Zina — ümumi mənada, bir-biri ilə evli olmayan iki şəxsin razılaşdırılmış cinsi əlaqəsi. Razılıqla cinsi əlaqədə olan partnyorlardan biri və ya bir neçəsi başqa bir şəxslə evlənərsə, buna zina deyilir. Jan Kalvin zinaya cinsi əlaqə üçün ilahi modeldən kənar hər hansı seksual akt kimi baxırdı.
Bir çox insanlar üçün bu termin əxlaqi və ya dini bəyənilməzlik çalarları daşıyır, lakin bu terminin tətbiq olunduğu seksual aktların əhəmiyyəti dinlər, cəmiyyətlər və mədəniyyətlər arasında dəyişir. Müasir istifadədə bu termin tez-tez nikahdan əvvəl seks, nikahdankənar seks və ya əyləncəli seks kimi daha çox mühakimə - neytral terminlərlə əvəz olunur.
Tarix, mədəniyyət və qanunlar arasında
American Sociological Review tərəfindən 2000-2008-ci illər arasında inkişaf etməkdə olan 31 ölkəni əhatə edən sorğu göstərib ki, “yəhudilərin 94 faizi... xristianların 79 faizi, buddistlərin 65 faizi, müsəlmanların 43 faizi və hinduistlərin 19 faizi nikahdan əvvəl cinsi əlaqədə olduqlarını bildiriblər."
Böyük Britaniya
1170-ci illərdə "cütlüklərin evlənmədən əvvəl birgə yaşaması və əmiuşağıların bir-biri ilə evlənməsi adi bir təcrübə idi" və orta əsr İngiltərəsində hər hansı sosial səviyyədə zinakarlar ətrafında çox az var idi. Məsələn, Fateh Vilhelmin Normandiya taxtına keçmək hüququ onun zinakar olması və Harold Qodvinsonla İngiltərəni kimin idarə edəcəyi ilə bağlı münaqişəsində bu məsələ ona qarşı bir arqument olaraq qaldırılmamışdır. Ancaq bir neçə nəsil sonra zinakarlar artıq ingilis taxtına iddia edə bilməyəndə münasibət dəyişdi. Valdensilər zinakarlıqda günahlandırılan və bunu günah saymayan orta əsr təriqəti idi.
Puritanların hakimiyyəti dövründə 1650-ci ildə İngiltərə Dövlət Şurası tərəfindən zina və əxlaqsızlıq kimi iyrənc günahların qarşısını almaq haqqında Akt qəbul edildi 1660-cı ildəki Restavrasiya hökuməti bu qanunu təzələnmədi və sadəcə əxlaqsızlıq aktının təqibindən imtina edildi. Bununla belə, bədnam və açıq əxlaqsızlıq, həyəcan verici ictimai qalmaqal həddinə çatdıqda, ümumi hüquqda ittiham edilə bilən bir cinayət olaraq qalırdı, lakin şəxsi mənada zina qanunsuz deyildi.
1753-cü il Evlilik Qanununun qəbulundan əvvəl, 1730-1740-cı illərdə zinakar uşaqlara qarşı qanunlar daha sərt oldu.
Viktoriya dövründə isə ingilis işçi sinfi yuxarı orta və yuxarı siniflərdən fərqli cinsi əxlaqlara malik olmağa davam edirdi. Evlilikdən əvvəl cinsi əlaqə işçi sinfi üçün məqbul sayılırdı, ancaq uzun müddət görüşdükdən sonra və hətta o zaman da nadir hallarda baş verirdi. Baxmayaraq ki, cütlüyün evlənəcəyi gözlənilirdi. Biabırçılıq yalnız qadın hamilə qaldıqda və cütlük evlənmədikdə baş verirdi
Amerika Birləşmiş Ştatları
Razılıq yaşına çatmış heteroseksuallar arasında cinsi əlaqədən irəli gələn etik məsələlərə ümumiyyətlə şəxsi əxlaq məsələsi kimi baxılır və buna görə də ümumi qanunda ümumiyyətlə cinayət hesab olunmur. Bu hüquqi mövqe Birləşmiş Krallıqdan ABŞ-a miras kimi keçmişdir. Daha sonra bəzi yurisdiksiyalar, ABŞ-ın cənub və şərqində cəmi 16, eləcə də Viskonsin əyalətlərində :353və Yuta, əks cinsdən olan iki subay insan arasında (vaginal) cinsi əlaqəni qadağan edən əxlaqsızlıq cinayətini yaradan qanunlar qəbul etdi. Bu qanunların əksəriyyəti ya ləğv edildi, ya da bir neçə ştatda məhkəmələr tərəfindən əyalət konstitusiyalarına zidd olduğu üçün ləğv edildi.
Müsəlman coğrafiyası
Bəzi müsəlman ölkələrində, məsələn, Səudiyyə Ərəbistanı, Pakistan, Əfqanıstan, İran, Küveyt, Bruney, Maldiv, Malayziya, Mərakeş, Oman, Mavritaniya, Qətər, Sudan, və Yəməndə nikahdan kənar istənilən cinsi fəaliyyət qeyri-qanunidir.
Zina (nikahdan əvvəl cinsi əlaqə) İslamda qəti şəkildə qadağandır, çünki bu cür hərəkətlərin yayılması valideynləri bilinməyən uşaqların dünyaya gəlməsinə səbəb olur və ailəanlayışı aradan qalxır. İslam ailə və övladların ata-ana ilə mehriban olması anlayışına böyük önəm verir. Qurana görə İslamda zinanın cəzası subaylara şallaq vurmaqdır; alimlər hədisə görə yalnız evlilər üçün daşlanmağa icazə verilməsi qənaətindədirlr. Bu cəzanın tətbiqi üçün bu hadisənin şahidi olan dörd nəfər olmalıdır ki, bu barədə məlumat verə bilsin. İttiham edən şəxs hakim qarşısına dörd şahid gətirməsə, Quranda qeyd olunduğu kimi iftiraya görə hədd cəzası verilir: “İffətli qadınları ittiham edib dörd şahid gətirməyənlərə səksən şallaq vurun. Onların şəhadətlərini həmişəlik inkar edin!
Əgər zina edən şəxsin bunu etdiyi məhkəmədə hakim qarşısında sübuta yetirilibsə və əgər onlar evlidirlərsə, yalnız bundan sonra hüquqi orqanlar tərəfindən rəcm və ya daşqalaq edilməklə öldürülə bilərlər.
Müasir dövrdən bir çox nümunələr və qanuni olaraq həyata keçirilən zina daşqalaq edilməsi ilə bağlı bir neçə son hal var. İslamçı hərəkatlar və hökumətlər ictimai əxlaqsızlığa qarşı polemikaya əl atdıqları üçün zina müasir dövrdə daha aktual problemə çevrilmişdir Əlcəzair vətəndaş müharibəsi zamanı islamçı üsyançılar əxlaqsızlıqda şübhəli bilinən qadınlara sui-qəsd təşkil etdilər, Taliban şübhəli zinakar qadınları pulemyotlardan istifadə edərək edam etdi və zina namus qətllərinə bəraət qazandırdı. Müasir dövrdə şəriət əsaslı cinayət qanunları geniş şəkildə Avropadan ilham alan qanunlarla əvəz edildikdən sonra, bir sıra ölkələr öz hüquq məcəllələrinə hüdud qanunlarının elementlərini daxil edən hüquqi islahatlar keçirdilər. İran İslam inqilabından sonra bir neçə dəfə zinaya görə daşqalaq edilməsi baş verdi. Nigeriyada yerli məhkəmələr bir neçə daşqalaq hökmü çıxarıb, onların hamısı apellyasiya şikayəti əsasında ləğv edilib və ya icra olunmayıb. Pakistanda, 1979-cu il Hüdud Sərəncamları zorlama cinayətini zina kateqoriyasına aid etdi, ənənəvi məhkəmə praktikasından kənara çıxdı və zorlamanın sübutunu son dərəcə çətinləşdirdi və qurbanları qeyri-qanuni cinsi əlaqəyə girdikləri üçün həbs cəzasına məhkum etdi. Bu qanunlara 2006-cı ildə düzəlişlər edilsə də, onlar hələ də zorlama və konsensual seks arasındakı hüquqi fərqi gizlədir. İnsan haqları təşkilatlarının məlumatına görə, Səudiyyə Ərəbistanında da zinaya görə daşqalaq edilməsi həyata keçirilib.
İstinadlar
- "Fornication". Student Dictionary. . 2 December 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 15 February 2013.
- "Fornication". . 29 September 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 25 November 2013.
- "Exodus 20:14 Calvin's Commentary on the Bible". StudyLight.org. 2023-10-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-01-23.
- "On sex, Muslims and Hindus practice what they preach". Christian Century. 30 October 2012. 25 April 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 6 June 2014.
- "Gerald of Wales: Patriotic Welshman or arrogant agent of English imperialism?". Wales Online. 3 October 2002. 21 October 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 14 October 2013.
- . 9 January 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 September 2014.
- Audisio, G. Preachers by Night: The Waldensian Barbes (15th-16th Centuries). Studies in Medieval and Reformation Traditions. Brill. 2007. səh. 178. ISBN . 2023-04-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-24.
- Ward, J. Women in Medieval Europe 1200-1500 (alman). Taylor & Francis. 2016. səh. 267. ISBN . 2023-03-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-24.
- "May 1650: An Act for suppressing the detestable sins of Incest, Adultery and Fornication". . 7 September 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 15 August 2015.
- "Origins of the Old Poor Law". The Workhouse. 6 October 2014 tarixində .
- Ginger Suzanne Frost. Promises Broken: Courtship, Class, and Gender in Victorian England. University of Virginia Press. 1995. səh. 98. ISBN .
- Christine Roth. . University of Wisconsin, Oshkosh. 16 March 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- Sitat səhvi: Yanlış
<ref>
teqi;jim_thompson
adlı istinad üçün mətn göstərilməyib - "Utah Code, Title 76, Chapter 07, Part 1, Section 104. Fornication". 22 April 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 7 April 2016.
- Jordan, Mary. "Searching for Freedom, Chained by the Law". The Washington Post. 21 August 2008. 14 November 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 3 August 2013.
- Ernesto Londoño. . The Washington Post. DEHRAZI, Afghanistan. 9 September 2012. 10 May 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- "Home". AIDSPortal. 26 October 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 August 2013.
- . Travel.state.gov. 31 July 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 August 2013.
- "United Nations Human Rights Website – Treaty Bodies Database – Document – Summary Record – Kuwait". Unhchr.ch. 31 October 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 2 August 2013.
- "Culture of Maldives". Every Culture. 2 July 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 August 2013.
- Nakim, Nora. "Morocco: Should pre-marital sex be legal?". BBC News. 9 August 2012. 2 July 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 August 2013.
- (PDF). 7 August 2011 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 June 2013.
- "2010 Human Rights Report: Mauritania". State.gov. 8 April 2011. 4 June 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 2 August 2013.
- ""Sex outside of marriage is a criminal offense here," PH ambassador to Qatar warns Pinoys". SPOT.ph. 12 September 2011. 1 September 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 August 2013.
- . Reuters. 28 June 2007. 15 June 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 August 2013.
- "Women's Rights in the Middle East and North Africa – Yemen". Unhcr.org. 12 June 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 2 August 2013.
- (#empty_citation)
- Gunnar J. Weimann. Islamic Criminal Law in Northern Nigeria: Politics, Religion, Judicial Practice. Amsterdam University Press. 2010. səh. 77. ISBN . 2024-05-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-01-23.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Zina umumi menada bir biri ile evli olmayan iki sexsin razilasdirilmis cinsi elaqesi Raziliqla cinsi elaqede olan partnyorlardan biri ve ya bir necesi basqa bir sexsle evlenerse buna zina deyilir Jan Kalvin zinaya cinsi elaqe ucun ilahi modelden kenar her hansi seksual akt kimi baxirdi Dantenin Cehennem eserinde exlaqsizliga gore lenetlenmis kimi tesvir edilen Paolo ve Franceska Jan Enqr 1819 Bir cox insanlar ucun bu termin exlaqi ve ya dini beyenilmezlik calarlari dasiyir lakin bu terminin tetbiq olundugu seksual aktlarin ehemiyyeti dinler cemiyyetler ve medeniyyetler arasinda deyisir Muasir istifadede bu termin tez tez nikahdan evvel seks nikahdankenar seks ve ya eylenceli seks kimi daha cox muhakime neytral terminlerle evez olunur Tarix medeniyyet ve qanunlar arasindaAmerican Sociological Review terefinden 2000 2008 ci iller arasinda inkisaf etmekde olan 31 olkeni ehate eden sorgu gosterib ki yehudilerin 94 faizi xristianlarin 79 faizi buddistlerin 65 faizi muselmanlarin 43 faizi ve hinduistlerin 19 faizi nikahdan evvel cinsi elaqede olduqlarini bildiribler Boyuk Britaniya 1170 ci illerde cutluklerin evlenmeden evvel birge yasamasi ve emiusagilarin bir biri ile evlenmesi adi bir tecrube idi ve orta esr Ingilteresinde her hansi sosial seviyyede zinakarlar etrafinda cox az var idi Meselen Fateh Vilhelmin Normandiya taxtina kecmek huququ onun zinakar olmasi ve Harold Qodvinsonla Ingiltereni kimin idare edeceyi ile bagli munaqisesinde bu mesele ona qarsi bir arqument olaraq qaldirilmamisdir Ancaq bir nece nesil sonra zinakarlar artiq ingilis taxtina iddia ede bilmeyende munasibet deyisdi Valdensiler zinakarliqda gunahlandirilan ve bunu gunah saymayan orta esr teriqeti idi Puritanlarin hakimiyyeti dovrunde 1650 ci ilde Ingiltere Dovlet Surasi terefinden zina ve exlaqsizliq kimi iyrenc gunahlarin qarsisini almaq haqqinda Akt qebul edildi 1660 ci ildeki Restavrasiya hokumeti bu qanunu tezelenmedi ve sadece exlaqsizliq aktinin teqibinden imtina edildi Bununla bele bednam ve aciq exlaqsizliq heyecan verici ictimai qalmaqal heddine catdiqda umumi huquqda ittiham edile bilen bir cinayet olaraq qalirdi lakin sexsi menada zina qanunsuz deyildi 1753 cu il Evlilik Qanununun qebulundan evvel 1730 1740 ci illerde zinakar usaqlara qarsi qanunlar daha sert oldu Viktoriya dovrunde ise ingilis isci sinfi yuxari orta ve yuxari siniflerden ferqli cinsi exlaqlara malik olmaga davam edirdi Evlilikden evvel cinsi elaqe isci sinfi ucun meqbul sayilirdi ancaq uzun muddet gorusdukden sonra ve hetta o zaman da nadir hallarda bas verirdi Baxmayaraq ki cutluyun evleneceyi gozlenilirdi Biabirciliq yalniz qadin hamile qaldiqda ve cutluk evlenmedikde bas verirdi Amerika Birlesmis Statlari Raziliq yasina catmis heteroseksuallar arasinda cinsi elaqeden ireli gelen etik meselelere umumiyyetle sexsi exlaq meselesi kimi baxilir ve buna gore de umumi qanunda umumiyyetle cinayet hesab olunmur Bu huquqi movqe Birlesmis Kralliqdan ABS a miras kimi kecmisdir Daha sonra bezi yurisdiksiyalar ABS in cenub ve serqinde cemi 16 elece de Viskonsin eyaletlerinde 353ve Yuta eks cinsden olan iki subay insan arasinda vaginal cinsi elaqeni qadagan eden exlaqsizliq cinayetini yaradan qanunlar qebul etdi Bu qanunlarin ekseriyyeti ya legv edildi ya da bir nece statda mehkemeler terefinden eyalet konstitusiyalarina zidd oldugu ucun legv edildi Muselman cografiyasi Esas meqale Islamda zina Bezi muselman olkelerinde meselen Seudiyye Erebistani Pakistan Efqanistan Iran Kuveyt Bruney Maldiv Malayziya Merakes Oman Mavritaniya Qeter Sudan ve Yemende nikahdan kenar istenilen cinsi fealiyyet qeyri qanunidir Zina nikahdan evvel cinsi elaqe Islamda qeti sekilde qadagandir cunki bu cur hereketlerin yayilmasi valideynleri bilinmeyen usaqlarin dunyaya gelmesine sebeb olur ve aileanlayisi aradan qalxir Islam aile ve ovladlarin ata ana ile mehriban olmasi anlayisina boyuk onem verir Qurana gore Islamda zinanin cezasi subaylara sallaq vurmaqdir alimler hedise gore yalniz evliler ucun daslanmaga icaze verilmesi qenaetindedirlr Bu cezanin tetbiqi ucun bu hadisenin sahidi olan dord nefer olmalidir ki bu barede melumat vere bilsin Ittiham eden sexs hakim qarsisina dord sahid getirmese Quranda qeyd olundugu kimi iftiraya gore hedd cezasi verilir Iffetli qadinlari ittiham edib dord sahid getirmeyenlere seksen sallaq vurun Onlarin sehadetlerini hemiselik inkar edin Eger zina eden sexsin bunu etdiyi mehkemede hakim qarsisinda subuta yetirilibse ve eger onlar evlidirlerse yalniz bundan sonra huquqi orqanlar terefinden recm ve ya dasqalaq edilmekle oldurule bilerler Muasir dovrden bir cox numuneler ve qanuni olaraq heyata kecirilen zina dasqalaq edilmesi ile bagli bir nece son hal var Islamci herekatlar ve hokumetler ictimai exlaqsizliga qarsi polemikaya el atdiqlari ucun zina muasir dovrde daha aktual probleme cevrilmisdir Elcezair vetendas muharibesi zamani islamci usyancilar exlaqsizliqda subheli bilinen qadinlara sui qesd teskil etdiler Taliban subheli zinakar qadinlari pulemyotlardan istifade ederek edam etdi ve zina namus qetllerine beraet qazandirdi Muasir dovrde seriet esasli cinayet qanunlari genis sekilde Avropadan ilham alan qanunlarla evez edildikden sonra bir sira olkeler oz huquq mecellelerine hudud qanunlarinin elementlerini daxil eden huquqi islahatlar kecirdiler Iran Islam inqilabindan sonra bir nece defe zinaya gore dasqalaq edilmesi bas verdi Nigeriyada yerli mehkemeler bir nece dasqalaq hokmu cixarib onlarin hamisi apellyasiya sikayeti esasinda legv edilib ve ya icra olunmayib Pakistanda 1979 cu il Hudud Serencamlari zorlama cinayetini zina kateqoriyasina aid etdi enenevi mehkeme praktikasindan kenara cixdi ve zorlamanin subutunu son derece cetinlesdirdi ve qurbanlari qeyri qanuni cinsi elaqeye girdikleri ucun hebs cezasina mehkum etdi Bu qanunlara 2006 ci ilde duzelisler edilse de onlar hele de zorlama ve konsensual seks arasindaki huquqi ferqi gizledir Insan haqlari teskilatlarinin melumatina gore Seudiyye Erebistaninda da zinaya gore dasqalaq edilmesi heyata kecirilib Istinadlar Fornication Student Dictionary 2 December 2013 tarixinde Istifade tarixi 15 February 2013 Fornication 29 September 2018 tarixinde Istifade tarixi 25 November 2013 Exodus 20 14 Calvin s Commentary on the Bible StudyLight org 2023 10 14 tarixinde Istifade tarixi 2024 01 23 On sex Muslims and Hindus practice what they preach Christian Century 30 October 2012 25 April 2014 tarixinde Istifade tarixi 6 June 2014 Gerald of Wales Patriotic Welshman or arrogant agent of English imperialism Wales Online 3 October 2002 21 October 2013 tarixinde Istifade tarixi 14 October 2013 9 January 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 September 2014 Audisio G Preachers by Night The Waldensian Barbes 15th 16th Centuries Studies in Medieval and Reformation Traditions Brill 2007 seh 178 ISBN 978 90 04 15454 4 2023 04 15 tarixinde Istifade tarixi 2023 03 24 Ward J Women in Medieval Europe 1200 1500 alman Taylor amp Francis 2016 seh 267 ISBN 978 1 317 24513 1 2023 03 24 tarixinde Istifade tarixi 2023 03 24 May 1650 An Act for suppressing the detestable sins of Incest Adultery and Fornication 7 September 2015 tarixinde Istifade tarixi 15 August 2015 Origins of the Old Poor Law The Workhouse 6 October 2014 tarixinde Ginger Suzanne Frost Promises Broken Courtship Class and Gender in Victorian England University of Virginia Press 1995 seh 98 ISBN 978 0813916101 Christine Roth University of Wisconsin Oshkosh 16 March 2015 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi jim thompson adli istinad ucun metn gosterilmeyib Utah Code Title 76 Chapter 07 Part 1 Section 104 Fornication 22 April 2016 tarixinde Istifade tarixi 7 April 2016 Jordan Mary Searching for Freedom Chained by the Law The Washington Post 21 August 2008 14 November 2012 tarixinde Istifade tarixi 3 August 2013 Ernesto Londono The Washington Post DEHRAZI Afghanistan 9 September 2012 10 May 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Home AIDSPortal 26 October 2008 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 August 2013 Travel state gov 31 July 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 August 2013 United Nations Human Rights Website Treaty Bodies Database Document Summary Record Kuwait Unhchr ch 31 October 2015 tarixinde Istifade tarixi 2 August 2013 Culture of Maldives Every Culture 2 July 2011 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 August 2013 Nakim Nora Morocco Should pre marital sex be legal BBC News 9 August 2012 2 July 2013 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 August 2013 PDF 7 August 2011 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 June 2013 2010 Human Rights Report Mauritania State gov 8 April 2011 4 June 2019 tarixinde Istifade tarixi 2 August 2013 Sex outside of marriage is a criminal offense here PH ambassador to Qatar warns Pinoys SPOT ph 12 September 2011 1 September 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 August 2013 Reuters 28 June 2007 15 June 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 August 2013 Women s Rights in the Middle East and North Africa Yemen Unhcr org 12 June 2018 tarixinde Istifade tarixi 2 August 2013 empty citation Gunnar J Weimann Islamic Criminal Law in Northern Nigeria Politics Religion Judicial Practice Amsterdam University Press 2010 seh 77 ISBN 978 9056296551 2024 05 31 tarixinde Istifade tarixi 2024 01 23