Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xadım Həsən Paşa (ö. 15 aprel 1598) — III Mehmed dövründə 5 ay 6 gün Osmanlı imperiyasının sədrəzəmi olmuş dövlət adamı.
| Xədim Həsən Paşa | |
|---|---|
| Əvvəlki | Kürəkən İbrahim Paşa |
| Sonrakı | Cərrah Mehmed Paşa |
| Əvvəlki | Xadım Məsih Paşa |
| Sonrakı | Kürəkən İbrahim Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | Xadım Həsən Paşa külliyəsi |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Dini | islam |
Həyatının ilk illəri haqqında məlumat yoxdur. Əndərunda yetişmiş, sarayın hərəm xədimlərindən biri olmuşdu. Ardından baş xəzinədar olmuş, 1580-ci ildə vəzirliklə Misir bəylərbəyliyinə təyin edilmişdir. Ancaq 3 il qaldığı bu vəzifədə zülmkar olması və bəzi rüşvət məsələlərinə adının qarışması səbəbilə vəzifədən alınmış, bir müddət Yeddiqüllə zindanlarında həbs tutulmuşdur. Bu əsnada mal-mülkü müsadirə edilən Həsən Paşa, Validə Nurbanu Sultana olan yaxınlığı və saraya göndərdiyi hədiyyələr sayəsində bağışlandı və Anadolu bəylərbəyliyi ilə paytaxtdan uzaqlaşdı. Bu vəzifədə ikən Gəncə mühasirəsində iştirak etdi və ardından 1588-ci ildə Şirvan bəylərbəyi oldu. Haqqındakı şikayətlər səbəbilə vəzirliyi ləğv edilsə də, çox keçmədən yenidən bağışlandı. 22 yanvar 1594-cü ildə qübbə vəzirliyinə təyin edilərək paytaxta çağırıldı. Sultan Mehmedin 1596 tarixli Əyri səfəri əsnasında İstanbul naibi olaraq xidmət etdi. 3 noyabr 1597-ci ildə Kürəkən İbrahim Paşanın yerinə sədarətə gətirildi. Bəzi mənbələrdə üçüncü vəzirlikdən gözlənilmədən sədarətə gəlməsində Validə Safiyə Sultanın yardımı olduğu qeyd olunur.
Bir çox tarixi mənbədə kindar və rüşvətxor olaraq anılan Həsən Paşanın yüksək dərəcəli dövlət vəzifələrini açıq şəkildə satışa çıxardığı, alınan rüşvətin bir hissəsini isə Validə Safiyə Sultana təqdim etdiyi bilinir. Üstəlik bütün bunları öz diliylə bir çox məclisdə deməkdən çəkinməmişdir. Sədarəti boyunca hər həftə Validə Safiyə Sultana hədiyyələr göndərən Həsən Paşa, saray xədimlərindən Qəzənfər ağaya düşmənlik bəsləyirdi. Digər yandan şeyxülislamlığa Rumeli qazəsgəri Baki Əfəndini və ya Anadolu qazəsgəri Qaraçələbizadə Hüsam Əfəndini (Qaraçələbizadə Əbdüləziz Əfəndinin atası) gətirmək istədiyi üçün padşah lələsi Xoca Sadəttin Əfəndinin düşmənliyini qazanmışdı. Nəhayət, saraydakı düşmənlərinin apardığı propaqanda nəticəsində 9 aprel 1598-ci ildə Bostançıbaşı Fərhad ağa tərəfindən ələ keçirildi. Bir neçə gün sonra Yeddiqüllə zindanlarında edam olundu (15 aprel 1598). Cənazəsi vəsiyyətinə əsasən, inşa etdirdiyi Xədim Həsən Paşa külliyəsinin bağçasına dəfn edilmişdir.
Mənbə
- Selânikî, Târih (İpşirli), I, 207, 348, 354, 376, 388, 407; II, 530, 566, 618, 640-641, 643-648, 652, 712, 723, 733-734, 736, 741.
- Topçular Kâtibi Abdülkadir (Kadrî) Efendi Târihi (haz. Ziya Yılmazer, doktora tezi, 1990), İÜ Ed.Fak. Genel Ktp., nr. TE 80, s. 52, 91, 97, 98, 106, 147, 156, 161, 170, 187, 188.
- Hasanbeyzâde Ahmed Paşa, Târih (haz. Nezihi Aykut, doktora tezi, 1980), İÜ Ed.Fak. Tarih Seminer Kitaplığı, nr. 3277, tür.yer.
- Atâî, Zeyl-i Şekāik, s. 375, 377, 444, 476, 482, 483, 631, 650, 670, 732, 737, 738.
- Peçuylu İbrâhim, Târih, II, 110, 209-210, 284-285.
- Kâtib Çelebi, Fezleke, I, 103-104.
- Evliya Çelebi, Seyahatnâme, I, 316.
- Naîmâ, Târih, I, 111, 174, 184, 185-187.
- Hadîkatü’l-vüzerâ, s. 48-49.
- Şeyhî, Vekāyiu’l-fuzalâ, I-III, bk. İndeks.
- Hammer (Atâ Bey), V, 213, 226-228.
- Atâ Bey, Târih, II, 43-44.
- Sicill-i Osmânî, II, 125.
- Danişmend, Kronoloji, III, 88, 110, 120, 125, 164, 183, 185-186, 202, 498.
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, III/1, s. 118; III/2, s. 346, 352-353, 357-358, 457, 552.
- Ahmet Mumcu, Osmanlı Devletinde Rüşvet (Özellikle Adlî Rüşvet), Ankara 1969, s. 240.
- Baltacı, Osmanlı Medreseleri, s. 220-223.
- Mübahat S. Kütükoğlu, 1869’da Faal İstanbul Medreseleri, İstanbul 1977, s. 52-53.
- a.mlf., Dârü’l-hilâfeti’l-aliyye Medresesi ve Kuruluşu Arefesinde İstanbul Medreseleri, İstanbul 1978, s. 40.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xadim Hesen Pasa o 15 aprel 1598 III Mehmed dovrunde 5 ay 6 gun Osmanli imperiyasinin sedrezemi olmus dovlet adami Xedim Hesen PasaOsmanli sedrezemiEvvelkiKureken Ibrahim PasaSonrakiCerrah Mehmed PasaMisir beylerbeyiEvvelkiXadim Mesih PasaSonrakiKureken Ibrahim PasaSexsi melumatlarVefat tarixi 15 aprel 1598Vefat yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiDefn yeri Xadim Hesen Pasa kulliyesiFealiyyeti siyasetciDini islam Heyatinin ilk illeri haqqinda melumat yoxdur Enderunda yetismis sarayin herem xedimlerinden biri olmusdu Ardindan bas xezinedar olmus 1580 ci ilde vezirlikle Misir beylerbeyliyine teyin edilmisdir Ancaq 3 il qaldigi bu vezifede zulmkar olmasi ve bezi rusvet meselelerine adinin qarismasi sebebile vezifeden alinmis bir muddet Yeddiqulle zindanlarinda hebs tutulmusdur Bu esnada mal mulku musadire edilen Hesen Pasa Valide Nurbanu Sultana olan yaxinligi ve saraya gonderdiyi hediyyeler sayesinde bagislandi ve Anadolu beylerbeyliyi ile paytaxtdan uzaqlasdi Bu vezifede iken Gence muhasiresinde istirak etdi ve ardindan 1588 ci ilde Sirvan beylerbeyi oldu Haqqindaki sikayetler sebebile vezirliyi legv edilse de cox kecmeden yeniden bagislandi 22 yanvar 1594 cu ilde qubbe vezirliyine teyin edilerek paytaxta cagirildi Sultan Mehmedin 1596 tarixli Eyri seferi esnasinda Istanbul naibi olaraq xidmet etdi 3 noyabr 1597 ci ilde Kureken Ibrahim Pasanin yerine sedarete getirildi Bezi menbelerde ucuncu vezirlikden gozlenilmeden sedarete gelmesinde Valide Safiye Sultanin yardimi oldugu qeyd olunur Bir cox tarixi menbede kindar ve rusvetxor olaraq anilan Hesen Pasanin yuksek dereceli dovlet vezifelerini aciq sekilde satisa cixardigi alinan rusvetin bir hissesini ise Valide Safiye Sultana teqdim etdiyi bilinir Ustelik butun bunlari oz diliyle bir cox meclisde demekden cekinmemisdir Sedareti boyunca her hefte Valide Safiye Sultana hediyyeler gonderen Hesen Pasa saray xedimlerinden Qezenfer agaya dusmenlik besleyirdi Diger yandan seyxulislamliga Rumeli qazesgeri Baki Efendini ve ya Anadolu qazesgeri Qaracelebizade Husam Efendini Qaracelebizade Ebduleziz Efendinin atasi getirmek istediyi ucun padsah lelesi Xoca Sadettin Efendinin dusmenliyini qazanmisdi Nehayet saraydaki dusmenlerinin apardigi propaqanda neticesinde 9 aprel 1598 ci ilde Bostancibasi Ferhad aga terefinden ele kecirildi Bir nece gun sonra Yeddiqulle zindanlarinda edam olundu 15 aprel 1598 Cenazesi vesiyyetine esasen insa etdirdiyi Xedim Hesen Pasa kulliyesinin bagcasina defn edilmisdir MenbeSelaniki Tarih Ipsirli I 207 348 354 376 388 407 II 530 566 618 640 641 643 648 652 712 723 733 734 736 741 Topcular Katibi Abdulkadir Kadri Efendi Tarihi haz Ziya Yilmazer doktora tezi 1990 IU Ed Fak Genel Ktp nr TE 80 s 52 91 97 98 106 147 156 161 170 187 188 Hasanbeyzade Ahmed Pasa Tarih haz Nezihi Aykut doktora tezi 1980 IU Ed Fak Tarih Seminer Kitapligi nr 3277 tur yer Atai Zeyl i Sekaik s 375 377 444 476 482 483 631 650 670 732 737 738 Pecuylu Ibrahim Tarih II 110 209 210 284 285 Katib Celebi Fezleke I 103 104 Evliya Celebi Seyahatname I 316 Naima Tarih I 111 174 184 185 187 Hadikatu l vuzera s 48 49 Seyhi Vekayiu l fuzala I III bk Indeks Hammer Ata Bey V 213 226 228 Ata Bey Tarih II 43 44 Sicill i Osmani II 125 Danismend Kronoloji III 88 110 120 125 164 183 185 186 202 498 Uzuncarsili Osmanli Tarihi III 1 s 118 III 2 s 346 352 353 357 358 457 552 Ahmet Mumcu Osmanli Devletinde Rusvet Ozellikle Adli Rusvet Ankara 1969 s 240 Baltaci Osmanli Medreseleri s 220 223 Mubahat S Kutukoglu 1869 da Faal Istanbul Medreseleri Istanbul 1977 s 52 53 a mlf Daru l hilafeti l aliyye Medresesi ve Kurulusu Arefesinde Istanbul Medreseleri Istanbul 1978 s 40 Istinadlar