Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Esvatini Krallığı (ing. Kingdom of Eswatini, svati Umbuso weSwatini)və ya Esvatini, 2018-ci ilədək Svazilend Krallığı — Afrikanın cənubunda Mozambik və CAR-ın arasında uzunluğu 200, eni isə 130 kilometr olan kiçik bir ölkədir. Afrikanın son mütləq monarxiyasıdır. Paytaxtı rəsmən Mbabane olsa da, kralın sarayı və ondan asılı olan parlament Lobamba şəhərində yerləşir. Kral III Msvati 19 aprel 2018-ci ildə dövlətin adını Svazilend Krallığından Esvatini Krallığına dəyişmişdir(Kralın açıqlamalarına görə, bu dəyişikliyin səbəbi ölkəninin "İsveçrə" ilə qarışdırılmasıymış.
| Esvatini | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kingdom of Eswatini Umbuso weSwatini | |||||
| |||||
| svati Siyinqaba (Biz qalayıq) | |||||
| Himn: Nkulunkulu Mnikati wetibusiso temaSwati(Ey, nemətlərini svatilərə verən Allah) | |||||
 | |||||
| Tarixi | |||||
| • Elan olunub | 6 sentyabr 1968 | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | |||||
| İdarəetmə forması | diarxik Mütləq Monarxiya | ||||
| III Msvati [ 25.IV.1986 ] | |||||
| Baş Nazir | [ 3.XI.2023 ] | ||||
| Sahəsi | Dünyada 153-cü | ||||
| • Ümumi | 17364 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 0,9 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 1 119 000 nəfər (154-cü) | ||||
| • Siyahıyaalma (2007) | 1 018 449 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 68.2 nəf./km² (135-ci) | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | 11.061 milyard dollar | ||||
| • Adambaşına | 9,768 dollar | ||||
| ÜDM (nominal) | |||||
| • Ümumi (2016) | 3,430 milyard dollar | ||||
| • Adambaşına | 3,029 dollar | ||||
| İİİ (2015) | 0.495 | ||||
| Valyuta | Svazilend lilangenisi | ||||
| İnternet domeni | .sz | ||||
| SZ | |||||
| BOK kodu | SWZ | ||||
| Telefon kodu | +268 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sol[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Etimologiyası
Ölkənin adı olan Esvatini (keçmişdə Svazilend), Svazilərin yaşadığı ölkə mənasını daşımaqdadır. Ölkə müstəqilliyinə qovuşmazdan əvvəl fikirləşilən ilk ad olan Ngwane adı isə Esvatininin ilk kralı kimi qəbul edilən III. Ngwanedən gəlir. XVIII əsrdə yaşayan və 1780-ci ildə qədər hökmdarlıq etmiş III. Ngwane hökmdarlığı altındakı bölgələrə kaNgwane adını vermişdir. Ngwanenin sahib olduğu ölkə mənasını verən bu ifadəni əsas götürərək verilməsi planlaşdırılan ölkə ad daha sonra reallaşdırılmamışdir. Hazırda da Esvatinidə bir çox adam öz millətini bildirmək üçün Ngwane adından istifadə edir.
Əhalisi
Ölkə əhalisinin 90%-i özünü Bantu etnik qrupunun cənub qrupu üzvü olan Svazi etnik qrupuna üzv hesab edir. Nguni birliyin bir alt qolu olan Svazilərdən başqa ölkədə çox az da olsa soto, Zulu, Tsonqa etnik qrupuna daxil üzvlər ilə ağlar və qaradərili yaşamaqdadır.
Esvatini gənc əhalidən ibarət olub, 2016 təxmini məlumatlarına görə 57,69%-i 0–24 yaş aralığındadır. Ölkənin yalnız 3,9%-i 65 yaş və yuxarıdır.
0–14 yaş: 35,5% (kişi 260,507 / qadın 254,811)
15–24 Yaş: 22,19% (kişi 162,880 / qadın 159,229)
25–54 Yaş: 34,12% (kişi 256,696 / qadın 238,471)
55–64 Yaş: 4,28% (kişi 24,758 / qadın 37,399)
65 Yaş və yuxarı: 3,9% (kişi 21,842 / qadın 34,835)
Şəhərdə yaşayanların nisbəti 2015-ci ilin məlumatlarına görə 21,3% təşkil edir.
Əhalinin illik artım nisbəti 2016-cı ilin təxmini məlumatlarına görə 1,1% səviyyəsindədir.
Dil
Ölkədə əhalinin çox böyük bir nisbəti ana dil kimi Nguni dilinin bir qolu olan danışır. Bu dilidən başqa az da olsa ana dili kimi və dillərində danışan qruplarda var. İngilis dili ölkənin təhsil dili olması ilə bərabər, ikinci rəsmi dil funksiyasını da daşıyır.
Din
Ölkə daxilində hakim olan din Xristian dinidir. Əhalinin 40% -i protestant, xristianlıq və Afrika yerli dinlərinin qarışığı ilə meydana gələn inanclarına etiqad edirlər. Xristianlığın bir digər məzhəbi olan katolik məzhəbinə görə yaşayan əhalinin nisbəti 20% səviyyəsindədir. İslami dəyərlərə görə yaşayanların nisbəti 10% səviyyəsində olub, bu qrupun əksəriyyətini cənub Asiyadan gələn immiqrantlar təşkil edir. Əhalinin geri qalan 30%-i isə Hinduizm, Bahailik, Yəhudilik və Afrika yerli dinlərinə inanır.
Siyasi sistem
İngilis Millətlər Cəmiyyəti ölkələri içərisində mütləq monarxiya ilə idarə olunan bir ölkə olan Esvatinidə Ngwenyana (Dilimizdə: Aslan) ünvanına sahib kral siyasətdə çox əhəmiyyətli bir təsirə malikdir. Ndlovukati (Dilimizdə: Dişi fil) ünvanına sahib kralın anası kraliça olaraq kralın yerinə icra dövlət rəhbərliyi vəzifəsini icra edə bilər. Ndlovukati olmaq üçün kralın anası olma əsas sayılmayıb, başqa bir adam da bu vəzifəyə gətirilə bilər. 1986-cı ildən bu yana III. Mswatinin anası olan bu vəzifəni icra etməkdədir. Kral sarayı ölkənin iki böyük şəhəri olan Manzini və Mbabane arasında yerləşən Lobambadadır. Kral və Ndlovukatinin ölkədə bir çox pul və markalarının üzərində şəkilləri var.
Çoxpartiyalı sistem mövcud olsa da, siyasi partiyalar leqal fəaliyyət göstərə bilmir. Krala qarşı müxalif fikir söyləyənlərə qarşı sərt cəza tədbirləri gerçəkləşdirilir.
Parlament
Lobambada Libandla olaraq adlandırılan parlament binası yerləşir. İki palatalı Parlament Senatdan (30 kürsü; 20-si kral tərəfindən təyin olunur, 10 üzv isə parlamentin digər palatası olan Milli Assambleya (House of Assembly) tərəfindən müəyyənləşdirilir) və Milli Assambleyadan (65 kürsü; 55 üzv Tinkhundla olaraq adlandırılan seçki bölgələrindən seçilir, 10 üzv kral tərəfindən təyin edilir) ibarətdir. Hər beş ildən bir keçirilən seçkilər ilə həm Senat, həm də Milli Assambleya üzvləri seçilir və təyin edilir. Sonuncu dəfə 2013-cü il Avqust / Sentyabr aylarında keçirilən seçkilər ilə parlament üzvləri seçilmişdir. Seçkilər qeyri-partiyalı əsaslarla keçirilmişdir.
1973-cü ildə etibarən qadağan olan siyasi partiyaların vəziyyəti 2006-cı ildən bu yana naməlum bir vəziyyətdədir. Ölkədə çox partiyalı bir sistemi dəstəkləyən People’s United Democratic Movement (PUDEMO) (Dilimizdə: Birləşmiş Demokratik Xalq Hərəkatı) kimi müxalif hərəkatı ilə Ngwane National Liberatory Congress (NNLC) (Dilimizdə: Ngwane Milli Qurtuluş Konqresi) və Communist Party of Swaziland (Dilimizdə: Svaziland Kommunist Partiyası) kimi partiyaların 2006-cı ildə kralın mütləq gücünü təsdiq etməklə birlikdə yeni qanun ilə partiyaların seçkilərdə iştirakı qadağan edilmir.
Məhkəmə
Ölkədəki mütləq güc kralın əlində olub, məhkəmə, icra və qanunvericilik onun sərəncamindadır. Kral diplomatik toxunulmazlığa malikdir. Ölkənin ən yüksək məhkəmə orqanı Supreme Court (Ali məhkəmə) olub, ondan aşağı səviyyədə High Court (Yüksək Məhkəmə) və Industrial Court (sənaye məhkəməsi) məhkəmə orqanları var.
Xarici siyasəti
Esvatini Krallığı Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, Millətlər Birliyi, Afrika İttifaqı, və Cənubi Afrika İnkişaf birliyinin üzvüdür.
İqtisadiyyat
Esvatini dünyanın ən yoxsul ölkələrindən biri sayılır. Ölkə əhalisinin çox hissəsinin gündəlik qazanc bir Avrodan azdır. 2005-ci ilin məlumatlarına görə ölkə əhalisinin az qala beşdə birinə bərabər olan 200.000 adam beynəlxalq təşkilatların həyata keçirdiyi qida yardımına möhtac vəziyyətdədir. Ölkə əhalisinin 60%-i şəxsi istehlak və istifadəsi üçün kənd təsərrüfatı məhsulları əkirlər. Bu əkilən məhsullar əksəriyyətini şəkər qamışı, qarğıdalı, , düyü, sitrus, pambıq və fıstıq təşkil edir. Əhali arasında heyvandarlıqla da məşğul olanlar var ki, onlar inək, qoyun və keçi kimi heyvanlar saxlayırlar.
Esvatini, Cənubi Afrika Respublikası, , Botsvana və Namibiya ilə ortaq pul vahidi bölgəsini təşkil edir. Rand Monetary Area olaraq adlandırılan bölgədə Cənubi Afrika Respublikasının pul vahidi yerli pul vahidləri ilə bərabər ortaq pul vahidi kimi istifadə edilməkdədir. 1980-ci ildən bu yana Esvatinidə istifadə Lilangeni ilə Rand 1:1 nisbətidə deyişdirilir. 2011-ci ilin məlumatlarına görə 7,2% inflyasiya nisbətinə sahib ölkə, ortaq pul vahidi bölgəsini təşkil edən ölkələr ilə birlikdə Southern African Customs Union (SACU) yəni təşkil edir.
Xarici keçidlər
- Kral ölkəsini İsveçrəyə "oxşatmaq" istəmədi
Həmçinin bax
- http://chartsbin.com/view/edr.
- "Swaziland king changes the country's name". 19 April 2018. 22 April 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 20 April 2018 – www.bbc.com vasitəsilə.
 | Esvatini ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Esvatini Kralligi ing Kingdom of Eswatini svati Umbuso weSwatini ve ya Esvatini 2018 ci iledek Svazilend Kralligi Afrikanin cenubunda Mozambik ve CAR in arasinda uzunlugu 200 eni ise 130 kilometr olan kicik bir olkedir Afrikanin son mutleq monarxiyasidir Paytaxti resmen Mbabane olsa da kralin sarayi ve ondan asili olan parlament Lobamba seherinde yerlesir Kral III Msvati 19 aprel 2018 ci ilde dovletin adini Svazilend Kralligindan Esvatini Kralligina deyismisdir Kralin aciqlamalarina gore bu deyisikliyin sebebi olkeninin Isvecre ile qarisdirilmasiymis EsvatiniKingdom of Eswatini Umbuso weSwatiniBayraq Gerb d svati Siyinqaba Biz qalayiq Himn Nkulunkulu Mnikati wetibusiso temaSwati Ey nemetlerini svatilere veren Allah source source track track track Tarixi Elan olunub 6 sentyabr 1968Resmi dilleri ingilis dili Svati diliPaytaxt Mbabane resmi Lobamba qanunverici ve kralliq Idareetme formasi diarxik Mutleq MonarxiyaIII Msvati 25 IV 1986 Bas Nazir 3 XI 2023 Sahesi Dunyada 153 cu Umumi 17364 km Su sahesi 0 9Ehalisi Ehali 1 119 000 nefer 154 cu Siyahiyaalma 2007 1 018 449 nef Sixliq 68 2 nef km 135 ci UDM AQP Umumi 11 061 milyard dollar Adambasina 9 768 dollarUDM nominal Umumi 2016 3 430 milyard dollar Adambasina 3 029 dollarIII 2015 0 495Valyuta Svazilend lilangenisiInternet domeni szSZBOK kodu SWZTelefon kodu 268Saat qursaqlari UTC 02 00Neqliyyatin yonu sol d Vikianbarda elaqeli mediafayllarUniversal map of EswatiniEtimologiyasiOlkenin adi olan Esvatini kecmisde Svazilend Svazilerin yasadigi olke menasini dasimaqdadir Olke musteqilliyine qovusmazdan evvel fikirlesilen ilk ad olan Ngwane adi ise Esvatininin ilk krali kimi qebul edilen III Ngwaneden gelir XVIII esrde yasayan ve 1780 ci ilde qeder hokmdarliq etmis III Ngwane hokmdarligi altindaki bolgelere kaNgwane adini vermisdir Ngwanenin sahib oldugu olke menasini veren bu ifadeni esas goturerek verilmesi planlasdirilan olke ad daha sonra reallasdirilmamisdir Hazirda da Esvatinide bir cox adam oz milletini bildirmek ucun Ngwane adindan istifade edir EhalisiOlke ehalisinin 90 i ozunu Bantu etnik qrupunun cenub qrupu uzvu olan Svazi etnik qrupuna uzv hesab edir Nguni birliyin bir alt qolu olan Svazilerden basqa olkede cox az da olsa soto Zulu Tsonqa etnik qrupuna daxil uzvler ile aglar ve qaraderili yasamaqdadir Esvatini genc ehaliden ibaret olub 2016 texmini melumatlarina gore 57 69 i 0 24 yas araligindadir Olkenin yalniz 3 9 i 65 yas ve yuxaridir 0 14 yas 35 5 kisi 260 507 qadin 254 811 15 24 Yas 22 19 kisi 162 880 qadin 159 229 25 54 Yas 34 12 kisi 256 696 qadin 238 471 55 64 Yas 4 28 kisi 24 758 qadin 37 399 65 Yas ve yuxari 3 9 kisi 21 842 qadin 34 835 Seherde yasayanlarin nisbeti 2015 ci ilin melumatlarina gore 21 3 teskil edir Ehalinin illik artim nisbeti 2016 ci ilin texmini melumatlarina gore 1 1 seviyyesindedir Dil Olkede ehalinin cox boyuk bir nisbeti ana dil kimi Nguni dilinin bir qolu olan danisir Bu diliden basqa az da olsa ana dili kimi ve dillerinde danisan qruplarda var Ingilis dili olkenin tehsil dili olmasi ile beraber ikinci resmi dil funksiyasini da dasiyir Din Olke daxilinde hakim olan din Xristian dinidir Ehalinin 40 i protestant xristianliq ve Afrika yerli dinlerinin qarisigi ile meydana gelen inanclarina etiqad edirler Xristianligin bir diger mezhebi olan katolik mezhebine gore yasayan ehalinin nisbeti 20 seviyyesindedir Islami deyerlere gore yasayanlarin nisbeti 10 seviyyesinde olub bu qrupun ekseriyyetini cenub Asiyadan gelen immiqrantlar teskil edir Ehalinin geri qalan 30 i ise Hinduizm Bahailik Yehudilik ve Afrika yerli dinlerine inanir Siyasi sistemIngilis Milletler Cemiyyeti olkeleri icerisinde mutleq monarxiya ile idare olunan bir olke olan Esvatinide Ngwenyana Dilimizde Aslan unvanina sahib kral siyasetde cox ehemiyyetli bir tesire malikdir Ndlovukati Dilimizde Disi fil unvanina sahib kralin anasi kralica olaraq kralin yerine icra dovlet rehberliyi vezifesini icra ede biler Ndlovukati olmaq ucun kralin anasi olma esas sayilmayib basqa bir adam da bu vezifeye getirile biler 1986 ci ilden bu yana III Mswatinin anasi olan bu vezifeni icra etmekdedir Kral sarayi olkenin iki boyuk seheri olan Manzini ve Mbabane arasinda yerlesen Lobambadadir Kral ve Ndlovukatinin olkede bir cox pul ve markalarinin uzerinde sekilleri var Coxpartiyali sistem movcud olsa da siyasi partiyalar leqal fealiyyet gostere bilmir Krala qarsi muxalif fikir soyleyenlere qarsi sert ceza tedbirleri gerceklesdirilir Parlament Lobambada Libandla olaraq adlandirilan parlament binasi yerlesir Iki palatali Parlament Senatdan 30 kursu 20 si kral terefinden teyin olunur 10 uzv ise parlamentin diger palatasi olan Milli Assambleya House of Assembly terefinden mueyyenlesdirilir ve Milli Assambleyadan 65 kursu 55 uzv Tinkhundla olaraq adlandirilan secki bolgelerinden secilir 10 uzv kral terefinden teyin edilir ibaretdir Her bes ilden bir kecirilen seckiler ile hem Senat hem de Milli Assambleya uzvleri secilir ve teyin edilir Sonuncu defe 2013 cu il Avqust Sentyabr aylarinda kecirilen seckiler ile parlament uzvleri secilmisdir Seckiler qeyri partiyali esaslarla kecirilmisdir 1973 cu ilde etibaren qadagan olan siyasi partiyalarin veziyyeti 2006 ci ilden bu yana namelum bir veziyyetdedir Olkede cox partiyali bir sistemi destekleyen People s United Democratic Movement PUDEMO Dilimizde Birlesmis Demokratik Xalq Herekati kimi muxalif herekati ile Ngwane National Liberatory Congress NNLC Dilimizde Ngwane Milli Qurtulus Konqresi ve Communist Party of Swaziland Dilimizde Svaziland Kommunist Partiyasi kimi partiyalarin 2006 ci ilde kralin mutleq gucunu tesdiq etmekle birlikde yeni qanun ile partiyalarin seckilerde istiraki qadagan edilmir Mehkeme Olkedeki mutleq guc kralin elinde olub mehkeme icra ve qanunvericilik onun serencamindadir Kral diplomatik toxunulmazliga malikdir Olkenin en yuksek mehkeme orqani Supreme Court Ali mehkeme olub ondan asagi seviyyede High Court Yuksek Mehkeme ve Industrial Court senaye mehkemesi mehkeme orqanlari var Xarici siyaseti Esvatini Kralligi Birlesmis Milletler Teskilati Milletler Birliyi Afrika Ittifaqi ve Cenubi Afrika Inkisaf birliyinin uzvudur IqtisadiyyatEsvatini dunyanin en yoxsul olkelerinden biri sayilir Olke ehalisinin cox hissesinin gundelik qazanc bir Avrodan azdir 2005 ci ilin melumatlarina gore olke ehalisinin az qala besde birine beraber olan 200 000 adam beynelxalq teskilatlarin heyata kecirdiyi qida yardimina mohtac veziyyetdedir Olke ehalisinin 60 i sexsi istehlak ve istifadesi ucun kend teserrufati mehsullari ekirler Bu ekilen mehsullar ekseriyyetini seker qamisi qargidali duyu sitrus pambiq ve fistiq teskil edir Ehali arasinda heyvandarliqla da mesgul olanlar var ki onlar inek qoyun ve keci kimi heyvanlar saxlayirlar Esvatini Cenubi Afrika Respublikasi Botsvana ve Namibiya ile ortaq pul vahidi bolgesini teskil edir Rand Monetary Area olaraq adlandirilan bolgede Cenubi Afrika Respublikasinin pul vahidi yerli pul vahidleri ile beraber ortaq pul vahidi kimi istifade edilmekdedir 1980 ci ilden bu yana Esvatinide istifade Lilangeni ile Rand 1 1 nisbetide deyisdirilir 2011 ci ilin melumatlarina gore 7 2 inflyasiya nisbetine sahib olke ortaq pul vahidi bolgesini teskil eden olkeler ile birlikde Southern African Customs Union SACU yeni teskil edir Xarici kecidlerKral olkesini Isvecreye oxsatmaq istemediHemcinin baxhttp chartsbin com view edr Swaziland king changes the country s name 19 April 2018 22 April 2018 tarixinde Istifade tarixi 20 April 2018 www bbc com vasitesile Esvatini ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin