Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yemişçi Həsən Paşa (1535 – 1603, Konstantinopol) — III Mehmed dövründə 22 iyul 1601 – 4 oktyabr 1603 tarixlərində ümumilikdə 2 il 2 ay Osmanlı imperiyasının sədrəzəmi olmuş dövlət adamıdır
| Yemişçi Həsən Paşa | |
|---|---|
| يميسشي حسن باشا | |
| 22 iyul 1601 – 4 oktyabr 1603 | |
| Əvvəlki | Kürəkən İbrahim Paşa |
| Sonrakı | Malqoç Yavuz Əli Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1535 |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Həyat yoldaşı | Ayşə Sultan |
Həyatı
Əslən albandır. 1577–1578-ci illərdə Zülüflü Baltaçılar ocağına alınaraq burada yetişdirilmişdir. Daha sonra çeşnigirbaşı və qapıçılar kəndxudası oldu. Bu vəzifədə ikən Qoca Sənan Paşaya sədarət möhürünü vermək üçün Səfəvilərlə sərhəddə yerləşən ordugaha göndərildi (avqust 1580). 1589-cu ildə qapıçıbaşı olan Həsən ağa Sənan Paşanın 1593 tarixli Macarıstan səfərində iştirak etdi. 1594 və 1595 tarixlərində qısa fasilələrlə 2 dəfə yeniçəri ağalığına gətirildi. Sədrəzəm tərəfindən bu vəzifəyə gətirilən ilk ağadır. 1596-cı ildə vəzir rütbəsiylə Şirvan bəylərbəyi təyin edildi. Bu vəzifədə ikən 1598-ci ilin ortalarında Xəzər dənizi sahilində məskunlaşan ruslara ağır zərbələr vurdu və ordu rəhbərlərini ələ keçirərək İstanbula göndərdi. Şirvandan döndükdən sonra dördüncü vəzir olaraq divan məclisinə daxil oldu. Onun səylərilə 1 sentyabr 1600 tarixində 950 ədəd 100 dirhəmlik sikkə dövriyyəyə buraxıldı. Bundan başqa əvvəllər yüksəldilən qiymətləri tənzimləmək üçün bazar və çarşılarda yeni qiymət tənzimləməsi apardı.
1601-ci ilin əvvəllərində sədarət naibi olan Həsən Paşa Kürəkən İbrahim Paşanın Macarıstan səfəri əsnasında vəfatı və Safiyə Sultanın da dəstəyi ilə 22 iyul 1601-də sədrəzəmliyə gətirildi. Səfər üçün doğru vaxt olmadığını və səfərin gələn ilə saxlanılmasını irəli sürsə də, Şeyxülislam Sunullah Əfəndinin padşaha təkidilə Macarıstana irəliləməsi əmr olundu. Bunun ardından Sunullah Əfəndinin vəzifədən alınması, Ədirnə qazılığına qədər bütün yüksək dərəcəli vəzifələrdə dəyişiklik edərək 9 avqust 1601-də səfərə çıxdı. Sürətlə irəliləyərək sentyabr ayının əvvəlində Belqrad önlərində dayanan orduya gəldi. Bu əsnada avstriyalıların İstolni Belqrad qalasını aldığını, Kanija qalasının da Hersoq Ferdinand tərəfindən mühasirəyə alındığını öyrəndi. Aparılan müzakirələrin ardında ilk hədəf İstolni Belqrad seçildi.
1601-ci ilin payızında Belqraddan hərəkət edən Həsən Paşa oktyabr ayında İstolni Belqrada gəldi və qala önündəki Habsburq dəstələrinə dərhal hücum etdi. Kanija qalasının müdafiəsində duran Tiryək Həsən Paşa məktub yazaraq sədrəzəmdən kömək istəyirdi. Ordudakı narazılığa baxmayaraq Həsən Paşa Kanijaya doğru irəlilədi. Ancaq Zigetvara qədər gələ bildi və ordudakı narazılıq səbəbilə Belqrada çəkildi. Bu əsnada yeniçəri ağası Əli ağanı vəkil seçərək nikah üçün İstanbula göndərdi və 5 aprel 1602 tarixində Kürəkən İbrahim Paşanın dul xanımı və III Muradın qızı Ayşə Sultanla evləndirildi.
Həsən Paşa 21 iyul 1602 tarixində Belqraddan İstolni Belqrada hərəkət etdi və 34 günlük mühasirənin ardından Budin mühafizi Lələ Mehmed Paşanın da yardımıyla qalanı geri aldı. Ardından Ərdəli avstriyalıların əlindən azad etmək üçün Budinə getdi. 22 sentyabrda Dunay çayını keçdi və Ərdələ doğru irəlilədi. Ancaq qaladan çıxar çıxmaz Budin mühasirəyə alındı. Bu səbəblə geri dönən Həsən Paşa dönüş yolunda ordu ağırlığının böyük hissəsini Dunay çayında itirdi. Budin bəylərbəyi Əli Paşanın təklifi ilə yalnız Rumeli bəylərbəyi Lələ Mehmed Paşanı geridə qoyaraq özü 1602 payızını Belqradda keçirdi.
Belqradda əsgərin ülufələrini paylayan Həsən Paşa İstanbulda vəziyyətin ağır olduğunu bəhanə edərək 1603-cü ilin yanvarında geri döndü. 7 fevralda Silivriyə çatanda onu qarşılayan qapıçılar kəndxudası Hüseyn ağa onu gizli yollarla Atmeydanındakı İbrahim Paşa sarayına apardı. Sədarət naibi Gözəlcə Mahmud Paşa bir tərəfdən sədrəzəmlə yaxınlıq qurur, digər yandan da üsyançıların Həsən Paşanın canını istədiyini padşaha bildirmişdi. Mahmud Paşanı dəstəkləyən üsyançılar Həsən Paşanı öldürmək üçün Atmeydanında toplandılar. Bu əsnada sarayından qaçaraq Ağaqapısına sığınan Həsən Paşa padşaha yazaraq, Budinin düşmən əlinə keçməsinə səbəb olduğu üçün haqqında ölüm hökmü verən Şeyxülislam Sunullah Əfəndinin vəzifədən alınmasını tələb etdi. 9 fevral 1603 tarixində səhər saatlarında Həsən Paşa tərəfdarı olan yeniçərilər və üləma Süleymaniyə məscidində, üsyançı sipahilər isə Atmeydanında toplandı.
Ancaq III Mehmedin Sunullah Əfəndini vəzifədən alması onu gücləndirdi və yeniçəri ağası Fərhad ağanın əliylə sipahilər arasındakı üsyan rəhbərlərini gizlicə öldürtdü. Ertəsi gün yeni şeyxülislam Mustafa Əfəndi və başqazılarla birlikdə sultanın qəbulunda oldu və bir müddət sonra Atmeydanındakı sarayına getdi. Həmin gün üsyanın rəhbərlərindən Poyraz Osman və Öküz Mahmudun da ələ keçirilməsi ilə üsyan zahirdə sonlandırılmışdı. Ancaq əslində yeniçəri və sipahilər arasındakı ziddiyət davam edirdi. Bir neçə ay sonra Şeyxülislam Mustafa Əfəndi, yeniçəri ağası Qasım ağa və hərəm ağası Əbdülrəzzaq ağanın təkidlərilə sədarət möhrü sədrəzəmdən geri alındı. Yeniçərilərin də qorxaraq sakitləşməsilə 4 oktyabr 1603 tarixində vəzifədən alındı və 16 oktyabr 1603 tarixində edam edildi. Qəbri Qaracaəhməd məzarlığındadır.
Mənbə
- Selânikî, Târih (İpşirli), I, 129, 210, 215, 334, 352, 360, 384, 390, 414, 423–425;
- Sâfî Mustafa, Zübdetü’t-tevârîh, Beyazıt Devlet Ktp., Veliyyüddin Efendi, nr. 2428, I, tür.yer.;
- Azmîzâde Mustafa Hâletî, Divan, İÜ Ktp., TY, nr. 160, vr. 6a vd.;
- Atâî, Zeyl-i Şekāik, s. 461, 477 vd., 483, 554, 555;
- Hasanbeyzâde Ahmed, Târih (haz. Nezihi Aykut, doktora tezi, 1980), İÜ Ed. Fak. Tarih Seminer Kitaplığı, nr. 3277, tür.yer.;
- Mehmed b. Mehmed, Nuhbetü’t-tevârîh ve’l-ahbâr, İstanbul 1276, s. 207 vd.;
- Topçular Kâtibi Abdülkadir, Târih, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 2151, vr. 70b, 73a, 75a-87b;
- Muhibbî, Ħulâśatü’l-eŝer, II, 72–73;
- Peçuylu İbrâhim, Târih, II, 65, 145, 235 vd.;
- Kâtib Çelebi, Fezleke, I, 142 vd., 150, 171, 178, 186, 201;
- Solakzâde, Târih, s. 664 vd., 680 vd.;
- Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi, Ravzatü’l-ebrâr, Bulak 1248, s. 488, 490 vd.;
- A. Thomas Chalcondyle, L’histoire de la décadence de l’empire grec et l’établissement de celui du turcs continuation, Paris 1662, s. 858 vd.;
- Abdurrahman Hibrî, Defter-i Ahbâr, İÜ Ktp., TY, nr. 2631, vr. 77a;
- Eyyûbî Efendi Kānunnâmesi (nşr. Abdülkadir Özcan), İstanbul 1994, s. 41;
- Müneccimbaşı, Sahâifü’l-ahbâr, I, 606 vd., 611 vd.;
- Naîmâ, Târih, I, 123, 250, 264, 297 vd., 308 vd., 334–337;
- Hadîkatü’l-vüzerâ, s. 50–51;
- Salaberry, Histoire de l’empire ottoman, Paris 1817, II, 160, 162 vd.;
- Ch. de Coeckelberghe de Dutzele, Histoire de l’empire d’Autriche, Wienne 1847, V, 296, 298;
- Atâ Bey, Târih, II, 132–133;
- A. Lefaivre, Les magyars pendant la domination ottomane en Hongrie, Paris 1902, I, 251 vd.;
- Sicill-i Osmânî, II, 126–127;
- N. Iorga, Geschichte des Osmanischen Reiches, Gotha 1910, III, 335 vd.;
- a.mlf., Histoire des roumains, Bucarest 1940, V, 459;
- Danişmend, Kronoloji, III, 207 vd., 224–225, 498–499;
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, III/1, s. 83, 90 vd.; III/2, s. 359–360;
- Nezihi Aykut, "Osmanlı İmparatorluğunda XVII. Asır Ortalarına Kadar Yapılan Sikke Tashihleri", Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, İstanbul 1991, s. 354–355;
- Orhan F. Köprülü, "Hasan Paşa, Yemişçi", İA, V/1, s. 330–334.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yemisci Hesen Pasa 1535 1603 Konstantinopol III Mehmed dovrunde 22 iyul 1601 4 oktyabr 1603 tarixlerinde umumilikde 2 il 2 ay Osmanli imperiyasinin sedrezemi olmus dovlet adamidirYemisci Hesen Pasaيميسشي حسن باشاOsmanli sedrezemi22 iyul 1601 4 oktyabr 1603EvvelkiKureken Ibrahim PasaSonrakiMalqoc Yavuz Eli PasaSexsi melumatlarDogum tarixi 1535Vefat tarixi 16 oktyabr 1603Vefat yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiDefn yeri KonstantinopolFealiyyeti siyasetciHeyat yoldasi Ayse SultanHeyatiEslen albandir 1577 1578 ci illerde Zuluflu Baltacilar ocagina alinaraq burada yetisdirilmisdir Daha sonra cesnigirbasi ve qapicilar kendxudasi oldu Bu vezifede iken Qoca Senan Pasaya sedaret mohurunu vermek ucun Sefevilerle serhedde yerlesen ordugaha gonderildi avqust 1580 1589 cu ilde qapicibasi olan Hesen aga Senan Pasanin 1593 tarixli Macaristan seferinde istirak etdi 1594 ve 1595 tarixlerinde qisa fasilelerle 2 defe yeniceri agaligina getirildi Sedrezem terefinden bu vezifeye getirilen ilk agadir 1596 ci ilde vezir rutbesiyle Sirvan beylerbeyi teyin edildi Bu vezifede iken 1598 ci ilin ortalarinda Xezer denizi sahilinde meskunlasan ruslara agir zerbeler vurdu ve ordu rehberlerini ele kecirerek Istanbula gonderdi Sirvandan dondukden sonra dorduncu vezir olaraq divan meclisine daxil oldu Onun seylerile 1 sentyabr 1600 tarixinde 950 eded 100 dirhemlik sikke dovriyyeye buraxildi Bundan basqa evveller yukseldilen qiymetleri tenzimlemek ucun bazar ve carsilarda yeni qiymet tenzimlemesi apardi 1601 ci ilin evvellerinde sedaret naibi olan Hesen Pasa Kureken Ibrahim Pasanin Macaristan seferi esnasinda vefati ve Safiye Sultanin da desteyi ile 22 iyul 1601 de sedrezemliye getirildi Sefer ucun dogru vaxt olmadigini ve seferin gelen ile saxlanilmasini ireli surse de Seyxulislam Sunullah Efendinin padsaha tekidile Macaristana irelilemesi emr olundu Bunun ardindan Sunullah Efendinin vezifeden alinmasi Edirne qaziligina qeder butun yuksek dereceli vezifelerde deyisiklik ederek 9 avqust 1601 de sefere cixdi Suretle irelileyerek sentyabr ayinin evvelinde Belqrad onlerinde dayanan orduya geldi Bu esnada avstriyalilarin Istolni Belqrad qalasini aldigini Kanija qalasinin da Hersoq Ferdinand terefinden muhasireye alindigini oyrendi Aparilan muzakirelerin ardinda ilk hedef Istolni Belqrad secildi 1601 ci ilin payizinda Belqraddan hereket eden Hesen Pasa oktyabr ayinda Istolni Belqrada geldi ve qala onundeki Habsburq destelerine derhal hucum etdi Kanija qalasinin mudafiesinde duran Tiryek Hesen Pasa mektub yazaraq sedrezemden komek isteyirdi Ordudaki naraziliga baxmayaraq Hesen Pasa Kanijaya dogru ireliledi Ancaq Zigetvara qeder gele bildi ve ordudaki naraziliq sebebile Belqrada cekildi Bu esnada yeniceri agasi Eli agani vekil secerek nikah ucun Istanbula gonderdi ve 5 aprel 1602 tarixinde Kureken Ibrahim Pasanin dul xanimi ve III Muradin qizi Ayse Sultanla evlendirildi Hesen Pasa 21 iyul 1602 tarixinde Belqraddan Istolni Belqrada hereket etdi ve 34 gunluk muhasirenin ardindan Budin muhafizi Lele Mehmed Pasanin da yardimiyla qalani geri aldi Ardindan Erdeli avstriyalilarin elinden azad etmek ucun Budine getdi 22 sentyabrda Dunay cayini kecdi ve Erdele dogru ireliledi Ancaq qaladan cixar cixmaz Budin muhasireye alindi Bu sebeble geri donen Hesen Pasa donus yolunda ordu agirliginin boyuk hissesini Dunay cayinda itirdi Budin beylerbeyi Eli Pasanin teklifi ile yalniz Rumeli beylerbeyi Lele Mehmed Pasani geride qoyaraq ozu 1602 payizini Belqradda kecirdi Belqradda esgerin ulufelerini paylayan Hesen Pasa Istanbulda veziyyetin agir oldugunu behane ederek 1603 cu ilin yanvarinda geri dondu 7 fevralda Silivriye catanda onu qarsilayan qapicilar kendxudasi Huseyn aga onu gizli yollarla Atmeydanindaki Ibrahim Pasa sarayina apardi Sedaret naibi Gozelce Mahmud Pasa bir terefden sedrezemle yaxinliq qurur diger yandan da usyancilarin Hesen Pasanin canini istediyini padsaha bildirmisdi Mahmud Pasani destekleyen usyancilar Hesen Pasani oldurmek ucun Atmeydaninda toplandilar Bu esnada sarayindan qacaraq Agaqapisina siginan Hesen Pasa padsaha yazaraq Budinin dusmen eline kecmesine sebeb oldugu ucun haqqinda olum hokmu veren Seyxulislam Sunullah Efendinin vezifeden alinmasini teleb etdi 9 fevral 1603 tarixinde seher saatlarinda Hesen Pasa terefdari olan yeniceriler ve ulema Suleymaniye mescidinde usyanci sipahiler ise Atmeydaninda toplandi Ancaq III Mehmedin Sunullah Efendini vezifeden almasi onu guclendirdi ve yeniceri agasi Ferhad aganin eliyle sipahiler arasindaki usyan rehberlerini gizlice oldurtdu Ertesi gun yeni seyxulislam Mustafa Efendi ve basqazilarla birlikde sultanin qebulunda oldu ve bir muddet sonra Atmeydanindaki sarayina getdi Hemin gun usyanin rehberlerinden Poyraz Osman ve Okuz Mahmudun da ele kecirilmesi ile usyan zahirde sonlandirilmisdi Ancaq eslinde yeniceri ve sipahiler arasindaki ziddiyet davam edirdi Bir nece ay sonra Seyxulislam Mustafa Efendi yeniceri agasi Qasim aga ve herem agasi Ebdulrezzaq aganin tekidlerile sedaret mohru sedrezemden geri alindi Yenicerilerin de qorxaraq sakitlesmesile 4 oktyabr 1603 tarixinde vezifeden alindi ve 16 oktyabr 1603 tarixinde edam edildi Qebri Qaracaehmed mezarligindadir MenbeSelaniki Tarih Ipsirli I 129 210 215 334 352 360 384 390 414 423 425 Safi Mustafa Zubdetu t tevarih Beyazit Devlet Ktp Veliyyuddin Efendi nr 2428 I tur yer Azmizade Mustafa Haleti Divan IU Ktp TY nr 160 vr 6a vd Atai Zeyl i Sekaik s 461 477 vd 483 554 555 Hasanbeyzade Ahmed Tarih haz Nezihi Aykut doktora tezi 1980 IU Ed Fak Tarih Seminer Kitapligi nr 3277 tur yer Mehmed b Mehmed Nuhbetu t tevarih ve l ahbar Istanbul 1276 s 207 vd Topcular Katibi Abdulkadir Tarih Suleymaniye Ktp Esad Efendi nr 2151 vr 70b 73a 75a 87b Muhibbi Ħulasatu l eŝer II 72 73 Pecuylu Ibrahim Tarih II 65 145 235 vd Katib Celebi Fezleke I 142 vd 150 171 178 186 201 Solakzade Tarih s 664 vd 680 vd Karacelebizade Abdulaziz Efendi Ravzatu l ebrar Bulak 1248 s 488 490 vd A Thomas Chalcondyle L histoire de la decadence de l empire grec et l etablissement de celui du turcs continuation Paris 1662 s 858 vd Abdurrahman Hibri Defter i Ahbar IU Ktp TY nr 2631 vr 77a Eyyubi Efendi Kanunnamesi nsr Abdulkadir Ozcan Istanbul 1994 s 41 Muneccimbasi Sahaifu l ahbar I 606 vd 611 vd Naima Tarih I 123 250 264 297 vd 308 vd 334 337 Hadikatu l vuzera s 50 51 Salaberry Histoire de l empire ottoman Paris 1817 II 160 162 vd Ch de Coeckelberghe de Dutzele Histoire de l empire d Autriche Wienne 1847 V 296 298 Ata Bey Tarih II 132 133 A Lefaivre Les magyars pendant la domination ottomane en Hongrie Paris 1902 I 251 vd Sicill i Osmani II 126 127 N Iorga Geschichte des Osmanischen Reiches Gotha 1910 III 335 vd a mlf Histoire des roumains Bucarest 1940 V 459 Danismend Kronoloji III 207 vd 224 225 498 499 Uzuncarsili Osmanli Tarihi III 1 s 83 90 vd III 2 s 359 360 Nezihi Aykut Osmanli Imparatorlugunda XVII Asir Ortalarina Kadar Yapilan Sikke Tashihleri Prof Dr Bekir Kutukoglu na Armagan Istanbul 1991 s 354 355 Orhan F Koprulu Hasan Pasa Yemisci IA V 1 s 330 334