Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Benin Respublikası (fr. République du Bénin; yor. Orílẹ̀-èdè Olómìnira ilẹ̀ Benin), Benin (fr. Bénin; yor. Benin — Qərbi Afrikada dövlət, rəsmi adı Benin Respublikası. 1975-ci ilədək ) — Qərbi Afrikada dövlət. Benin körfəzinə və Qvineya körfəzinə çıxışı var. Şimalda Burkina Faso və Niger, şərqdə – Nigeriya, qərbdə Toqo ilə həmsərhəddir. Paytaxtı — Porto-Novo, ancaq hökumət ölkənin ən böyük şəhəri olan Kotonuda yerləşir.
| Benin | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| République du Bénin | |||||
| |||||
| Fraternité, Justice, Travail (fr. Qardaşlıq, Ədalət, İş) | |||||
| Himn: L’Aube Nouvelle} | |||||
 | |||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Porto-Novo, Kotonu | ||||
| İdarəetmə forması | |||||
| Prezident | Toma Yayi Boni [ 6.IV.2006 ] | ||||
| Baş Nazir | Lionel Zinsu [ 18.VI.2015 ] | ||||
| Sahəsi | Dünyada 102-ci | ||||
| • Ümumi | 112622 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 1,9 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 10,5 milyon nəfər (87-ci) | ||||
| • Siyahıyaalma (11.V.2013) | 9 983 884 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 93 nəf./km² | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | 19,8 milyard dollar (142-ci) | ||||
| • Adambaşına | 1 900 dollar () | ||||
| İnternet domeni | .bj | ||||
| BJ | |||||
| BOK kodu | BEN | ||||
| Telefon kodu | +229 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarix
Ən qədim dövrlərdən XIX əsrin sonlarınadək
Müasir Benin dövlətinin şimalında qurma tayfaları məskunlaşmışdı, sonralar onlar müasir Nigeriya ərazisindən gələn barba tayfaları tərəfindən sıxışdırıldılar. Ölkənin cənubunda isə fon və aca tayfaları yaşayırdı. XV əsrdə Benin ərazisində portuqaliyalılar göründülər.
XVI–XVII əsrlərdə fransız, holland, ingilis tacirlərinin və qul ticarəti ilə məşğul olanların faktoriyaları və limanlar meydana gəldi. XVII əsrdən Benin və qonşu əyalətlərin sahilboy əraziləri Afikada avropalı qul tacirlərinin ən iri ticarət mərkəzinə çevrildi. Sonralar bu ərazilər Kölə sahili adlandırılmışdır.
XVII əsrdə müasir Benin ərazisində Daqomeya dövləti meydana gəldi. Onun əhalisinin əsas məşğuliyyəti toxa əkinçiliyi idi. Daqomeya dövləti quldarlığın bəzi elementlərini özündə saxlasa da, o, bir erkən feodal dövləti idi.
XVIII əsrdə Daqomeya hökmdarları qul ticarəti ilə aktiv surətdə məşğul olur, hər il Avropa tacirlərinə 20 minə yaxın qul satırdılar. Bu, XIX əsrin ortalarınadək, Avropa dövlətlərinin əksəriyyəti tərəfindən qul ticarətinin qadağan edilməsinədək davam etmişdi.
Müstəmləkə dövrü
Benin 1893-cü ildən Fransanın müstəmləkəsinə çevrildi. 1904-cü ildə Benin Fransız Daqomeyası adı altında fransız Qərbi Afrikasının tərkibinə daxil edildi. Fransız müstəmləkəçiləri burada sənaye müəssisələri (sabunbişirmə, tikiş və s.) yaratmağa dəmiryolları və şose yolları çəkməyə başladılar.
1946-cı ildə Daqomeya Fransanın dənizarxası ərazisi statusunu aldı. Qubernatorun yanında fəaliyyət göstərən Baş şura yaradıldı. Onun tərkibinə Afrika burjuaziyasının, ziyalılarının nümayəndələri daxil idi.
1958-ci ildə Daqomeya muxtar Respublika kimi Fransız cəmiyyətinin tərkibinə daxil edildi. Daqomeyanın 1959–1960-cı illərdə mövcud olmuş Mali Federasiyasının (Mali və Seneqal) tərkibinə daxil edilməsi ideyası səslənsə də, o zaman bu həyata keçirilmədi.
Müstəqillik dövrü
1 avqust 1960-cı ildən Daqomeya Respublikası müstəqil dövlət elan edildi. Daqomeya Respublikasının ilk prezidenti faktiki olaraq ölkədə öz diktaturasını yaradan Maqa Kutuku Yuber oldu. 1963-cü ilin sonlarında ölkədə polkovnik K. Soqlonun başçılığı ilə ilk hərbi çevriliş baş verdi. Yeni Konstitusiya qəbul edildi, çoxpartiyalı sistem bərpa edildi, parlament və parlament seçkiləri keçirildi. Ölkədə "sosializm yolu" kursunu elan edən S. M. Apiti prezident seçildi.
1965-ci ildə yüksək rütbəli zabitlər tərəfindən təşkil olunan ikinci hərbi çevriliş baş verdi. 1968-ci ildə qərbpərəst mövqeyi ilə tanınan E. Zinsu prezident seçildi.
1969-cu ilin dekabrında üçüncü hərbi çevriliş baş verdi. Maqa və Apiti yenidən hakimiyyətə qayıtdılar.
1972-ci ilin oktyabrında mayor Matye Kereku dördüncü dövlət cevrilişi edərək Marksizm-leninizm ideologiyasına əsaslanan birpartiyalı sistem yaratdı, sosializm qurmağı hakimiyyətin əsas vəzifəsi elan etdi. 1974-cü ilin noyabrında ölkəni M. Kerekunun başçılıq etdiyi Siyasi Büro idarə edirdi.
30 noyabr 1975-ci ildən ölkə Benin Xalq Respublikası adlandırılmağa başladı.
1977-ci ildə Boba Denaranın başçılıq etdiyi müzdlular Beninə hücum etsələr də, bu uğursuzluqla nəticələndi.
Əhalisi
Benində əhalinin son siyahıya alınması 11–25 may 2013-cü ildə aparılmışdır. Siyahıya alınmanın nəticələrinə əsasən 2013-cü ildə ölkədə əhalinin sayı 9 983 884 nəfər olmuşdur. Əhalinin illik təbii artımı 2,9 faiz təşkil edir. Orta ömür müddəti 59 ildir. 2007-ci il məlumatına əsasən immun çatışmazlığı virusu ilə yoluxma 1,2 faizdir.
Etnik tərkib
Benində 60-dan çox xalq yaşayır, ölkə əhalisinin əksəriyyətini (təqribən 65 faizini) fon xalqlarına aid olan şərq eve xalqı, həmçinin, daqomey, barba, somba, yoruba, busa və digər xalqlar təşkil edir.
Dil
Ölkədə rəsmi dövlət dili fransız dilidir. Bundan başqa, Benində fon və yoruba (əsasən ölkənin cənubunda), ölkənin şimalında müxtəlif tayfaların dillərindən də geniş istifadə olunur.
Din
Benində əhalinin 42,8 faizini xristianlar (əsasən katoliklər), 24,4 faizini müsəlmanlar, 17,3 faizini buddistlər, 15,5 faizini digər dinlərin nümayəndələri təşkil edir (2002). 15 yaşdan yuxarı əhalinin 34,7 faizi,(qadınların 48 faizi, qadınların 23 faizi) savadlıdır (2002).
Mənbə
Счетчик населения государства Бенин. Данные на 29.11.2013.
İstinadlar
- http://chartsbin.com/view/edr.
Həmçinin bax
 | Benin ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Benin Respublikasi fr Republique du Benin yor Orilẹ ede Olominira ilẹ Benin Benin fr Benin yor Benin Qerbi Afrikada dovlet resmi adi Benin Respublikasi 1975 ci iledek Qerbi Afrikada dovlet Benin korfezine ve Qvineya korfezine cixisi var Simalda Burkina Faso ve Niger serqde Nigeriya qerbde Toqo ile hemserheddir Paytaxti Porto Novo ancaq hokumet olkenin en boyuk seheri olan Kotonuda yerlesir BeninRepublique du BeninBayraq Gerb d Fraternite Justice Travail fr Qardasliq Edalet Is Himn L Aube Nouvelle source source track track track track Resmi dilleri fransiz diliPaytaxt Porto Novo KotonuIdareetme formasiPrezident Toma Yayi Boni 6 IV 2006 Bas Nazir Lionel Zinsu 18 VI 2015 Sahesi Dunyada 102 ci Umumi 112622 km Su sahesi 1 9Ehalisi Ehali 10 5 milyon nefer 87 ci Siyahiyaalma 11 V 2013 9 983 884 nef Sixliq 93 nef km UDM AQP Umumi 19 8 milyard dollar 142 ci Adambasina 1 900 dollar Internet domeni bjBJBOK kodu BENTelefon kodu 229Saat qursaqlari UTC 01 00Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllarBenin vilayetleriBeninTarixEn qedim dovrlerden XIX esrin sonlarinadek Muasir Benin dovletinin simalinda qurma tayfalari meskunlasmisdi sonralar onlar muasir Nigeriya erazisinden gelen barba tayfalari terefinden sixisdirildilar Olkenin cenubunda ise fon ve aca tayfalari yasayirdi XV esrde Benin erazisinde portuqaliyalilar gorunduler XVI XVII esrlerde fransiz holland ingilis tacirlerinin ve qul ticareti ile mesgul olanlarin faktoriyalari ve limanlar meydana geldi XVII esrden Benin ve qonsu eyaletlerin sahilboy erazileri Afikada avropali qul tacirlerinin en iri ticaret merkezine cevrildi Sonralar bu eraziler Kole sahili adlandirilmisdir XVII esrde muasir Benin erazisinde Daqomeya dovleti meydana geldi Onun ehalisinin esas mesguliyyeti toxa ekinciliyi idi Daqomeya dovleti quldarligin bezi elementlerini ozunde saxlasa da o bir erken feodal dovleti idi XVIII esrde Daqomeya hokmdarlari qul ticareti ile aktiv suretde mesgul olur her il Avropa tacirlerine 20 mine yaxin qul satirdilar Bu XIX esrin ortalarinadek Avropa dovletlerinin ekseriyyeti terefinden qul ticaretinin qadagan edilmesinedek davam etmisdi Mustemleke dovru Benin 1893 cu ilden Fransanin mustemlekesine cevrildi 1904 cu ilde Benin Fransiz Daqomeyasi adi altinda fransiz Qerbi Afrikasinin terkibine daxil edildi Fransiz mustemlekecileri burada senaye muessiseleri sabunbisirme tikis ve s yaratmaga demiryollari ve sose yollari cekmeye basladilar 1946 ci ilde Daqomeya Fransanin denizarxasi erazisi statusunu aldi Qubernatorun yaninda fealiyyet gosteren Bas sura yaradildi Onun terkibine Afrika burjuaziyasinin ziyalilarinin numayendeleri daxil idi 1958 ci ilde Daqomeya muxtar Respublika kimi Fransiz cemiyyetinin terkibine daxil edildi Daqomeyanin 1959 1960 ci illerde movcud olmus Mali Federasiyasinin Mali ve Seneqal terkibine daxil edilmesi ideyasi seslense de o zaman bu heyata kecirilmedi Musteqillik dovru 1 avqust 1960 ci ilden Daqomeya Respublikasi musteqil dovlet elan edildi Daqomeya Respublikasinin ilk prezidenti faktiki olaraq olkede oz diktaturasini yaradan Maqa Kutuku Yuber oldu 1963 cu ilin sonlarinda olkede polkovnik K Soqlonun basciligi ile ilk herbi cevrilis bas verdi Yeni Konstitusiya qebul edildi coxpartiyali sistem berpa edildi parlament ve parlament seckileri kecirildi Olkede sosializm yolu kursunu elan eden S M Apiti prezident secildi 1965 ci ilde yuksek rutbeli zabitler terefinden teskil olunan ikinci herbi cevrilis bas verdi 1968 ci ilde qerbperest movqeyi ile taninan E Zinsu prezident secildi 1969 cu ilin dekabrinda ucuncu herbi cevrilis bas verdi Maqa ve Apiti yeniden hakimiyyete qayitdilar 1972 ci ilin oktyabrinda mayor Matye Kereku dorduncu dovlet cevrilisi ederek Marksizm leninizm ideologiyasina esaslanan birpartiyali sistem yaratdi sosializm qurmagi hakimiyyetin esas vezifesi elan etdi 1974 cu ilin noyabrinda olkeni M Kerekunun basciliq etdiyi Siyasi Buro idare edirdi 30 noyabr 1975 ci ilden olke Benin Xalq Respublikasi adlandirilmaga basladi 1977 ci ilde Boba Denaranin basciliq etdiyi muzdlular Benine hucum etseler de bu ugursuzluqla neticelendi EhalisiBeninde ehalinin son siyahiya alinmasi 11 25 may 2013 cu ilde aparilmisdir Siyahiya alinmanin neticelerine esasen 2013 cu ilde olkede ehalinin sayi 9 983 884 nefer olmusdur Ehalinin illik tebii artimi 2 9 faiz teskil edir Orta omur muddeti 59 ildir 2007 ci il melumatina esasen immun catismazligi virusu ile yoluxma 1 2 faizdir Etnik terkib Beninde 60 dan cox xalq yasayir olke ehalisinin ekseriyyetini teqriben 65 faizini fon xalqlarina aid olan serq eve xalqi hemcinin daqomey barba somba yoruba busa ve diger xalqlar teskil edir Dil Olkede resmi dovlet dili fransiz dilidir Bundan basqa Beninde fon ve yoruba esasen olkenin cenubunda olkenin simalinda muxtelif tayfalarin dillerinden de genis istifade olunur Din Beninde ehalinin 42 8 faizini xristianlar esasen katolikler 24 4 faizini muselmanlar 17 3 faizini buddistler 15 5 faizini diger dinlerin numayendeleri teskil edir 2002 15 yasdan yuxari ehalinin 34 7 faizi qadinlarin 48 faizi qadinlarin 23 faizi savadlidir 2002 MenbeSchetchik naseleniya gosudarstva Benin Dannye na 29 11 2013 Istinadlarhttp chartsbin com view edr Hemcinin baxBenin Respublikasi 1967 Benin ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin