifik ve nadir aletlerden de istifade edilir Hetta ele sehneler vardir ki bestekar yalniz zerb aletlerini tetbiq edir Partiturada rast gelinen enenevi olmayan 8 8 10 8 12 8 metrik sistemleri Yaxin Serq xalqlarinin musiqi tefekkuru ucun seciyyevi olub orkestr palitrasina xususi rengarenglik verir Bestekar Serq xalqlarinin musiqi folklorunun gozelliyine alude olmaqla beraber son derece zengin ritmler arayib taparaq bunlari musiqide canlandirmisdir F Emirov bu ritmleri hem orkestrde hem de ayri ayri zerb aletlerinde nagarada vibrafonda litavrlarda cenglerde solo kimi istifade etmisdir Sehne dizayni ve xoreoqrafiya Min bir gece baleti nagil romantik baletdir Tamasanin ressami Togrul Nerimanbeyov balete gozel tertibat vermis parlaq reng effektleri dolgun boyalardan istifade etmisdir Temkinli ve eyni zamanda tutqun boyalarin verilmesi cezaya mehkum edilen qadinlarin geyimleri hetta Sehriyarin geyiminin tamasanin evvelinde tutqun sona dogru ise isiqli rengde verilmesi mueyyen remzi mena dasiyir Tehmiraqizi qeyd edir ki tamasanin cox qeyri adi tertibati renglerin simfoniyasi adlandirila biler Ressamin istifade etdiyi tekrarolunmaz calarlar tamasacini sehr ve nagil alemine aparir Ressam palitrasinda gozqamasdirici parlaqliq ve yumsaq zeriflik effektleri ile qane olmur O sujetin ardinca gederek rengler qammasini yaradir Tertibatin parlaq major tonlarinda verilen palitrasi nagilin ruhu ile hemahengdir Tamasanin xoreoqrafiyasinda klassik milli ve kutlevi reqslerle yanasi hem de oyun epizodlari akrobatika elementleri de verilir Baletde musiqi dili baximindan diqqet ceken iki meqam vardir birincisi eser boyu ritm hakimdir Ritm demek olar ki tamasanin musiqisinin sethi uzerinde dyanir Ritmik formulu ilk defe Oxatanlarin reqsinde meydana cixir sonra Celladlarin reqsi Sehriyarin monoloqu ve kutlevi reqslerde de esidilir Saray muhiti ucun enenevi olan butun musiqi parcalarinda daim bu ritm saxlanilir Sehriyarin monoloqunda dartilan sekund intonasiyalari ustunluk teskil edir Bu intonasiyalar artiq girisde Sehrizadin movzusunun musayietinde sezilir Sehriyarin monoloqunda qeyd olunur ve hemise obrazi musayiet edir Hadiselerin gedisatinda sekunda intonasiyalari hetta Sehriyarin arvadi Nuridenin partiyasina da nufuz edir F Emirov nagil personajlarinin ritm simasinda jestlerinde mimikalarinda yerislerinde sohbet zamani ellerinin plastikasinda ve sair veziyyetlerde ritmin musiqisini ve yaxud ritmik melodiyani axtarib tapa bilmisdir Butun bunlar ise musiqili xoreoqrafik tamasanin esas amili sayilir Muellif Sehrizadin nagillarini bir nov musiqi ve reqs diline tercume etmisdir RollarSehrizade Sehriyar Nuride Sehriyarin heyat yoldasi Qiz Denizci Sindibad Gozel Budur Qeddar caduger Cin Qirx quldurun qocu bascisi Celladlar oxatanlar xalq quldurlarSehrizade Sehrizade agil ve mudrikliyi ozunde birlesdirmekle hem de sedaqetli ve gozeldir Buna baxmayaraq o xeyanetle uzlesmis ve qelbi qezeble dolmus rehmsiz sahla qarsilasir Ozunden evvel sahin minlerle gunahsiz genc qizin olumune sebeb oldugunu oyrenen Sehrizade heyati ile risk ederek bu edaletsiz qirgina son qoymaga qerar verir Sahla razilasan Sehrizade yalniz danisacagi nagilin bitmesinden sonra qibeti ile uzlesmeye razilasir Belece sahi 1001 gece davam eden nagillar alemine aparan Sehrizade nagil qehremanlari vasitesiyle sahin qeddar qelbinde inam ve sevgi oyandirmaga nail olur Belece hem ozunu hem de butun qadinlari xilas edir Sehriyar Genc ve ezemetli sah Sehriyar oz sevimli arvadi ile vidalasib ova gedir Gozlenilmeden saraya qayidan sah arvadini qulun agusunda gorur Aldanmis er alcaldilmis hokmdar bu rusvayciliqdan donub qalmis sahidlerin gozleri qarsisinda arvadina divan tutur ve butun genc qadinlari edam etmek kimi dehsetli bir ferman verir Nahaq yere olume mehkum olunmus qadinlarin yalvarislari hiddetli sahin qezebini sondurmur Bir muddet sonra sahin qezeb dunyasina gozellik ve mudrikliyi ozunde birlesdiren Sehrizade daxil olur Bu zaman sanki mocuze bas verir Sehriyarin qeddar ureyinde mehebbet hissleri oyanmaga baslayir Ancaq o sevse bele qerarini deyismir Sehrizadi olum gozleyir Aglin qezeble mehebbetin nifretle mubarizesi baslayir Sehriyar birden bire teslim olmaq istemir Evvelki mehebbet ve xeyirxahliga inami yeniden elde etmek ucun o Sehrizadin esrarengiz nagillar dunyasina daxil olub min bir gece kecirir LibrettosuBu ehvalat cox qedim dunyada sahliq dovr surduyu vaxt mehebbete sedaqetsizlik olumle cezalandirilan bir muhitde kecmis insanlarin adet ve eneneleri indikilerden tamamile ferqlendiyi bir zamanda bas vermisdir Birinci perde Qedim efsaneye gore bir gun qudretli sah Sehriyar heyat yoldasi ile vidalasaraq ova gedir Gozlenilmeden saraya qayidan sah heyat yoldasini qullarindan birinin agusunda gorur Heyat yoldasini olumle cezalandiran sah dehsetli bir qerara gelerek her gun saraydaki genc xanimlardan birini edam etmeyi tapsirir Hemin dovrde sahin qeddarliq ve qezeb dunyasina gozellik ve mudrikliyi ozunde birlesdiren Sehrizade daxil olur Sehriyarin qeddar ureyinde sevgi bas qaldirir Lakin bu ince hiss de sahin qedder qelbini yumsaltmir ve o Sehrizadenin de cezalandirilmis minlerle qadin kimi edam edilmeli oldugunu deyir Sehrizade saha min bir gece erzinde nagillar danismaga qerar verir Ikinci perde Denizci Sindibad ve Ruhh qusu Guclu firtina meshur denizci Sindibadi kimseesiz adaya atir Ozune gelen Sindibad qarsisina cixan her kesin heyatini isiqlandiran Sevinc qusu ile qarsilasir Lakin Sevinc qusu kederlidir cunki onu qeddar dusmeni Ruhh qusu teqib edir Lakin Sindibad qehremancasina Ruhh qusu ile doyuse girerek qalib gelir ve Sevinc qusunu onun esaretinden azad edir Bundan sonra Sevinc qusunun parlaq isigi Sindibadin ve butun temiz qelbli insanlarin qelbini isiqlandirmaga baslayir Ikinci nagildan Eleddin ve Budurun reqsi 2014Ucuncu nagildan Mercanenin reqsi 2014 Gozel Budur ve Eleddin Serq bazari Qefilden zuhrlerin guclu sesi esidilir Kesikcilerin muhafizesi altinda yerli hokmdarin Baldaxin altinda oturmus qizi kecir Xalq numayendelerine ona baxmaq qadagan edilib ve qadagani pozanlar olumle cezalandirilir Eleddin de ozunu saxlaya bilmeyerek qadagani pozur ve ilk baxisdan sahzade Budura asiq olur Genc Budur da Eleddini beyenir Birden Eleddinin sehrli lampasini ele kecirmeyi arzulayan hiyleger Megribli peyda olur Megribli sevgilileri ayirir Lakin Megribli ile qarsidurmada Eleddin ustunluk elde edir lampadan cixan sadiq cin ise gozel Buduru qaytarmaga komeklik gosterir Elibaba ve 40 quldur Elibaba tesadufen sehrli magara haqqinda sirri oyrenir Magaraya daxil olan Elibaba quldurlar terefinden qaret edilmis qizillardan bir kise ogurlayir Bunu oyrenen quldurlar qisas almaq ucun onu teqib etmeye baslayirlar Elibaba evinde gizlenir Erini seven sadiqe Mercane ona komek etmeye calisir Quldurlarin qocu bascisi Elibabani oldurmek ucun hormetli qonaq adi ile onun evine gelir Hiyleger plan quran Mercane qonagi guleruz ve mehribanliqla qarsilayir Mercane qonagin qabaginda reqs ederek gozelliyi ile onu meftun edir Imkan dusen kimi ise xencerle qetle yetirir Novbeti defe xeyir sere agil ie cehalete qalib gelir Epiloq Hetta Sehrizadenin sevgi ve sedaqetden behs eden gozel nagillarini dinledikden sonra da Sehriyarin qezebli qelbi dinclik tapmir Onun ureyinde sevgi ve qisqancliq mubarize aparir Sah yeniden ova cixmaga qerar verir Sahi Sehrizadenin sedaqet gostermeye qadir olmasi maraqlandirir o xeyirin sere yalniz gozel nagillarda qalib gelmediyine inanmaq isteyir Ovdan qayidan Sehriyar Sehrizadeni onun gozel nagil qehremanlarinin ehatesinde gorur Sevgi inam ve xeyirxahliq hemin gunden Sehriyarin qelbine hakim olur StrukturAsagida teqdim edilen struktur Emirovun tertib etdiyi baletin orijinal strukturudur Her nomre ucun basliqlar baletin strukturunun orijinal nesrinden goturulmusdur Nomrelerin bezisi sade musiqi indikatlari ile adlandirilmis ve fransizca olan orijinal basliqlar tercume edilmemisdir Giris Lento Amore Birinci perdeden Orgiya reqsi Azerbaycan Dovlet Akademik Opera ve Balet Teatri 2010Ikinci perdeden Mercanenin reqsi Azerbaycan Dovlet Akademik Opera ve Balet Teatri 2010 Birinci perde No 1 Sehriyar ve Nuridenin dueti Andante No 2 Oxatanlarin reqsi Sveltezza No 3 Sehriyarin variasiyasi Esaltato No 4 Nuridenin monoloqu Moderato ansioso No 5 Orgiya Presto vivace No 6 Sehriyar ve Nuridenin olumu Andante moderato No 7 Sehriyarin monoloqu Andante tragico No 8 Celladlarin reqsi Andante duramente No 9 Sehriyarin qezebi Allegro irato No 10 Celladlarin qadilari teqib etmesi Inferhale Lamento No 11 Qadinlarin fegani ve yalvarisi Adagio pianto suplicare No 12 Sehriyarin qezebi Allegro feroce No 13 Sehrizade Allegretto grazioso No 14 Sehriyar ve Sehrizadenin dueti Lento AmoreIkinci perde No 15 Gece Lento Goncitato No 16 Birinci nagil Qiz Denizci Sindibad ve Adagio limpido No 17 Celladlarin reqsi Andante duramente No 18 Gece Lento Concitato No 19 Ikinci nagil Eleddin ve sehrli lampa Allegretto brillanteI Bagdad bazari dd No 20 Celladlarin reqsi Andante duramente No 21 Gece Lento Concitato No 23 Ucuncu nagil Elibaba ve qirx quldur Allegro vivaceI Teqib II Mercanenin reqsi Andante splendidezza dd No 24 Sehriyar ve celladlar Allegro elevato I Sehriyar nagillar aleminde No 25 Sehriyar ve Sehrizadenin dueti Adagio amoroso No 26 Oxatanlar Sveltezza No 27 Sehrizadenin monoloqu Moderato con anima No 28 Sehrizadenin bayrami Allegretto festante No 29 Final Allegretto elevatoSehnelesdirilmesiPremyerasi Baletin premyerasi Azerbaycan Dovlet Akademik Opera ve Balet Teatrinda kecirilmisdir Ilk tamasada Azerbayacn Opera ve Balet Teatrinin artistleri Tamilla Sireliyeva Sehrizad Sehriyar I Nizameddinova Nuride R Arifulim ve R Zeynalov Nuridenin sevimli qulu S Bordanov Ruh qusu A Kurkov Eleddin F Yusifova Budur S Rehmetulin 40 quldurun bascisi V Andreyev Elibaba L Povliy Mercane O Vorqonov Caduger obrazinda cixis etmisler Qemer Almaszade deyir ki Her bir ilk tamasa hem de yeni orijinal eserin tamasasi tekce muellifler teatr ucun deyil tamasacilar ucun de gorkemli hadisedir Tamasanin butun istirakcilarinin nailiyyetleri ile yanasi men baletmeyster Naile Nezirovanin yuksek senetkarliginiqeyd etmek isteyirem Pesekarliq noqteyi nezerinden bu baletmeyster tamasadan tamasaya puxtelesir ve oz yeni muveffeqiyyetleri ile bizi sevindirir Min bir gece baleti ise onun yaradiciliq qelebesidir Balet Azerbaycan xoreoqrafiya senetinin inkisafinda yeni yuksek pilledir Klassik xoreoqrafiyani xalq reqslerinin o cumleden ereb xalq reqslerinin elementleri ile uzvi suretde elaqelendiren N Nezirova yaddaqalan gozel bir tamasa yaratmisdir Ilk sehnelesdirme zamani sehnenin bedii tertibatindan behs eden Elbey Rzaquliyev deyir Togrul Nerimanbeyovun istiraki ile hazirlanan her bir tamasani boyuk heyecanla gozleyir yuksek senet numunesi ile unsiyyetin sende mutleq sevinc hissi doguracagina inanirsan Gorkemli senetkarin Min bir gece tamasasi ucun hazirladigi dekorasiyalar ise gozlediyimden qat qat yaxsi cixmisdir Bu dekorasiyalar sovet ssenoqrafiyasinda yenilikdir Azerbaycan teatr dekorasiya senetinin novbeti muveffeqiyyetidir Hemise oldugu kimi Nerimanbeyov yene de boyuk tesir gucune malik gozel yarasiqli kolorit yaratmisdir Onun dekorasiyalari boyalarinin zenginliyi maraqli yaradiciliq terzi ile adami valeh edir Genc ressam Tahir Tahirovun eskizleri esasinda tamasa ucun geyimler de boyuk zovqle ve ustaliqla hazirlanmisdir Tamilla Sireliyeva ve Rafael Qriqoryan Min bir gece baletinin premyerasi Sehrizade ve Sehriyar rollarini ifa ederken R Zohrabov qeyd edir ki Azerbaycan Dovlet Akademik Opera ve Balet Teatrinin balet truppasi bu tamasada ozunun en gozel keyfiyyetlerini ela gosterdi Baletin xoreoqrafiyasinda Sehriyarin merd ve temperamentli obrazi Sehrizad ve Sehriyarin sevgi dueti Bagdad bazari Elibaba ve qirx quldur sehnesi diqqetelayiqdir Tamasanin sujet xettinin xoreoqrafiya baximindan helli baletmeysterin boyuk tapintisidir N Nezirovanin gozel tapintilarindan biri de budur ki o klassik balet hereketleri ile milli reqs terminlerini uzvi suretde birlesdire bilmisdir Diger sehnelesdirmeler Min bir gece baleti yalniz Azerbaycanda deyil muxtelif olkelerde tamasaya qoyulmus ve hemise de regbetle qarsilanmisdir Bele ki 1981 ci ilde eser uc gun ardicil olaraq Moskva tamasacilarina teqdim edilmisdir Eserin muveffeqiyyeti Moskva metbuatinda genis yer almisdir 1981 ci ilde baletin Gurcustan premyerasi bas tutmusdur Z Ancaparidze qeyd edir ki Z Paliasvili adina Tbilisi Akademik Opera ve Balet Teatrinin sehnesinde tamasaya qoyulmasi respublika Kommunist Partiyasinin yaradilmasinin 60 illiyine hesr edilmis senliklerde diqqetelayiq hadise olmusdur Kollektivimizi bele heyecanlandiran basqa bir tamasa xatirlamiram Azerbaycandan gelmis quruluscu heyetin teatrda islediyi butun gunler olduqca gergin kecmisdir Teatrimizin kollektivi balet uzerinde cox mesuliyyetle islemisdir Emalatxanalardan gece gunduz isiq gelirdi burada kostyumlar tikilir dekorlar ve geyim hazirlanirdi Baletin zengin xoreoqrafik reqs dili gurcu tamasacisini valeh etmisdir Klassik irs ve milli folklor musiqide bedii tertibatda oldugu kimi xoreoqrafiyada da cesaretle sintez edilmisdir Bas rollari ifa etmis gurcu senetkarlari ise tamasa muelliflerinin niyyetini reqs vasitesile vere bilmisler Baletin Gurcustanda sehnelesdirilmesini serh eden bestekar F Emirov bildirir ki Men xosbextem ki balet telebkar Tbilisi tamasacilari arasinda boyuk muveffeqiyyet qazanmisdir Bele bir xeheti de xususi qeyd etmek isteyirem ki gurcu hemkarlarimiz isin gedisinde qarsiya cixan en ciddi problemleri onlar bacaiqla hell edirdiler 1982 ci ilde balet sehnesinde gosterilir Baleti Rusiya Federasiyasi ve Azerbaycanin incesenet ustalari birlikde erseye getirmisler Xoreoqraf Naile Nezirova ressam Togrul Nerimanbeyov ve Ukraynanin Emekdar incesenet xadimi drijor Boris Qruzin birlikde felsefi derinliye malik humanizmle asilanmis bir tamasa yaratmislar Kostyumlar ressam Tahir Tahirovun eskizleri esasinda hazirlanmisdir Drijor Boris Qruzin bildirir ki Baletin muveffeqiyyeti Fikret Emirovun gozel musiqisi ile elaqelidir Rusiyanin Xalq Artisti olan balerina Lyubov Kersinova ise deyir ki Mene Novosibirsk teatrinda Sehrizad rolunun ilk ifacisi olmaq xesbextliyi nesib olmusdur Bu texniki cehetden cetin olsa da cox emosional obrazdir Klassik baletin spesifikasini serq reqs folklorunun unsurleri ile birlesdirmek asan deyildi Lakin yuksek pesekar hazirliga malik olan istedadli baletmeyster N Nezirova ile isleyerek men oz qehremanimin obrazina derinden nufuz etdim reqs texnikasina yiyelendim RSFSR Emekdar Artisti Anatoli Berdisev ise deyir ki Min bir gece baletinde her sey musiqi de dekorasiyalar da geyimler de elbette xoreoqrafiya da gozeldir Men tamasada merkezi rolu Sehriyar rolunu ifa edirem Bu obraz cox murekkebdir qeyri adidir 1982 ci ilde Min bir gece baleti Merakesde ve Bolqaristanda tamasaya qoyulur 1983 cu ilde balet Ukraynanin sehnelesdirilir L Minkin yazir ki Baletmeyster Tataristanin Emekdar incesenet xadimi V Sumeykin musiqisinin uygun xoreoqrafik tefsirine muveffeq olmusdur Eserde uc cehetin Serq reqslerinin plastikliyinin klassik elementlerin ve muasir reqs leksikasinin uzvi vehdeti baletin xoreoqrafiya baximindan maraqli alinmasini temin etmisdir Bu meselen celladlarin keskin reqslerinde carpazlanan ellerin qilincvari kesisinde parlaq ifade olunmusdur Sehrizadenin yekun partiyasi klassik duetin qisamuddetli sabit tipik serq pozasiyla ugurlu sekilde uyusmasi ile diqqeti celb edir E Rikovanin yaratdigi Sehrizade sureti genclik melaheti qadin gozelliyi ile tamasacilarin regbetini qazanir Bu genc balerinanin seksiz muveffeqiyyetidir Sehriyarin murekkeb psixoloji obrazini Ukraynanin Emekdar artisti A Boyntsov heraretle ve inandirici canlandira bilmisdir Bu partiya muxtelif emosional psixoloji hallarin tecessumunu teleb edir Sakit bextever veziyyetden Nuride ile lirik duet solist Y Oqurtsova sarsidici umidsiz qezebli amansiz veziyyete kecilmesi sonra da Sehrizadi sinamaq ucun gosterilen ilk cesaretsiz cehdler ve nehayet onun qarsisinda sitayis butun bunlar artist terefinden psixoloji cehetden ustaliqla verilmisdir 4 fevral 2014 cu ilde Belarus Dovlet Musiqili Teatrinda gosterilen tamasa 15 oktyabr 1983 cu ilde Min bir gece baleti Azerbaycan Akademik Opera ve Balet Teatrinin ifasinda Moskvanin sehnesinde gosterilmisdir 1985 ci ilde balet ilk defe Turkiyede sehneye qoyulmusdur Istanbul Dovlet Opera ve Balet Teatrinin sifarisi ile uc ay erzinde baleti Turkiyede tamasaya hazirlamis yaradici heyete baletmeyster Naile Nezirova ressam Togrul Nerimanbeyov drijor Nazim Rzayev geyim uzre ressam Tahir Tahirov da daxil olmusdur Esas rollarin partiyasini Oskan Arslan Sehriyar ve Deniz Olqay Sehrizade canlandirmislar 25 oktyabr 2010 cu ilde Kreml Sarayinin sehnesinde Kreml Balet Teatrinin ifasinda balet izleyicilere teqdim edilmisdir Eserin quruluscu ressami Tahir Salahov kostyumlar uzre ressami Olqa Polyanskaya olmuslar Balet tamasada ifacilari Sergey Raxmaninov adina Simfonik Orkestr musayiet etmisdir Tamasanin esas rollarinda Sehrizad obrazinda Aleksandra Timofeyeva Sehriyar obrazinda Mixail Yevqenov Nuride obrazinda ise Aliye Xasenova ve digerleri cixis etmisler 14 fevral 2014 cu ilde baletin Belarusiya premyerasi bas tutmusdur Quruluscu baletmeyster Azerbaycanin Xalq Artisti Medine Eliyevanin yeni esrarengiz xoreoqrafiyasi beynelxalq musabiqeler laureati Azerbaycan Dovlet Akademik Opera ve Balet Teatrinin dirijoru Eyyub Quliyevin rehberlik etdiyi simfonik orkestrin parlaq ifasi quruluscu ressam Inare Aslanovanin yaratdigi Serq dunyasinin ruhunu tecessum etdiren rengareng dekorasiya ve geyimler belarus tamasacilari terefinden boyuk heyranliqla qarsilanmisdir Tamasanin qurulusunda hemcinin teatrin bas baletmeysteri Belarus Respublikasinin Xalq Artisti Vladimir Ivanov elece de quruluscu baletmeysterin assistentleri Belarusun Emekdar artistleri Janna Lebedeva ve Olqa Serko ressam Lyubov Sidelnikova musiqi redaktoru Azerbaycanin Emekdar Artisti Samir Semedov istirak etmisler Tamasada aparici partiyalari Belarus Dovlet Musiqili Teatrinin solistleri Sergey Qlux Sehriyar Irina Voytekunas Sehrizad Polina Qarunovic Zibeyde Iqor Qoncarik denizci Sindbad Dmitriy Lazovik Eleddin Mika Suzuki sahzade Budur Vitaliy Borovnev Cin Mayk Partus Quldurlarin bascisi Aleksandra Krasnoqlazova Mercane ve Nikolay Umerenkov Elibaba ifa etmisler Rollarin ilk ifacilari Rol Baki 1979 Donetsk 1983 Istanbul 1985 Kreml Balet 2010 Minsk 2014Sehriyar A Boyntsov O Arslan M Yevqenov S QluxSehrizade T Sireliyeva E Rikova D Olqay A Timofeyeva I VoytekunasQebulu1980 ci ilde Min bir gece baletinin muveffeqiyyetine gore bestekar F Emirov baletmeyster N Nezirova ressam T Nerimanbeyov dirijor Nazim Rzayev ve bas rollarin ifacilari SSRI Dovlet mukafatina layiq gorulmusler Min bir gece baletinin sehne taleyi cox ugurlu olub Bu ugurda bestekarla yanasi baletmeyster Naile Nezirovanin ressam Togrul Nerimanbeyovun da rolu vardir Baletin Moskvada Kreml sarayindaki tamasasindan sonra SSRI nin xalq artisti R Struskova verdiyi musahibede qeyd edir Baletin xoreoqrafiyasi yeni ideya dasiyir ve ister kompozisiya isterse de ozunemexsus plastika sahesinde maraqli imkanlar yaradir S Tehmiraqizi ise bildirir ki Bu eserde musiqi xoreoqrafiya bedii tertibat ve geyim eskizleri bir birini tamamlayir Bir sozle iki perde ve introduksiyadan ibaret olan Min bir gece baleti incesenet novlerinin six vehdeti ile xeyirle serin mubarizesini ve xeyirin qelebesini ifade edir Musiqisunas Konstantin Sakva deyir ki Min bir gece baletinin musiqisini men F Emirovun boyuk uguru hesab edirem Bestekar muasir usullardan cekinerek milli melodiyanin gozelliyini ve emosional semimiliyini numayis etdirir Musiqinin tesirli ifadesi nagillarin koloriti ile hemahengdir Bestekar Rauf Haciyev o zaman Azerbaycan Bestekarlar Ittifaqinin katibi qeyd edir ki Oz bedii deyerine gore bu eser bu eser milli milli cerciveden kenara cixan butun xalqlara yaxin ve anlasiqli olan bir tamasadir Bu ilk novbede musiqinin muellifi olan Fikret Emirovun xidmetidir Bu eseri ile o ozunu tamasacilara balet janrinin xususiyyetlerini hessasliqla derinden duyan bir bestekar kimi tanitmisdir M Ravelin N Rimski Korsakovun A Onnegerin enenelerini davam etdiren F Emirov ele gozel bir eser yaratmisdir ki bu Serqin poetik nagillar alemine yeniden seyahete cixmaqda onlarin derin beseri mena dasidigini basa dusmekde bize komek edir F Emirovun musiqisi major boyalari ile aletlere meharetle uygunlasdirilmasi ile adami valeh edir Ereb musiqisinin parlaq ritmleri ve melodiyalari ile zenginlesdirilmis bu musiqide maraqli tapintilar coxdur Balet senetkarin yaradiciliginda yeni merhelenin basladigini gosterir R Zohrabov qeyd edir ki Librettonun muellifleri janri gozel duymus maraqli ideya cehetden bitkin bir eser yaratmaga nail olmuslar Baletin birinci hissesi eger muxtelif ehvali ruhiyyelere emosiya alemine hesr olunmussa ikinci hisse butunlukle nagil sehnelerini tecessum etdirir Bu hadisede gozlerimiz onunde muxtelif sujetli nagil epizodlari rengareng sehnelerde dinamik sekilde bir birini evez edir SSRI Xalq artisti bestekar Fikret Emirov ve baletmeyster Naile Nezirova yigcam ve ifadeli musiqi nomreleri esasinda obrazlar qalereyasi maraqli sehneler yaratmaga nail olmuslar IstinadlarVinogradov 1983 seh 106 I L Lebedinskij Tysyacha i odin raz o 1001 nochi Pod red V P Leonova i Nazima M ad Dejravi Rossiya i arabskij mir Sankt Peterburg Noah 2007 T 10 S 27 Tehmiraqizi 2012 seh 125 Tehmiraqizi 2012 seh 131 Tehmiraqizi 2012 seh 127 Tehmiraqizi 2012 seh 132 Nasirova 2005 seh 21 Fikret Emirovla musahibe Azerinform 19 iyun 1979 accessdate missing url Tehmiraqizi 2012 seh 126 Vinogradov 1983 seh 92 Vinogradov 1983 seh 107 108 Zohrabov Ramiz Min bir gece Baki qezeti 12 iyul 1979 accessdate missing url Nasirova 2005 seh 32 Tehmiraqizi 2012 seh 128 Nasirova 2005 seh 33 Nasirova 2005 seh 34 Tehmiraqizi 2012 seh 129 Nasirova 2005 seh 41 Nasirova 2005 seh 43 Tehmiraqizi 2012 seh 130 Nasirova 2005 seh 48 Mirzoeva N Osobennosti hudozhestvennogo resheniya baleta F Amirova Tysyacha i odna noch u hudozhnikov Togrul Narimanbekova i Tair Tairova Vestnik Kazanskogo gosudarstvennogo universiteta kultury i iskusstv 2010 745 749 accessdate missing url Baletin Librettosu Elisir Nevai adina Ozbekistan Dovlet Akademik Boyuk Teatrinin saytindan goturulmusdur Tysyacha i odna noch F Amirov gabt uz 19 August 2022 tarixinde Istifade tarixi 2 may 2018 Amirov F Tysyacha i odna noch Noty balet v 2 h dejstviyah po motivam arabskih narodnyh skazok Moskva Sovetskij kompozitor 1983 seh 95 Qemer Almaszade ile musahibe Azerinform 19 iyun 1979 accessdate missing url Elbey Rzaquliyev ile musahibe Azerinform 19 iyun 1979 accessdate missing url Tehmiraqizi 2012 seh 133 Ancaparidze Zurab Min bir gece gurcu sehnesinde Kommunist qezeti 26 may 1981 Min bir gece baleti Novosibirskde Kommunist qezeti 21 may 1982 accessdate missing url Tehmiraqizi 2012 seh 134 Minkin L Sehrizadin elvan xettleri Sovetskaya kultura 22 noyabr 1983 accessdate missing url Min bir gece Ukrayna sehnesinde Edebiyyat ve incesenet qezeti 2 dekabr 1983 accessdate missing url Azerbaycan musiqisinin iftixari Edebiyyat ve incesenet qezeti 2 dekabr 1983 accessdate missing url Namazeliyev Qafar Min bir gece Turkiye sehnesinde Edebiyyat ve incesenet qezeti 9 iyun 1985 accessdate missing url Qasimova Ulker apa az APA 19 Oktyabr 2010 4 March 2020 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 may 2018 Fikret Emirovun Min bir gece baleti Minskde bad url publika az 19 Fevral 2014 Istifade tarixi 5 may 2018 olu kecid S Qasimova Z Abdullayeva 2012 seh 167 S Qasimova Z Abdullayeva 2012 seh 62 Haciyev Rauf Senetin qudreti Kommunist qezeti 3 iyul 1979 EdebiyyatVinogradov V Mir muzyki Fikreta Baku Yazychy 1983 seh 127 Mirzoeva N Osobennosti hudozhestvennogo resheniya baleta F Amirova Tysyacha i odna noch u hudozhnikov Togrul Narimanbekova i Tair Tairova Vestnik Kazanskogo gosudarstvennogo universiteta kultury i iskusstv 2010 745 749 Solmaz Qasimova Zemfira Abdullayeva Fikret Emirov Baki Nagil evi 2004 210 seh Tehmiraqizi S Fikret Emirov Baki Aspoliqraf 2012Hemcinin baxFikret Emirovun eserlerinin siyahisi Togrul Nerimanbeyov Azerbaycan klassik musiqisiXarici kecidler 1001 noch Kremlevskij balet YouTube Kremlin Ballet 1001 noch Harkivskij nacionalnij akademichnij teatr operi ta baletu imeni Mikoli Lisenka YouTube Telekanal OTB Istifade tarixi 6 may 2018 Balet portali Azerbaycan portali