Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Yaqub bəy Gərmiyanoğlu, həmçinin Yaqub bin Əlişir bin Müzəffərdin bin Əlişir (türk. Yakub bin Ali Şir bin Muzaffereddin bin Alişîr) və ya Karmanos Alisurios (yun. Κάρμανος Αλισύριος; v. 1340) — Anadolunun qərbində, Kütahya ətrafında yerləşən Gərmiyan bəyliyinin qurucusu. Gərmiyanın II Məsuda (1284–1297, 1303–1308) qarşı üsyan etməsinə baxmayaraq, Yaqub çox keçməmiş, Rum sultanı III Keyqubadın (1298–1302) boyunduruğunu qəbul etmişdir. Rum sultanlığı qısa müddət sonra süqut etmişdir. Həmin vaxt Yaqubun səltənəti şərqdə Ankaraya qədər uzanmış, Bizans imperiyasından və alınan müxtəlif şəhərləri özündə birləşdirmişdir. Yaqubun qonşu dövlətləri ona tabe idi və onun hakimiyyəti müasir tarixçilər tərəfindən "iqtisadi cəhətdən çiçəklənən" kimi təsvir edilmişdir. Onun yerinə "Çaxşadan" ləqəbli oğlu Mehmed keçmişdir.
| Yaqub bəy Gərmiyanoğlu | |
|---|---|
| təq. 1300 – 1340 | |
| Sonrakı | Mehmed Çaxşadan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Vəfat tarixi | 1340 |
| Milliyyəti | Anadolu türkü |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Atası | Kəriməddin Əlişir |
| Uşaqları |
|
| Dini | islam |
Zəmin
XI əsrdə Qərbi Asiyanın çox hissəsi Səlcuqlu dövlətinin hakimiyyətinə tabe idi. Səlcuqlar sülaləsinin bir qolu Anadoluda XII əsrin sonlarından 1237-ci ilə qədər yüksəliş dövrünü yaşamış islam dövləti olan Rum sultanlığını yaratmışdır. Gərmiyan ilk dəfə 1239-cu ildə Rum sultanlığından II Keyxosrovun hakimiyyəti altında meydana çıxdı. I Yaqubun ata tərəfdən babası MüzəffərəddinMalatya ətrafındakı ərazidə Baba İshaqın üsyanını yatırmaq tapşırığı almışdı. II Keyxosrov 1243-cü ildə Monqol imperiyası ilə Kösə dağ döyüşündə böyükmiqyaslı məğlubiyyətə uğramışdı. Bu, Rum sultanlığının vassallaşması ilə nəticələnmiş və dövlət monqollara hər il böyük həcmdə vergi ödəməyə məcbur olmuşdur. ilə Anadolu Hülakü xanın (1256–1265) əsasını qoyduğu Elxanilər dövlətinin hakimiyyəti altına düşmüşdür. 1277-ci ildə Misirin Məmlük sultanı Baybarsın Anadoluya yürüşü nəticəsində yaranan xaos zamanı Səlcuqlu irsinin iddiaçısı olan və kimi tanınan Ələddin Siyavuş monqollara qarşı üsyan qaldırmışdı. Gərmiyanoğulları sülaləsinin üzvü Hüsaməddin Qərbi Anadoluda Cimri və Qaramanoğulları bəyi Mehmed ilə vuruşmuşdu. Cimri və Mehmed aradan qaldırılmışdı, lakin Qaramanoğullarının Anadoludakı varlığı davam etmiş və bu, Səlcuqların süqutunun əlaməti kimi regionda daha çox bölünməyə işarə etmişdir.
Hakimiyyəti
1283-cü ildə atası III Keyxosrov monqollar tərəfindən edam edildikdən sonra II Məsud sultan olmuş, ardınca Gərmiyanoğulları Rum sultanlığından müstəqillik elan etməyə cəhd göstərmişdir. Gərmiyanoğulları və Səlcuqlar arasında qarşıdurma II Məsudun ölümündən sonra sakitləşmişdir və Yaqub yeni hökmdar III Keyqubadın vassalı olmağa razı qalmışdır. O zaman Yaqubun səltənəti şərqdə Ankaraya qədər uzanırdı. Nikifor Qriqoraya görə, onun ərazisi Dənizli və Qarahisar, görə isə özündə birləşdirirdi.
Öməri Yaqubun ən güclü türk əmiri olduğunu, bir çox qonşularının onun tabeliyində olduğunu və Bizans imperiyasının ona hər il 100,000 qızıl pul ödədiyini qeyd etmişdir. Öməri, həmçinin səyyahlar Heydər Öryan və Balabanın müşahidələrinə əsasən, Yaqubun ərazilərinə 700-ə yaxın yaşayış məntəqəsinin daxil olduğu bildirilmişdir. Bu mənbəyə görə, Yaqub 40,000 süvariyə sahib idi və müharibə dövründə 200,000 qoşun toplamağa qadir idi. Buna baxmayaraq, müasir Türkiyə tarixçisi Varlık bu rəqəmi şişirdilmiş hesab edir.
Yaqub nəhayət, və regionlarını fəth etmişdir, lakin bu ərazilər sonradan tərəfindən geri qaytarılmışdır. Eynilə onun əvvəllər ələ keçirdiyi Filadelfiya (sonralar kimi tanınır) 1304-cü ilin yazında katalonlar tərəfindən tutulmuşdur, lakin şəhər 1314-cü ildən ona cizyə ödəməyə başlamışdır. Yaqub Osmanlı dövləti ilə düşmən münasibətdə olmuş, 1313-cü ildə Karacahisar yaxınlığında onlara hücum etməsi üçün Çavdar tatarlarını təxribata çəkmişdir. 1325-ci ildə Həmidoğulları və Əşrəfoğulları bəylərini darmadağın etdikdən sonra Elxanilərin Anadolu valisi Dəmirdaş Qərbi Anadolu hökmdarları üzərində hakimiyyət qurmağa, Gərmiyan, Filadelfiya, Dənizli və Menteşe ərazilərini ələ keçirməyə cəhd göstərmişdir. Yaqubun kürəkəni Dəmirdaşın tabeliyində olan sərkərdə, həmçinin Afyonqarahisar bəyi idi. Ona Ərətnanı ələ keçirmək vəzifəsi verilmişdi, lakin o, uğursuzluqdan sonra Kütahyaya qaçmışdı. Yaqub Ərətna ilə döyüşə girmək üzrə olanda 1327-ci ildə Dəmirdaş Yaqubun kürəkənini geri çağırmışdır.
Yaqubun hakimiyyəti altında olan region iqtisadi cəhətdən çiçəklənirdi, burada ədəbi və elmi himayədarlığın artması müşahidə olunurdu.Ruminin nəvəsi Ulu Arif Çələbi 1312-ci ilə qədər regiona səfər etmiş və Yaqub üzərində mənəvi avtoriteti qorumuşdur.
Yaqub öz padşahlığının sonlarında bir növ sikkə zərb etmişdir. 1307-ci ildə zərb edilən "Xan-ı Gərmiyan" titulundan bəhs edən və mənsubiyyəti açıqlanmayan bir sikkə I Yaqubla eyniləşdirilir. O, sonralar qalasının yaxınlıqdakı bulağa köçürülən kitabələrdə "Sultan əl-Gərmiyaniyyə Çələbi əl-Əzəm əzzamallahu qədrəhu" kimi xatırlanır. Bundan başqa, Yaqub Qarahisar mövləvixanası üçün bir sahibi idi. İsmayıl Haqqı Uzunçarşılının yazdıqlarına görə, onun Uşak yaxınlığındakı Hacım kəndinin zaviyəsində 1321-ci ilə aid olan başqa bir vəqfinin də olduğu ehtimal edilir, lakin orada vəqf sahibinin atasının adı Mehmed olaraq qeyd edilmişdir.
Yaqubun 1340-cı ildə Məmlük sultanlığı ilə məktub mübadiləsi apardığı məlumdur. Bunlar onun həyatının ən son məlum qeydləridir və ölümünün dəqiq ili məlum deyil. Yaqubun ölümündən üç əsr sonra fəaliyyətə başlamış Övliya Çələbinin yazdığına görə, o, Kütahya yaxınlığındakı Hıdırlıq təpəsində dəfn edilmişdir. Yaqubun "Çaxşadan" ləqəbli, Mehmed adında bir oğlu var idi. Mehmed onun varisi idi və o öldükdən sonra taxt-tacda onun yerinə keçmişdir.
Ailəsi
Yaqubun atası Əlişirin nəvəsi, Müzəffərəddin Əlişirin oğlu Kəriməddin Əlişir idi. Yaqubun Hüsaməddin adlı bir qardaşı, həmçinin Bədrəddin Murad adlı bir oğlu olduğu məlum olan bir bacısı var idi. Yaqubun iki qızı var idi. 1363-cü il tarixli sənədə əsasən, Yaqubun Musa adlı başqa bir oğlu da var idi.
Qeydlər
- Sultan əl-Gərmiyaniyyə Çələbi əl-Əzəm əzzamallahu qədrəhu
- Hüsaməddin İsmayıl Haqqı Uzunçarşılıya görə, I Yaqubun qardaşı idi.
Mənbə
İstinadlar
- Uzunçarşılı, 1969. səh. 43–44
- Peacock, 2000
- Uzunçarşılı, 1969. səh. 54
- Mélikoff, 1965
- Varlık, 1996. səh. 33–35
- Varlık, 2013. səh. 279
- Foss, 2022. səh. 210
Ədəbiyyat
- Foss, Clive. The Beginnings of the Ottoman Empire. Oxford Studies in Byzantium. Oxford University Press. 2022. ISBN .
- Mélikoff, I. (1965). "Germiyān-Og̲h̲ullari̊̊". In Lewis, B.; Pellat, Ch. & Schacht, J. (eds.). The Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Volume II: C–G. Leiden: E. J. Brill. OCLC 495469475.
- Peacock, Andrew Christian Spencer (2000). "Saljuqs iii. Saljuqs of Rum". In Yarshater, Ehsan (ed.). Encyclopædia Iranica, Online Edition. Encyclopædia Iranica Foundation. Retrieved 2 March 2024.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Anadolu Beylikleri Ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri [Anatolian Beyliks and Aq Qoyunlu, Qara Qoyunlu States] (türk). Turkish Historical Society Press. 1969. ISBN . OCLC 563553149. İstifadə tarixi: 8 January 2024.
- Varlık, Mustafa Çetin (1996). "Germiyanoğulları". TDV Encyclopedia of Islam, Vol. 14 (Gelibolu – Haddesenâ) (in Turkish). Istanbul: Turkiye Diyanet Foundation, Centre for Islamic Studies. pp. 33–35. ISBN 978-975-389-441-8.
- Varlık, Mustafa Çetin (2013). "Yâkub Bey". TDV Encyclopedia of Islam, Vol. 43 (Vekâlet – Yûsî) (in Turkish). Istanbul: Turkiye Diyanet Foundation, Centre for Islamic Studies. pp. 278–279. ISBN 978-975-389-754-9.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
I Yaqub bey Germiyanoglu hemcinin Yaqub bin Elisir bin Muzefferdin bin Elisir turk Yakub bin Ali Sir bin Muzaffereddin bin Alisir ve ya Karmanos Alisurios yun Karmanos Alisyrios v 1340 Anadolunun qerbinde Kutahya etrafinda yerlesen Germiyan beyliyinin qurucusu Germiyanin II Mesuda 1284 1297 1303 1308 qarsi usyan etmesine baxmayaraq Yaqub cox kecmemis Rum sultani III Keyqubadin 1298 1302 boyundurugunu qebul etmisdir Rum sultanligi qisa muddet sonra suqut etmisdir Hemin vaxt Yaqubun selteneti serqde Ankaraya qeder uzanmis Bizans imperiyasindan ve alinan muxtelif seherleri ozunde birlesdirmisdir Yaqubun qonsu dovletleri ona tabe idi ve onun hakimiyyeti muasir tarixciler terefinden iqtisadi cehetden ciceklenen kimi tesvir edilmisdir Onun yerine Caxsadan leqebli oglu Mehmed kecmisdir Yaqub bey GermiyanogluXan i GermiyanSultanteq 1300 1340SonrakiMehmed CaxsadanSexsi melumatlarVefat tarixi 1340Milliyyeti Anadolu turkuFealiyyeti siyasetciAtasi Kerimeddin ElisirUsaqlari Mehmed CaxsadanMusaDini islamZeminXI esrde Qerbi Asiyanin cox hissesi Selcuqlu dovletinin hakimiyyetine tabe idi Selcuqlar sulalesinin bir qolu Anadoluda XII esrin sonlarindan 1237 ci ile qeder yukselis dovrunu yasamis islam dovleti olan Rum sultanligini yaratmisdir Germiyan ilk defe 1239 cu ilde Rum sultanligindan II Keyxosrovun hakimiyyeti altinda meydana cixdi I Yaqubun ata terefden babasi MuzeffereddinMalatya etrafindaki erazide Baba Ishaqin usyanini yatirmaq tapsirigi almisdi II Keyxosrov 1243 cu ilde Monqol imperiyasi ile Kose dag doyusunde boyukmiqyasli meglubiyyete ugramisdi Bu Rum sultanliginin vassallasmasi ile neticelenmis ve dovlet monqollara her il boyuk hecmde vergi odemeye mecbur olmusdur ile Anadolu Hulaku xanin 1256 1265 esasini qoydugu Elxaniler dovletinin hakimiyyeti altina dusmusdur 1277 ci ilde Misirin Memluk sultani Baybarsin Anadoluya yurusu neticesinde yaranan xaos zamani Selcuqlu irsinin iddiacisi olan ve kimi taninan Eleddin Siyavus monqollara qarsi usyan qaldirmisdi Germiyanogullari sulalesinin uzvu Husameddin Qerbi Anadoluda Cimri ve Qaramanogullari beyi Mehmed ile vurusmusdu Cimri ve Mehmed aradan qaldirilmisdi lakin Qaramanogullarinin Anadoludaki varligi davam etmis ve bu Selcuqlarin suqutunun elameti kimi regionda daha cox bolunmeye isare etmisdir Hakimiyyeti1283 cu ilde atasi III Keyxosrov monqollar terefinden edam edildikden sonra II Mesud sultan olmus ardinca Germiyanogullari Rum sultanligindan musteqillik elan etmeye cehd gostermisdir Germiyanogullari ve Selcuqlar arasinda qarsidurma II Mesudun olumunden sonra sakitlesmisdir ve Yaqub yeni hokmdar III Keyqubadin vassali olmaga razi qalmisdir O zaman Yaqubun selteneti serqde Ankaraya qeder uzanirdi Nikifor Qriqoraya gore onun erazisi Denizli ve Qarahisar gore ise ozunde birlesdirirdi Ankara Malatya Denizli Afyonkarahisar Simav Kula KutahyaAnadoluda yasayis menteqelerinin yeri Omeri Yaqubun en guclu turk emiri oldugunu bir cox qonsularinin onun tabeliyinde oldugunu ve Bizans imperiyasinin ona her il 100 000 qizil pul odediyini qeyd etmisdir Omeri hemcinin seyyahlar Heyder Oryan ve Balabanin musahidelerine esasen Yaqubun erazilerine 700 e yaxin yasayis menteqesinin daxil oldugu bildirilmisdir Bu menbeye gore Yaqub 40 000 suvariye sahib idi ve muharibe dovrunde 200 000 qosun toplamaga qadir idi Buna baxmayaraq muasir Turkiye tarixcisi Varlik bu reqemi sisirdilmis hesab edir Yaqub nehayet ve regionlarini feth etmisdir lakin bu eraziler sonradan terefinden geri qaytarilmisdir Eynile onun evveller ele kecirdiyi Filadelfiya sonralar kimi taninir 1304 cu ilin yazinda katalonlar terefinden tutulmusdur lakin seher 1314 cu ilden ona cizye odemeye baslamisdir Yaqub Osmanli dovleti ile dusmen munasibetde olmus 1313 cu ilde Karacahisar yaxinliginda onlara hucum etmesi ucun Cavdar tatarlarini texribata cekmisdir 1325 ci ilde Hemidogullari ve Esrefogullari beylerini darmadagin etdikden sonra Elxanilerin Anadolu valisi Demirdas Qerbi Anadolu hokmdarlari uzerinde hakimiyyet qurmaga Germiyan Filadelfiya Denizli ve Mentese erazilerini ele kecirmeye cehd gostermisdir Yaqubun kurekeni Demirdasin tabeliyinde olan serkerde hemcinin Afyonqarahisar beyi idi Ona Eretnani ele kecirmek vezifesi verilmisdi lakin o ugursuzluqdan sonra Kutahyaya qacmisdi Yaqub Eretna ile doyuse girmek uzre olanda 1327 ci ilde Demirdas Yaqubun kurekenini geri cagirmisdir Yaqubun hakimiyyeti altinda olan region iqtisadi cehetden ciceklenirdi burada edebi ve elmi himayedarligin artmasi musahide olunurdu Ruminin nevesi Ulu Arif Celebi 1312 ci ile qeder regiona sefer etmis ve Yaqub uzerinde menevi avtoriteti qorumusdur Kutahya ve qalasinin gorunusu Yaqub oz padsahliginin sonlarinda bir nov sikke zerb etmisdir 1307 ci ilde zerb edilen Xan i Germiyan titulundan behs eden ve mensubiyyeti aciqlanmayan bir sikke I Yaqubla eynilesdirilir O sonralar qalasinin yaxinliqdaki bulaga kocurulen kitabelerde Sultan el Germiyaniyye Celebi el Ezem ezzamallahu qedrehu kimi xatirlanir Bundan basqa Yaqub Qarahisar movlevixanasi ucun bir sahibi idi Ismayil Haqqi Uzuncarsilinin yazdiqlarina gore onun Usak yaxinligindaki Hacim kendinin zaviyesinde 1321 ci ile aid olan basqa bir veqfinin de oldugu ehtimal edilir lakin orada veqf sahibinin atasinin adi Mehmed olaraq qeyd edilmisdir Yaqubun 1340 ci ilde Memluk sultanligi ile mektub mubadilesi apardigi melumdur Bunlar onun heyatinin en son melum qeydleridir ve olumunun deqiq ili melum deyil Yaqubun olumunden uc esr sonra fealiyyete baslamis Ovliya Celebinin yazdigina gore o Kutahya yaxinligindaki Hidirliq tepesinde defn edilmisdir Yaqubun Caxsadan leqebli Mehmed adinda bir oglu var idi Mehmed onun varisi idi ve o oldukden sonra taxt tacda onun yerine kecmisdir AilesiYaqubun atasi Elisirin nevesi Muzeffereddin Elisirin oglu Kerimeddin Elisir idi Yaqubun Husameddin adli bir qardasi hemcinin Bedreddin Murad adli bir oglu oldugu melum olan bir bacisi var idi Yaqubun iki qizi var idi 1363 cu il tarixli senede esasen Yaqubun Musa adli basqa bir oglu da var idi QeydlerSultan el Germiyaniyye Celebi el Ezem ezzamallahu qedrehu Husameddin Ismayil Haqqi Uzuncarsiliya gore I Yaqubun qardasi idi MenbeIstinadlar Uzuncarsili 1969 seh 43 44 Peacock 2000 Uzuncarsili 1969 seh 54 Melikoff 1965 Varlik 1996 seh 33 35 Varlik 2013 seh 279 Foss 2022 seh 210 Edebiyyat Foss Clive The Beginnings of the Ottoman Empire Oxford Studies in Byzantium Oxford University Press 2022 ISBN 9780198865438 Melikoff I 1965 Germiyan Og h ullari In Lewis B Pellat Ch amp Schacht J eds The Encyclopaedia of Islam Second Edition Volume II C G Leiden E J Brill OCLC 495469475 Peacock Andrew Christian Spencer 2000 Saljuqs iii Saljuqs of Rum In Yarshater Ehsan ed Encyclopaedia Iranica Online Edition Encyclopaedia Iranica Foundation Retrieved 2 March 2024 Uzuncarsili Ismail Hakki Anadolu Beylikleri Ve Akkoyunlu Karakoyunlu Devletleri Anatolian Beyliks and Aq Qoyunlu Qara Qoyunlu States turk Turkish Historical Society Press 1969 ISBN 9751624576 OCLC 563553149 Istifade tarixi 8 January 2024 Varlik Mustafa Cetin 1996 Germiyanogullari TDV Encyclopedia of Islam Vol 14 Gelibolu Haddesena in Turkish Istanbul Turkiye Diyanet Foundation Centre for Islamic Studies pp 33 35 ISBN 978 975 389 441 8 Varlik Mustafa Cetin 2013 Yakub Bey TDV Encyclopedia of Islam Vol 43 Vekalet Yusi in Turkish Istanbul Turkiye Diyanet Foundation Centre for Islamic Studies pp 278 279 ISBN 978 975 389 754 9