Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə heç bir məlumatın mənbəsi . |
Bu məqalədəki və ya bölmədəki məlumatlar köhnədir. |
Niger — rəsmi surətdə -Niger Respublikası — Qərbi Afrikada dövlət. Ölkə ərazisindən axan Niger çayının adı ilə adlanır. Niger tuareqlərin danışdıqları tamaşek dilində "Böyük çay" və ya "Çaylar çayı" deməkdir. Ölkə ərazisinin 80 %-i Saxara səhrasında yerləşir. Nigerin paytaxtı Niamey şəhəridir.
| Niger | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| République du Niger | |||||
| |||||
| Fraternité, Travail, Progrès, Fraternity, Work, Progress, Братство, труд, прогрес | |||||
| Himn: La Nigérienne | |||||
 | |||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Niamey- 1 090 min sakin | ||||
| İdarəetmə forması | Respublika | ||||
| Prezident | Mohamed Bazoum [ 7.IV.2021~ ] | ||||
| Baş nazir | Ouhoumoudou Mahamadou [ 2.IV.2021~ ] | ||||
| Sahəsi | Dünyada 22-ci | ||||
| • Ümumi | 1267000 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 0,03 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 19,2 milyon nəfər (60-cı) | ||||
| • Siyahıyaalma (24.XII.2012) | 17 138 707 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 15 nəf./km² | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | 19,05 milyard dollar (147-ci) | ||||
| • Adambaşına | 1 100 dollar () | ||||
| İnternet domeni | .ne | ||||
| NE | |||||
| BOK kodu | NIG | ||||
| Telefon kodu | +227 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Niger 7 ölkə ilə həmsərhəddir — Əlcəzair, Liviya, Çad, Nigeriya, Benin, Burkina Faso və Mali ilə.
Tarixi
Tarixəqədərki dövr
Müasir Saxara səhrasının ərazisində əlverişli rütubətli iqlim şəraiti olduğu dövrdə Nigerin sakinləri indikindən xeyli fərqlənirdi. E.ə. 8–6-cı minilliklərdə Higerdə Kiffiy mədəniyyəti mövcud olmuşdur. Kiffiy mədəniyyətinin nümayəndələri hündürboylu və möhkəm bədən quruluşuna malik idilər. E.ə. 5–3-cü minilliklərdə Kiffiy mədəniyyətini Teneriy mədəniyyəti əvəz etdi. Bu mədəniyyətin nümayəndələri artıq digər bir irqə- Aralıq dənizi bölgəsinə xas olan xüsusiyyətlərə malik idilər. Saxara səhrasında yenidən quraqlıq baş verdiyi dövrdə Teneriy mədəniyyəti məhv oldu və onun nümayəndələri digər əlverişli yaşayış ərazilərinə köçdülər.
Afrika dövlətləri
VII əsrdən Niger çayı vadisindəki ərazilər Sonqay knyazlığının tərkibinə daxil oldu. XV əsrin sonlarında bu knyazlıq güclənərək imperiyaya çevrildi. Lakin 1591-ci ildə Sonqay dövlətinin ərazisi Mərakeş sultanının ordusu tərəfindən işğal olundu. Bununla yanaşı müasir Nigerin ərazisində yerləşən cənub regionlar öz müstəqilliyini saxlamağa nail oldular. Bu ərazidə hakim Lulanilər sülaləsindən olan Askiya Nuxanın başçılığı ilə Dendi knyazlığı yaradıldı. Bu dövlətin Mərakeşlə sərhədləri indiki Mali və Niger sərhədinə uyğun idi. Sonralar Dendi knyazlığı Askiya nəslindən olanların idarə etdikləri bir neçə kicik knyazlıqlara parçalandı. XVIII əsrdə Nigerin ərazisinin xeyli hissəsi hələ VII əsrdən müasir Nigerin şimalında məskunlaşmış köçəri Tuareq tayfasının hakimiyyəti altına düşdü. Onlar burada Aqades sultanlığının əsasını qoydular və Niamey ticarət bazasını yaratdılar. Tuareqlər mərkəzləşdirilmiş dövlətə malik deyildilər, həyatları təhlükə qarşısında qalanda onlar azad konfederasiya halında birləşirdilər.
İndiki Nigerin cənubunda oturaq həyat tərzinə malik əkinçi xalqlar məskunlaşmışlar. Niger çayının vadisi Dendi və Doso knyazlıqları arasında bölüşdürülmüşdü. Nigerin şərqində xausalarin yaratdıqları Maradi və Damaqara şəhər-dövlətləri mövcud idi. XIX əsrin əvvəllərində Afriada islam bayrağı altında baş vermiş fulanilərin cihadı hərəkatı nəticəsində Sokoto xilafəti yaradıldıqdan sonra xausaların yaratdıqları şəhər-dövlətlərin əhalisi işğal olunmuş cənub şəhərlərindən qaçanların hesabına xeyli artdı.
Müstəmləkə dövrü
Niger ərazisinə gələn ilk avropalı 1805–1806-cı illərdə Niger çayını tətqiq edən şotlandiyalı Munqo Park olmuşdur. Henrix Bart və Eduard Fogel 1853–1855-ci illərdə Niger çayından Çad gölünə qədər ərazini tətqiq etmək üçün ekspedisiya təşkil etmişlər. Onlar Sey, Sokoto, Zinder, Qure və Bornu ərazilərinə də səyahət etmişlər. 1870-ci ildə Qustav Naxtiqal Saxara səhrasından keçərək Kane-Bornoya səyahəti zamanı Bilmu və Nqiqmi ərazilərində də olmuşdur. 1884-cü ildə keçirilən Berlin konfransının qərarına əsasən Niger Fransanın nüfuz dairəsinə daxil edilmişdir.
1946-cı ildə Niger Fransa İttifaqının tərkibində dənizarxası ərazi statusunu aldı. Ölkədə seçkili Baş Şura-yerli özünüidarə orqanı yaradıldı. Baş Şurada yerli tayfaların rəhbərləri əsas yer tuturdular.
Əhalisi
Əhalinin sayı — 15,3 mln. (2009-cu il iyul ayına olan məlumat).
İllik artım — 3,7 % (2009);
Doğum — 51,6 hər 1000 nəfərə;
Ölüm — 14,8 hər 1000 nəfərə;
Emiqrasiya — 0,6 hər 1000 nəfərə;
Orta yaş — 52;
Uşaq ölümü — 117 hər 1000 nəfərə (dünya üzrə dördüncü).
Həmçinin bax
 | Niger ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
- http://chartsbin.com/view/edr.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede hec bir melumatin menbesi gosterilmemisdir Lutfen etibarli menbeler elave etmekle meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Qerez yaradan menbesiz hisseler muzakiresiz siline biler Bu meqaledeki ve ya bolmedeki melumatlar kohnedir Sehifeye yenilenmis melumatlar elave etmekle Vikipediyani zenginlesdirmeye komek ede bilersiniz Niger resmi suretde Niger Respublikasi Qerbi Afrikada dovlet Olke erazisinden axan Niger cayinin adi ile adlanir Niger tuareqlerin danisdiqlari tamasek dilinde Boyuk cay ve ya Caylar cayi demekdir Olke erazisinin 80 i Saxara sehrasinda yerlesir Nigerin paytaxti Niamey seheridir NigerRepublique du NigerBayraq GerbFraternite Travail Progres Fraternity Work Progress Bratstvo trud progresHimn La NigerienneResmi dilleri fransiz diliPaytaxt Niamey 1 090 min sakinIdareetme formasi RespublikaPrezident Mohamed Bazoum 7 IV 2021 Bas nazir Ouhoumoudou Mahamadou 2 IV 2021 Sahesi Dunyada 22 ci Umumi 1267000 km Su sahesi 0 03Ehalisi Ehali 19 2 milyon nefer 60 ci Siyahiyaalma 24 XII 2012 17 138 707 nef Sixliq 15 nef km UDM AQP Umumi 19 05 milyard dollar 147 ci Adambasina 1 100 dollar Internet domeni neNEBOK kodu NIGTelefon kodu 227Saat qursaqlari UTC 01 00Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllarNiger Niger 7 olke ile hemserheddir Elcezair Liviya Cad Nigeriya Benin Burkina Faso ve Mali ile TarixiTarixeqederki dovr Muasir Saxara sehrasinin erazisinde elverisli rutubetli iqlim seraiti oldugu dovrde Nigerin sakinleri indikinden xeyli ferqlenirdi E e 8 6 ci minilliklerde Higerde Kiffiy medeniyyeti movcud olmusdur Kiffiy medeniyyetinin numayendeleri hundurboylu ve mohkem beden qurulusuna malik idiler E e 5 3 cu minilliklerde Kiffiy medeniyyetini Teneriy medeniyyeti evez etdi Bu medeniyyetin numayendeleri artiq diger bir irqe Araliq denizi bolgesine xas olan xususiyyetlere malik idiler Saxara sehrasinda yeniden quraqliq bas verdiyi dovrde Teneriy medeniyyeti mehv oldu ve onun numayendeleri diger elverisli yasayis erazilerine kocduler Afrika dovletleri VII esrden Niger cayi vadisindeki eraziler Sonqay knyazliginin terkibine daxil oldu XV esrin sonlarinda bu knyazliq guclenerek imperiyaya cevrildi Lakin 1591 ci ilde Sonqay dovletinin erazisi Merakes sultaninin ordusu terefinden isgal olundu Bununla yanasi muasir Nigerin erazisinde yerlesen cenub regionlar oz musteqilliyini saxlamaga nail oldular Bu erazide hakim Lulaniler sulalesinden olan Askiya Nuxanin basciligi ile Dendi knyazligi yaradildi Bu dovletin Merakesle serhedleri indiki Mali ve Niger serhedine uygun idi Sonralar Dendi knyazligi Askiya neslinden olanlarin idare etdikleri bir nece kicik knyazliqlara parcalandi XVIII esrde Nigerin erazisinin xeyli hissesi hele VII esrden muasir Nigerin simalinda meskunlasmis koceri Tuareq tayfasinin hakimiyyeti altina dusdu Onlar burada Aqades sultanliginin esasini qoydular ve Niamey ticaret bazasini yaratdilar Tuareqler merkezlesdirilmis dovlete malik deyildiler heyatlari tehluke qarsisinda qalanda onlar azad konfederasiya halinda birlesirdiler Indiki Nigerin cenubunda oturaq heyat terzine malik ekinci xalqlar meskunlasmislar Niger cayinin vadisi Dendi ve Doso knyazliqlari arasinda bolusdurulmusdu Nigerin serqinde xausalarin yaratdiqlari Maradi ve Damaqara seher dovletleri movcud idi XIX esrin evvellerinde Afriada islam bayragi altinda bas vermis fulanilerin cihadi herekati neticesinde Sokoto xilafeti yaradildiqdan sonra xausalarin yaratdiqlari seher dovletlerin ehalisi isgal olunmus cenub seherlerinden qacanlarin hesabina xeyli artdi Mustemleke dovru Niger erazisine gelen ilk avropali 1805 1806 ci illerde Niger cayini tetqiq eden sotlandiyali Munqo Park olmusdur Henrix Bart ve Eduard Fogel 1853 1855 ci illerde Niger cayindan Cad golune qeder erazini tetqiq etmek ucun ekspedisiya teskil etmisler Onlar Sey Sokoto Zinder Qure ve Bornu erazilerine de seyahet etmisler 1870 ci ilde Qustav Naxtiqal Saxara sehrasindan kecerek Kane Bornoya seyaheti zamani Bilmu ve Nqiqmi erazilerinde de olmusdur 1884 cu ilde kecirilen Berlin konfransinin qerarina esasen Niger Fransanin nufuz dairesine daxil edilmisdir 1946 ci ilde Niger Fransa Ittifaqinin terkibinde denizarxasi erazi statusunu aldi Olkede seckili Bas Sura yerli ozunuidare orqani yaradildi Bas Surada yerli tayfalarin rehberleri esas yer tuturdular EhalisiEhalinin sayi 15 3 mln 2009 cu il iyul ayina olan melumat Illik artim 3 7 2009 Dogum 51 6 her 1000 nefere Olum 14 8 her 1000 nefere Emiqrasiya 0 6 her 1000 nefere Orta yas 52 Usaq olumu 117 her 1000 nefere dunya uzre dorduncu Hemcinin bax Niger ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin http chartsbin com view edr