Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nasirəddin Ubeydullah ibn Mahmud Şaşi Xacə Əhrar kimi tanınır (aprel 1404 və ya 1404, Turan və ya Daşkənd – 21 fevral 1490 və ya 1489, Səmərqənd) — Mavərənnəhrin böyük sufisi, Nəqşibəndiyyə şeyxi.
| Xacə Əhrar | |
|---|---|
| Nasirəddin Ubeydullah ibn Mahmud Şaşi | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Daşkənd, Teymurilər dövləti |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Səmərqənd, Teymurilər dövləti |
| Fəaliyyəti | ilahiyyatçı |
Həyatı
Ubeydullah ibn Mahmud 1404-cü ildə Şaş vilayətinin Bağıstan kəndində doğulmuşdu. Nəqşibəndi ənənəsində Xacə-i Əhrar deyə tanınır. Uşaqlığında həm məktəbə davam etdi, həm də əkinçiliklə məşğul olan atasına yardımçı oldu. İyirmi iki yaşına gəldiyində dayısı Xacə İbrahim onu elm təhsili üçün Səmərqəndə gətirdü. Burada bir müddət Mövlanə Qütbəddin Sədr mədrəsəsinə davam etdiysə də təsəvvüfə duyduğu meyil səbəbiylə mədrəsə təhsilini başa çatdıra bilmədi.
Bu dönəmdə tanış olduğu Nəqşibəndi şeyxi Sa‘dəddin-i Qaşqari ilə birlikdə Nizaməddin Xamuşun söhbətlərinə qatıldı. Səmərqənddə iki illik iqamətinin ilk ilində Mavəraünəhirin müxtəlif şəhərlərini dolaşıb, Nəqşibəndiyyə təriqətinin öndə gələn şeyxlərini ziyarət etdi. Ertəsi il Heratdan Səmərqəndə gələn və Şah Qasım Ənvar deyə məşhur olan Səfəvi şeyxi Seyyid Muinəddin Əli Təbrizinin söhbətlərindən faydalandı.
Daha sonra Səmərqənddən ayrılıb Herata getdi. Heratda Kübraviyyə şeyxi Bahaəddin Ömər, Sa‘dəddin-i Qaşqari və təriqətinin piri kimi sufilərin söhbətlərinə qatıldı. Heratdakı iqamətinin dördüncü ilində (1431) Çağaniyan tərəfindəki Hülgatu kəndinə gedib Nəqşibəndi şeyxi Yaqub-i Çərxiyə intisab etdi. Üç aya yaxın Çərxinin söhbətlərində iştirak etdi və şeyxindən xilafət alaraq Herata döndü. Ertəsi il Daşkənddə irşad fəaliyətinə başladı, bir yandan da əkinçilik və ticarətlə məşğul olurdu.
1451-ci ildə Səmərqəndi ələ keçirib paytaxt edən Teymurlulardan Əbu Səid mirzənin dəvətinə görə iyirmi il iqamət etdiyi Daşkənddən ayrılaraq Səmərqəndə yərləşdi. Burada da əkinçilik və ticarətlə məşğul olmağa davam etdi. Mavəraünnəhrin Səmərqənd, Buxara, Daşkənd, kimi şəhərlərində çox sayda dükan, bağça, kənd, məzrə və sulama kanalı satın aldı; bunların bir qismini məscid, mədrəsə və vəqf etdi. Sultan Əbu Səidin yerinə keçən oğlu Sultan Əhməd mirzə ilə Daşkənd yaxınlarında Şahruxiyədə qeyri-müslim Moğol və Özbək əsgəri arasındakı savaşı durdurdu və barış bağlanmasına şərait yaratdı (1485). Bu arada bir çox şəxsin İslamı qəbul etməsinə vəsilə oldu.
Ubeydullah Əhrar 20 fevral 1490-cı ildə Səmərqənddə vəfat etdi və burada dəfn edildi. İki oğlu və iki qızı olmuş, geridə bir çox vəqf əsəri və mürid buraxmışdır. Oğulları Məhəmməd Yəhya və Məhəmməd Abdullah ilə Mir Əbdüləvvəl, Fəxrəddin Əli Safi, Mövlanə Şeyx Əhməd, Seyyid Əli Kürdi Məqtul, İsmayıl Şirvani, Mövlanazade Otrari, İsa-yi Fazil Buxari, Şeyx Axta, Abdullah-ı İlahi, Məhəmməd Qazi-i Səmərqəndi və Məhəmməd Zahid Vəhşivari öndə gələn xəlifələridir. Nəqşibəndiyyə təqiqətı daha ziyade son üç xəlifəsiylə davam etmişdir. XVIII əsrdə Mehmed Emin Tokadi tərəfindən Məhəmməd Qazi-i Səmərqəndi ilə Məhəmməd Zahid Vəhşivari eyni şəxs zənn edilərək Qazı Məhəmməd Zahid deyə bir ad ortaya atılmış və bu yanlışlıq sonrakı bir çox əsərdə təkrarlanmışdır. Ubeydullah Əhrar ilə davam edən Nəqşibəndiyyə silsiləsinə Əhrariyyə adı verilmişdir. Xalqa şəxsən yardım edən Ubeydullah Əhrar gəncliyində Səmərqənddə bəzi xəstələrə xidmət etmişdir. Xalqı sultanların zulmündən qorumaq üçün sultanlarla yaxşı münasibət qurmuş, savaşmağa hazır olan hakimləri barışdıraraq xalqı qətli-amlardan qorumuş, bir hökmdarın yanında olub onun dinə zidd davranışlarını və zulümlərini əngəlləmənin, bir məzlumun könlünü xoş etmənin nafilə ibadətlərdən daha üstün sayıldığını söyləmişdir. Ayrıca çalışıb qazanmağa önəm verir, kimsədən hədiyə qəbul etməzdi.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Xacə Ubeydullah Əhrar və onunla bağlı sənədlər, "Soy" elmi-kütləvi dərgi, 2012, № 5, səh.37–42.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nasireddin Ubeydullah ibn Mahmud Sasi Xace Ehrar kimi taninir aprel 1404 ve ya 1404 Turan ve ya Daskend 21 fevral 1490 ve ya 1489 Semerqend Maverennehrin boyuk sufisi Neqsibendiyye seyxi Xace EhrarNasireddin Ubeydullah ibn Mahmud SasiDogum tarixi 1404Dogum yeri Daskend Teymuriler dovletiVefat tarixi 20 fevral 1490Vefat yeri Semerqend Teymuriler dovletiFealiyyeti ilahiyyatciHeyatiUbeydullah ibn Mahmud 1404 cu ilde Sas vilayetinin Bagistan kendinde dogulmusdu Neqsibendi enenesinde Xace i Ehrar deye taninir Usaqliginda hem mektebe davam etdi hem de ekincilikle mesgul olan atasina yardimci oldu Iyirmi iki yasina geldiyinde dayisi Xace Ibrahim onu elm tehsili ucun Semerqende getirdu Burada bir muddet Movlane Qutbeddin Sedr medresesine davam etdiyse de tesevvufe duydugu meyil sebebiyle medrese tehsilini basa catdira bilmedi Bu donemde tanis oldugu Neqsibendi seyxi Sa deddin i Qasqari ile birlikde Nizameddin Xamusun sohbetlerine qatildi Semerqendde iki illik iqametinin ilk ilinde Maveraunehirin muxtelif seherlerini dolasib Neqsibendiyye teriqetinin onde gelen seyxlerini ziyaret etdi Ertesi il Heratdan Semerqende gelen ve Sah Qasim Envar deye meshur olan Sefevi seyxi Seyyid Muineddin Eli Tebrizinin sohbetlerinden faydalandi Daha sonra Semerqendden ayrilib Herata getdi Heratda Kubraviyye seyxi Bahaeddin Omer Sa deddin i Qasqari ve teriqetinin piri kimi sufilerin sohbetlerine qatildi Heratdaki iqametinin dorduncu ilinde 1431 Caganiyan terefindeki Hulgatu kendine gedib Neqsibendi seyxi Yaqub i Cerxiye intisab etdi Uc aya yaxin Cerxinin sohbetlerinde istirak etdi ve seyxinden xilafet alaraq Herata dondu Ertesi il Daskendde irsad fealiyetine basladi bir yandan da ekincilik ve ticaretle mesgul olurdu Xace Ehrarla bagli bir sened 1451 ci ilde Semerqendi ele kecirib paytaxt eden Teymurlulardan Ebu Seid mirzenin devetine gore iyirmi il iqamet etdiyi Daskendden ayrilaraq Semerqende yerlesdi Burada da ekincilik ve ticaretle mesgul olmaga davam etdi Maveraunnehrin Semerqend Buxara Daskend kimi seherlerinde cox sayda dukan bagca kend mezre ve sulama kanali satin aldi bunlarin bir qismini mescid medrese ve veqf etdi Sultan Ebu Seidin yerine kecen oglu Sultan Ehmed mirze ile Daskend yaxinlarinda Sahruxiyede qeyri muslim Mogol ve Ozbek esgeri arasindaki savasi durdurdu ve baris baglanmasina serait yaratdi 1485 Bu arada bir cox sexsin Islami qebul etmesine vesile oldu Ubeydullah Ehrar 20 fevral 1490 ci ilde Semerqendde vefat etdi ve burada defn edildi Iki oglu ve iki qizi olmus geride bir cox veqf eseri ve murid buraxmisdir Ogullari Mehemmed Yehya ve Mehemmed Abdullah ile Mir Ebdulevvel Fexreddin Eli Safi Movlane Seyx Ehmed Seyyid Eli Kurdi Meqtul Ismayil Sirvani Movlanazade Otrari Isa yi Fazil Buxari Seyx Axta Abdullah i Ilahi Mehemmed Qazi i Semerqendi ve Mehemmed Zahid Vehsivari onde gelen xelifeleridir Neqsibendiyye teqiqeti daha ziyade son uc xelifesiyle davam etmisdir XVIII esrde Mehmed Emin Tokadi terefinden Mehemmed Qazi i Semerqendi ile Mehemmed Zahid Vehsivari eyni sexs zenn edilerek Qazi Mehemmed Zahid deye bir ad ortaya atilmis ve bu yanlisliq sonraki bir cox eserde tekrarlanmisdir Ubeydullah Ehrar ile davam eden Neqsibendiyye silsilesine Ehrariyye adi verilmisdir Xalqa sexsen yardim eden Ubeydullah Ehrar gencliyinde Semerqendde bezi xestelere xidmet etmisdir Xalqi sultanlarin zulmunden qorumaq ucun sultanlarla yaxsi munasibet qurmus savasmaga hazir olan hakimleri barisdiraraq xalqi qetli amlardan qorumus bir hokmdarin yaninda olub onun dine zidd davranislarini ve zulumlerini engellemenin bir mezlumun konlunu xos etmenin nafile ibadetlerden daha ustun sayildigini soylemisdir Ayrica calisib qazanmaga onem verir kimseden hediye qebul etmezdi MenbeEnver Cingizoglu Xace Ubeydullah Ehrar ve onunla bagli senedler Soy elmi kutlevi dergi 2012 5 seh 37 42