Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbül Müzəffər Sultan Yaqub bəy (1464, Diyarbəkir – 14 dekabr 1490, Qarabağ) — Ağqoyunlu sultanı. Uzun Həsən və Səlcuqşah bəyimin oğludur.
| Sultan Yaqub Bəy | |
|---|---|
| Sultan Yaqub bəy Sultan Həsən bəy oğlu Bayandur | |
 Sultan Yaqub və ağlayan saray əyanları | |
| 15 iyun 1478 – 14 dekabr 1490 | |
| Əvvəlki | Sultan Xəlil |
| Sonrakı | Sultan Baysunqur |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Diyarbəkir |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Qarabağ |
| Fəaliyyəti | şair |
| Atası | Uzun Həsən |
| Anası | Səlcuqşah bəyim |
| Həyat yoldaşı | Gövhər sultan |
| Uşaqları | Əbülfəth Baysunqur,Murad Mirzə |
| Dini | islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1464-cü ildə Diyarbəkirdə doğulmuşdur. Sultan Xəlilin dövründə Diyarbəkir valisi idi, lakin iyul ayında əyanlar Xəlili devirərək yerinə Yaqubu taxta çıxardılar.Məhəmmədəli Tərbiyətin "Danişməndani Azərbaycan" adlı kitabında Sultan Yaqub bəy haqqında yazılır:
O, qardaşı tərəfindən Diyarbəkir hakimi təyin edilmiş və qardaşı şah olduqdan sonra Azərbaycana gəlib, onun əleyihinə çıxmışdır. Hicri-qəməri 883-cü il rəbiül-əvvəl ayının 14-də çərşənbə günü (1478, 15 iyun, bazar ertəsi) Sultan Yaqub Xoy şəhəri kənarında qardaşını öldürüb, özü şah olmuşdur.
isə onun haqqında belə deyir:
Şahzadə Yaqub, Təbrizdən təzəcə çıxmışdı ki, güclü qar başladı. Ordudakı əsgərlər qara və qırmızı paltarlar içində fil rəngində bir meydançada şahmat atları kimi hərəkət edirdilər. Vanın şimal-şərqindəki Bəndi Mahiyə gəldikdə Süleyman bəy Bicənoğlu şahzadəyə qoşuldu və birlikdə Bitlis tərəfinə hərəkət etdilər. Yolda yenə qara yağdı və özlərini bir ribata çətinliklə atdılar. Tavaçının yolu açdırmasından sonra hərəkət etdilər. Yolun iki tərəfinə yığılan qar o qədər yüksək idi ki, dəvələr belə keçmirdi. Bitlis dağlarını keçib Veysəl Qaraninin türbəsinin olduğu yerə çatdıqda isə qar azalmışdı. Ərzincan yaxınlığına çatanda Qaraman oğlu Qasım Bəy ona qoşuldu. Bəşiri-yə çatdıqda isə Həsənkeyf valisi Möhrdar Şeyx Əli Bəy, Diyarbəkir valisi Abad Bəyin oğlu Məhəmməd Bəy, Mardin qalası hakimi Xalid gələrək hədiyyələrini təqdim etdilər. Burada Yaqub Qurban bayramını qeyd etdi (1 Zilhiccə 882 yəni 6 mart 1478). Xalq şahzadə üçün meydanlarda qurbanlar kəsdi. Bəşiri-dən sonra Salad və Abarana gəldilər. Burada Diyarbəkir valisi Abad Bəy gələrək şəhərin açarlarını təqdim etdi. Sonra Ərgani, Xani, Atak, Əyil, Bagin, Silvan, Çərmük və Ruha kimi vilayətlərin hakimləyi gəlib hədiyyə verib bağlılığını bildirdilər. Şahzadə və rəiyyəti bir neçə gün sonra Amidə çatdı.
Hakimiyyəti
Hakimiyyəti nisbətən sülh içində keçmişdi. Hakimiyyətinin ilk ilində Kirmanda üsyan qalxsa da yatırılmışdı. 1480-ci ildə 40,000 nəfərlik Məmlük ordusu Ağqoyunlu dövlətinə hücuma keçərək Urfanı almağa cəhd etdi. Sultan Yaqubun lələsi Süleyman bəy Bicanoğlunun və Bayandur bəyin başçılığı altında Ağqoyunlu qoşunu düşməni darmadağın etdi, Məmlük sərkərdəsi Yaşbəy öldürüldü, digər Məmlük sərkərdələri isə əsir alındı. Lakin sonrakı il Bayandur bəy Həmədanda üsyana qalxdı və Qum şəhəri yaxınlığında baş verən döyüşdə Bayandur bəy öldürüldü.
Şirvanşahlar və Səfəvilərlə münasibətlər
Sultan Yaqub Şirvanşahlar ilə dostluq əlaqələri saxlamış və Şirvanşah Fərrux Yəsarın qızı Gövhər sultanla evlənmişdir. Atasından fərqli olaraq Ərdəbil şeyxləri ilə xoş münasibət saxlamırdı. 1488-ci ildə Ərdəbil şeyxi Heydər Şirvanşahlar dövlətinə hücum edəndə, Fərrux Yəsar kürəkəni Sultan Yaqubdan kömək istəmişdi. Məhz Ağqoyunluların köməyi sayəsində Şeyx Heydər 1488-ci il iyunun 30-da Tabasaranda məğlub edildi və həlak oldu.
İqtisadiyyat
Sultan Yaqub hakimiyyətinin ilk illərində vergiləri 70 min tümən məbləğində azaltmışdır. Sultan Yaqubun dövründə onun vəziri Qazi İsa yeni torpaq-maliyyə islahatını həyata keçirmək üçün plan hazırlamışdı. Bu plana görə soyurqallar ləğv olunacaqdı. Bundan əlavə monqol qanunları ləğv olunacaqdı — yəni tamğa da ləğv olunurdu. Lakin bu planlar sultanın ölümü ilə yarıda qaldı, Qazi İsa özü isə daha sonra öldürüldü.
Ölümü
24 dekabr 1490-cı ildə Sultan Yaqub qəflətən, müəmmalı şəkildə öldü. Bəzi iddialara görə arvadı tərəfindən zəhərlənmişdir. İddiaya görə Sultan Yaqubu məhz Gövhər sultan qətlə yetirmişdir.
Ədəbiyyat və incəsənət
Sultan Yaqub zamanında "şairlərin tale ulduzu parlamış, şeir və şairlik Samiri millətinin Bəni-İsrail arasında olduğu kimi geniş yayılmışdı". Türkcə və Farsca bilirdi. II Bəyazid ilə dost münasibətləri vardı.
Aşağıdakı şeir Sultan Yaqubun tarixi haqqında deyilmişdir:
Onda ki, səfər ayı təzəcə göründü,
Еyşu-işrət günəşi torlanaraq söndü.
Ölkənin Keyxosrovu Sultan Yaqub idi,
Onun vəfat tarixi də Keyxosrov oldu.
Səfiyəddin Qazi İsa və Şeyx Nəcməddin Yəqubi Sultan Yaqubun vəzirləri və nədimləri olmuş, İdris ibn Hüsammədin Bitlisi, Əbdülhəy Astarabadi isə Sultan Yaqubun sarayında xəttat, hökm və fərmanları yazan münşilər olmuşlar. Baba Fəlani, Baba Nəsibi, Dərviş Dəhəki, Möhyi Lari, Mütin Həsibi Ənsari Qumi, Heyrani Qumi, Şəhidi Qumi və Hümayun İsfəraini onun sarayının şeir ustalarından olmuşlar.
Binai Qətili, Əhli Şirazi və Şövqi onun adına "Bəhram və Bəhruz", "Vamiq və Əzra", "Şam və pərvanə" mənzumələrini və Əli ibn Əbu Talibin divanın farsca tərcüməsini nəzmə çəkmiş, eləcə də Fəzullah ibn Ruzbehan "Tarixi-aləmarayi-Bayanduri" əsərinin və "Bədi əz-zəmən fi Qissə həyy ibn Yəqzan" risaləsini onun adına təlif etmiş, talış alimlərindən olan Məhəmməd ibn Musa "Şəhri-hikəmtul-eyn" əsərini yazıb, ona təqdim etmişdir.
Sultan Yaqubla Sultan Bayqara arasında bir sıra müşairələr və yazışmalar olmuşdur. Aşağıdakı rübai ondandır:
Bu dünya ki, adamını mən kəm görmüşəm,
Hər şənliyində onu min-min qəm görmüşəm.
Bir düşərgəyə oxşayır ki, hər tərəfdən,
Aparır yoxluğa, sonu əqdəm görmüşəm.
Kişvəri şeirlərinin birində Sultan Yaqub bəy dövrünü arzulayırdı:
Talei-bərgəştə bir dəxi qılaydı sərvəri,
Kim cila tapsaydı ol ayineyi-Iskəndəri,
Şölə çəksəydi-çiraği-tudeyi-Bayəndəri,
Vəh, nə ləzzət tapğay ol səat qələndər Kişvəri,
Kim, görünə rəiyyəti Yəqub xani bir dəxi.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- İsgəndər bəy Münşi Türkman. Dünyanı bəzəyən Abbasın tarixi. səh.75
- ; İbn İlyâs, Bedâyiü’z -Zuhûr, C. III, s. 161
- "İlhan Erdem — OTLUKBELİ SONRASI AK-KOYUNLULAR (1473–1478)" (PDF). 2012-03-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2015-12-06.
- Tarix-i Âləm Ârâ-yi Əmini, s. 75
- V. Minorsky, Persia in A. D. 1478–1490, s. 45
- Ibn İlyâs, Bədâyiyü’z -Zuhûr, C. III, s. 170–173
- J. E. Woods, Ağqoyunlular, s. 236
- M. H. Yinanç, "Akkoyunlular", s. 261
- Sobernheim, "Kayıtbay", s. 463
- I. H. Uzunçarılı, Anadolu Beylikleri, s. 195.
- George Sale, George Psalmanazar, Archibald Bower, George Shelvocke, John Campbell, John Swinto — An Universal history, from the earliest account of time 2020-01-27 at the Wayback Machine, 6. cild, səh.114
- Tarix-i Âləm-Ârâ-yı Əmini, s. 77–78
- John E. Woods. 300 Yıllık Türk İmparatorluğu Akkoyunlular 2021-10-25 at the Wayback Machine, s. 237
- Ş. Beysanoğlu, Diyârbəkir Tarixi, C. II, s. 434.
- F. Sümer, Safevî Devleti’nin Kuruluu, s. 14
- H. R. Roomer, The Cambridge History of Iran, s. 183
- Tarix-i Âləm-Ârâ-yi Əmini, s. 91–92
- J. E. Woods, Ağqoyunlular, s. 248
- W. Hinz, Uzun Həsən ve Şeyh Cüneyd, s. 75;
- B. Fragner, "Economic and Trade Affairs from the Mid-Fourteenth Century to the End of the Safavids,"Camb. Hist. Iran VI
- İ. H. Uzunçarılı, Anadolu Beylikleri, s. 195
- R. M. Savory, "The Struggle for Supremacy in Persia", s. 57
- W. Hinz, Uzun Həsə və Şeyx Cüneyd, s. 76
- Tarix-i cahan-ara, səh. 112–113.
- Sam Mirzə Səfəvi — Töhfəyi-Sami
Ədəbiyyat
- İsgəndər bəy Münşi Türkman. Dünyanı bəzəyən Abbasın tarixi (Tarixe-aləmaraye-Abbasi). Bakı, "Şərq-Qərb Nəşriyyat evi, 2010, 1144 səh.
Xarici keçidlər
Sultan Yaqub Doğum: 1464 Vəfat: 14 dekabr 1490 | ||
| Hakimiyyət titulları | ||
|---|---|---|
| Sələfləri Sultan Xəlil |  Ağqoyunlular dövləti(آققویونلو) sultanı 1478-1490 | Xələfləri Sultan Baysunqur |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebul Muzeffer Sultan Yaqub bey 1464 Diyarbekir 14 dekabr 1490 Qarabag Agqoyunlu sultani Uzun Hesen ve Selcuqsah beyimin ogludur Sultan Yaqub BeySultan Yaqub bey Sultan Hesen bey oglu BayandurSultan Yaqub ve aglayan saray eyanlariAgqoyunlu dovletinin III Sultani15 iyun 1478 14 dekabr 1490EvvelkiSultan XelilSonrakiSultan BaysunqurSexsi melumatlarDogum tarixi 1464Dogum yeri DiyarbekirVefat tarixi 14 dekabr 1490Vefat yeri QarabagFealiyyeti sairAtasi Uzun HesenAnasi Selcuqsah beyimHeyat yoldasi Govher sultanUsaqlari Ebulfeth Baysunqur Murad MirzeDini islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati1464 cu ilde Diyarbekirde dogulmusdur Sultan Xelilin dovrunde Diyarbekir valisi idi lakin iyul ayinda eyanlar Xelili devirerek yerine Yaqubu taxta cixardilar Mehemmedeli Terbiyetin Danismendani Azerbaycan adli kitabinda Sultan Yaqub bey haqqinda yazilir O qardasi terefinden Diyarbekir hakimi teyin edilmis ve qardasi sah olduqdan sonra Azerbaycana gelib onun eleyihine cixmisdir Hicri qemeri 883 cu il rebiul evvel ayinin 14 de cersenbe gunu 1478 15 iyun bazar ertesi Sultan Yaqub Xoy seheri kenarinda qardasini oldurub ozu sah olmusdur ise onun haqqinda bele deyir Sahzade Yaqub Tebrizden tezece cixmisdi ki guclu qar basladi Ordudaki esgerler qara ve qirmizi paltarlar icinde fil renginde bir meydancada sahmat atlari kimi hereket edirdiler Vanin simal serqindeki Bendi Mahiye geldikde Suleyman bey Bicenoglu sahzadeye qosuldu ve birlikde Bitlis terefine hereket etdiler Yolda yene qara yagdi ve ozlerini bir ribata cetinlikle atdilar Tavacinin yolu acdirmasindan sonra hereket etdiler Yolun iki terefine yigilan qar o qeder yuksek idi ki develer bele kecmirdi Bitlis daglarini kecib Veysel Qaraninin turbesinin oldugu yere catdiqda ise qar azalmisdi Erzincan yaxinligina catanda Qaraman oglu Qasim Bey ona qosuldu Besiri ye catdiqda ise Hesenkeyf valisi Mohrdar Seyx Eli Bey Diyarbekir valisi Abad Beyin oglu Mehemmed Bey Mardin qalasi hakimi Xalid gelerek hediyyelerini teqdim etdiler Burada Yaqub Qurban bayramini qeyd etdi 1 Zilhicce 882 yeni 6 mart 1478 Xalq sahzade ucun meydanlarda qurbanlar kesdi Besiri den sonra Salad ve Abarana geldiler Burada Diyarbekir valisi Abad Bey gelerek seherin acarlarini teqdim etdi Sonra Ergani Xani Atak Eyil Bagin Silvan Cermuk ve Ruha kimi vilayetlerin hakimleyi gelib hediyye verib bagliligini bildirdiler Sahzade ve reiyyeti bir nece gun sonra Amide catdi HakimiyyetiHakimiyyeti nisbeten sulh icinde kecmisdi Hakimiyyetinin ilk ilinde Kirmanda usyan qalxsa da yatirilmisdi 1480 ci ilde 40 000 neferlik Memluk ordusu Agqoyunlu dovletine hucuma kecerek Urfani almaga cehd etdi Sultan Yaqubun lelesi Suleyman bey Bicanoglunun ve Bayandur beyin basciligi altinda Agqoyunlu qosunu dusmeni darmadagin etdi Memluk serkerdesi Yasbey olduruldu diger Memluk serkerdeleri ise esir alindi Lakin sonraki il Bayandur bey Hemedanda usyana qalxdi ve Qum seheri yaxinliginda bas veren doyusde Bayandur bey olduruldu Sirvansahlar ve Sefevilerle munasibetler Sultan Yaqub Sirvansahlar ile dostluq elaqeleri saxlamis ve Sirvansah Ferrux Yesarin qizi Govher sultanla evlenmisdir Atasindan ferqli olaraq Erdebil seyxleri ile xos munasibet saxlamirdi 1488 ci ilde Erdebil seyxi Heyder Sirvansahlar dovletine hucum edende Ferrux Yesar kurekeni Sultan Yaqubdan komek istemisdi Mehz Agqoyunlularin komeyi sayesinde Seyx Heyder 1488 ci il iyunun 30 da Tabasaranda meglub edildi ve helak oldu Sultan Yaqubun debilqesi Metropoliten Muzeyi Iqtisadiyyat Sultan Yaqub hakimiyyetinin ilk illerinde vergileri 70 min tumen mebleginde azaltmisdir Sultan Yaqubun dovrunde onun veziri Qazi Isa yeni torpaq maliyye islahatini heyata kecirmek ucun plan hazirlamisdi Bu plana gore soyurqallar legv olunacaqdi Bundan elave monqol qanunlari legv olunacaqdi yeni tamga da legv olunurdu Lakin bu planlar sultanin olumu ile yarida qaldi Qazi Isa ozu ise daha sonra olduruldu Olumu24 dekabr 1490 ci ilde Sultan Yaqub qefleten muemmali sekilde oldu Bezi iddialara gore arvadi terefinden zeherlenmisdir Iddiaya gore Sultan Yaqubu mehz Govher sultan qetle yetirmisdir Edebiyyat ve incesenetSultan Yaqub zamaninda sairlerin tale ulduzu parlamis seir ve sairlik Samiri milletinin Beni Israil arasinda oldugu kimi genis yayilmisdi Turkce ve Farsca bilirdi II Beyazid ile dost munasibetleri vardi Asagidaki seir Sultan Yaqubun tarixi haqqinda deyilmisdir Onda ki sefer ayi tezece gorundu Eysu isret gunesi torlanaraq sondu Olkenin Keyxosrovu Sultan Yaqub idi Onun vefat tarixi de Keyxosrov oldu Sefiyeddin Qazi Isa ve Seyx Necmeddin Yequbi Sultan Yaqubun vezirleri ve nedimleri olmus Idris ibn Husammedin Bitlisi Ebdulhey Astarabadi ise Sultan Yaqubun sarayinda xettat hokm ve fermanlari yazan munsiler olmuslar Baba Felani Baba Nesibi Dervis Deheki Mohyi Lari Mutin Hesibi Ensari Qumi Heyrani Qumi Sehidi Qumi ve Humayun Isferaini onun sarayinin seir ustalarindan olmuslar Binai Qetili Ehli Sirazi ve Sovqi onun adina Behram ve Behruz Vamiq ve Ezra Sam ve pervane menzumelerini ve Eli ibn Ebu Talibin divanin farsca tercumesini nezme cekmis elece de Fezullah ibn Ruzbehan Tarixi alemarayi Bayanduri eserinin ve Bedi ez zemen fi Qisse heyy ibn Yeqzan risalesini onun adina telif etmis talis alimlerinden olan Mehemmed ibn Musa Sehri hikemtul eyn eserini yazib ona teqdim etmisdir Sultan Yaqubla Sultan Bayqara arasinda bir sira musaireler ve yazismalar olmusdur Asagidaki rubai ondandir Bu dunya ki adamini men kem gormusem Her senliyinde onu min min qem gormusem Bir dusergeye oxsayir ki her terefden Aparir yoxluga sonu eqdem gormusem Kisveri seirlerinin birinde Sultan Yaqub bey dovrunu arzulayirdi Talei bergeste bir dexi qilaydi serveri Kim cila tapsaydi ol ayineyi Iskenderi Sole cekseydi ciragi tudeyi Bayenderi Veh ne lezzet tapgay ol seat qelender Kisveri Kim gorune reiyyeti Yequb xani bir dexi IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Isgender bey Munsi Turkman Dunyani bezeyen Abbasin tarixi seh 75 Ibn Ilyas Bedayiu z Zuhur C III s 161 Ilhan Erdem OTLUKBELI SONRASI AK KOYUNLULAR 1473 1478 PDF 2012 03 23 tarixinde PDF Istifade tarixi 2015 12 06 Tarix i Alem Ara yi Emini s 75 V Minorsky Persia in A D 1478 1490 s 45 Ibn Ilyas Bedayiyu z Zuhur C III s 170 173 J E Woods Agqoyunlular s 236 M H Yinanc Akkoyunlular s 261 Sobernheim Kayitbay s 463 I H Uzuncarili Anadolu Beylikleri s 195 George Sale George Psalmanazar Archibald Bower George Shelvocke John Campbell John Swinto An Universal history from the earliest account of time 2020 01 27 at the Wayback Machine 6 cild seh 114 Tarix i Alem Ara yi Emini s 77 78 John E Woods 300 Yillik Turk Imparatorlugu Akkoyunlular 2021 10 25 at the Wayback Machine s 237 S Beysanoglu Diyarbekir Tarixi C II s 434 F Sumer Safevi Devleti nin Kuruluu s 14 H R Roomer The Cambridge History of Iran s 183 Tarix i Alem Ara yi Emini s 91 92 J E Woods Agqoyunlular s 248 W Hinz Uzun Hesen ve Seyh Cuneyd s 75 B Fragner Economic and Trade Affairs from the Mid Fourteenth Century to the End of the Safavids Camb Hist Iran VI I H Uzuncarili Anadolu Beylikleri s 195 R M Savory The Struggle for Supremacy in Persia s 57 W Hinz Uzun Hese ve Seyx Cuneyd s 76 Tarix i cahan ara seh 112 113 Sam Mirze Sefevi Tohfeyi SamiEdebiyyatIsgender bey Munsi Turkman Dunyani bezeyen Abbasin tarixi Tarixe alemaraye Abbasi Baki Serq Qerb Nesriyyat evi 2010 1144 seh Xarici kecidlerSultan YaqubBayandur tayfasi Agqoyunlu sulalesiDogum 1464 Vefat 14 dekabr 1490Hakimiyyet titullariSelefleri Sultan Xelil Agqoyunlular dovleti آق قویونلو sultani 1478 1490 Xelefleri Sultan Baysunqur