Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbu Səid — 1451-1469-cu illərdə hakimiyyətdə olmuş Teymuri hökmdarıdır. Miranşahın nəvəsi və Məhəmməd mirzənin oğludur.
| Əbu Səid mirzə | |
|---|---|
| ابو سعید میرز | |
 Sultan Əbu Səid | |
 | |
| 1451 – 1469 | |
| Əvvəlki | |
| Sonrakı | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Herat |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Qarabağ |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Atası | Məhəmməd Mirzə |
| Anası | Şah İslam ağa |
| Uşaqları | |
| Ailəsi | Teymurilər |
| Dini | islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Hakimiyyəti
İlk hakimiyyət dövrü
Sultan Uluqbəyin üsyan etmiş oğlu nin qarşısını almaq üçün paytaxtdan çıxmasından istifadə edən Əbu Səid Səmərqəndi mühasirəyə aldı. Lakin Uluqbəyin Səmərqəndə geri dönməsi ilə mühasirəni dayandıraraq geri çəkildi. Həmin il Uluqbəyin Əbdüllətif tərəfindən öldürülməsiylə Teymurilər arasında ara müharibələri daha da artdı. Əbdüllətifin özünün isə sui-qəsd nəticəsində öldürülməsindən sonra 1451-ci ildə Səmərqəndi ələ keçirərək özünü sultan elan etdi.
Əbu Səid hakimiyyətinin ilk illərində daxili münaqişələri həll etməyə çalışdı və həmçinin la da mübarizə apardı.1452-ci ildə özbəkləri məğlubiyyətə uğrtatdı və ölkəyə axınlarını dayandırdı.
Qaraqoyunlular və Ağqoyunlularla münasibətlər
Qaraqoyunlu hökmdarı Cahanşah, Teymuri Sultan Şahruxun ölümündən sonra Teymuri şahzadələri arasında səltənət uğrunda baş verən mübarizədən istifadə edərək öncə Sultaniyyəni və Qəzvini, sonra isə Fars və İraqi-Əcəm bölgələrini ələ keçirmişdi. Cahanşah 1458-ci ilin iyulunda Xorasanı elə keçirmiş, lakin burada möhkəmlənə hilməmişdi. Həmin il Cahanşahın Teymuri sultanı Əbu Səidlə bağladığı sülh müqaviləsinə görə, İraqi-Əcəm, Fars və Kirman bölgələri Qaraqoyunluların tərkibində qalmışdı.
1467-ci ildə Cahanşahın Uzun Həsən tərəfindən öldürülməsi və 1468-ci ildə Xoy döyüşündə Həsənəli mirzənin məğlubiyyəti ilə Qaraqoyunlular süquta uğradılar.Ağqoyunluların Azərbaycanda və şimal-qərbi İranda hakimiyyəti ələ alması Əbu Səidi narahat etməyə başladı. Əbu Səid Ağqoyunlu dövlətinin genişlənməsinə imkan verməmək və bölgədəki qarışıqlıqdan istifadə etmək məqsədilə Uzun Həsənə qarşı mübarizəyə başladı. Sultan Əbu Səidin Azərbaycana hücumunun səbəbi onun Qərbi İranı və Azərbaycanın cənub hissələrini öz dövlətinin tərkibənə daxil etmək, tabeliyində olan vilayətlərin sayını daha da artırmaq istəyi idi.
Uzun Həsən sultan Əbu Səidin xeyli qüvvə ilə hərbi yürüş təşkil etdiyini eşidərək Teymurilərlə toqquşmaq fıkrindən çəkindi. O, məsələni münaqişəsiz həll etmək üçün diplomatik işlərdə şöhrət qazanmış anası Sara xatunun başçılığı ilə Xorasanın Kalbun adlanan yerində qərarlaşmış sultan Əbu Səidin yanına qiymətli hədiyyələrlə bir heyət göndərdi və sülh təklif etdi. Ağqoyunlu elçiləri Əmir Teymur zamanından aralarındakı dostluğu xatırladaraq, yenə dostluq əlaqələrinin qalmasını arzu etdiklərini bildirmişdilər. Sultan Əbu Səid Uzun Həsənə tac, qızıl kəmərlə qılınc göndərdi, lakin hərbi yürüşü dayandırmadı.
Sultan Əbu Səid Miyanədən Qarabağa yollandı. Teymuri ordusu Mahmudabad yaxınlığında düşərgə saldı. Uzun Həsənin əmri ilə Ağqoyunlu qüvvələri Əbu Səidin qoşununun yanyörəsinə hücumlar edib qətl və qarətə başladılar, Sultanın təchizatı hansı tərəfdən gəlirdisə, ələ keçirirdilər. Teymurilərin müttəfiqi Şirvanşah Fərrux Yasarın Uzun Həsənin tərəfinə keçməsi ilə Teymuri ordusunda qıtlıq başladı. Vəziyyətin mürəkkəbliyini nəzər alan Əbu Səid geri çəkilməyə başladı. Sultanın əmir əl-ümərası Əmir Məzid Ərğun Ağqoyunlular tərəfindən əsir alındı. Sultan Əbu Səid sülh təklifi etsə də, lakin Uzun Həsən bu təklifi qəbul etmədi. 1469-cu ilin əvvəllərində qəflətən hücuma keçən Ağqoyunlu ordusu və Teymuri qüvvələri arasında baş vermiş Mahmudabad döyüşündə Teymuri ordusu darmadağın edildi. Uzun Həsənin oğlu Zeynal bəy Əbu Səidi təqib edib tutdu. Əsir götürülmüş Əbu Səid 1469-cu ilin fevral ayının əvvəllərində öldürüldü.
İstinadlar
- www.islamansiklopedisi.info. "Mîrânşahoğulları'nın hâkimiyetine geçmiş oldu" (türk). Abdülkadir Yuvalı. 2018-06-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-06-13.
- Həsən bəy Rumlu.s.175.
- Golubev, Gleb (2011) (Türkçe). "Uluğ Bey", tercüme Abdrasul İsakov. Ankara: Türk Tarih Kurumu. s. 122,129. .
- Nəcəfli Tofiq.s.27.
- Qızılbaşlar tarixi.s.17.
- Həsən bəy Rumlu.s.258;256.
- Nəcəfli Tofiq.s.29.
- Qızılbaşlar tarixi.s.7.
- Aka, İsmail (2001) (Türkçe). "İran'da Türkmen Hakimiyeti (Kara Koyunlular Devri)". Ankara: Türk Tarih Kurumu. .
Ədəbiyyat
- Nəcəfli Tofiq Hümbət oğlu Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətlərinin tarixi müasir türk tarixşünaslığında. Bakı: Çaşıoğlu, 2000. - 198 s.
- Həsən bəy Rumlu. Əhsənüt-təvarix (Tarixlərin ən yaxşısı). Kastamonu: Uzanlar, 2017, 661 s.
- Qızılbaşlar tarixi. Tərcümə və şərhlər M. Ə. Məhəmmədinindir. — Bakı, «Azərbaycan» nəşriyyatı. 1993 —48 s.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebu Seid 1451 1469 cu illerde hakimiyyetde olmus Teymuri hokmdaridir Miransahin nevesi ve Mehemmed mirzenin ogludur Ebu Seid mirzeابو سعید میرزSultan Ebu SeidTeymuriler dovletinin VII sultani1451 1469EvvelkiSonrakiSexsi melumatlarDogum tarixi 1424Dogum yeri HeratVefat tarixi 1469Vefat yeri QarabagFealiyyeti siyasetciAtasi Mehemmed MirzeAnasi Sah Islam agaUsaqlari Sultan Ehmed mirzeAilesi TeymurilerDini islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHakimiyyetiIlk hakimiyyet dovru Sultan Uluqbeyin usyan etmis oglu nin qarsisini almaq ucun paytaxtdan cixmasindan istifade eden Ebu Seid Semerqendi muhasireye aldi Lakin Uluqbeyin Semerqende geri donmesi ile muhasireni dayandiraraq geri cekildi Hemin il Uluqbeyin Ebdulletif terefinden oldurulmesiyle Teymuriler arasinda ara muharibeleri daha da artdi Ebdulletifin ozunun ise sui qesd neticesinde oldurulmesinden sonra 1451 ci ilde Semerqendi ele kecirerek ozunu sultan elan etdi Ebu Seid hakimiyyetinin ilk illerinde daxili munaqiseleri hell etmeye calisdi ve hemcinin la da mubarize apardi 1452 ci ilde ozbekleri meglubiyyete ugrtatdi ve olkeye axinlarini dayandirdi Qaraqoyunlular ve Agqoyunlularla munasibetler Qaraqoyunlu hokmdari Cahansah Teymuri Sultan Sahruxun olumunden sonra Teymuri sahzadeleri arasinda seltenet ugrunda bas veren mubarizeden istifade ederek once Sultaniyyeni ve Qezvini sonra ise Fars ve Iraqi Ecem bolgelerini ele kecirmisdi Cahansah 1458 ci ilin iyulunda Xorasani ele kecirmis lakin burada mohkemlene hilmemisdi Hemin il Cahansahin Teymuri sultani Ebu Seidle bagladigi sulh muqavilesine gore Iraqi Ecem Fars ve Kirman bolgeleri Qaraqoyunlularin terkibinde qalmisdi 1467 ci ilde Cahansahin Uzun Hesen terefinden oldurulmesi ve 1468 ci ilde Xoy doyusunde Heseneli mirzenin meglubiyyeti ile Qaraqoyunlular suquta ugradilar Agqoyunlularin Azerbaycanda ve simal qerbi Iranda hakimiyyeti ele almasi Ebu Seidi narahat etmeye basladi Ebu Seid Agqoyunlu dovletinin genislenmesine imkan vermemek ve bolgedeki qarisiqliqdan istifade etmek meqsedile Uzun Hesene qarsi mubarizeye basladi Sultan Ebu Seidin Azerbaycana hucumunun sebebi onun Qerbi Irani ve Azerbaycanin cenub hisselerini oz dovletinin terkibene daxil etmek tabeliyinde olan vilayetlerin sayini daha da artirmaq isteyi idi Uzun Hesen sultan Ebu Seidin xeyli quvve ile herbi yurus teskil etdiyini esiderek Teymurilerle toqqusmaq fikrinden cekindi O meseleni munaqisesiz hell etmek ucun diplomatik islerde sohret qazanmis anasi Sara xatunun basciligi ile Xorasanin Kalbun adlanan yerinde qerarlasmis sultan Ebu Seidin yanina qiymetli hediyyelerle bir heyet gonderdi ve sulh teklif etdi Agqoyunlu elcileri Emir Teymur zamanindan aralarindaki dostlugu xatirladaraq yene dostluq elaqelerinin qalmasini arzu etdiklerini bildirmisdiler Sultan Ebu Seid Uzun Hesene tac qizil kemerle qilinc gonderdi lakin herbi yurusu dayandirmadi Sultan Ebu Seid Miyaneden Qarabaga yollandi Teymuri ordusu Mahmudabad yaxinliginda duserge saldi Uzun Hesenin emri ile Agqoyunlu quvveleri Ebu Seidin qosununun yanyoresine hucumlar edib qetl ve qarete basladilar Sultanin techizati hansi terefden gelirdise ele kecirirdiler Teymurilerin muttefiqi Sirvansah Ferrux Yasarin Uzun Hesenin terefine kecmesi ile Teymuri ordusunda qitliq basladi Veziyyetin murekkebliyini nezer alan Ebu Seid geri cekilmeye basladi Sultanin emir el umerasi Emir Mezid Ergun Agqoyunlular terefinden esir alindi Sultan Ebu Seid sulh teklifi etse de lakin Uzun Hesen bu teklifi qebul etmedi 1469 cu ilin evvellerinde qefleten hucuma kecen Agqoyunlu ordusu ve Teymuri quvveleri arasinda bas vermis Mahmudabad doyusunde Teymuri ordusu darmadagin edildi Uzun Hesenin oglu Zeynal bey Ebu Seidi teqib edib tutdu Esir goturulmus Ebu Seid 1469 cu ilin fevral ayinin evvellerinde olduruldu Istinadlarwww islamansiklopedisi info Miransahogullari nin hakimiyetine gecmis oldu turk Abdulkadir Yuvali 2018 06 13 tarixinde Istifade tarixi 2018 06 13 Hesen bey Rumlu s 175 Golubev Gleb 2011 Turkce Ulug Bey tercume Abdrasul Isakov Ankara Turk Tarih Kurumu s 122 129 ISBN 978 975 16 2395 9 Necefli Tofiq s 27 Qizilbaslar tarixi s 17 Hesen bey Rumlu s 258 256 Necefli Tofiq s 29 Qizilbaslar tarixi s 7 Aka Ismail 2001 Turkce Iran da Turkmen Hakimiyeti Kara Koyunlular Devri Ankara Turk Tarih Kurumu ISBN 975 16 1405 8 EdebiyyatNecefli Tofiq Humbet oglu Qaraqoyunlu ve Agqoyunlu dovletlerinin tarixi muasir turk tarixsunasliginda Baki Casioglu 2000 198 s Hesen bey Rumlu Ehsenut tevarix Tarixlerin en yaxsisi Kastamonu Uzanlar 2017 661 s Qizilbaslar tarixi Tercume ve serhler M E Mehemmedinindir Baki Azerbaycan nesriyyati 1993 48 s