Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Teymuri sultanı və şair haqqındadır. Azərbaycanlı şair, publisist üçün Hüseyn Baykara səhifəsinə baxın. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Sultan Hüseyn Bayqara (iyul 1438, Herat – 4 may 1506) — Teymuri sultanı, şair.
| Sultan Hüseyn Bayqara | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | iyul 1438 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 4 may 1506(67 yaşında) |
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | rəhbər[d] |
| Ailəsi | Teymurilər |
| Dini | islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Əmir Teymurun nəvəsi Bayqara mirzənin oğlu olan Sultan Hüseyn Bayqara, Uluğbəydən sonra davam edən çaxnaşmalar sırasında, yenə Əmir Teymurun nəvələrindən olan və Heratda hakimlik edən Əbülqasım Baburun xidmətinə girdi. Burada dövlət idarəsində təcrübə qazandı. Onsuzda çox qabiliyətli, təhsilli, zəki bir insan idi.
Herat əmiri Babur 1457-ci ildə ölüncə, burada da çəkişmələr başladı və Sultan Hüseyn Bayqara Heratdan ayrılaraq Mərvə keçdi. Burada bölgənin hakimi Muizzüddin Səncərin qızı ilə evləndi və ondan böyük oğlu Bədiüzzaman mirzə dünyaya gəldi.
Sultan Hüseyn mirzə özünə bağlı az saylı adamlarla və özbəklərdən Şadibəyin yardımı ilə Ceyhunun Özboy yörəsində kiçik bir bölgənin idarəsini ələ aldı. Az sonra Şadibəyi kənarlaşdıraraq sınırlarını genişlətdi və başqa Özbək grupların yardımı ilə Mazandaranı da ələ keçirdi. Bundan sonra Herata hakim olan Əbu Səidlə mübarizəyə başladı. Əbu Səid Ağqoyunlu hökmdarı Uzun Həsənə məğlub olunca Heratı da ələ keçirdi (1469).
Beləcə başlayan səltənətinin ilk zamanlarında, Bayqara bəzi çətinliklərlə qarşılaşdı. Əbu Səidin oğlu Yadigar mirzə, atasının ölümünə səbəb olan Uzun Həsənlə anlaşaraq və ondan yardım alaraq Herat üzərinə yürüş etdi. Çox çətin durumda qalan Sultan Hüseyn Bayqara, sadəcə 350 adamıyla, 1470-ci il tarixində gerçəkləşdirdiyi bir gece basqını ilə Heratı təkrar ələ keçirdi və Yadigar mirzənı təsirsiz hala gətirdi.
Sultan Hüseyn Bayqara bundan sonra Heratı şeybanilərdən (şimaldakı Özbəklərdən) qorumaq üçün yürüşlər hazırladı və Ceyhun boyundakı qalalarını gücləndirdi. Mavərəünnəhr və Xarəzmi idarəsi altına aldı.
Sultan Hüseyn Bayqaranın iqtidarı 37 il sürdü və onun dövründə Heyart "Teymurlular Renesansı" deyilən böyük türk mədəniyyəti merkezi oldu. O dövrdə dünyanın ən böyük şəhəri olan Heratın əhalisi 2 milyonu keçirdi.
Yaradıcılığı
Böyük xaqan Sultan Hüseyn Bayqara aynı zamanda böyük bir şair idi. Şeirlərini bəzi böyük türk şairləri kimi farsca və ərəbcə deyil, türkcə yazır və "Hüseyni" təxəllüsü işlədirdi. Elm adamlarına, sənətin diğər növlərinə də önəm verir, sarayını bir Elmlər Akademiyası halına gətirmişdi.
Ailəsi
Sultan Hüseyn Bayqara oğullarını geniş ölkəsinin müxtəlif bölgələrinə vali olaraq göndərmişdi.Səltənətinin sonlarına doğru oğullarının müstəqillik üçün mübarizəyə başlamış olmaları ölkə bütövlüyünə xələl gətirirdi. Böyük oğlu Bədiüzzaman mirzə ilə arası açılmışdı. Bediüzzaman mirzə 1499-cu ildə Heratı mühasirə etdi amma sonuç ala bilmədi bir yandan özbəklər də Herat üzərinə basqınlarını artırdılar. Bu sırada (1501-ci ildə) Əmir Əlişir Nəvai vəfat etdi və Sultan Hüseyn Bayqara en böyük yardımçısını itirmiş oldu. Bundan sonra (1506-cı ildə) özbəklər üzərinə yürüş etməyə qərar verdi və başqa teymurlulardan da yardım istedi. Baburun göndərdiyi ordu hələ gəlmədən Sultan Hüseyn Bayqara səfərə çıxdı. Yolda vəfat etdi və cənazəsi Herata gətirildi.
Sultan Hüseyn Bayqaradan sonra yerinə oğullarından Bədiüzzaman mirzə keçdi. Oğulları atalarının topladığı orduları idarə edəcək və özbəklərlə savaşacaq qüdrətdə deyildilər. Babur savaşın uzadılmasını istəsə də, fikrini qəbul etdirə bilməyincə çəkildi. Ordu dağıldı ve bir il içində özbəklər, Şeybani Məhəmmədin komandasında Heratı zəbt etdilər.Beləcə Sultan Hüseyn Bayqaranın qurduğu dövlət yıxıldı.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Sultan Husayn Bayqara // https://pantheon.world/profile/person/Sultan_Husayn_Bayqara.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Teymuri sultani ve sair haqqindadir Azerbaycanli sair publisist ucun Huseyn Baykara sehifesine baxin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Sultan Huseyn Bayqara iyul 1438 Herat 4 may 1506 Teymuri sultani sair Sultan Huseyn BayqaraSexsi melumatlarDogum tarixi iyul 1438Dogum yeri Herat Teymuriler dovletiVefat tarixi 4 may 1506 1506 05 04 67 yasinda Defn yeri Musalla kompleksi d HeratEfqanistanFealiyyeti rehber d Ailesi TeymurilerDini islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEmir Teymurun nevesi Bayqara mirzenin oglu olan Sultan Huseyn Bayqara Ulugbeyden sonra davam eden caxnasmalar sirasinda yene Emir Teymurun nevelerinden olan ve Heratda hakimlik eden Ebulqasim Baburun xidmetine girdi Burada dovlet idaresinde tecrube qazandi Onsuzda cox qabiliyetli tehsilli zeki bir insan idi Herat emiri Babur 1457 ci ilde olunce burada da cekismeler basladi ve Sultan Huseyn Bayqara Heratdan ayrilaraq Merve kecdi Burada bolgenin hakimi Muizzuddin Sencerin qizi ile evlendi ve ondan boyuk oglu Bediuzzaman mirze dunyaya geldi Sultan Huseyn mirze ozune bagli az sayli adamlarla ve ozbeklerden Sadibeyin yardimi ile Ceyhunun Ozboy yoresinde kicik bir bolgenin idaresini ele aldi Az sonra Sadibeyi kenarlasdiraraq sinirlarini genisletdi ve basqa Ozbek gruplarin yardimi ile Mazandarani da ele kecirdi Bundan sonra Herata hakim olan Ebu Seidle mubarizeye basladi Ebu Seid Agqoyunlu hokmdari Uzun Hesene meglub olunca Herati da ele kecirdi 1469 Belece baslayan seltenetinin ilk zamanlarinda Bayqara bezi cetinliklerle qarsilasdi Ebu Seidin oglu Yadigar mirze atasinin olumune sebeb olan Uzun Hesenle anlasaraq ve ondan yardim alaraq Herat uzerine yurus etdi Cox cetin durumda qalan Sultan Huseyn Bayqara sadece 350 adamiyla 1470 ci il tarixinde gerceklesdirdiyi bir gece basqini ile Herati tekrar ele kecirdi ve Yadigar mirzeni tesirsiz hala getirdi Sultan Huseyn Bayqara bundan sonra Herati seybanilerden simaldaki Ozbeklerden qorumaq ucun yurusler hazirladi ve Ceyhun boyundaki qalalarini guclendirdi Mavereunnehr ve Xarezmi idaresi altina aldi Sultan Huseyn Bayqaranin iqtidari 37 il surdu ve onun dovrunde Heyart Teymurlular Renesansi deyilen boyuk turk medeniyyeti merkezi oldu O dovrde dunyanin en boyuk seheri olan Heratin ehalisi 2 milyonu kecirdi YaradiciligiBoyuk xaqan Sultan Huseyn Bayqara ayni zamanda boyuk bir sair idi Seirlerini bezi boyuk turk sairleri kimi farsca ve erebce deyil turkce yazir ve Huseyni texellusu isledirdi Elm adamlarina senetin diger novlerine de onem verir sarayini bir Elmler Akademiyasi halina getirmisdi AilesiSultan Huseyn Bayqara ogullarini genis olkesinin muxtelif bolgelerine vali olaraq gondermisdi Seltenetinin sonlarina dogru ogullarinin musteqillik ucun mubarizeye baslamis olmalari olke butovluyune xelel getirirdi Boyuk oglu Bediuzzaman mirze ile arasi acilmisdi Bediuzzaman mirze 1499 cu ilde Herati muhasire etdi amma sonuc ala bilmedi bir yandan ozbekler de Herat uzerine basqinlarini artirdilar Bu sirada 1501 ci ilde Emir Elisir Nevai vefat etdi ve Sultan Huseyn Bayqara en boyuk yardimcisini itirmis oldu Bundan sonra 1506 ci ilde ozbekler uzerine yurus etmeye qerar verdi ve basqa teymurlulardan da yardim istedi Baburun gonderdiyi ordu hele gelmeden Sultan Huseyn Bayqara sefere cixdi Yolda vefat etdi ve cenazesi Herata getirildi Sultan Huseyn Bayqaradan sonra yerine ogullarindan Bediuzzaman mirze kecdi Ogullari atalarinin topladigi ordulari idare edecek ve ozbeklerle savasacaq qudretde deyildiler Babur savasin uzadilmasini istese de fikrini qebul etdire bilmeyince cekildi Ordu dagildi ve bir il icinde ozbekler Seybani Mehemmedin komandasinda Herati zebt etdiler Belece Sultan Huseyn Bayqaranin qurdugu dovlet yixildi Hemcinin baxTeymuriler sulalesiIstinadlarSultan Husayn Bayqara https pantheon world profile person Sultan Husayn Bayqara Xarici kecidler