Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vərqa və Gülşa (az-əbcəd. ورقا و گولشا) - XVII əsr Azərbaycan şairi Məsihi tərəfindən yazılmış liro-epik poemadır (məsnəvi). Poema 1628-1629-cu illərdəAzərbaycan dilində yazılmışdır. Əsər Yaxın Şərq xalqları arasında məşhur olan qədim əfsanənin süjeti əsasında yazılmışdır. Əsər Səfəvi şahı I Abbasın ölüm ilində tamamlanmışdır. Şah Abbasın mədhi ilə başlayan poema, Şah I Səfiyə həsr edilmiş qəsidələr və şairin oğluna vəsiyyəti ilə tamamlanır. "Vərqa və Gülşa" poeması orta əsrlərdə azərbaycandilli ədəbiyyatın ən yaxşı romantik poema nümunələrindən biri hesab edilir.
| Vərqa və Gülşa | |
|---|---|
| az-əbcəd. ورقا و گولشا | |
 | |
| Janr | məsnəvi |
| Müəllif | Məsihi |
| Orijinal dili | Azərbaycan dili |
| Yazılma ili | 1628-1629 |
| Nəşriyyat | Şərq-Qərb |
 Vərqa və Gülşa Vikimənbədə | |
Məzmunu
Poemada Vərqa və Gülşa adlı baş qəhrəmanların sevgisindən və onların birlikdə keçməli olduqları ağır sınaqlardan bəhs edilir. Əsərdə çoxlu döyüş səhnələri, döyüşçüləri, onların quldurlarla toqquşmalarını təsvir edən hissələr mövcuddur. Vərqa şairin ideal insan obrazının təcəssümü olmaqla ədalət uğrunda mübarizə aparır. Yaxşı təhsil almış Vərqanın əsas həyat prinsipi insanlara qarşı ədalətli davranmaqdır.
Vərqa uzaq ölkələrə səyahət etdiyi vaxtda Gülşanın valideynləri onu, Suriya əmiri Möhsün şaha ərə getməyə məcbur edirlər. Toy gecəsi Gülşa əmirə Vərqaya qarşı olan sevgisindən bəhs edir. Əmirin Gülşaya yazığı gəlir və ona kömək etməyə söz verir. Bu zaman sevgilisinin başına gələnlərdən xəbər tutan Vərqa Dəməşqə tələsir. Yolda quldurlarla döyüşməli olan Vərqa çətinliklə də olsa, onlara qalib gəlir, lakin ağır yaralandığına görə huşunu itirir. Ov zamanı Möhsün şah ağır vəziyyətdə olan Vərqanı tapır, evinə gətirir və ona qulluq edilməsini buyurur. Qısa zaman sonra Möhsün şah evə gətirdiyi yaralının Gülşanın sevgilisi Vərqa olduğunu öyrənir. Əmir Vərqaya sevgilisini qaçırmağı təklif etsə də, o, imtina edərək, belə hərəkətin onu xilas etmiş adama qarşı ədalətsizlik olacağını deyir. Hətta Gülşanın yalvarışları belə Vərqanı yola gətirməyə kömək etmir.
Möhsün şahın sarayını tərk edən Vərqa Tanrıya yalvararaq ona ölüm bəxş etməsini istəyir. Vərqanın məzarını ziyarət edən Gülşa da dərddən onun məzarı üzərində vəfat edir. Lakin, tezliklə, peyğəmbərin duaları nəticəsində onlar ikisi də dirilirlər. Gülşa ilə qovuşan Vərqa şah olur. Möhsün şah da aşiqlərlə bir yerdə qalır. Sonda şair mənasız döyüşlər və müharibələrdən narazılığını bildirir.
Tədqiqi
“Vərqa və Gülşa” poemasının əsas mövzusunu məhəbbət, gözəllik və hünər təşkil edir. Şair Nizami ədəbi ənənəsindən gələn qaydalara sadiq qalaraq əsərin süjetini yarı tarixi, yarı əfsanəvi qədim ərəb rəvayətindən almışdır. Həmin əhvalatı ərəb şairi Urva bin Hizamın (645-680) talesiz həyatı ilə əlaqələndirirlər. Bir çox cəhətdən Məcnunu xatırladan bu talesiz qəhrəmanın məhəbbət macəraları İran şairi Əyyuqi və türk şairi Yusif Məddah tərəfindən qələmə alınmışdır.
Azərbaycan şairi Məsihi də sələfləri kimi poemanın süjetini əmioğlu və əmiqızının məhəbbət macəraları, habelə iki qohum ailənin bir-birinə inamsızlığı və bunun nəticəsi olaraq iki aşiqin fəlakətlərə düşməsi hadisələri və başqa əlaqədar epizodların məntiqi rabitəsi əsasında qurmuşdur. Şairin poemaya daxil etdiyi bütün epizodlar bilavasitə Vərqa və Gülşanın həyatı, onların sevinc və iztirablarının arzu və düşüncələrinin təsvirinə həsr olunmuşdur.
M. Quluzadə qeyd edir ki, “Məsihinin poeması dövrün tarixi şəraiti ilə, müasir həyatla bağlı olan yeni əsər kimi əhəmiyyətli hadisədir.” “Vərqa və Gülşa” poemasının Füzulinin “Leyli və Məcnun” poemasının təsiri ilə yazıldığı və müəllifinin Füzuli ədəbi məktəbinə mənsub olduğunu akademik H. Araslı, professor M. Quluzadə və Ə.Səfərov əsərlərində elmi dəlillərlə sübut etmişlər. Q. Cahani isə yazır ki, “XVII əsr “Leyli və Məcnun” motivlərini yeni süjet və üslubda qələmə alan Məsihi dövrünün dövrünün ictimai həyatını real, canlı obrazlar, təbii və inandırıcı hadisələr vasitəsi ilə əks etdirmişdir.”
Mövzular
Dini adətlərin ictimai həyata mənfi təsirini qeyd edən Məsihi poemanın girişində yazır:
 | “Çün fərq idi ol iki güzidə, Həmqədr oluban misal didə. Bu ona müti, o muna münqad Əhyan xərab olar, din abad.” |  |
Sənətkar aydın poetik təfəkkür' malik olduğundan iki misrada bütün XVII əsr, ümumiyyətlə feodal dünyasının əsas xüsusiyyətini dolayısı ilə də olsa göstərməyə müvəffəq olmuşdur. Feodal dünyasını çürüdüb məhv edən şöhrət və rəyasət ehtirası idi. Bu hiss, bir tufan kimi birinci növbədə şah saraylarını uçurtdu. Şöhrət və rəyasət düşgünü şahzadələr əvvəl bir-birini, sonra bütün məmləkəti məhv etdilər. Ölkəni ancaq şah idarə etməlidir deyə düşünən Məsihi bu şahzadələri müsbət planda təsvir edir. Onlar həyatda olan şahzadələrə bənzəmirlər. Şahzadələrin övladı yoxdur. Məsihi burada sələfləri Nizami və Füzulinin fikirlərini yeni poetik vasitələrlə bir növ təkrar etməyi lazım bilir:
| | “Fərzənd ki, yaxşıdır sifatı. Hətta olur atənin həyatı. Oğul kişidən qalur nişanə, Oğulsizi itirür zəmanə.” | |
Nəşrləri
- Məsihi - Vərqa və Gülşa — Bakı.: Azərnəşr, 1977.
- Məsihi - Vərqa və Gülşa / X. Yusiflinin redaktəsi ilə. — Bakı.: Şərq-Qərb, 2005. — 336 səh. — .
İstinadlar
- Алияр Сафарли - Поэма Масихи «Варга и Гюльша» // «Литературный Азербайджан». — 1971. — С. 108.
- А. Дадашзаде. Азербайджанская литература 2006-10-09 at the Wayback Machine // История всемирной литературы в девяти томах. — Наука, 1987. — Т. 4-й. — С. 420-421.
- Məsihi, Ruknəddin. Vərqa və Gülşa (PDF). Bakı: Şərq-Qərb. 2005. 336. 2022-05-05 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 11 iyun 2016.
- H. Javadi and K. Burrill. AZERBAIJAN x. Azeri Turkish Literature 2013-02-01 at the Wayback Machine // Encyclopædia Iranica. — 1988. — Vol. III. — P. 251-255.
In the 17th century, although the transfer of the capital to Isfahan favored Persian at the court, Azeri poetry in the style of Fożuli and the Čaḡatāi poet Navāʾi still flourished. ʿAlijān Esmāʿiloḡlu Qawsi Tabrizi (born in Tabriz and educated in Isfahan) was an important poet who combined classical refinement with the candor of popular poetry. Rokn-al-Din Masʿud Masiḥi (d. 1656) was a musician and poet who wrote three romantic maṯnawis—Dām va Dāna, Zanbur-e ʿasal, and Varqa va Golšāh. The last was modeled on a Persian work of the same name by ʿAyyuqi.
- Quluzadə, M.Y. Füzulinin lirikası. Bakı. 1965. səh. 335.
- Araslı, Həmid. XVII-XVIII əsr Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. Bakı. 1956. səh. 131. (#accessdate_missing_url)
- Cahani, Qasım. Azərbaycan ədəbiyyatında Nizami ənənələri. Bakı: Elm. 1979. səh. 134. (#accessdate_missing_url)
- Məsihi, Vərqa və Gülşa, səh. 11
- Məsihi, Vərqa və Gülşa, səh. 23
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Verqa ve Gulsa az ebced ورقا و گولشا XVII esr Azerbaycan sairi Mesihi terefinden yazilmis liro epik poemadir mesnevi Poema 1628 1629 cu illerdeAzerbaycan dilinde yazilmisdir Eser Yaxin Serq xalqlari arasinda meshur olan qedim efsanenin sujeti esasinda yazilmisdir Eser Sefevi sahi I Abbasin olum ilinde tamamlanmisdir Sah Abbasin medhi ile baslayan poema Sah I Sefiye hesr edilmis qesideler ve sairin ogluna vesiyyeti ile tamamlanir Verqa ve Gulsa poemasi orta esrlerde azerbaycandilli edebiyyatin en yaxsi romantik poema numunelerinden biri hesab edilir Verqa ve Gulsaaz ebced ورقا و گولشا Janr mesneviMuellif MesihiOrijinal dili Azerbaycan diliYazilma ili 1628 1629Nesriyyat Serq QerbVerqa ve Gulsa VikimenbedeMezmunuPoemada Verqa ve Gulsa adli bas qehremanlarin sevgisinden ve onlarin birlikde kecmeli olduqlari agir sinaqlardan behs edilir Eserde coxlu doyus sehneleri doyusculeri onlarin quldurlarla toqqusmalarini tesvir eden hisseler movcuddur Verqa sairin ideal insan obrazinin tecessumu olmaqla edalet ugrunda mubarize aparir Yaxsi tehsil almis Verqanin esas heyat prinsipi insanlara qarsi edaletli davranmaqdir Verqa uzaq olkelere seyahet etdiyi vaxtda Gulsanin valideynleri onu Suriya emiri Mohsun saha ere getmeye mecbur edirler Toy gecesi Gulsa emire Verqaya qarsi olan sevgisinden behs edir Emirin Gulsaya yazigi gelir ve ona komek etmeye soz verir Bu zaman sevgilisinin basina gelenlerden xeber tutan Verqa Demesqe telesir Yolda quldurlarla doyusmeli olan Verqa cetinlikle de olsa onlara qalib gelir lakin agir yaralandigina gore husunu itirir Ov zamani Mohsun sah agir veziyyetde olan Verqani tapir evine getirir ve ona qulluq edilmesini buyurur Qisa zaman sonra Mohsun sah eve getirdiyi yaralinin Gulsanin sevgilisi Verqa oldugunu oyrenir Emir Verqaya sevgilisini qacirmagi teklif etse de o imtina ederek bele hereketin onu xilas etmis adama qarsi edaletsizlik olacagini deyir Hetta Gulsanin yalvarislari bele Verqani yola getirmeye komek etmir Mohsun sahin sarayini terk eden Verqa Tanriya yalvararaq ona olum bexs etmesini isteyir Verqanin mezarini ziyaret eden Gulsa da derdden onun mezari uzerinde vefat edir Lakin tezlikle peygemberin dualari neticesinde onlar ikisi de dirilirler Gulsa ile qovusan Verqa sah olur Mohsun sah da asiqlerle bir yerde qalir Sonda sair menasiz doyusler ve muharibelerden naraziligini bildirir Tedqiqi Verqa ve Gulsa poemasinin esas movzusunu mehebbet gozellik ve huner teskil edir Sair Nizami edebi enenesinden gelen qaydalara sadiq qalaraq eserin sujetini yari tarixi yari efsanevi qedim ereb revayetinden almisdir Hemin ehvalati ereb sairi Urva bin Hizamin 645 680 talesiz heyati ile elaqelendirirler Bir cox cehetden Mecnunu xatirladan bu talesiz qehremanin mehebbet maceralari Iran sairi Eyyuqi ve turk sairi Yusif Meddah terefinden qeleme alinmisdir Azerbaycan sairi Mesihi de selefleri kimi poemanin sujetini emioglu ve emiqizinin mehebbet maceralari habele iki qohum ailenin bir birine inamsizligi ve bunun neticesi olaraq iki asiqin felaketlere dusmesi hadiseleri ve basqa elaqedar epizodlarin mentiqi rabitesi esasinda qurmusdur Sairin poemaya daxil etdiyi butun epizodlar bilavasite Verqa ve Gulsanin heyati onlarin sevinc ve iztirablarinin arzu ve dusuncelerinin tesvirine hesr olunmusdur M Quluzade qeyd edir ki Mesihinin poemasi dovrun tarixi seraiti ile muasir heyatla bagli olan yeni eser kimi ehemiyyetli hadisedir Verqa ve Gulsa poemasinin Fuzulinin Leyli ve Mecnun poemasinin tesiri ile yazildigi ve muellifinin Fuzuli edebi mektebine mensub oldugunu akademik H Arasli professor M Quluzade ve E Seferov eserlerinde elmi delillerle subut etmisler Q Cahani ise yazir ki XVII esr Leyli ve Mecnun motivlerini yeni sujet ve uslubda qeleme alan Mesihi dovrunun dovrunun ictimai heyatini real canli obrazlar tebii ve inandirici hadiseler vasitesi ile eks etdirmisdir MovzularDini adetlerin ictimai heyata menfi tesirini qeyd eden Mesihi poemanin girisinde yazir Cun ferq idi ol iki guzide Hemqedr oluban misal dide Bu ona muti o muna munqad Ehyan xerab olar din abad Senetkar aydin poetik tefekkur malik oldugundan iki misrada butun XVII esr umumiyyetle feodal dunyasinin esas xususiyyetini dolayisi ile de olsa gostermeye muveffeq olmusdur Feodal dunyasini curudub mehv eden sohret ve reyaset ehtirasi idi Bu hiss bir tufan kimi birinci novbede sah saraylarini ucurtdu Sohret ve reyaset dusgunu sahzadeler evvel bir birini sonra butun memleketi mehv etdiler Olkeni ancaq sah idare etmelidir deye dusunen Mesihi bu sahzadeleri musbet planda tesvir edir Onlar heyatda olan sahzadelere benzemirler Sahzadelerin ovladi yoxdur Mesihi burada selefleri Nizami ve Fuzulinin fikirlerini yeni poetik vasitelerle bir nov tekrar etmeyi lazim bilir Ferzend ki yaxsidir sifati Hetta olur atenin heyati Ogul kisiden qalur nisane Ogulsizi itirur zemane NesrleriMesihi Verqa ve Gulsa Baki Azernesr 1977 Mesihi Verqa ve Gulsa X Yusiflinin redaktesi ile Baki Serq Qerb 2005 336 seh ISBN 9952 418 35 0 IstinadlarAliyar Safarli Poema Masihi Varga i Gyulsha Literaturnyj Azerbajdzhan 1971 S 108 A Dadashzade Azerbajdzhanskaya literatura 2006 10 09 at the Wayback Machine Istoriya vsemirnoj literatury v devyati tomah Nauka 1987 T 4 j S 420 421 Mesihi Rukneddin Verqa ve Gulsa PDF Baki Serq Qerb 2005 336 2022 05 05 tarixinde PDF Istifade tarixi 11 iyun 2016 H Javadi and K Burrill AZERBAIJAN x Azeri Turkish Literature 2013 02 01 at the Wayback Machine Encyclopaedia Iranica 1988 Vol III P 251 255 In the 17th century although the transfer of the capital to Isfahan favored Persian at the court Azeri poetry in the style of Fozuli and the Caḡatai poet Navaʾi still flourished ʿAlijan Esmaʿiloḡlu Qawsi Tabrizi born in Tabriz and educated in Isfahan was an important poet who combined classical refinement with the candor of popular poetry Rokn al Din Masʿud Masiḥi d 1656 was a musician and poet who wrote three romantic maṯnawis Dam va Dana Zanbur e ʿasal and Varqa va Golsah The last was modeled on a Persian work of the same name by ʿAyyuqi Quluzade M Y Fuzulinin lirikasi Baki 1965 seh 335 Arasli Hemid XVII XVIII esr Azerbaycan edebiyyati tarixi Baki 1956 seh 131 accessdate missing url Cahani Qasim Azerbaycan edebiyyatinda Nizami eneneleri Baki Elm 1979 seh 134 accessdate missing url Mesihi Verqa ve Gulsa seh 11 Mesihi Verqa ve Gulsa seh 23Hemcinin baxVikimenbede Verqa ve Gulsa Mesihi ile elaqeli melumatlar var Vikianbarda Verqa ve Gulsa ile elaqeli mediafayllar var Nizami Gencevinin Azerbaycan edebiyyatina tesiri