Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bədr xan Şərəfli-Ustaclı (?-1558) — Qızılbaş əmiri, I Şah Təhmasib Səfəvinin dövründə sərkərdə.
| Bədr xan Ustaclı | |
|---|---|
| Bədr xan Şərəfli-Ustaclı | |
| 1538 – 1541 | |
| 1543 – 1547 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum yeri | Qaradağ, Səfəvilər |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Qəzvin, Səfəvilər |
| Fəaliyyəti | hərbi lider[d] |
| Uşağı | İmamqulu bəy |
| Rütbəsi | general |
Onun barəsində anonim müəllif tərəfindən yazılan “Tarix-i Qızılbaşan” əsərində qısa məlumat verilir:
"Başqa biri Bədr xandır ki, Şah Təhmasibin divanbəyi idi, Şahqulu Xəlifədən sonra qoşunun sərdarı oldu və Astrabad yaxınlığında özbək Əli Sultanla vuruşub əsir düşdü. Axırda o bəladan (əsirlikdən) xilas oldu və Qəzvin şəhərinə gəldi. Amma (şahın) kimiya təsirli nəzərini cəlb etmədi, ona görə çox məyus oldu və elə o dövrdə vəfat etdi."
Həyatı
Bədr xan Ustaclı Ustaclı boyunun məşhur sərkərdələrindən biri, Şah Təhmasibin divanbəyisi idi. Bədr xan Ustaclının adı mənbələrdə Div sultan Rumlu ilə Köpək sultan Ustaclı arasında baş vermiş münaqişə zamanı çəkilir. Rumlu yazır:
“Köpək sultan rəcəb ayının (13.04.-12.05.1526) əvvəlində Xalxal yolundan Sultaniyyəyə gəldi. Məntəşa sultan, Qılıc xan, Qurd bəy və Bədr bəy ona qoşuldular və savaş meydanına üz qoydular.”
Bədr xan Ustaclı bu zaman Köpək sultanın ordusunda iştirak edirdi. 1527-ci ilin may ayında Naxçıvan ətrafında baş verən döyüşdə Köpək sultan öldürüldü. Digər ustaclı əmirləri isə Gilana qaçdı. Gilanda Müzəffər sultana sığınan əmirlərdən biri də Bədr xan Ustaclı idi. O və digər ustaclılar Müzəffər sultanın sarayında baş verənlərə tab gətirə bilmədiklərinə görə 1529-1530-cu ildə Qəzvinə Şah Təhmasibin yanına gəlib şahdan üzr istədilər. Şah Təhmasib onları yenidən öz əyalətlərinə hakim kimi göndərdi.
Özbəklərin 1533-cü il hücumu zamanı
1533-cü ilin mart ayının 11-də Qəmiş sultan Soucbulağın Məxmur çəmənliyində Məhəmməd xan Zülqədər üzərinə hücum edib, onların yüklərini və mallarını qarət etdi. Bundan xəbər tutan Şah Təhmasib 1533-cü ildə böyük bir ordu ilə Xorasan üzərinə səfərə başladı. O yola düşmədən əvvəl qardaşı Əlqas Mirzəni Bədr xan Ustaclı ilə birlikdə Astrabada göndərdi.
Münşi yazır:
“Onlar Bistama çatanda Bədr xan öz yoldaşları ilə canəqi qurub qərara aldı ki, Astrabad tərəfə sürətli yürüş edərək, qəflətən Qəmiş-oğlanın üzərinə getsinlər. Onlar müharibə hiyləgərlikdir kəlamına əməl etdilər və cənab Əlqas Mirzənin ali məiyyətində düöyüş meydanı mübarizələrindən min beş yüz nəfər Bistamdan sürətli hərəkət edib, sübh vaxtı şəhərə gəlib, şadyanalıq nağarası səsləndirdlər. Qəmiş-oğlan yüz təşviş içində yeddi-səkkiz nəfərlə birlikdə aradan çıxıb, Mərv tərəfə qaçdı, onun dörd qardaşı 5 yüz nəfərə qədər özbəklə qətlə yetirildi.”
Şirvanşah Şahruxun üzərinə göndərilməsi
1538-ci ildə Şirvanı çoxdan bəri Səfəvilər dövlətinə birləşdirmək fikrinə düşən şah Təhmasib əlverişli bəhanə tapdı. Həsən bəy Rumlunun təbirincə "...Şah Şahruxun ölkəni pis idarə etməsi, onun əmirlərinin bəd əməlləri, ordusundakı oğurluq, bu ölkədəki imansızlıq və dini təsisatlara etinasızlıq haqqında eşitmişdi".
Şah Təhmasibin əmri ilə Məntəşa sultan Ustaclı, Əlqas Mirzə və Sevindik bəy Qacarın rəhbərliyi ilə 20 min nəfərlik qoşun Şirvan üzərinə göndərildi. Bədr xan Ustaclı da Şirvana göndərilən bu qoşunun tərkibində idi.
Rumlu yazır:
“Qızılbaş qoşunları Biqurd qalasının böyründə yerləşən Gürcü qalasını istla etdilər və şirvanlılar dilavərlərin xofundan [Biqurd] darvazasını bağlamağı unutdular. Qazilər istədilər ki, qalanın içinə girsinlər. Bədr xan onlara mane olub dedi ki, əgər zəfər şüarlı qoşunlar qalaya daxil olsalar, onların mallarını talan edəcəklər. Şirvanlılar fürsəti qənimət bilib darvazaları bağladılar və müzəffər orduya qarşı müqavimət, vuruşma və müdafiə məqamında sabitqədəm oldular.”
Bu yürüş nəticəsində Şirvan tamamilə qızılbaşlara təslim olur.
Professor Zabil Bayramlı yazır ki, Bədr xan Ustaclı həmin il Çuxursəd bəylərbəyi təyin edilmişdi.
Özbəklərin 1543-1544-cü il hücumu zamanı
Şah Təhmasib 1543-cü ildə Nəhavənddə olarkən xəstləndi. Bundan xəbər tutan özbək Din Məhəmməd xan Amudəryanı keçərək yürüşə başladı. Çox keçmədən cəsusları vasitəsilə bundan xəbər tutan Şah Təhmasib qardaşı Bəhram Mirzəni Bədr xan Ustaclı və bir dəstə qızılbaş əmirləri ilə birgə Lar yaylağına göndərdi. Onlar buradan Din Məhəmmədin gələcəyi istiqamətə əsasən kömək üçün hərəkətə keçməli idilər. Din Məhəmməd Astrabad üzərinə yürüşə başladı. Onlar da tələsik Astrabada tərəf üz tutdular. Ancaq Din Məhəmməd Astrabadı ələ keçirmədən Xarəzmə qayıtmalı oldu. Nəticədə Bədr xan Ustaclı və Bəhram Mirzə də yenidən Lar yaylağına üz tutdular.
Humayun şahın gəlişi və Əlqas Mirzə üsyanı zamanı
Bэdr xan Ustaclı 1544-cü ildə Əbhər ətrafında Humayun şahı qarşılamaq üçün göndərilən Qızılbaş əmirlərindən biri idi.
1538-ci ildə Şirvan tamamilə fəth edildikdən sonra Şah Təhmasib qardaşı Əlqas Mirzəni buraya hakim təyin etmişdi. Əlqas Mirzə 1545-ci ilə qədər ona tapşırılan vəzifəsini sədaqətlə yerinə yetirdi. . 1545-ci ildə isə onun müstəqilləşmək və Səfəvi dövlətindən qopmaq istəyi haqqında məlumatlar alınmışdı. Belə bir məlumat alanda ġah Təhmasib Qəzvində qışlağa dayanmışdı. Şah Təhmasib qardaşı ilə döyüşə girməmək üçün Əliağa Qapıçıbaşını Əlqas Mirzənin yanına göndərdi ki, ona öyüd-nəsihət versin və mərkəzi hakimiyyətə qarşı olan itaətsizlik məsələsi dinc şəkildə aradan qaldırılsın. Əliağa Qapıçıbaşı da onunla görüşərək Şah Təhmasibin sözlərini ona çatdırdı. O eyni zamanda öz nəsihətlərini də ona açıqladı.
Əlqas Mirzə də Şahın sözlərindən narahatçılıq keçirib anası Xanbəyi xanımı və oğlu Sultan Əhmədi üzr istəmək məqsədilə şahın yanına göndərdi. Şah onun üzrünün qəbul etdi və gələcəkdə yenidən üsyan etmə ehtimalını aradan qaldırmaq məqsədilə Bədr xan Ustaclı da daxil olmaqla bir sıra Qızılbaş əmirini Əlqas Mirzənin anası və oğlu ilə Şirvana göndərdi. Bədr xan Ustaclı və digərləri burada Əlqas Mirzəni Qurana and içdirib müxalif hərəkətlərdən əl çəkəcəyinə söz verdirdilər. Əlqas Mirzə həmçinin şah xəzinəsinə ildə 1000 tümən pul və şah ordusuna 1000 əsgər göndərəcəyinə and içdi.
Osmanlı yürüşləri zamanı
1548-ci ildə Sultan Süleyman "Rum, Şam, Misir məmləkətlərindən və Qaraman, Rəbiyə və İraqi-Ərəb ölkələrindən" topladığı böyük bir ordu ilə İstanbuldan çıxıb Əcəmə doğru hərəkətə başladı.Şah Təhmasib Sultan Süleymanın Təbrizə hərəkət etməsi barədə xəbəri eşidən kimi əmr etdi ki, Bədr xan Ustaclının da daxil olduğu Səfəvi qoşunu Mərəndə yola düşsün. Bu barədə Münşi yazır:
“Şah böyük əmirlərdən Abdulla xan Ustaclını, Bədr xan Ustaclı, Hüseynxan sultan Rumlu, Şahverdi sultan Ziyadoğlu və başqaları ilə birlikdə qoşuna təyin edərək, Mərəndə göndərdi. ”
Səfəvi ordusunun avanqard hissəsi əsasən Bədr xan Ustaclının adamları Mərənddə osmanlıar üzərinə hücuma keçib onları geri püskürddülər. Sultan Süleyman Əlqas Mirzəni bir neçə Osmanlı paşası və 40 min ordu ilə birgə Mərəndə göndərdi. Baş verən döyüşdə osmanlılar qalib gəldilər.
Şəkinin müstəqilliyinə son qoyulmasında rolu
Hicri 958 (1551)-ci ildə I Şah Təhmasib Şəkinin müstəqilliyinə son qoymaq qərarına gəldi. Şah Təhmasib Şəki hakiminin üsyankar rəftarına qarşı cavab vermək məqsədilə 1551-ci ildə Şəki üzərinə yürüşə başlayır. Bu zaman Dərviş Məhəmməd xana nifrət bəsləyən gürcülər də I Təhmasibin yanına gəlib öz itaətlərini bildirirlər. Səfəvi ordusunun gəldiyi xəbərini eşidən Dərviş xan Gələsən-Görəsən qalasına sığınır. Digər əyanlar isə Kiş qalasında idilər. Qorçibaşı Sevindik bəy, Bədr xan və Şahqulu Sultan Ustaclı Kiş qalasının üzərinə göndərililər. Bədr xan Ustaclı və Şahqulu sultan Ustaclı Kiş qalasını mühasirəyə aldılar.
Səfəvi qoşunu Şəkidə olarkən Qurqura oğlu Keyxosrov Şah Təhmasibdən Vaxuş, Gürcü və Levasan Şermanzanoğluna qarşı kömək istədi. Səfəvi qoşunun gəlişindən xəbər tutan gürcülər Derzabad qalasına və kilisəyə sığındılar. Bu zaman şah xəbər tutdu ki, “Derzabad qalasında və kilsədə olan gürcü aznavurlarından ibarət çoxsaylı bir dəstə gəlib-gedənə basqın edirlər.” Şah Bədr xan Ustaclını, Şahverdi sultan Ziyadoğlu ilə birgə bu qalaya yolladı. Bədr xan Ustaclı rəhbərliyindəki qoşun qalanı və kilisəni mühasirəyə aldı. Tezliklə tərəflər qarşı-qarşıya gəldi. Baş verən döyüşdə Səfəvi qoşunu qələbə çaldı. Şah Təhmasib buraya gələrək kilisəyə daxil oldu.Rumlu yazır:
“Kilisədə dörd şam vardı ki, yaramaz gavurlar onların hər birini altmış batman mumdan tökmüşdülər və onların şəfəqindən öz varlıq xırmanlarını yandırmışdılar. Bədir xan Ustaclu bu şamları qırdı. Dinin pənahı olan şahın ixtiyarına çoxlu mallar və saysız əşyalar keçdi.”
İsgəndər paşa ilə döyüşdə iştirakı
1551-ci ildə Ərzurum bəylərbəyi İsgəndər paşanın Səfəvi qoşunlarına qarşı fəallaşması haqqında xəbər alan kimi Şah Təhmasib tərəfindən “fərman verildi ki, o ordunun öndə gedəni və o qoşunun Cahan Pəhləvanı olan aləm sakinlərinin şahzadəsi və cahan sakinlərinin gözünün nuru şücaüddövlə İsmayıl mirzə bir dəstə bahadırla İsgəndər paşanı dəf etmək üçün Ərzuruma yollansın. Bədr xan Ustaclı da digər qızılbaş əmirləri ilə birgə İsmayıl Mirzə ilə Ərzuruma göndərilən qoşunun tərkibində idi.
1552-ci ildə Ərzurum ətrafında tərəflər arasında baş verən döyüşdə Bədr xan Ustaclı da iştirak etmişdi. Döyüş zamanı İsmayıl Mirzə meydana atılmaq istəyəndə Bədr xan Ustaclı və Şahqulu sultan Lələ onun atının yüyənini tutub qoymadılar ki, irəli gedsin. Lakin İsmayıl Mirzə bundan qəzəblənib onları acıladı və yenidən meydana atılmaq istədi. Bədr xan Ustaclı və Şahqulu sultan atın yüyənini buraxmadılar.
Bədr xan Ustaclı Şah Təhmasib tərəfindən Ərcişə göndərilən dəstənin mənqəlayı təyin edilmişdi.
Özbəklərlə mübarizədə iştirakı və ölümü
h. 965/1557-58-ci illərdə Yaxa türkmənlərindən olan Aba Astrabada hücum edərək ətraf kəndləri qarət etdi. Bundan xəbər tutan Şah Təhmasib bölgəyə kömək üçün divan əmiri Bədr xan Ustaclı da daxil olmaqla bir dəstə göndərdi. 2 günlük döyüşdən sonra qızılbaşlar Abanı məğlub etdilər və o, qaçaraq Xarəzm hökmdarı Əli Sultana sığındı. Bu zaman həmin ilin (965-ci il) Ramazan ayının 18-də (4 iyul 1558) Şahqulu xəlifə Zülqədər vəfat etdi. Qızılbaş əmirləri divanbəyi Bədr xana tabe olmadılar və onların hər biri Gürgan çölündə müstəqil hərəkət etdilər. Şahqulu xəlifədən sonra ordunun baş komandanı Bədr xan Ustaclı olmuşdu. Bu barədə Rumlu yazır:
“Yürüş əsnasında ordu sərdarı Şahqulu xəlifə Möhürdarı qarın sancısı tutdu və şənbə gecəsi, ramazan [ayının] 18-də (04.07.1558)2483 vəfat etdi. Əmirlər Bədir xanın sözünü qəbul etməyib hər biri özbaşına hərəkət etdi. Bir neçə gün ərzində aləmi yandıran ordu o biyabanda türkmənlərin ulusuna basqınlar edərək öz atlarını yorduqdan sonra xəbər gəldi ki, Din Məhəmməd xanın qardaşı Əli sultan dinin pənahı olan şahın ona verdiyi ənamları və ona göstərdiyi lütfkarlığı unudaraq, döyüşmək iddiası ilə böyük bir qoşunla Xarəzmdən bu tərəfə doğru Aba Türkmənin köməyinə gəlməkdədir. Bədr xan bu haldan xəbərdar olduqda həmlə etmək əzmi ilə onların üzərinə yollandı. Əli sultan acizliyinin çoxluğu ucbatından öz ordusunun kənarında xəndək qazdırmış, çuvalları qumla doldurub qoydurmuş, dəvələri orada yerə yatırtmış, tüfəngçilər oturtmuş və sanki istehkamlı bir qala düzəltmişdi. Əmirlər döyüşə başladılar. Çevik cavanlar və adlı-sanlı igidlər həmlə etdilər. döyüş qızışdı. Qazilər xəndəyin kənarına çatdıqda özbəklər onları ox və tüfəng atəşi ilə qarşıladılar.”
Bu dəfə Əli Sultan Özbək Abaya kömək əlini uzadaraq əsgərləri ilə Astrabad üzərinə hücuma keçdi. İki ordu 21 Şəvval 965/6 avqust 1558-ci ildə döyüşə başladı. Baş verən döyüşdə bir neçə Qızılbaş əmiri şəhid oldu. Bədr xan Ustaclu və bəzi Qızılbaş əmirləri də əsir götürüldü. Başqa böyük bir qrup qızılbaş dəstəsi qaçarkən Gürgan çayında boğularaq öldü. Əli Sultan əsirlərlə birlikdə Xarəzmə qayıtdıqdan sonra onları azad etmək üçün 200 tümən pul istədi. Qızılbaşlılar Əli Sultanın tələb etdiyi məbləği ödəyib, onun əsir götürdüyü əmirlərin azad edilməsini təmin etdilər. Bədr xan nəhayət əsirlikdən xilas olub Qəzvin şəhərinə gəldi. Lakin o artıq şahın diqqətini çəkmədi. Məhz buna görə də həmin vaxt xəstəliyə düşərək dünyasını dəyişdi.
Ailəsi
Bədr xanın İmamqulu bəy adlı oğlu vardı.
Mənbə
- Rumlu, Həsən bəy. Əhsənüt-təvarix (az.). Bakı: Uzanlar. 2017. ISBN .
- Bayramlı, Zabil Həsrət oğlu. AZƏRBAYCAN SƏFƏVİ DÖVLƏTİNİN QURULUŞU VƏ İDARƏ OLUNMASINDA TÜRK QIZILBAŞ ƏYANLARININ ROLU (az.). Bakı: «AVROPA» nəşriyyatı. 2015.
- Münşi, İsgəndər bəy. Tarix-i Aləmara-yi Abbasi (Abbasın dünyanı bəzəyən tarixi) (PDF) (az.). I. Bakı: «Təhsil» nəşriyyatı. 2009.
- Cavanşir, Babək. İRAN’DAKİ TÜRK BOYLARI ve BOY MENSUBU KİŞİLER (SAFEVÎ DÖNEMİ – I. ŞAH TAHMASB HÂKİMİYETİNİN SONUNA KADAR / 1576) (türk). İstanbul: T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Ortaçağ Tarihi Programı. 2007.
- Məhəmmədi, M.Ə. Tarix-i Qızılbaşan (türk). Bakı: Azərbaycan nəşriyyatı. 1993.
- Süleymanov, Mehman. Səfəvilər. Şah Təhmasib (az.). V. Bakı: Maarif. 2020. ISBN .
Əlavə ədəbiyyat
- Çingizoğlu, Ənvər. Qarşı yatan Qaradağ (az.). Bakı: Ozan. 1998.
- Çingizoğlu, Ənvər. Qaradağlılar (az.). Bakı: Şuşa. 2008.
- Çingizoğlu, Ənvər. Qaradağ xanlığı (az.). Bakı: "Mütərcim". 2011.
- Floor, Willem M. Titles and Emoluments in Safavid Iran: A Third Manual of Safavid Administration, by Mirza Naqi Nasiri. Washington, DC: Mage Publishers. 2008. 1–337. ISBN .
- Fleischer, C. "ALQĀS MĪRZA". Encyclopedia Iranica. 1989. İstifadə tarixi: 28 April 2017.
- Musalı, Namiq. I ŞAH İSMAYILIN HAKİMİYYƏTİ (“TARİX-İ ALƏMARA-Yİ ŞAH İSMAYIL” ƏSƏRİ ƏSASINDA) (az.). Bakı: Nurlan. 2011.
- Mehman Süleymanov. Şah İsmayıl Səfəvi. Bakı: Elm və təhsil. 2018. ISBN .
İstinadlar
- Məhəmmədi, 1993. səh. 15
- Rumlu, 2017. səh. 451
- Cavanşir, 2007. səh. 465
- Süleymanov, 2020. səh. 59
- Münşi, 2009. səh. 151
- Rumlu, 2017. səh. 492
- Bayramlı, 2015. səh. 236
- Rumlu, 2017. səh. 516
- Bayramlı, 2015. səh. 214
- Rumlu, 2017. səh. 528
- Cavanşir, 2007. səh. 466
- Rumlu, 2017. səh. 529
- Münşi, 2009. səh. 166
- Cavanşir, 2007. səh. 467
- Süleymanov, 2020. səh. 404
- Münşi, 2009. səh. 168
- Rumlu, 2017. səh. 552
- Rumlu, 2017. səh. 554
- Rumlu, 2017. səh. 555
- Süleymanov, 2020. səh. 410
- Rumlu, 2017. səh. 563
- Süleymanov, 2020. səh. 493
- Cavanşir, 2007. səh. 568
- Rumlu, 2017. səh. 584
- Rumlu, 2017. səh. 585
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bedr xan Serefli Ustacli 1558 Qizilbas emiri I Sah Tehmasib Sefevinin dovrunde serkerde Bedr xan UstacliBedr xan Serefli UstacliSirvan beylerbeyliyi1538 1541Sirvan beylerbeyliyi1543 1547Sexsi melumatlarDogum yeri Qaradag SefevilerVefat tarixi 1558Vefat yeri Qezvin SefevilerFealiyyeti herbi lider d Usagi Imamqulu beyRutbesi general Onun baresinde anonim muellif terefinden yazilan Tarix i Qizilbasan eserinde qisa melumat verilir Basqa biri Bedr xandir ki Sah Tehmasibin divanbeyi idi Sahqulu Xelifeden sonra qosunun serdari oldu ve Astrabad yaxinliginda ozbek Eli Sultanla vurusub esir dusdu Axirda o beladan esirlikden xilas oldu ve Qezvin seherine geldi Amma sahin kimiya tesirli nezerini celb etmedi ona gore cox meyus oldu ve ele o dovrde vefat etdi HeyatiBedr xan Ustacli Ustacli boyunun meshur serkerdelerinden biri Sah Tehmasibin divanbeyisi idi Bedr xan Ustaclinin adi menbelerde Div sultan Rumlu ile Kopek sultan Ustacli arasinda bas vermis munaqise zamani cekilir Rumlu yazir Kopek sultan receb ayinin 13 04 12 05 1526 evvelinde Xalxal yolundan Sultaniyyeye geldi Mentesa sultan Qilic xan Qurd bey ve Bedr bey ona qosuldular ve savas meydanina uz qoydular Bedr xan Ustacli bu zaman Kopek sultanin ordusunda istirak edirdi 1527 ci ilin may ayinda Naxcivan etrafinda bas veren doyusde Kopek sultan olduruldu Diger ustacli emirleri ise Gilana qacdi Gilanda Muzeffer sultana siginan emirlerden biri de Bedr xan Ustacli idi O ve diger ustaclilar Muzeffer sultanin sarayinda bas verenlere tab getire bilmediklerine gore 1529 1530 cu ilde Qezvine Sah Tehmasibin yanina gelib sahdan uzr istediler Sah Tehmasib onlari yeniden oz eyaletlerine hakim kimi gonderdi Ozbeklerin 1533 cu il hucumu zamani 1533 cu ilin mart ayinin 11 de Qemis sultan Soucbulagin Mexmur cemenliyinde Mehemmed xan Zulqeder uzerine hucum edib onlarin yuklerini ve mallarini qaret etdi Bundan xeber tutan Sah Tehmasib 1533 cu ilde boyuk bir ordu ile Xorasan uzerine sefere basladi O yola dusmeden evvel qardasi Elqas Mirzeni Bedr xan Ustacli ile birlikde Astrabada gonderdi Munsi yazir Onlar Bistama catanda Bedr xan oz yoldaslari ile caneqi qurub qerara aldi ki Astrabad terefe suretli yurus ederek qefleten Qemis oglanin uzerine getsinler Onlar muharibe hiylegerlikdir kelamina emel etdiler ve cenab Elqas Mirzenin ali meiyyetinde duoyus meydani mubarizelerinden min bes yuz nefer Bistamdan suretli hereket edib subh vaxti sehere gelib sadyanaliq nagarasi seslendirdler Qemis oglan yuz tesvis icinde yeddi sekkiz neferle birlikde aradan cixib Merv terefe qacdi onun dord qardasi 5 yuz nefere qeder ozbekle qetle yetirildi Sirvansah Sahruxun uzerine gonderilmesi 1538 ci ilde Sirvani coxdan beri Sefeviler dovletine birlesdirmek fikrine dusen sah Tehmasib elverisli behane tapdi Hesen bey Rumlunun tebirince Sah Sahruxun olkeni pis idare etmesi onun emirlerinin bed emelleri ordusundaki ogurluq bu olkedeki imansizliq ve dini tesisatlara etinasizliq haqqinda esitmisdi Sah Tehmasibin emri ile Mentesa sultan Ustacli Elqas Mirze ve Sevindik bey Qacarin rehberliyi ile 20 min neferlik qosun Sirvan uzerine gonderildi Bedr xan Ustacli da Sirvana gonderilen bu qosunun terkibinde idi Rumlu yazir Qizilbas qosunlari Biqurd qalasinin boyrunde yerlesen Gurcu qalasini istla etdiler ve sirvanlilar dilaverlerin xofundan Biqurd darvazasini baglamagi unutdular Qaziler istediler ki qalanin icine girsinler Bedr xan onlara mane olub dedi ki eger zefer suarli qosunlar qalaya daxil olsalar onlarin mallarini talan edecekler Sirvanlilar furseti qenimet bilib darvazalari bagladilar ve muzeffer orduya qarsi muqavimet vurusma ve mudafie meqaminda sabitqedem oldular Bu yurus neticesinde Sirvan tamamile qizilbaslara teslim olur Professor Zabil Bayramli yazir ki Bedr xan Ustacli hemin il Cuxursed beylerbeyi teyin edilmisdi Ozbeklerin 1543 1544 cu il hucumu zamani Sah Tehmasib 1543 cu ilde Nehavendde olarken xestlendi Bundan xeber tutan ozbek Din Mehemmed xan Amuderyani kecerek yuruse basladi Cox kecmeden cesuslari vasitesile bundan xeber tutan Sah Tehmasib qardasi Behram Mirzeni Bedr xan Ustacli ve bir deste qizilbas emirleri ile birge Lar yaylagina gonderdi Onlar buradan Din Mehemmedin geleceyi istiqamete esasen komek ucun herekete kecmeli idiler Din Mehemmed Astrabad uzerine yuruse basladi Onlar da telesik Astrabada teref uz tutdular Ancaq Din Mehemmed Astrabadi ele kecirmeden Xarezme qayitmali oldu Neticede Bedr xan Ustacli ve Behram Mirze de yeniden Lar yaylagina uz tutdular Humayun sahin gelisi ve Elqas Mirze usyani zamani Bedr xan Ustacli 1544 cu ilde Ebher etrafinda Humayun sahi qarsilamaq ucun gonderilen Qizilbas emirlerinden biri idi 1538 ci ilde Sirvan tamamile feth edildikden sonra Sah Tehmasib qardasi Elqas Mirzeni buraya hakim teyin etmisdi Elqas Mirze 1545 ci ile qeder ona tapsirilan vezifesini sedaqetle yerine yetirdi 1545 ci ilde ise onun musteqillesmek ve Sefevi dovletinden qopmaq isteyi haqqinda melumatlar alinmisdi Bele bir melumat alanda ġah Tehmasib Qezvinde qislaga dayanmisdi Sah Tehmasib qardasi ile doyuse girmemek ucun Eliaga Qapicibasini Elqas Mirzenin yanina gonderdi ki ona oyud nesihet versin ve merkezi hakimiyyete qarsi olan itaetsizlik meselesi dinc sekilde aradan qaldirilsin Eliaga Qapicibasi da onunla goruserek Sah Tehmasibin sozlerini ona catdirdi O eyni zamanda oz nesihetlerini de ona aciqladi Elqas Mirze de Sahin sozlerinden narahatciliq kecirib anasi Xanbeyi xanimi ve oglu Sultan Ehmedi uzr istemek meqsedile sahin yanina gonderdi Sah onun uzrunun qebul etdi ve gelecekde yeniden usyan etme ehtimalini aradan qaldirmaq meqsedile Bedr xan Ustacli da daxil olmaqla bir sira Qizilbas emirini Elqas Mirzenin anasi ve oglu ile Sirvana gonderdi Bedr xan Ustacli ve digerleri burada Elqas Mirzeni Qurana and icdirib muxalif hereketlerden el cekeceyine soz verdirdiler Elqas Mirze hemcinin sah xezinesine ilde 1000 tumen pul ve sah ordusuna 1000 esger gondereceyine and icdi Osmanli yurusleri zamani 1548 ci ilde Sultan Suleyman Rum Sam Misir memleketlerinden ve Qaraman Rebiye ve Iraqi Ereb olkelerinden topladigi boyuk bir ordu ile Istanbuldan cixib Eceme dogru herekete basladi Sah Tehmasib Sultan Suleymanin Tebrize hereket etmesi barede xeberi esiden kimi emr etdi ki Bedr xan Ustaclinin da daxil oldugu Sefevi qosunu Merende yola dussun Bu barede Munsi yazir Sah boyuk emirlerden Abdulla xan Ustaclini Bedr xan Ustacli Huseynxan sultan Rumlu Sahverdi sultan Ziyadoglu ve basqalari ile birlikde qosuna teyin ederek Merende gonderdi Sefevi ordusunun avanqard hissesi esasen Bedr xan Ustaclinin adamlari Merendde osmanliar uzerine hucuma kecib onlari geri puskurdduler Sultan Suleyman Elqas Mirzeni bir nece Osmanli pasasi ve 40 min ordu ile birge Merende gonderdi Bas veren doyusde osmanlilar qalib geldiler Sekinin musteqilliyine son qoyulmasinda rolu Hicri 958 1551 ci ilde I Sah Tehmasib Sekinin musteqilliyine son qoymaq qerarina geldi Sah Tehmasib Seki hakiminin usyankar reftarina qarsi cavab vermek meqsedile 1551 ci ilde Seki uzerine yuruse baslayir Bu zaman Dervis Mehemmed xana nifret besleyen gurculer de I Tehmasibin yanina gelib oz itaetlerini bildirirler Sefevi ordusunun geldiyi xeberini esiden Dervis xan Gelesen Goresen qalasina siginir Diger eyanlar ise Kis qalasinda idiler Qorcibasi Sevindik bey Bedr xan ve Sahqulu Sultan Ustacli Kis qalasinin uzerine gonderililer Bedr xan Ustacli ve Sahqulu sultan Ustacli Kis qalasini muhasireye aldilar Sefevi qosunu Sekide olarken Qurqura oglu Keyxosrov Sah Tehmasibden Vaxus Gurcu ve Levasan Sermanzanogluna qarsi komek istedi Sefevi qosunun gelisinden xeber tutan gurculer Derzabad qalasina ve kiliseye sigindilar Bu zaman sah xeber tutdu ki Derzabad qalasinda ve kilsede olan gurcu aznavurlarindan ibaret coxsayli bir deste gelib gedene basqin edirler Sah Bedr xan Ustaclini Sahverdi sultan Ziyadoglu ile birge bu qalaya yolladi Bedr xan Ustacli rehberliyindeki qosun qalani ve kiliseni muhasireye aldi Tezlikle terefler qarsi qarsiya geldi Bas veren doyusde Sefevi qosunu qelebe caldi Sah Tehmasib buraya gelerek kiliseye daxil oldu Rumlu yazir Kilisede dord sam vardi ki yaramaz gavurlar onlarin her birini altmis batman mumdan tokmusduler ve onlarin sefeqinden oz varliq xirmanlarini yandirmisdilar Bedir xan Ustaclu bu samlari qirdi Dinin penahi olan sahin ixtiyarina coxlu mallar ve saysiz esyalar kecdi Isgender pasa ile doyusde istiraki 1551 ci ilde Erzurum beylerbeyi Isgender pasanin Sefevi qosunlarina qarsi feallasmasi haqqinda xeber alan kimi Sah Tehmasib terefinden ferman verildi ki o ordunun onde gedeni ve o qosunun Cahan Pehlevani olan alem sakinlerinin sahzadesi ve cahan sakinlerinin gozunun nuru sucauddovle Ismayil mirze bir deste bahadirla Isgender pasani def etmek ucun Erzuruma yollansin Bedr xan Ustacli da diger qizilbas emirleri ile birge Ismayil Mirze ile Erzuruma gonderilen qosunun terkibinde idi 1552 ci ilde Erzurum etrafinda terefler arasinda bas veren doyusde Bedr xan Ustacli da istirak etmisdi Doyus zamani Ismayil Mirze meydana atilmaq isteyende Bedr xan Ustacli ve Sahqulu sultan Lele onun atinin yuyenini tutub qoymadilar ki ireli gedsin Lakin Ismayil Mirze bundan qezeblenib onlari aciladi ve yeniden meydana atilmaq istedi Bedr xan Ustacli ve Sahqulu sultan atin yuyenini buraxmadilar Bedr xan Ustacli Sah Tehmasib terefinden Ercise gonderilen destenin menqelayi teyin edilmisdi Ozbeklerle mubarizede istiraki ve olumu h 965 1557 58 ci illerde Yaxa turkmenlerinden olan Aba Astrabada hucum ederek etraf kendleri qaret etdi Bundan xeber tutan Sah Tehmasib bolgeye komek ucun divan emiri Bedr xan Ustacli da daxil olmaqla bir deste gonderdi 2 gunluk doyusden sonra qizilbaslar Abani meglub etdiler ve o qacaraq Xarezm hokmdari Eli Sultana sigindi Bu zaman hemin ilin 965 ci il Ramazan ayinin 18 de 4 iyul 1558 Sahqulu xelife Zulqeder vefat etdi Qizilbas emirleri divanbeyi Bedr xana tabe olmadilar ve onlarin her biri Gurgan colunde musteqil hereket etdiler Sahqulu xelifeden sonra ordunun bas komandani Bedr xan Ustacli olmusdu Bu barede Rumlu yazir Yurus esnasinda ordu serdari Sahqulu xelife Mohurdari qarin sancisi tutdu ve senbe gecesi ramazan ayinin 18 de 04 07 1558 2483 vefat etdi Emirler Bedir xanin sozunu qebul etmeyib her biri ozbasina hereket etdi Bir nece gun erzinde alemi yandiran ordu o biyabanda turkmenlerin ulusuna basqinlar ederek oz atlarini yorduqdan sonra xeber geldi ki Din Mehemmed xanin qardasi Eli sultan dinin penahi olan sahin ona verdiyi enamlari ve ona gosterdiyi lutfkarligi unudaraq doyusmek iddiasi ile boyuk bir qosunla Xarezmden bu terefe dogru Aba Turkmenin komeyine gelmekdedir Bedr xan bu haldan xeberdar olduqda hemle etmek ezmi ile onlarin uzerine yollandi Eli sultan acizliyinin coxlugu ucbatindan oz ordusunun kenarinda xendek qazdirmis cuvallari qumla doldurub qoydurmus develeri orada yere yatirtmis tufengciler oturtmus ve sanki istehkamli bir qala duzeltmisdi Emirler doyuse basladilar Cevik cavanlar ve adli sanli igidler hemle etdiler doyus qizisdi Qaziler xendeyin kenarina catdiqda ozbekler onlari ox ve tufeng atesi ile qarsiladilar Bu defe Eli Sultan Ozbek Abaya komek elini uzadaraq esgerleri ile Astrabad uzerine hucuma kecdi Iki ordu 21 Sevval 965 6 avqust 1558 ci ilde doyuse basladi Bas veren doyusde bir nece Qizilbas emiri sehid oldu Bedr xan Ustaclu ve bezi Qizilbas emirleri de esir goturuldu Basqa boyuk bir qrup qizilbas destesi qacarken Gurgan cayinda bogularaq oldu Eli Sultan esirlerle birlikde Xarezme qayitdiqdan sonra onlari azad etmek ucun 200 tumen pul istedi Qizilbaslilar Eli Sultanin teleb etdiyi meblegi odeyib onun esir goturduyu emirlerin azad edilmesini temin etdiler Bedr xan nehayet esirlikden xilas olub Qezvin seherine geldi Lakin o artiq sahin diqqetini cekmedi Mehz buna gore de hemin vaxt xesteliye duserek dunyasini deyisdi AilesiBedr xanin Imamqulu bey adli oglu vardi MenbeRumlu Hesen bey Ehsenut tevarix az Baki Uzanlar 2017 ISBN 978 605 030 641 5 Bayramli Zabil Hesret oglu AZERBAYCAN SEFEVI DOVLETININ QURULUSU VE IDARE OLUNMASINDA TURK QIZILBAS EYANLARININ ROLU az Baki AVROPA nesriyyati 2015 Munsi Isgender bey Tarix i Alemara yi Abbasi Abbasin dunyani bezeyen tarixi PDF az I Baki Tehsil nesriyyati 2009 Cavansir Babek IRAN DAKI TURK BOYLARI ve BOY MENSUBU KISILER SAFEVI DONEMI I SAH TAHMASB HAKIMIYETININ SONUNA KADAR 1576 turk Istanbul T C Mimar Sinan Guzel Sanatlar Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Tarih Anabilim Dali Ortacag Tarihi Programi 2007 Mehemmedi M E Tarix i Qizilbasan turk Baki Azerbaycan nesriyyati 1993 Suleymanov Mehman Sefeviler Sah Tehmasib az V Baki Maarif 2020 ISBN 978 9952 37 141 8 Elave edebiyyatCingizoglu Enver Qarsi yatan Qaradag az Baki Ozan 1998 Cingizoglu Enver Qaradaglilar az Baki Susa 2008 Cingizoglu Enver Qaradag xanligi az Baki Mutercim 2011 Floor Willem M Titles and Emoluments in Safavid Iran A Third Manual of Safavid Administration by Mirza Naqi Nasiri Washington DC Mage Publishers 2008 1 337 ISBN 978 1933823232 Fleischer C ALQAS MiRZA Encyclopedia Iranica 1989 Istifade tarixi 28 April 2017 Musali Namiq I SAH ISMAYILIN HAKIMIYYETI TARIX I ALEMARA YI SAH ISMAYIL ESERI ESASINDA az Baki Nurlan 2011 Mehman Suleymanov Sah Ismayil Sefevi Baki Elm ve tehsil 2018 ISBN 978 9952 8176 9 0 IstinadlarMehemmedi 1993 seh 15 Rumlu 2017 seh 451 Cavansir 2007 seh 465 Suleymanov 2020 seh 59 Munsi 2009 seh 151 Rumlu 2017 seh 492 Bayramli 2015 seh 236 Rumlu 2017 seh 516 Bayramli 2015 seh 214 Rumlu 2017 seh 528 Cavansir 2007 seh 466 Rumlu 2017 seh 529 Munsi 2009 seh 166 Cavansir 2007 seh 467 Suleymanov 2020 seh 404 Munsi 2009 seh 168 Rumlu 2017 seh 552 Rumlu 2017 seh 554 Rumlu 2017 seh 555 Suleymanov 2020 seh 410 Rumlu 2017 seh 563 Suleymanov 2020 seh 493 Cavansir 2007 seh 568 Rumlu 2017 seh 584 Rumlu 2017 seh 585Hemcinin baxUstacli eli Serefli oymagi Sefeviler Astrabad beylerbeyliyi