Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çillə gecəsi — Yer kürəsinin şimal yarımkürəsində, ilin 365 gününün ən uzun gecəsidir. Bu gecə, şəmsi ilinin, dey ayın başlanğıc gecəsi, azər ayının sonuncu gecəsi və 3 ay Novruz bayramına qalmış bir gecədir.
40 gün davam edən böyük çillənin (21 dekabr-29 yanvar) ilk günüdür. Sonra 20 günlük kiçik çillə (29 yanvar-18 fevral) gəlir.
Milad tarixi ilə dekabrın 20-dən 21-nə keçən gecədir.
Bu gecə əsasən, İran, Azərbaycan, Türkiyədə qeyd edilir.
Çillə gecəsindən sonra, yer kürəsinin şimal bölgələrində görünən günəş, ən aşağı vəziyyətə çatandan sonra, üfüqdə üç gün hərəkətsiz qalır və dördüncü gün yuxarı qalxır. Bu hadisə 25 dekabr günü, yəni çillə gecəsindən dörd gün sonraya təsadüf edir. Həmin gün, yəni 25 dekabr günü günəş tanrılarının bir çoxunun doğum günüdür və həmdə qədim roma təqviminin başlanğıc günü kimi qeyd olunmuşdur. Qədim roma təqvimi miladdan öncə 753cü ildə Rem və Romul tərəfindən icad olunmuşdur, Yuli Sezar tərəfindən dəyişdirilmişdir, Bu təqvim hər 128 ildə bir gün geri qalırdı. Beləki 1582ci ildə, Şimal yarımkürəsində astronomik yazın başlandığı, gecə-gündüz bərabərliyi günü yəni Novruz bayramı günü, 11 mart gününə təsadüf etmişdir. Sonda 4 oktyabr 1582 günü papa XIII Qriqorinin göstərişi ilə 11 gün irəli çəkilərək düzəliş olmuşdur.
Hazırda Yuli təqvimi 14 gün geri qalmışdır və bir çox yerlərdə köhnə yeni il bayramını 14 yanvar günündə qeyd edirlər.
Bu təqvim, ilk yaranan tarixindən 1582ci ilədək dəqiq olmaması səbəbi ilə, hazırkı miladi təqvimin ilk günü, çillə gecəsinin dörd gün sonrasına təsadüf etmir.
1- Misirdə 3000 il e.ə "Horus", 2- Pars ərazilərində 1200 il e.ə "Mitra" 3- Qədim anadoluda (Frigya-da) 1200 il e.ə "Attis", 4- Hindistanda 900 il e.ə "Krişna", 5- Yunanistanda 500 il e.ə Dionysus, 6- Roma imperiyasında miladın 1-ci ilində Jesus (İsa) və bir çox tanrıların 25 dekabrda doğulması, günəşin çillə gecəsindən dörd gün sonraki yuxarı qalxması ilə əlaqədardır və gündüz vaxtının uzanması, baharın gəlməsini və günəşin yenidən dirilməsinin əlaməti olaraq Milad bayramı olaraq hesablanmışdır.
Çillə gecəsi bayramın ideyası işığın qaranlıq üzərində simvolik qələbəsidir. Qədim inanclara görə, həmin gecə xeyir qüvvəsi () şər qüvvəsi (Əhrimən) ilə kəskin mübarizə aparmışdır. Urmiya, Təbriz, Ərdəbil, Zəncan, Xoy, Şəbistər, Marağa, Naxçıvan, Şəki, Gəncə və digər şəhərlər və çoxlu sayda Azərbaycan kəndləri bu gecəni qeyd edirlər.
İranda azərbaycanlı, fars, kürd, lur, bəluc, ərəb və türkmənlər bu gecəni xüsusi şövq ilə qeyd edirlər.
Bu gecədə qar yağması çoxlu sevincə səbəb olur. Həmin gecə ailə üzvləri, qohum, dost, tanış səmimiyyətlə bir yerə yığışır və ilin ən uzun gecəsini çoxlu meyvə və şirniyyat yeməklə qeyd edirlər.
Bu gecənin ən əhəmiyyətli atributlarından biri qarpızdır. Belə ki, hər ailə həmin gecə mütləq bir qarpız almalıdır. Əgər yeni evlənənlər varsa, onlara da valideynləri tərəfindən qarpız hədiyyə edilir.
Qoz (cəviz) halvası, kök halvası, paxlava, günəbaxan toxumu, meyvələr və şirniyyatlar bu gecə süfrədə olmalıdır.
Tarix
Qədim İranda müqəddəs gecələrdən sayılan "Yalda gecəsi" I Daranın dövründə eramızdan əvvəl 502-ci ildən qədim iranlıların təqvimində rəsmi olaraq qədim iranlıların rəsmi təqviminə daxil olmuşdur. Bu qədim ənənədir. Əkinçiliyi həyatının əsasını təşkil edən, il boyu fəsillərin keçməsinə və təbii ziddiyyətlərə adət etmiş qədim dövrlərin insanları günəşin fırlanması, fəsillərin dəyişməsi və s. yüksəkliklər. Gecə və gündüzün qısalığını, ulduzların istiqamətini, hərəkətini və mövqeyini tənzimləyin. Bəzi günlərdə və fəsillərdə günlərin çox uzun olduğunu və nəticədə həmin günlərdə daha çox işıq və günəş işığından istifadə edə bildiklərini müşahidə etdilər. Günəşin simvol işığının və parlaqlığının yaxşı və məqbul olduğuna, gecənin qaranlığında döyüşəcəklərinə inam yaranmışdı. Qədim xalqlar, o cümlədən [Aryan] tayfaları - aşkar etmişlər ki, ən qısa günlər payızın son günü və qışın ilk gecəsidir və dərhal sonra O günlər getdikcə uzanır, gecələr qısalır, ona görə də onu günəşin doğulduğu gecə (Mehr) adlandırıb ilin əvvəli etmişlər.Xristian Milad bayramı da bu inancdan qaynaqlanır. Qədim Avesta mədəniyyətində il soyuq mövsümlə başlayır, Avestada isə "Sareda" və ya "soyuq" sözü ( "İl" məfhumunu ifadə edən Saredha) özü də "soyuq" mənasındadır və Şeytan üzərində şeytan üzərində qələbə, qaranlıq üzərində nurun müjdəsi deməkdir. aşağıdakı "Yalda" sözü belə ifadə edilmişdir: {Sitat | Yalda qışın ilk gecəsi və payızın son gecəsidir, ilk və sonuncu qövsdür və bütün ilin ən uzun gecəsidir və o gecə və ya o gecəyə yaxın günəşi Jedi Qülləsinə çatdırır və deyirlər ki, o gecə çox uğursuz və uğursuzdur və bəziləri Yalda 11-ci gecənin ciddi olduğunu deyirlər.} Qaranlıq şeytanı təmsil edirdi və ilin ən uzun gecəsində şeytani zülmət uzandığı üçün bu gecə iranlılar üçün bəxti gətirmədi və gələndə qaranlığı, şeytanı və şər əməlkarları məhv etmək üçün od yandırıb qaçdılar. , camaat yığışıb gecələyirdilər, yeyir, içir, şadlanır, rəqs edir, söhbət edir, oxuyur, nə təzə ədviyyatlı meyvələr saxlanılırdısa, qurudulmuş meyvələr süfrəyə düzülürdü. Yaldanın süfrəsi "Myazd" adlanırdı və orada təzə və qurudulmuş meyvələr, həmçinin qoz-fındıq və ya zərdüştilər adlanan "Orməzd" və "Orməzd"in xüsusiyyətləri şərəfinə bu bayram və ziyafətin aksesuarlarından biri olan "Lork" da yer alırdı. "Mehr" və ya günəş. Haşim Razi, Qədim İranın xronologiyası və şənlikləri, səh.554 və 559</ref> , Ocaq, ətriyyatçılar, yeyən, yeyən və s., mövsümün ədviyyatları və qida məhsulları və müxtəlif yeməklər. , "süfrə" kimi müqəddəs yeməklər də yer alırdı. Yalda gecəsi həm də günəş tanrısının, ədalətin, əhd-peymanın və müharibənin doğum gecəsi kimi tanınır. Bu iki əsas hekayə haqqında ümumidir. Birincisi, bu Mehr gecəsində və ya Avestada və Əhəməni padşahlarının yazılarında qeyd edildiyi kimi, Mitra dünyaya qayıdır. Qədim hind-fars tanrılarından biri olan O, günün saatlarını uzadır və nəticədə günəşin üstünlüyü meydana çıxır. və ya Mehr-dini Zərdüştilikdən əvvəlki dində Mitraya sitayiş üzərində qurulmuşdur və Avropada buna Mitraizm də deyilir. Bəzi alimlər Yəldə gecəsində peyğəmbərin doğulduğuna da inanırlar: “Parfiya səltənətinin 51-ci ilində miladi 196-cı ilə təsadüf edir, Yəldə gecəsində peyğəmbər dünyaya gəlir. Onu iki delfin sudan çıxarır, çünki Mehr ayininə görə su xüsusi əhəmiyyət kəsb edirdi." Hər iki variantda Yalda gecəsi Aralıq dənizinin şərqində geniş yayılmış məhəbbət ayinlərinin qalığı olan suitinin anadan olduğu gecədir və onun izləri, o cümlədən indiki İordaniyada.
Yaldanın başqa tayfaların bayramları ilə oxşarlığı
qeyd edilməsi digər qədim tayfalar arasında da geniş yayılmışdı. Qədim Romada və xristianlığın yayılması ilə eyni vaxtda Roma tanrısı Sol İnvictusa (məğlubedilməz günəş) sitayiş çox geniş yayılmışdı və romalılar onun doğumunu Qış İnqilabı zamanı qeyd etmişlər. Sol İnvictus da Roma [Mitraizmində] xüsusi rol oynayıb və hətta Mitra (qədim fars tanrısı Mitranın yunanca qarşılığı) yenilməz günəş adlanırdı. Alimlər hesab edirlər ki, Qərb Xristianlığı bu dinə özünün ilkin çərçivəsini xristianlıqdan əvvəlki dinlərə, o cümlədən Mitraizmə və məsələn, kilsə təqviminə, xristianlıqdan əvvəlki ayin və mərasimlərin bir çox qalıqlarına borcludur.Xristianlıq xüsusilə [Milad] və Milad Xristianlığın rəsmiləşdirilməsi və əmri ilə eramızın IV əsrində qədim Romada Saturnaliyanın qeyd edilməsi və doğumunun qarışığı olaraq, Məsihin rəsmi doğum günü hesab olunurdu.Avropada və Roma İmperiyasına tabe olan ərazilərdə Razuri dinlərinin inkişafı dövründə və xristianlığı qəbul etməzdən əvvəl romalılar hər il dekabrın 17-ni qeyd edirdilər "Saturnaliya" adı. qədim əkinçilik tanrısı Saturn planetinə hörmət etmək üçün istifadə olunurdu. Bayram yeddi gün davam etdi və da daxil edildi. Romalılar hesablamalarında istifadə etdikləri üçün qış gündönümü günü dekabrın 21 və ya 22-si deyil, təxminən 25 dekabr idi. Belçikalı arxeoloq və müasir mitraizmin banisi Frans Kommon və digər həmfikir Mitraistlər Roma Mitraizmi anlayışlarını tamamilə Məzdisna və Fars tanrısı Mitra dinindən götürürlər, lakin bu fikir 1970-ci illərdən bəri ciddi şəkildə tənqid olunur. və indi Roma və qədim Yunanıstan dünyasında dinlərin öyrənilməsində ən mübahisəli məsələlərdən birinə çevrilmişdir. Mitranın doğum günü xristianlığı qəbul edən yeganə din deyil. etmişdir. Xristian ənənələri ilə mitraizm arasında çoxlu oxşarlıqlar var. Bu gün İsa Məsihin doğumunu qeyd edən bütün xristianlar hələ də Milad günü kaminləri və şamları yandırır, yolkanı kiçik işıqlarla bəzəyir, gecəni yaşayır və xüsusi yeməklər yeyirlər; Onlar bir-birini ziyarət edir və bu münasibəti dostları və qohumları ilə qeyd edirlər; Eynilə qədim iranlıların Yəldə gecəsində keçirdikləri ənənə kimi. Milad və Yalda müxtəlif millətlərə və dinlərə mənsub insanları birləşdirən çoxlu ümumi inancların, adətlərin, simvolların, hekayələrin və əfsanələrin yalnız bir neçə nümunəsidir.
Xarici keçidlər
- Yelda və Çillə
- [http: // www .jstor.org / pss / 3260584 Mithras.] By Lüter H. Martin. Biblical Literature Journal, Vol. 106
- Roger Beck, "Mithraism 2019-04-18 at the Wayback Machine," Encyclopædia Iranica, 20 iyul 2002
- =
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cille gecesi Yer kuresinin simal yarimkuresinde ilin 365 gununun en uzun gecesidir Bu gece semsi ilinin dey ayin baslangic gecesi azer ayinin sonuncu gecesi ve 3 ay Novruz bayramina qalmis bir gecedir Tebrizde Cille gecesiCille agaci 40 gun davam eden boyuk cillenin 21 dekabr 29 yanvar ilk gunudur Sonra 20 gunluk kicik cille 29 yanvar 18 fevral gelir Milad tarixi ile dekabrin 20 den 21 ne kecen gecedir Bu gece esasen Iran Azerbaycan Turkiyede qeyd edilir Cille gecesinden sonra yer kuresinin simal bolgelerinde gorunen gunes en asagi veziyyete catandan sonra ufuqde uc gun hereketsiz qalir ve dorduncu gun yuxari qalxir Bu hadise 25 dekabr gunu yeni cille gecesinden dord gun sonraya tesaduf edir Hemin gun yeni 25 dekabr gunu gunes tanrilarinin bir coxunun dogum gunudur ve hemde qedim roma teqviminin baslangic gunu kimi qeyd olunmusdur Qedim roma teqvimi miladdan once 753cu ilde Rem ve Romul terefinden icad olunmusdur Yuli Sezar terefinden deyisdirilmisdir Bu teqvim her 128 ilde bir gun geri qalirdi Beleki 1582ci ilde Simal yarimkuresinde astronomik yazin baslandigi gece gunduz beraberliyi gunu yeni Novruz bayrami gunu 11 mart gunune tesaduf etmisdir Sonda 4 oktyabr 1582 gunu papa XIII Qriqorinin gosterisi ile 11 gun ireli cekilerek duzelis olmusdur Hazirda Yuli teqvimi 14 gun geri qalmisdir ve bir cox yerlerde kohne yeni il bayramini 14 yanvar gununde qeyd edirler Bu teqvim ilk yaranan tarixinden 1582ci iledek deqiq olmamasi sebebi ile hazirki miladi teqvimin ilk gunu cille gecesinin dord gun sonrasina tesaduf etmir 1 Misirde 3000 il e e Horus 2 Pars erazilerinde 1200 il e e Mitra 3 Qedim anadoluda Frigya da 1200 il e e Attis 4 Hindistanda 900 il e e Krisna 5 Yunanistanda 500 il e e Dionysus 6 Roma imperiyasinda miladin 1 ci ilinde Jesus Isa ve bir cox tanrilarin 25 dekabrda dogulmasi gunesin cille gecesinden dord gun sonraki yuxari qalxmasi ile elaqedardir ve gunduz vaxtinin uzanmasi baharin gelmesini ve gunesin yeniden dirilmesinin elameti olaraq Milad bayrami olaraq hesablanmisdir Cille gecesi bayramin ideyasi isigin qaranliq uzerinde simvolik qelebesidir Qedim inanclara gore hemin gece xeyir quvvesi ser quvvesi Ehrimen ile keskin mubarize aparmisdir Urmiya Tebriz Erdebil Zencan Xoy Sebister Maraga Naxcivan Seki Gence ve diger seherler ve coxlu sayda Azerbaycan kendleri bu geceni qeyd edirler Iranda azerbaycanli fars kurd lur beluc ereb ve turkmenler bu geceni xususi sovq ile qeyd edirler Bu gecede qar yagmasi coxlu sevince sebeb olur Hemin gece aile uzvleri qohum dost tanis semimiyyetle bir yere yigisir ve ilin en uzun gecesini coxlu meyve ve sirniyyat yemekle qeyd edirler Bu gecenin en ehemiyyetli atributlarindan biri qarpizdir Bele ki her aile hemin gece mutleq bir qarpiz almalidir Eger yeni evlenenler varsa onlara da valideynleri terefinden qarpiz hediyye edilir Qoz ceviz halvasi kok halvasi paxlava gunebaxan toxumu meyveler ve sirniyyatlar bu gece sufrede olmalidir TarixQedim Iranda muqeddes gecelerden sayilan Yalda gecesi I Daranin dovrunde eramizdan evvel 502 ci ilden qedim iranlilarin teqviminde resmi olaraq qedim iranlilarin resmi teqvimine daxil olmusdur Bu qedim enenedir Ekinciliyi heyatinin esasini teskil eden il boyu fesillerin kecmesine ve tebii ziddiyyetlere adet etmis qedim dovrlerin insanlari gunesin firlanmasi fesillerin deyismesi ve s yukseklikler Gece ve gunduzun qisaligini ulduzlarin istiqametini hereketini ve movqeyini tenzimleyin Bezi gunlerde ve fesillerde gunlerin cox uzun oldugunu ve neticede hemin gunlerde daha cox isiq ve gunes isigindan istifade ede bildiklerini musahide etdiler Gunesin simvol isiginin ve parlaqliginin yaxsi ve meqbul olduguna gecenin qaranliginda doyuseceklerine inam yaranmisdi Qedim xalqlar o cumleden Aryan tayfalari askar etmisler ki en qisa gunler payizin son gunu ve qisin ilk gecesidir ve derhal sonra O gunler getdikce uzanir geceler qisalir ona gore de onu gunesin doguldugu gece Mehr adlandirib ilin evveli etmisler Xristian Milad bayrami da bu inancdan qaynaqlanir Qedim Avesta medeniyyetinde il soyuq movsumle baslayir Avestada ise Sareda ve ya soyuq sozu Il mefhumunu ifade eden Saredha ozu de soyuq menasindadir ve Seytan uzerinde seytan uzerinde qelebe qaranliq uzerinde nurun mujdesi demekdir asagidaki Yalda sozu bele ifade edilmisdir Sitat Yalda qisin ilk gecesi ve payizin son gecesidir ilk ve sonuncu qovsdur ve butun ilin en uzun gecesidir ve o gece ve ya o geceye yaxin gunesi Jedi Qullesine catdirir ve deyirler ki o gece cox ugursuz ve ugursuzdur ve bezileri Yalda 11 ci gecenin ciddi oldugunu deyirler Qaranliq seytani temsil edirdi ve ilin en uzun gecesinde seytani zulmet uzandigi ucun bu gece iranlilar ucun bexti getirmedi ve gelende qaranligi seytani ve ser emelkarlari mehv etmek ucun od yandirib qacdilar camaat yigisib geceleyirdiler yeyir icir sadlanir reqs edir sohbet edir oxuyur ne teze edviyyatli meyveler saxlanilirdisa qurudulmus meyveler sufreye duzulurdu Yaldanin sufresi Myazd adlanirdi ve orada teze ve qurudulmus meyveler hemcinin qoz findiq ve ya zerdustiler adlanan Ormezd ve Ormezd in xususiyyetleri serefine bu bayram ve ziyafetin aksesuarlarindan biri olan Lork da yer alirdi Mehr ve ya gunes Hasim Razi Qedim Iranin xronologiyasi ve senlikleri seh 554 ve 559 lt ref gt Ocaq etriyyatcilar yeyen yeyen ve s movsumun edviyyatlari ve qida mehsullari ve muxtelif yemekler sufre kimi muqeddes yemekler de yer alirdi Yalda gecesi hem de gunes tanrisinin edaletin ehd peymanin ve muharibenin dogum gecesi kimi taninir Bu iki esas hekaye haqqinda umumidir Birincisi bu Mehr gecesinde ve ya Avestada ve Ehemeni padsahlarinin yazilarinda qeyd edildiyi kimi Mitra dunyaya qayidir Qedim hind fars tanrilarindan biri olan O gunun saatlarini uzadir ve neticede gunesin ustunluyu meydana cixir ve ya Mehr dini Zerdustilikden evvelki dinde Mitraya sitayis uzerinde qurulmusdur ve Avropada buna Mitraizm de deyilir Bezi alimler Yelde gecesinde peygemberin dogulduguna da inanirlar Parfiya seltenetinin 51 ci ilinde miladi 196 ci ile tesaduf edir Yelde gecesinde peygember dunyaya gelir Onu iki delfin sudan cixarir cunki Mehr ayinine gore su xususi ehemiyyet kesb edirdi Her iki variantda Yalda gecesi Araliq denizinin serqinde genis yayilmis mehebbet ayinlerinin qaligi olan suitinin anadan oldugu gecedir ve onun izleri o cumleden indiki Iordaniyada Yaldanin basqa tayfalarin bayramlari ile oxsarligiqeyd edilmesi diger qedim tayfalar arasinda da genis yayilmisdi Qedim Romada ve xristianligin yayilmasi ile eyni vaxtda Roma tanrisi Sol Invictusa meglubedilmez gunes sitayis cox genis yayilmisdi ve romalilar onun dogumunu Qis Inqilabi zamani qeyd etmisler Sol Invictus da Roma Mitraizminde xususi rol oynayib ve hetta Mitra qedim fars tanrisi Mitranin yunanca qarsiligi yenilmez gunes adlanirdi Alimler hesab edirler ki Qerb Xristianligi bu dine ozunun ilkin cercivesini xristianliqdan evvelki dinlere o cumleden Mitraizme ve meselen kilse teqvimine xristianliqdan evvelki ayin ve merasimlerin bir cox qaliqlarina borcludur Xristianliq xususile Milad ve Milad Xristianligin resmilesdirilmesi ve emri ile eramizin IV esrinde qedim Romada Saturnaliyanin qeyd edilmesi ve dogumunun qarisigi olaraq Mesihin resmi dogum gunu hesab olunurdu Avropada ve Roma Imperiyasina tabe olan erazilerde Razuri dinlerinin inkisafi dovrunde ve xristianligi qebul etmezden evvel romalilar her il dekabrin 17 ni qeyd edirdiler Saturnaliya adi qedim ekincilik tanrisi Saturn planetine hormet etmek ucun istifade olunurdu Bayram yeddi gun davam etdi ve da daxil edildi Romalilar hesablamalarinda istifade etdikleri ucun qis gundonumu gunu dekabrin 21 ve ya 22 si deyil texminen 25 dekabr idi Belcikali arxeoloq ve muasir mitraizmin banisi Frans Kommon ve diger hemfikir Mitraistler Roma Mitraizmi anlayislarini tamamile Mezdisna ve Fars tanrisi Mitra dininden gotururler lakin bu fikir 1970 ci illerden beri ciddi sekilde tenqid olunur ve indi Roma ve qedim Yunanistan dunyasinda dinlerin oyrenilmesinde en mubahiseli meselelerden birine cevrilmisdir Mitranin dogum gunu xristianligi qebul eden yegane din deyil etmisdir Xristian eneneleri ile mitraizm arasinda coxlu oxsarliqlar var Bu gun Isa Mesihin dogumunu qeyd eden butun xristianlar hele de Milad gunu kaminleri ve samlari yandirir yolkani kicik isiqlarla bezeyir geceni yasayir ve xususi yemekler yeyirler Onlar bir birini ziyaret edir ve bu munasibeti dostlari ve qohumlari ile qeyd edirler Eynile qedim iranlilarin Yelde gecesinde kecirdikleri enene kimi Milad ve Yalda muxtelif milletlere ve dinlere mensub insanlari birlesdiren coxlu umumi inanclarin adetlerin simvollarin hekayelerin ve efsanelerin yalniz bir nece numunesidir Xarici kecidlerYelda ve Cille http www jstor org pss 3260584 Mithras By Luter H Martin Biblical Literature Journal Vol 106 Roger Beck Mithraism 2019 04 18 at the Wayback Machine Encyclopaedia Iranica 20 iyul 2002