Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qütbəddin Şirazi (1236–1311; farsca:قطبالدین محمود بن مسعود شیرازی) — iranlı, Nəsirəddin Tusinin şagirdi və alim idi
| Qütbəddin Şirazi | |
|---|---|
| Qütbəddin Mahmud Şirazi | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Kazerun, İran |
| Vəfat tarixi | (74 yaşında) |
| Vəfat yeri | Təbriz, İran |
| Elm sahələri | Fəlsəfə, astronomiya, riyaziyyat, din, hüquq |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Qütbəddin Mahmud ibn Ziyaəddin Məsud ibn Müslih Şirazi 1236-cı ilin oktyabr ayında Kazerunda anadan olmuşdur. Onun atası Ziyaəddin Məsud ibn Müslih Kazəruni Şirazda təbib işləmişdir. Alim ilk təhsilini atasından almış, 1250-ci ildə onun vəfatından sonra təhsilini Şirazda əmisi Kəmaləddin Əbdülxeyr Kazəruninin, Şəmsəddin Kütübinin, Şərəfəddin Zəki ər-Rukşəvinin və dövrünün başqa tanınmış alimlərinin yanında davam etdirmişdir.
Qütbəddin Şirazi 1260-cı (hicri 658-ci) ildə, yaxud 1263-cü (hicri 661-ci) ildə biliyini təkmilləşdirmək üçün Marağaya, Nəsirəddin Tusinin yanına getmişdir. O, Marağa rəsədxanasında çalışmaqla yanaşı, Nəsirəddin Tusidən fəlsəfə, astronomiya və riyaziyyatı mükəmməl öyrənmişdir. Marağada alim kimi böyük nüfuz qazanmışdır.
Qütbəddin Şirazi alim kimi məşhur olmaqla bərabər, siyasi xadim kimi də tanınmışdır. O, XIII əsrin 60-ci illərindən etibarən ictimai-siyasi fəaliyyətə başlamışdır. Filosof Marağada biliyini mükəmməlləşdirdikdən sonra elxanın sərəncamı ilə Xorasana və paytaxtı İsfahan şəhəri olan fars İraqına səfər etmişdir. Burada alimlərin himayəçisi, İsfahan hakimi Bahəddin Məhəmməd Cüveyni ilə tanış olmuşdur. Qütbəddin Şirazi 1268-ci ildə Bağdada getmiş, sonra Kiçik Asiyaya yola düşmüşdür. Orada rəğbətlə qarşılanaraq dövlət işlərində çalışmış, bir müddət Sivas və Malatyada qazi işləmiş, alimlərlə, o cümlədən Cəlaləddin Rumi (1207-1273) və Sədrəddin Konəvi (1210-1274) ilə dostluq etmişdir. Ensiklopedik alimin siyasi fəaliyyəti Əhməd xan Təkudər (1282-1284) zamanında genişlənmişdir. O, Elxanın sərəncamı ilə Misirə məmluk sultanı Mənsur Seyfəddin Kalaunun (1279-1290) yanına səfir göndərilmişdir. Əmisi Kəmaləddin Əbdülxeyr Kazəruni də onunla birlikdə olmuşdur.
Qütbəddin Şirazi Misirdə səfir işləyərkən monqolların diplomatik tapşırıqlarını yerinə yetirərək, monqollar və misirlilər arasındakı münasibətləri yaxşılaşdırır. O, səkkiz il uğurlu siyasi fəaliyyət göstərdikdən sonra Elxanilər dövlətinin o zaman paytaxtı olan Təbrizə qayıdır.
Qütbəddin Şirazi 7 fevral 1311-ci ildə Təbrizdə vəfat etmişdir. Zeynəddin ibn əl-Vərdi (...-1349) filosofun ölümündən təsirlənərək bir mərsiyə yazmışdır. Bu mərsiyədə təəccüblə deyilir ki, elm dəyirmanının oxu (Qütb) qırıldığı halda necə fırlana bilər.
Elmi yaradıcılığı
Qütbəddin Şirazinin yaradıcılığı və elmi fəaliyyəti mənbələrdə geniş işıqlandırılmışdır. Zəngin yaradıcılıq yolu keçmiş ensiklopedik alim fəlsəfə, məntiq, tibb, riyaziyyat, astronomiya, kosmoqrafiya və s. mövzularda qiymətli əsərlər yaratmışdır.
Qütbəddin Şirazi çox gənc ikən İbn Sinanın “Tibb qanunu” (“əl-Qanun fi-t-tibb”) əsərinin ümumi nəzəri hissəsinə - “Külliyyat”a şərh yazmağı planlaşdırır, Sivas və Malatyada qazi işləyəndə də, Misirdə səfir olanda da bu şərh üzərində çalışır. Misirdən qayıtdıqdan sonra əsəri tamamlayan alim onu Əhməd xanın vəziri Məhəmməd Sədəddinə ithaf edir.
Qütbəddin Şirazinin yaradıcılığında “Göy sferalarını bilməkdə idrakın son həddi” (“Nihayət əl-idrak fi dirayət əl-əflak”) kitabı mühüm yer tutur. Kosmoqrafiyaya dair bu əsər İsfahan hakimi Bahaəddin Məhəmməd Cüveyniyə ithaf olunmuş və bütövlükdə 1281-ci (hicri 680-ci) ildə tamamlanmışdır. Bu kitabın çoxlu sayda əlyazma nüsxələri Bağdad, Qahirə, Mosul, İstanbul, Tehran, Berlin, Leyden, London, Mançester, Paris, Oksford, Florensiya, Daşkənd və başqa şəhərlərin kitabxanalarında saxlanılır. Qütbəddin Şirazinin “Şah töhfəsi” (“ət-Tuhfa əş-şahiyyə”) əsəri vəzir Şah Məhəmmədin şərəfinə qələmə alınmış, 1285-ci ildə tamamlanmışdır. Bu əsər “Göy sferalarını bilməkdə idrakın son həddi” kitabının geniş şərhidir. “Şah töhfəsi” əsəri Bağdad, Məşhəd, Berlin, Sankt-Peterburq, London, Oksford, Priston, Florensiya, Rampur, Roma, İstanbul və başqa şəhərlərin kitabxanalarında mövcuddur.
Qütbəddin Şirazinin astronomiyaya dair “Müzəffərəddin üçün seçmələr” (“İxtiyarat-i Müzaffari”) əsəri “Göy sferalarını bilməkdə idrakın son həddi” əsərinin müxtəsər şərhidir. Kitab Müzəffərəddin Bulaku Arslana ithaf edilmişdir.
Qütbəddin Şirazinin yaradıcılığında xüsusi yer tutan fəlsəfəyə dair “Dibaca ən yaxşı tac incisi” (“Dürrə ət-tac li ğürrət əd-Dibac”) traktatı nəzəri və əməli fəlsəfənin bütün qisimlərini əhatə edir. Kitab Qərbi Gilanın hakimi Filşah ibn Rüstəmşah oğlu əmir Dibaca ithaf olunmuşdur. Filosofun fars dilində qələmə aldığı bu əsər təxminən 1293-1305 illər ərzində yazılmışdır.
“Dibaca ən yaxşı tac incisi” traktatı beş hissədən ibarətdir: birinci məntiq, ikinci “ilk fəlsəfə”, üçüncü təbiət elmləri, dördüncü riyazi elmlər, beşinci metafizika və nəticə (din və siyasət məsələləri). Qütbəddin Şirazinin ensiklopedik səciyyə daşıyan bu traktatı yazarkən sələflərinin və müasirlərinin yaradıcılığından geniş istifadə etmişdir.
Mənbələrdə Qütbəddin Şirazinin başqa traktatlarının da adları çəkilir. “Elmlərin tacı” (“Tac əl-ülum”), “Sultani astronomik cədvəl” (“əz-Zic əs-Sultani”), “Mahiyyət fəlsəfəsinin şərhi” (“Şərh Hikmət əl-ayn”), “Kəşşafın şərhi” (“Şərh əl-Kəşşaf”), “Vacib varlığın isbatına dair traktat” (“Risalə fi İsbat əl-vacib”), “İşarələr və qeydlər kitabının şərhi” (“Şərh əl-İşarat”) və başqalarını qeyd etmək mümkündür.
Qütbəddin Şirazinin fəlsəfi görüşlərində həm din, həm peripatetizm, həm də işraqilik motivləri vardır. Bütün bunlardan daha çox isə onun İslam dini dünyagörüşünə mühüm yer verməsi qeyd edilməlidir. Qütbəddin Şirazi dini məsələlərlə də maraqlanmışdır. Onun “Quranın təfsirinə dair Mərhəmətlinin açması” (“Fəth əl-Mənnan fi təfsir əl-Quran”) traktatı təxminən qırx cilddir. Əsərdə Quranın geniş təfsiri verilmişdir.
Məntiq, fəlsəfə və təbiət elmlərini Marağada Nəsirəddin Tusi məktəbində öyrənən mütəfəkkir sonralar Konyada Sədrəddin Konəvidən (1210-1274) və başqalarından dini elmləri – hədis, fiqh və Quranın şərhi üzrə təhsil almışdır. Bu hal onun dünyagörüşünün formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Qütbəddin Şirazinin təxminən qırx cildlik “Quranın təfsirinə dair Mərhəmətlinin açması” (“Fəth əl-Mənnan fi təfsir əl-Quran”) traktatı və “Quranın çətin məsələlərinə dair” (“Fi müşkilat əl-Quran”) əsəri onun dini məsələlər ilə dərindən məşğul olmasından xəbər verir.
AMEA-nın müxbir üzvü Zakir Məmmədov bu dövrdə Yaxın və Orta Şərq ölkələrində mövcud fikir cərəyanları arasında ideya mübarizəsinə baxmayaraq, bir-birinə yaxınlaşma, qarşılıqlı təsirlənmə hallarının artdığını bildirmişdir. Tədqiqatçı müxtəlif təlimlərin uzlaşdırılmasının XIII əsrin sonlarından etibarən daha artıq dərəcədə nəzərə çarpdığını yazmışdır. Bu hal Qütbəddin Şirazinin dünyagörüşündə daha qabarıq şəkildə özünü göstərir. Bu səbəbdən filosofu ensiklopedik məzmunlu yaradıcılığına görə həm dini, həm də dünyəvi elmlərin nümayəndəsi hesab edir, həm peripatetik, həm də işraqilik təliminin tərəfdarı adlandırırlar.
Zakir Məmmədov Şihabəddin Yəhya Sührəvərdinin əsərlərinin, xüsusən onun İşraqilik fəlsəfəsinin Nəsirəddin Tusinin istedadlı şagirdi Qütbəddin Şirazi tərəfindən müfəssəl araşdırıldığını bildirmişdir. İşraqi ədəbiyyatın şah əsəri “İşraq fəlsəfəsi” (“Hikmət əl-işraq”) kitabına Qütbəddin Şirazinin yazdığı şərh xüsusilə qiymətlidir. İranın müxtəlif kitabxanalarında ayrı-ayrı vaxtlarda üzü köçürülmüş məlum yeddi əlyazması nüsxəsi saxlanılan həmin şərh orijinalı ilə birlikdə 1898-ci (1315) ildə Tehranda çapdan çıxmışdır. Cəlaləddin Əbdürrəhman Süyuti (1445-1505) Qütbəddin Şirazinin əsərləri sırasında “Sührəvərdinin sirlər kitabının şərhi” (“Şərh kitab əl-əsrar li-s-Sührəvardi”) traktatının da adını çəkmişdir. 1295-ci ildə tamamlanmış və öz müəllifinə şöhrət qazandırmış bu şərhə Seyid Şərif Cürcani (1339-1413), Mövlana Əbdülkərim (...-1495), Nəcməddin Hacı Mahmud Təbrizi, Sədrəddin Şirazi (...-1640), Molla Hadi Səbzəvari (1798-1878) kimi filosoflar haşiyələr qələmə almışlar.
Qütbəddin Şirazinin yaradıcılığında məntiq məsələlərinin şərhinə geniş yer verilir. Filosof “Dibaca ən yaxşı tac incisi” ensiklopediyasından əlavə başqa əsərində də bu mövzu üzərində xüsusi dayanmış, məntiqin ayrı-ayrı bəhslərinin müfəssəl təhlilini vermişdir. Onun təlimində məntiqin mövzusu və vəzifələri, anlayış və onun tərifi, hökm və onun tərifi, hökmlərin məna və quruluşa görə bölgüsü, hökmlər arasında münasibətin aydınlaşdırılması məsələləri mühüm yer tutur.
Qütbəddin Şirazi fəlsəfənin yalnız nəzəri hissəsi ilə deyil, əməli hissəsi ilə də maraqlanmış, “Dibaca ən yaxşı tac incisi” traktatında etik-əxlaqi və ictimai-siyasi məsələlərə geniş yer vermişdir.
Böyük Azərbaycan filosofu Nəsirəddin Tusinin istedadlı şagirdi Qütbəddin Mahmud Şirazi ensiklopedik yaradıcılığında dəqiq elmlər sahəsində şöhrət tapmaqla bərabər fəlsəfi elmlər sahəsində də tanınmışdır. Onun varlığa, idraka, məntiqə, habelə ictimai-siyasi və etik-əxlaqi məsələlərə dair baxışları müxtəlif təlimlərin təsiri altında vücuda gəldiyindən sinkretik səciyyə daşımışdır. Filosofun yaradıcılığında peripatetizm aparıcı istiqamət olmuş, onun fəlsəfi dünyagörüşünü müəyyənləşdirmişdir. Qütbəddin Şirazi elmi fəaliyyətində müəllimi Nəsirəddin Tusinin mövqeyindən çıxış etsə də, yaradıcılıq irsi orijinallığı və zənginliyi, ən əsası ensiklopedik səciyyə daşıması ilə xüsusilə diqqəti cəlb edir.
İstinadlar
- Aytək Zakirqızı (Məmmədova). Nəsirəddin Tusinin dünyagörüşü. Bakı, 2000
- Zakir Məmmədov. Azərbaycanda XI-XIII əsrlərdə fəlsəfi fikir. Bakı, 1978
- Aytək Zakirqızı (Məmmədova). Ensiklopedist alimin layiqli davamçısı. “Elm” qəzeti, 11 oktyabr 2000-ci il
- Aytək Zakirqızı (Məmmədova). Nəsirəddin Tusinin fəlsəfi məktəbi. Bakı, Elm, 2011
- Zakir Məmmədov. Azərbaycan fəlsəfəsi tarixi. Bakı, 1994
- Zakir Məmmədov. Azərbaycanda XI-XIII əsrlərdə fəlsəfi fikir. Bakı, 1978
- Zakir Məmmədov. Şirazi Qütbəddin. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. X cild. Bakı,1987. səh. 539
- Zakir Məmmədov. Şihabəddin Yəhya Sührəvərdi (həyatı, yaradıcılığı və dünyagörüşü). Bakı, 2009
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qutbeddin Sirazi 1236 1311 farsca قطب الدین محمود بن مسعود شیرازی iranli Nesireddin Tusinin sagirdi ve alim idiQutbeddin SiraziQutbeddin Mahmud SiraziDogum tarixi oktyabr 1236Dogum yeri Kazerun IranVefat tarixi fevral 1311 74 yasinda Vefat yeri Tebriz IranElm saheleri Felsefe astronomiya riyaziyyat din huquq Vikianbarda elaqeli mediafayllaral Shirazi s TombHeyatiQutbeddin Mahmud ibn Ziyaeddin Mesud ibn Muslih Sirazi 1236 ci ilin oktyabr ayinda Kazerunda anadan olmusdur Onun atasi Ziyaeddin Mesud ibn Muslih Kazeruni Sirazda tebib islemisdir Alim ilk tehsilini atasindan almis 1250 ci ilde onun vefatindan sonra tehsilini Sirazda emisi Kemaleddin Ebdulxeyr Kazeruninin Semseddin Kutubinin Serefeddin Zeki er Ruksevinin ve dovrunun basqa taninmis alimlerinin yaninda davam etdirmisdir Qutbeddin Sirazi 1260 ci hicri 658 ci ilde yaxud 1263 cu hicri 661 ci ilde biliyini tekmillesdirmek ucun Maragaya Nesireddin Tusinin yanina getmisdir O Maraga resedxanasinda calismaqla yanasi Nesireddin Tusiden felsefe astronomiya ve riyaziyyati mukemmel oyrenmisdir Maragada alim kimi boyuk nufuz qazanmisdir Qutbeddin Sirazi alim kimi meshur olmaqla beraber siyasi xadim kimi de taninmisdir O XIII esrin 60 ci illerinden etibaren ictimai siyasi fealiyyete baslamisdir Filosof Maragada biliyini mukemmellesdirdikden sonra elxanin serencami ile Xorasana ve paytaxti Isfahan seheri olan fars Iraqina sefer etmisdir Burada alimlerin himayecisi Isfahan hakimi Baheddin Mehemmed Cuveyni ile tanis olmusdur Qutbeddin Sirazi 1268 ci ilde Bagdada getmis sonra Kicik Asiyaya yola dusmusdur Orada regbetle qarsilanaraq dovlet islerinde calismis bir muddet Sivas ve Malatyada qazi islemis alimlerle o cumleden Celaleddin Rumi 1207 1273 ve Sedreddin Konevi 1210 1274 ile dostluq etmisdir Ensiklopedik alimin siyasi fealiyyeti Ehmed xan Tekuder 1282 1284 zamaninda genislenmisdir O Elxanin serencami ile Misire memluk sultani Mensur Seyfeddin Kalaunun 1279 1290 yanina sefir gonderilmisdir Emisi Kemaleddin Ebdulxeyr Kazeruni de onunla birlikde olmusdur Qutbeddin Sirazi Misirde sefir isleyerken monqollarin diplomatik tapsiriqlarini yerine yetirerek monqollar ve misirliler arasindaki munasibetleri yaxsilasdirir O sekkiz il ugurlu siyasi fealiyyet gosterdikden sonra Elxaniler dovletinin o zaman paytaxti olan Tebrize qayidir Qutbeddin Sirazi 7 fevral 1311 ci ilde Tebrizde vefat etmisdir Zeyneddin ibn el Verdi 1349 filosofun olumunden tesirlenerek bir mersiye yazmisdir Bu mersiyede teeccuble deyilir ki elm deyirmaninin oxu Qutb qirildigi halda nece firlana biler Elmi yaradiciligiQutbeddin Sirazinin yaradiciligi ve elmi fealiyyeti menbelerde genis isiqlandirilmisdir Zengin yaradiciliq yolu kecmis ensiklopedik alim felsefe mentiq tibb riyaziyyat astronomiya kosmoqrafiya ve s movzularda qiymetli eserler yaratmisdir Qutbeddin Sirazi cox genc iken Ibn Sinanin Tibb qanunu el Qanun fi t tibb eserinin umumi nezeri hissesine Kulliyyat a serh yazmagi planlasdirir Sivas ve Malatyada qazi isleyende de Misirde sefir olanda da bu serh uzerinde calisir Misirden qayitdiqdan sonra eseri tamamlayan alim onu Ehmed xanin veziri Mehemmed Sededdine ithaf edir Qutbeddin Sirazinin yaradiciliginda Goy sferalarini bilmekde idrakin son heddi Nihayet el idrak fi dirayet el eflak kitabi muhum yer tutur Kosmoqrafiyaya dair bu eser Isfahan hakimi Bahaeddin Mehemmed Cuveyniye ithaf olunmus ve butovlukde 1281 ci hicri 680 ci ilde tamamlanmisdir Bu kitabin coxlu sayda elyazma nusxeleri Bagdad Qahire Mosul Istanbul Tehran Berlin Leyden London Mancester Paris Oksford Florensiya Daskend ve basqa seherlerin kitabxanalarinda saxlanilir Qutbeddin Sirazinin Sah tohfesi et Tuhfa es sahiyye eseri vezir Sah Mehemmedin serefine qeleme alinmis 1285 ci ilde tamamlanmisdir Bu eser Goy sferalarini bilmekde idrakin son heddi kitabinin genis serhidir Sah tohfesi eseri Bagdad Meshed Berlin Sankt Peterburq London Oksford Priston Florensiya Rampur Roma Istanbul ve basqa seherlerin kitabxanalarinda movcuddur Qutbeddin Sirazinin astronomiyaya dair Muzeffereddin ucun secmeler Ixtiyarat i Muzaffari eseri Goy sferalarini bilmekde idrakin son heddi eserinin muxteser serhidir Kitab Muzeffereddin Bulaku Arslana ithaf edilmisdir Qutbeddin Sirazinin yaradiciliginda xususi yer tutan felsefeye dair Dibaca en yaxsi tac incisi Durre et tac li gurret ed Dibac traktati nezeri ve emeli felsefenin butun qisimlerini ehate edir Kitab Qerbi Gilanin hakimi Filsah ibn Rustemsah oglu emir Dibaca ithaf olunmusdur Filosofun fars dilinde qeleme aldigi bu eser texminen 1293 1305 iller erzinde yazilmisdir Dibaca en yaxsi tac incisi traktati bes hisseden ibaretdir birinci mentiq ikinci ilk felsefe ucuncu tebiet elmleri dorduncu riyazi elmler besinci metafizika ve netice din ve siyaset meseleleri Qutbeddin Sirazinin ensiklopedik seciyye dasiyan bu traktati yazarken seleflerinin ve muasirlerinin yaradiciligindan genis istifade etmisdir Menbelerde Qutbeddin Sirazinin basqa traktatlarinin da adlari cekilir Elmlerin taci Tac el ulum Sultani astronomik cedvel ez Zic es Sultani Mahiyyet felsefesinin serhi Serh Hikmet el ayn Kessafin serhi Serh el Kessaf Vacib varligin isbatina dair traktat Risale fi Isbat el vacib Isareler ve qeydler kitabinin serhi Serh el Isarat ve basqalarini qeyd etmek mumkundur Qutbeddin Sirazinin felsefi goruslerinde hem din hem peripatetizm hem de israqilik motivleri vardir Butun bunlardan daha cox ise onun Islam dini dunyagorusune muhum yer vermesi qeyd edilmelidir Qutbeddin Sirazi dini meselelerle de maraqlanmisdir Onun Quranin tefsirine dair Merhemetlinin acmasi Feth el Mennan fi tefsir el Quran traktati texminen qirx cilddir Eserde Quranin genis tefsiri verilmisdir Mentiq felsefe ve tebiet elmlerini Maragada Nesireddin Tusi mektebinde oyrenen mutefekkir sonralar Konyada Sedreddin Koneviden 1210 1274 ve basqalarindan dini elmleri hedis fiqh ve Quranin serhi uzre tehsil almisdir Bu hal onun dunyagorusunun formalasmasinda muhum rol oynamisdir Qutbeddin Sirazinin texminen qirx cildlik Quranin tefsirine dair Merhemetlinin acmasi Feth el Mennan fi tefsir el Quran traktati ve Quranin cetin meselelerine dair Fi muskilat el Quran eseri onun dini meseleler ile derinden mesgul olmasindan xeber verir AMEA nin muxbir uzvu Zakir Memmedov bu dovrde Yaxin ve Orta Serq olkelerinde movcud fikir cereyanlari arasinda ideya mubarizesine baxmayaraq bir birine yaxinlasma qarsiliqli tesirlenme hallarinin artdigini bildirmisdir Tedqiqatci muxtelif telimlerin uzlasdirilmasinin XIII esrin sonlarindan etibaren daha artiq derecede nezere carpdigini yazmisdir Bu hal Qutbeddin Sirazinin dunyagorusunde daha qabariq sekilde ozunu gosterir Bu sebebden filosofu ensiklopedik mezmunlu yaradiciligina gore hem dini hem de dunyevi elmlerin numayendesi hesab edir hem peripatetik hem de israqilik teliminin terefdari adlandirirlar Zakir Memmedov Sihabeddin Yehya Suhreverdinin eserlerinin xususen onun Israqilik felsefesinin Nesireddin Tusinin istedadli sagirdi Qutbeddin Sirazi terefinden mufessel arasdirildigini bildirmisdir Israqi edebiyyatin sah eseri Israq felsefesi Hikmet el israq kitabina Qutbeddin Sirazinin yazdigi serh xususile qiymetlidir Iranin muxtelif kitabxanalarinda ayri ayri vaxtlarda uzu kocurulmus melum yeddi elyazmasi nusxesi saxlanilan hemin serh orijinali ile birlikde 1898 ci 1315 ilde Tehranda capdan cixmisdir Celaleddin Ebdurrehman Suyuti 1445 1505 Qutbeddin Sirazinin eserleri sirasinda Suhreverdinin sirler kitabinin serhi Serh kitab el esrar li s Suhrevardi traktatinin da adini cekmisdir 1295 ci ilde tamamlanmis ve oz muellifine sohret qazandirmis bu serhe Seyid Serif Curcani 1339 1413 Movlana Ebdulkerim 1495 Necmeddin Haci Mahmud Tebrizi Sedreddin Sirazi 1640 Molla Hadi Sebzevari 1798 1878 kimi filosoflar hasiyeler qeleme almislar Qutbeddin Sirazinin yaradiciliginda mentiq meselelerinin serhine genis yer verilir Filosof Dibaca en yaxsi tac incisi ensiklopediyasindan elave basqa eserinde de bu movzu uzerinde xususi dayanmis mentiqin ayri ayri behslerinin mufessel tehlilini vermisdir Onun teliminde mentiqin movzusu ve vezifeleri anlayis ve onun terifi hokm ve onun terifi hokmlerin mena ve qurulusa gore bolgusu hokmler arasinda munasibetin aydinlasdirilmasi meseleleri muhum yer tutur Qutbeddin Sirazi felsefenin yalniz nezeri hissesi ile deyil emeli hissesi ile de maraqlanmis Dibaca en yaxsi tac incisi traktatinda etik exlaqi ve ictimai siyasi meselelere genis yer vermisdir Boyuk Azerbaycan filosofu Nesireddin Tusinin istedadli sagirdi Qutbeddin Mahmud Sirazi ensiklopedik yaradiciliginda deqiq elmler sahesinde sohret tapmaqla beraber felsefi elmler sahesinde de taninmisdir Onun varliga idraka mentiqe habele ictimai siyasi ve etik exlaqi meselelere dair baxislari muxtelif telimlerin tesiri altinda vucuda geldiyinden sinkretik seciyye dasimisdir Filosofun yaradiciliginda peripatetizm aparici istiqamet olmus onun felsefi dunyagorusunu mueyyenlesdirmisdir Qutbeddin Sirazi elmi fealiyyetinde muellimi Nesireddin Tusinin movqeyinden cixis etse de yaradiciliq irsi orijinalligi ve zenginliyi en esasi ensiklopedik seciyye dasimasi ile xususile diqqeti celb edir IstinadlarAytek Zakirqizi Memmedova Nesireddin Tusinin dunyagorusu Baki 2000 Zakir Memmedov Azerbaycanda XI XIII esrlerde felsefi fikir Baki 1978 Aytek Zakirqizi Memmedova Ensiklopedist alimin layiqli davamcisi Elm qezeti 11 oktyabr 2000 ci il Aytek Zakirqizi Memmedova Nesireddin Tusinin felsefi mektebi Baki Elm 2011 Zakir Memmedov Azerbaycan felsefesi tarixi Baki 1994 Zakir Memmedov Azerbaycanda XI XIII esrlerde felsefi fikir Baki 1978 Zakir Memmedov Sirazi Qutbeddin Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi X cild Baki 1987 seh 539 Zakir Memmedov Sihabeddin Yehya Suhreverdi heyati yaradiciligi ve dunyagorusu Baki 2009