Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Həsən bəy Rumlu — mənşəcə Azərbaycan türklərindən olan XVI əsrdə yaşamış görkəmli tarixçi, məşhur çoxcildlik "Əhsən ət-təvarix" ("Tarix kitablarının ən yaxşısı") təzkirəsinin müəllifi.
| Həsən bəy Rumlu | |
|---|---|
| Həsən Sultan Rumlu | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Qum, Səfəvilər İmperiyası |
| Vəfat tarixi | 1578 və ya 1577 |
| Dini | Şiə İslam |
| Fəaliyyəti | Qorçu korpusunda süvari və tarixçi |
Həyatı
Həsən bəy Rumlu 1530-1531-ci ildə Qum şəhərində anadan olmuşdur. Erkən yaşlarında atasını itirdiyi məlumdur. Onun atası barədə heç bir məlumat yoxdur. Özünün də xatirələrində yazdığı kimi, babası Əmir Sultan Rumlunun ailəsində tərbiyə almışdır. Onun yazdığına görə, 1536-1537-ci ildə I Şah Təhmasibin kiçik qardaşı Qəzvinə gələrkən o anası ilə Əmir Sultanın yanında yaşayırmış və qonağı şaha layiq hədiyyələr-"çadırlar, pullar, cins atlar və bahalı əşyalarla" qarşılayıblar. Buradan aydın olur ki, Rumlu tanınmış və zəngin bir ailədə tərbiyə almışdır və buna görə də yaxşı təhsil görməli idi. 1539-1540-cı ildə sevimli babasının vəfatından sonra onun sakit və qayğısız günləri də başa çatır. Öz gələcək həyatını qurmaq məcburiyyətində qalan Həsən bəy şahın süvari qvardiyasına daxil olur. Bundan sonra yeniyetmə artıq şahın bütün yürüşlərində iştirak edir və saray həyatı ilə yaxından tanış olur. Yürüşlər zamanı Həsən bəy özünü cəsur və ağıllı bir döyüşçü kimi göstərir. O, xüsusilə 1546-1547-ci ildə Gürcüstan və 1550-1551 -ci ildə Kürdüstan üzərinə yürüşlərdə fərqlənir. Həsən bəyin saraydakı qəbullarda iştirakı barədə tarixçi İskəndər Münşinin əsərindən soraq alırıq. O, Moğol imperatoru Humayunun şərəfinə şah Təhmasibin verdiyi qəbulda Həsən bəyin də iştirak etdiyini göstərir. Həsən bəy öz əsərində o dövrün tanınmış alimlərindən Əbülhəsən və yanında təhsil gördüyünü də qeyd edib.
Artıq 1576-1577-ci ildə şah Təhmasib dünyasını dəyişdikdən sonra Həsən bəy doğma Qum şəhərinə qayıdır və öz əsrinin ən qəddar səfəvi şahlarından olan II İsmayıla həsr edilən sonuncu cildini hadisələrin bilavasitə iştirakçısı olmadan yazır. I Şah İsmayılın ölümündən sonra Həsən bəy yenidən, bu dəfə artıq şah Məhəmməd Xudabəndənin dəvəti ilə saraya qayıdası olur.
On iki cildlik "Əhsən ət-təvarix" əsərindən bizə yalnız sonuncu iki cild gəlib çatmışdır. Bu cildlərdə I Şah Təhmasiblə II Şah İsmayılın hakimiyyət illəri təsvir olunub. Azərbaycan və İran tarixi ilə məşğul olan müasir mütəxəssislərin fikrincə, bu əsər həmin tarixi dövrün hadisələrini daha dəqiq və tam bir şəkildə təsvir etmişdir. Bu cildlərdə həmin mərhələdə Azərbaycan və İranda baş verən ictimai-siyasi hadisələr, habelə feodal hakimləri, alimlər, ilahiyyatçılar və şairlər haqqında tərcümeyi hal xarakterli məlumatlar öz əksini tapmışdır. Bunlardan başqa əsərdə qonşu Teymurilər, Ağqoyunlular və Şirvanşahlar dövlətlərində baş verən əsas hadisələr də təsvir olunub.
Azərbaycan tarixçisi yazdığına görə, "I Şah Təhmasibin yarım əsrlik hakimiyyət dövrü heç bir mənbədə Həsən bəy Rumlunun əsərindəki dəqiqliklə ətraflı əks olunmayıb."
Həmçinin bax
- Quinn, 2003. səh. 31-32
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hesen bey Rumlu mensece Azerbaycan turklerinden olan XVI esrde yasamis gorkemli tarixci meshur coxcildlik Ehsen et tevarix Tarix kitablarinin en yaxsisi tezkiresinin muellifi Hesen bey RumluHesen Sultan RumluDogum tarixi 1530Dogum yeri Qum Sefeviler ImperiyasiVefat tarixi 1578 ve ya 1577Dini Sie IslamFealiyyeti Qorcu korpusunda suvari ve tarixciHeyatiHesen bey Rumlu 1530 1531 ci ilde Qum seherinde anadan olmusdur Erken yaslarinda atasini itirdiyi melumdur Onun atasi barede hec bir melumat yoxdur Ozunun de xatirelerinde yazdigi kimi babasi Emir Sultan Rumlunun ailesinde terbiye almisdir Onun yazdigina gore 1536 1537 ci ilde I Sah Tehmasibin kicik qardasi Qezvine gelerken o anasi ile Emir Sultanin yaninda yasayirmis ve qonagi saha layiq hediyyeler cadirlar pullar cins atlar ve bahali esyalarla qarsilayiblar Buradan aydin olur ki Rumlu taninmis ve zengin bir ailede terbiye almisdir ve buna gore de yaxsi tehsil gormeli idi 1539 1540 ci ilde sevimli babasinin vefatindan sonra onun sakit ve qaygisiz gunleri de basa catir Oz gelecek heyatini qurmaq mecburiyyetinde qalan Hesen bey sahin suvari qvardiyasina daxil olur Bundan sonra yeniyetme artiq sahin butun yuruslerinde istirak edir ve saray heyati ile yaxindan tanis olur Yurusler zamani Hesen bey ozunu cesur ve agilli bir doyuscu kimi gosterir O xususile 1546 1547 ci ilde Gurcustan ve 1550 1551 ci ilde Kurdustan uzerine yuruslerde ferqlenir Hesen beyin saraydaki qebullarda istiraki barede tarixci Iskender Munsinin eserinden soraq aliriq O Mogol imperatoru Humayunun serefine sah Tehmasibin verdiyi qebulda Hesen beyin de istirak etdiyini gosterir Hesen bey oz eserinde o dovrun taninmis alimlerinden Ebulhesen ve yaninda tehsil gorduyunu de qeyd edib Artiq 1576 1577 ci ilde sah Tehmasib dunyasini deyisdikden sonra Hesen bey dogma Qum seherine qayidir ve oz esrinin en qeddar sefevi sahlarindan olan II Ismayila hesr edilen sonuncu cildini hadiselerin bilavasite istirakcisi olmadan yazir I Sah Ismayilin olumunden sonra Hesen bey yeniden bu defe artiq sah Mehemmed Xudabendenin deveti ile saraya qayidasi olur On iki cildlik Ehsen et tevarix eserinden bize yalniz sonuncu iki cild gelib catmisdir Bu cildlerde I Sah Tehmasible II Sah Ismayilin hakimiyyet illeri tesvir olunub Azerbaycan ve Iran tarixi ile mesgul olan muasir mutexessislerin fikrince bu eser hemin tarixi dovrun hadiselerini daha deqiq ve tam bir sekilde tesvir etmisdir Bu cildlerde hemin merhelede Azerbaycan ve Iranda bas veren ictimai siyasi hadiseler habele feodal hakimleri alimler ilahiyyatcilar ve sairler haqqinda tercumeyi hal xarakterli melumatlar oz eksini tapmisdir Bunlardan basqa eserde qonsu Teymuriler Agqoyunlular ve Sirvansahlar dovletlerinde bas veren esas hadiseler de tesvir olunub Azerbaycan tarixcisi yazdigina gore I Sah Tehmasibin yarim esrlik hakimiyyet dovru hec bir menbede Hesen bey Rumlunun eserindeki deqiqlikle etrafli eks olunmayib Hemcinin baxEhsen et tevarix Xulaset et tevarix Azerbaycan tarixinin menbeyi kimi kitab Quinn 2003 seh 31 32 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011