Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türk briqadası (kod adı Şimal Ulduzu, ing. North Star, türk. Şimal Yıldızı və yaxud Qütb Ulduzu) — Koreya müharibəsində 1950–1953-cü illərdə BMT qüvvələrinin tərkibində iştirak edən Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin piyada briqadası. 25-ci diviziyasının tabeliyində olmuş və bir sıra döyüş əməliyyatlarında iştirak etmişdir. Xüsusən Kunu-ri döyüşündə göstərdikləri şücaətə görə ABŞ və Cənubi Koreya hökumətləri tərəfindən təşəkkürə layiq görülmüşdülər. Türk briqadası müharibə ərzində döyüş qabiliyyəti, cəsur müdafiə, vəzifəyə sadiqliyi və şücaəti ilə şöhrət qazanmışdı.
| Türk briqadası | |
|---|---|
| Koreya Türk briqadası | |
 | |
| Növü | piyada |
| Yaranma tarixi | 1950–1960 |
| Ölkə |  Türkiyə |
| Tabedir |  BMT |
| Daxildir | 25-ci piyada diviziyası (ABŞ) |
| Tərkibi | Briqada |
| Sayı | 14,936 (münaqişə müddəti ərzində) |
| Ləqəbi | Şimal Ulduzu və ya Qütb Ulduzu |
| Müharibələr | Koreya müharibəsi |
| Döyüşlər | Ponmeyn döyüşü |
| Fərqlənmə nişanları |  |
| Komandanlıq | |
| Məşhur komandirləri | Briqada generalı Tahsin Yazıcı (1950-ci il 16 noyabr-1951-ci il) Briqada generalı Namık Argüç (1951-ci il 17 noyabr-1952-ci il 20 avqust) Əməliyyat rəisi: Faik Türün |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
II Dünya Müharibəsi bitsə də, ondan sonra yeni müharibə Soyuq Müharibə başlamışdı. Soyuq Müharibə dünyanın iki qütbə bölən SSRİ və ABŞ arasında gedirdi. Hər iki tərəf bu müharibədə özünə yeni müttəfiqlər axtarırdı. Belə yeni müttəfiqlərdən də biri Türkiyə ola bilərdi. II Dünya müharibəsi dövründə bitərəf qalan Türkiyə müharibədən sonrakı dövrdə beynəlxalq mühitdə tək qalmışdı. Özünə yeni müttəfiqlər axtaran ABŞ Türkiyəni öz tərəfinə çəkmək istəyirdi. Gələcək SSRİ təcavüzündən qorunmaq üçün Türkiyə də bu müttəfiqlikdə maraqlı idi. Beləliklə, Türkiyə Qərb bloku və ABŞ-yə yaxınlaşmağa başladı. Türkiyə Şimali Atlantika İttifaqı NATO-ya girişini sürətləndirmək üçün Koreya müharibəsinə əsgər göndərməyə razılaşdı.
Türkiyə Cümhuriyyəti əvvəlcə Koreyaya topçu taboru ilə gücləndirilmiş bir piyada alayı göndərməyi düşünürdü, lakin sonradan alayın briqada səviyyəsinə qədər artırılması qərarı verildi. Koreyaya göndərilən Briqada üç piyada taborundan, topçu batalyonundan və köməkçi bölmələrdən ibarət olmaqla ümumilikdə 5 min nəfərdən ibarət şəxsi heyətə malik idi. Briqadaya general Tahsin Yazıcı komandanlıq edirdi. Ankarada qurulan briqada dəmir yolu ilə İskəndəruna gəldikdən sonra, ABŞ-nin ayırdığı gəmilərlə Koreyanın Pusan limanına yola düşdü. Türk briqadası Koreyada ABŞ hərbi ləvazimatlarla təchiz edildi. 1950-ci il noyabrın 10-da Briqada cəbhəyə göndərildi. Əvvəlcə Seuldan 60–100 km şimalda bölgənin təhlükəsizliyini təmin edən Briqada daha sonra Kunu-ri bölgəsinə aparıldı. Türk hərbi kontingenti ABŞ 8-ci Ordusunun ehtiyatına təyin edilsə də, 1950-ci ilin noyabrında Çinin iri həcmli hücumundan sonra cəbhə xəttinin yarılması ilə türk əsgərləri döyüşlərin mərkəzinə düşdü. Ümumilikdə Briqada 1950-ci ilin noyabrından 1953-cü ilin iyuluna qədər Kunu-ri, Kumancan-Ni, Çxorvon, Veqas döyüşlərində iştirak etmişdir. Müharibədə olduğu üç il ərzində Briqadada ümumilikdə 14.936 şəxs xidmət etmişdir. Briqadanın itkiləri ümumilikdə 721 şəhid, 2111 yaralı və 168 itkin olmuşdur.
Briqadanın üçüncü xidməti ilində 1953-cü ildə Koreya Sülh Müqaviləsi imzalandı. Bundan sonra, Türkiyə hərbi qüvvələri Birləşmiş Millətlər Təşkilatının razılaşmalarına uyğun olaraq tam briqada səviyyəsində daha yeddi il Koreyada davam etdirdi. Türkiyə Cümhuriyyətinin yeddinci Prezidenti Kənan Evrən 1958-ci ildən 1959-cu ilə qədər bu Briqadada xidmət etmişdir. Türkiyənin məşhur yazıçısı, dramaturqu və köşə yazarı Rəfiq Ərduranda könüllü olaraq Briqada da tərcüməçi kimi xidmət keçmişdir.
Türk briqadası 1971-ci ildə Koreya yarımadasından geri çağırılmışdır.
Tarixi
İkinci Dünya müharibəsinin bitməsi və Soyuq müharibənin başlaması ilə Türkiyə beynəlxalq mühitdə tək qalmışdı. Türkiyə İkinci Dünya müharibəsi dövründə bitərəf qalaraq, Almaniyaya qarşı neytralığını qorumuşdu. Ancaq müharibədən sonra Türkiyə SSRİ-nin Şərqi Anadolu bölgəsinə və boğazlarda baza və ortaq müdafiə tələbləri ilə qarşı qarşıya qaldı. Belə şəraitdə Türkiyə Sovet İttifaqının təhdidinə qarşı müttəfiq axtarmağa başlayır, Qərb bloku və ABŞ-la ortaq məxrəcə gəlməyə çalışır.
Türkiyə NATO-ya girişini sürətləndirmək üçün Koreya müharibəsinə əsgər göndərmək məcburiyyətində qalmışdı. Xüsusilə bu davranış sol qüvvələr tərəfindən tənqid olunaraq "gənc türklərin qanı bahasına Amerikaya satılmaq" adlandırılmışdı. Bundan sonra Türkiyə ilə Qərb Bloku arasında yaxınlaşdırmanı sürətləndirmiş və Türkiyə 18 fevral 1952-ci il tarixində NATO üzvülüyünə qəbul edilmişdi.
Təşkili
1950-ci il iyunun 27-də BMT-nin 83 saylı qətnaməsi qəbul edildi. Bu qətnaməyə əsasən Cənubi Koreyaya ərazisinə hücum edərək, işğal edən KXDR qoşunlarına qarşı cənuba hərbi yardım göstərilməli idi. Türkiyə, ABŞ-dən sonra bu qətnaməyə əməl edən ikinci ölkə oldu. İyulun 25-də Adnan Menderes hökuməti Koreyaya türk hərbçiləri göndərməyə hazır olduğunu açıqladı. Ardınca Türkiyə hökuməti Koreyaya 5.000 nəfərlik briqada göndərməyə qərar verdi. Yeni yaradılmış hərbi bölmə üç piyada taborundan, topçu batalyonundan və köməkçi bölmələrdən ibarət idi.
Xidmət tarixi
Müharibədə hər il bir-birini əvəz edən Türkiyə silahlı qüvvələrinin üç fərqli briqadası iştirak edirdi. Koreyaya gedən ilk Türk briqadasının əsasını Ankara yaxınlığında Ayaş mahalında yerləşən 241-ci Piyada Alayı təşkil etdi. Briqadanın tərkibi ilk dövrlər könüllülərlə komplektləşdirilmişdi. Könüllülər arasından seçilən bu briqada 259 zabit, 18 hərbi zabit, 4 dövlət qulluqçusu, 395 xırda zabit, 4414 əsgər olmaqla 5090 nəfərdən ibarət idi.
Briqadaya Birinci Dünya müharibəsi veteranı briqada generalı Tahsin Yazıcı komandanlıq edirdi. Buna görə hətta Yazıçı rütbəsinin aşağı salınmasına da razı oldu. Tahsin Yazıçı Çanaqqala müharibəsində birinci briqadaya komandirlik etmişdi.
Türkiyə hərbi qüvvələrinin ilk birlikləri Busana 1950-ci il oktyabrın 12-də, əsas qüvvələr isə beş gün sonra gəldi. Bütün bölmələr dəniz yolu ilə İskəndərun limanından göndərilmişdi. Briqada Tequ yaxınlığında düşərgə qurdu və ABŞ Ordusunun 25-ci Piyada Diviziyasının tərkibinə daxil oldu.
Türk əsgərlərinin əksəriyyəti Türkiyənin şərqindəki kiçik şəhər və kəndlərdən idi. Onların əksəriyyəti ilk dəfə yalnız ölkəni deyil, həm də doğma yerlərini tərk edirdilər. Bundan əlavə, onlar burada ilk dəfə qeyri-müsəlmanlarla tanış oldular. Sözsüz ki, türklərlə amerikalılar arasında çox böyük mədəni və dini fərqlər var idi. ABŞ komandanlığı bu amilləri və həmçinin dil əngəllərini nəzərə almamışdı. Bu da ümumi hərəkətləri koordinasiya etməkdə çətinlik yaradırdı. Qeyri-ənənəvi yemək də türk əsgərlərinin çətinliklərini daha da artırırdı. Belə ki, donuz əti olan Amerika yeməkləri türk əsgərləri üçün qəbuledilməz idi. Nəticədə, xüsusilə onlar üçün bir yapon aşpaz işə götürüldü. Əsgərlərin qeyri-adi görünüşü — uzun bığ və xəncərlər də çox diqqət çəkirdi.
Briqada bir illik xidmət müddətindən sonra tam hazırlıqlı vəziyyətə gəldi. Briqadanın üçüncü xidməti ilində 1953-cü ildə Koreya Sülh Müqaviləsi imzalandı. Bundan sonra, Türkiyə hərbi qüvvələri Birləşmiş Millətlər Təşkilatının razılaşmalarına uyğun olaraq tam briqada səviyyəsində daha yeddi il Koreyada davam etdirdi. Türkiyə Cümhuriyyətinin yeddinci Prezidenti Kənan Evrən 1958-ci ildən 1959-cu ilə qədər bu Briqadada xidmət etmişdir. Türkiyəli məşhurlardan yazıçı, dramaturq və köşə yazarı Rəfiq Ərduranda müharibə dövründə könüllü olaraq Briqada da tərcüməçi kimi xidmət etmişdir.
Türk birliklərinə amerikalı zabitlər təhkim olunmuşdu, lakin onların səyləri də əsgərlər arasında qarşılıqlı əlaqə yaratmaq üçün yetərli deyildi. General Yazıcı da ingilis dilində danışmırdı və amerikalılar buna fikir vermirdilər. Əvvəlcə əhəmiyyətsiz görünən problem, birbaşa hərbi əməliyyatların başlaması ilə kəskin şəkildə özünü büruzə verdi.
Birləşmiş Millətlər Qüvvələri Baş Komandanı General Duqlas Makartur Türk briqadasının müharibədə iştirakı barədə yazırdı: "Koreyadakı hərbi vəziyyəti bütün Amerika ictimaiyyəti narahatlıqla izləyirdi. Ancaq bu narahat günlərdə türklərin göstərdiyi qəhrəmanlıq Amerika millətinə ümid verdi və onlara cəsarət aşıladı. Amerika ictimaiyyəti Türk briqadası tərəfindən göstərilən xidmətlərin dəyərini tamamilə qiymətləndirir və bunlar sayəsində Səkkizinci Amerika Ordusunun dağınıq şəkildə geri çəkilə biləcəyini bilir. Amerika ictimaiyyəti Koreyadakı Birləşmiş Millətlər Qüvvələrinin mühasirəyə düşərək kommunistlərin əlinə keçməkdən xilas olduğunu türklərin göstərdiyi qəhrəmanlıqla bağlı olduğunu başa düşür".
Keçirdiyi döyüşlər
Türk hərbi kontingenti ABŞ 8-ci Ordusunun ehtiyatına təyin edilsə də, 1950-ci ilin noyabrında Çinin iri həcmli hücumundan sonra cəbhə xəttinin yarılması ilə türk əsgərlərinin döyüşlərin mərkəzinə düşməsinə səbəb oldu.
Türk qoşunları 1950-ci ilin noyabrından 1953-cü ilin iyuluna qədər aşağıdakı döyüşlərdə iştirak etmişdi:
- Kunu-ri döyüşü (1950-ci il noyabr-dekabr)
- Kumancan-Ni döyüşü (1951-ci il yanvar)
- Çxorvon diversiya əməliyyatı — Seul, Taegyewonninin müdafiəsi, Bakhar-Kumhvaya hücum (1951-ci il 22 – 23 aprel)
- Möhkəmləndirilmiş Veqas məntəqəsi uğrunda döyüş (1953-cü il 25 – 29 may)
1950-ci il noyabrın 26-da ROK-un (Cənubi Koreya) 6-cı və 7-ci diviziyası Tokçondan geri çəkilərkən türklər koreyalıları çinlilərlə səhv salaraq onların ön sütununun üzərinə hücum etdilər. Koreyalılara hücum edən Vavona gələn ilk türk taboru idi. Türklər koreyalıların bir hissəsini öldürüb yüz iyirmi beş nəfərini isə əsir götürdülər. Səhv kəşfiyyat məlumatları səbəbindən türklər yolda Çin qüvvələri ilə qarşılaşacaqlarını gözləyirdilər. Bu hadisə Amerika və Avropa mediasında səhv olaraq türklərin çinlilər üzərində qazandığı qələbə kimi tirajlandı. Amerikalılara həqiqət barədə xəbərlər sızdırıldıqdan sonra da KİV-lər tərəfindən bu səhvi düzəltmək üçün heç bir səy göstərilmədi. Ertəsi gün noyabrın 27-də Vavonun şərqində türklərin irəlidə gedən bir dəstəsi çinlilər tərəfindən pusquya salındı. Pusquya düşən türklər məğlubiyyətə uğradıldı. Bu tüklərin ağır itkilər verməsinə səbəb oldu. Pusqudan sağ çıxan türk bölməsinin əsgərləri ertəsi gün Vavon yolunun şimalında və şimal-qərbində Amerika 38-ci Piyada Diviziyasının mövqelərinə çatdılar. Keçon və Kunu-ri bölgələrində, eləcə də Tokçon-Kunu-ri yolunda çox sayda Çin qüvvəsi ilə döyüşlərdə türklər texnika, nəqliyyat vasitələrinin və topçu silahlarının çoxunu itirdilər. Üstəlik briqada ölən və yaralılar daxil 1000-ə qədər itki verdilər. Türk briqadası Çin ordusunun tam mühasirəsinə düşsə də, çinlilərin tələsindən çıxmağı bacardılar. Türklər mühasirəni yarıb ABŞ 2-ci Piyada Diviziyasına qoşula bildilər. Çin əsgərləri türklərin güclü müqaviməti ilə qarşılaşdığından, onların irəliləməsi səngidi. Beləliklə, türklərin çinliləri durdurması BMT qüvvələrinin daha çox itki vermədən geri çəkilməsinə və dekabrda yenidən toparlanmasına kömək etdi. Vuvon döyüşündən sonra Türk briqadası Cənubi Koreya qoşunlarının II Korpusuna kömək üçün göndərildi. 1950-ci ilin dekabr ayında general Tahsin Yazıcı və tabeliyində olan on beş türk zabiti və şəxsi heyət üzvü Vuvon döyüşü əsnasında çinlilərə qarşı göstərdikləri şücaətə görə general Volton Volker tərəfindən "Gümüş Ulduz" və "Bürünc Ulduz" medalları ilə təltif olundular.
Türk briqadası əvvəllər heç vaxt xarici torpaqlarda döyüşməmişdi. Onlar noyabrın 28-də Vuvon döyüşündə çinlilərlə intensiv əlbəyaxa döyüşə girmişdilər. BMT mandatı ordunun komandanlığı ABŞ 8-ci Ordusunun mühasirəyə düşməməsini Türk briqadası tərəfindən çinlilərin üç gün ərzində saxlamaları ilə əlaqələndirirlər. Noyabrın 29-da türklər çinlilər tərəfindən Sinnimnidən çıxarıldı. Onlar dağınıq şəkildə Pxenmeyn və Kunu-riyə geri çəkilmək məcburiyyətində qaldılar. Türk briqadasının komandiri general Tahsin Yazıcı Vuvon döyüşü zamanı döyüşçülərinə müraciət edərək onları döyüşə ruhlandırmışdır:
 | Niyə görə geri çəkilirik? Çinlilər öldürürük! |  |
Ponmeyn döyüşü
Çinlilərin Ponmeyndə türkləri məğlub etməsilə, türklər geri çəkildilər. Onların geri çəkilməsi isə amerikalıların 38-ci piyada qoşununun sağ cinahını müdafiəsiz qoydu. Dağınıq geri çəkilən türklər Corc B. Peploenin əmrinə uyğun 1-ci tabora polkovnik 38-ci piyada qoşunun cinahında yerlərini tutmasını dayandırdı. Kley Bleyr qeyd edirdi ki, əslində, 8-ci Ordunun, türklərin geri çəkilməsinə görə sağ cinahında tamamilə müdafiəsiz qaldığını iddi edirdi, lakin çinli həm də amerika mənbələri təmamilə əksini bildirir. Amerikalı polkovnik Pol Friman, türklərin "vəziyyətə baxdıqlarını", "bunun üçün səbrləri olmadığını və qaçdıqlarını" söyləyirdi, amma buna baxmayaraq Friman öz alayına geri çəkilmək əmri vermiş və bununla da ABŞ-nin 2-ci Piyada Diviziyasının arxasını Çin hücumuna açıq qoymuşdur. Bununla yanaşı, tarixçi Bevin Aleksandr Türk briqadasının Vuvon və Kunu-ri arasında mövcud olan yeganə BMT qüvvəsi olduğunu nəzərə alaraq, çinlilərin ABŞ 2-ci Piyada Diviziyasından əvvəl Kunu-rini tuta bilməməsinin, türklərin qarşısına qoyulduğu əsas vəzifəsini yerinə yetirdiklərini və ABŞ 9-cu korpusunun geri çəkilməni uğurla təmin etdiklərini bildirir. Çin mənbələrinə görə az saylı türk qüvvələrinin inadkar müqaviməti o qədər gözlənilməz olmuşdu ki, bu səbəbdən türklərlə döyüşdə sıxılıb qalmış 342-ci alayın mühasirədən çıxarılması üçün 340-cı alayı dəstək üçün çağırmalı olmuşdular.
Briqadanın ən ağır və böyük döyüşü 1950-ci ilin sonlarında baş verən Kunu-ri döyüşüdür. Əslində bu döyüş 26 noyabr — 6 dekabr 1950-ci il tarixinədək davam edən dörd döyüş seriyasından ibarət olmuşdur: 28 noyabrda Vuvon, 28 – 29 noyabrda Sinnimni, 29 – 30 noyabrda Kunuri dərəsi və 30 noyabrda Suçon dərəsi döyüşləri. Bu döyüşdə briqadadan 218 nəfər öldürülmüş və 455 nəfər yaralanmış və 100-ə yaxın əsir düşmüşdü. Kunuridə briqada heyətinin 15%-dən çoxunu və texnikasının 70%-ni itirmışdi.
Birleşmiş Millətlər Təşkilatının mandatındakı digər qüvvələri ilə birlikdə Türk briqadası, 1950-ci ilin noyabr döyüşlərində yorulub tükəndikdən sonra "istirahət və bərpa"ya ehtiyacı olan bölmələrdən biri olaraq qeyd edilmişdi.
1951-ci il yanvarın 25–26-sında Kumyanqcanq-Ni döyüşündə özündən üç qat çox Çin və Şimali Koreya qüvvələrinəə qarşı döyüşərək sona qədər dirəniş göstərərək darmadağın olunmasına baxmayaraq, Türk briqadasının şəxsi heyəti mükafatsız qalmadı. ABŞ hökuməti onların bu qəhrəmanlığını layiqincə qiymətləndirdi. ABŞ prezidenti Harri Trumen 11 iyul 1951-ci il tarixində Türk briqadasına xüsusi təşəkkür elan edən sənədi (indiki prezident təşəkkürnaməsi) imzaladı. Briqada Koreya Prezidentindən "Prezident təşəkkürnaməsi" də aldı.
Briqadanın heyəti
Türk Silahlı Qüvvələri Komandanlığı (TSQK) dəstək topçuları və mühəndisləri ilə birlikdə üç piyada taborundan ibarət olan bir alay döyüş komandası təşkil edirdi. Üç taborun komandiri mayor İmadettin Kuranel, mayor Mithat Ulunu və mayor Lütfü Bilgon idi. Bu Koreya müharibəsi boyunca bir ABŞ hərbi bölməsinə daimi olaraq bağlı olan BMT mandatlı yeganə briqada idi.
Koreyadakı Türk kontingenti aşağıdakı bölmələri əhatə edirdi:
- üç tabordan ibarət olan 241-ci Piyada Alayı. Alay komandiri polkovnik Celal Dora, alay ləğv edildikdən sonra Briqada Komandirinin müavini olmuşdur.
- 1-ci Tabor. Tabor komandiri mayor İmadettin Kuranel.
- 2-ci Tabor. Tabor komandiri mayor Miktat Uluünlü, 1951-ci il may ayının 18-də şəhid olmuşdu.
- 3-cü Tabor. Tabor komandiri mayor Lütfi Bilgin, Kunu-ri döyüşündə şəhid olmuşdu.
- motorlu artilleriya taboru (hər biri 105 mm-lik haubitsadan ibarət üç batareya);
- təhcizat taboru;
- hava müdafiə batareyası;
- nəqliyyat taboru;
- rabitə bölüyü;
- tank əleyhinə bölük;
- tibb bölüyü.
Növbə dəyişdirilməsi
Türk briqadasının birinci heyəti 1951-ci il noyabrın 26-na qədər Koreyada qaldı. Sonra o, 2-ci Əməliyyat Briqadası ilə əvəz olundu. Noyabrın 17-də general-mayor Tahsin Yazıcı vəzifəsini general Namık Argüçə təhvil verdi. 9 iyun tarixində İzmir limanından yola düşən 3-cü Əməliyyat Briqadası bu vəzifəni 1952-ci il avqustun 20-nə qədər yerinə yetirdi. 4-cü dəyişiklik Briqadası isə 1953-cü il iyulun 6-da döyüş növbəsini qəbul etmışdir.
1960-cı ildə Briqadanın şəxsi heyəti 200 nəfərə qədər azaldıldı. 1965-ci ildə isə heyəti bir bölük səviyyəsinə düşdü. 1971-ci ildə Briqada Koreya yarımadasından bütün heyətlə geri çağırıldı.
Rəhbərliyi
Briqadanın ilk komandanı Birinci Dünya müharibəsi veteranı briqada generalı Tahsin Yazıcı olmuşdur. Tahsin Yazıcı 1950-ci il 16 noyabr-1951-ci i ərzində briqadanın komandiri vəzifəsini yerinə yetirmişdir. Ondan sonra Briqadaya briqada generalı Namık Argüç rəhbərlik etmişdir. O bu vəzifədə 1951-ci il 17 noyabrdan, 1952-ci il 20 avqusta qədər xidmət çəkmişdir. Komandanın müavinləri vəzifəsini isə polkovnik Cəlal Dora (1950-ci il 16 noyabr — 1951-ci il) və polkovnik Nuri Pamir (17 noyabr 1951 – 5 iyun 1952-ci il) yerinə yetirmişdilər. Onlardan polkovnik Nuri Pamir döyüşlərdə həlak olmuşdur. Bunlardan əlavə briqadanın əməliyyat rəisi gələcək general Faik Türün idi.
Briqadanın itkiləri
Koreyadakı Türk briqadasının itkiləri ümumilikdə 721 şəhid, 2111 yaralı və 168 itkin olmuşdur. İtkilər arasında ABŞ B-26-nı idarə edən və dəmir yollarını bombalayarkən Vonç Anq üzərində vurulan tək türk pilot Muzaffer Erdönmez də var. 1950–1953-cü illər arasında briqadada cəmi 14.936 şəxs xidmət etmişdir, hər dəfə daimi olaraq Koreyada 5.455 əsgər və zabit olmuşdur. Cənubi Koreyanın Busan şəhərindəki Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Memorial Qəbiristanlığında 462 nəfər türk əsgəri dəfn olunmuşdur. Həlak olan əsgər və kiçik zabit heyəti ilə yanaşı, yüksək çinli zabitlərdə döyüşlərdə şəhid olmuşdular. Bunların arasında Briqada komandirinin müavini polkovnik Nuri Pamir, 241-ci Piyada Alayının 2-ci taborunun komandiri mayor Miktat Uluünlü və 3-cü taborun komandiri mayor Lütfi Bilgin vardır.
Memorial Qəbiristanlıqda türk əsgərlərinə aid iki abidə var.
Koreyalıların türklərə münasibəti
Müharibə dövründə yerli koreyalıların türklərə münasibəti müsbət olmuşdur. ABŞ ordusundan fərqli olaraq, türk hərbçiləri tərəfindən yerli əhaliyə qarşı heç bir neqativ münasibət qeydə alınmamışdır.
Türk briqadası Koreyada olduğu müddətdə kimsəsiz uşaqlar üçün məktəb açmış və ailəsini itirənlərə qayğı göstərmişdir. Türklərin bu humanist hərəkətləri yerli koreyalılar arasında tarixdə ilk dəfə İslam dinin qəbul edilməsinə rəvac vermişdir.
Mədəniyyətdə
1954-cü ildə Türk əsgərlərinin Koreya müharibəsindəki iştirakına həsr olunmuş "Yimal Yıldızı" türk filmi ekranlara çıxdı. Filmin rejissoru Atif Yılmaz olmuş, baş rolda isə Ayxan İşık çəkilmişdi.
Türk briqadası Vəhdət kilsəsi tərəfindən maliyyələşdirilən 1982-ci ildə çəkilən "İnçxon" filmində də yer almışdır. Burada Türk briqadasının İnçxon Döyüşündə iştirak etdiyini qeyri-dəqiq şəkildə təsvir edir (əslində briqada döyüşdən bir ay sonra gəlmişdi). Filmdə briqada komandiri rolunu Qabriele Ferzetti oynayır.
Türkiyənin 7-ci Prezidenti Kənan Evrən 1958–1959-cu illərdə Koreyadakı Türk briqadasında xidmət etmişdi.
2017-ci ildə rejissoru Can Ulkay, ssenaristi Yiğit Güralpın Türkiyə və Cənubi Koreyanın birgə istehsalı olan "Ayla: Müharibənin qızı" filmi nümayiş etdirildi. Film real hadisə əsasında Türk briqadasının iştirakı ilə Koreya müharibəsi epizodlarından birinə həsr edilmişdi. 4 mart 2018-ci il tarixində keçiriləcək 90-cı Oskar mükafatının "Əcnəbi dildə olan ən yaxşı film" nominasiyasına filmin namizədliyi irəli sürülsə də, lakin sonda film qısa siyahıya düşə bilməmişdir. Filmin qəhrəmanları Türk briqadasının çavuşu ilə balaca qız müharibə bitdikdən altmış il sonra Türkiyədə bir araya gəlmişdilər.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Timmons, Robert. . 2007-07-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-04-15.
- Şimal Yıldızı 2012-03-08 at the Wayback Machine, Rahim Er, 21 September 2009, Türkiye
- Kutup Yıldızı – Kore Savaşı'nın 50. Yıldönümü ("North Star: the 50th Anniversary of the Korean War", İzmir, Director: Ismail Ragıp Geçmen, 2000)
- Evanhoe, Ed. . 2008-10-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-09-29.
- "Refik Erduran hayatını kaybetti ate=". Hürriyet (Turkish). 2017-01-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-01-07.
- Department of Defense. . 2007-07-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-09-29.
- Tarihi Değiştiren Savaşlar, Ali Çimen-Göknur Göğebakan, Timaş yayınları, İstanbul 2006,
- Turkish General Headquarters Military History Department Official Publications No: 7. Turkish Military Forces Korean War Operations (language Turkish).
- historynet. "Korean War:1st Brigadeś Baptism of Fire". İstifadə tarixi: 2016-11-04.[ölü keçid]
- Biography 2011-10-04 at the Wayback Machine, Presidency of the Republic of Turkey
- . 2011-06-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-05-28.
- 2nd Infantry Division, Korean War Veterans Alliance. . 2008-10-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-09-29.
- Turkish General Staff. (türk). 2008-09-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-09-29.
- Appleman 2008 2014-07-15 at the Wayback Machine, pp. 88–89.
- Appleman 2008 2021-03-16 at the Wayback Machine, pp. 88–89.
- Leckie 1996 2014-07-04 at the Wayback Machine, p. 203.
- Leckie 1962, p. 203.
- Appleman 2008 2014-11-04 at the Wayback Machine, p. 89.
- Appleman 2008 2014-11-12 at the Wayback Machine, p. 90.
- Appleman 2008 2014-07-04 at the Wayback Machine, p. 92.
- Bozkurt, Abdullah. . October 3, 2010. July 14, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-06-08.
- Appleman 2008 2014-07-04 at the Wayback Machine, p. 190.
- Appleman 2008 2022-08-13 at the Wayback Machine, p. 92.
- Bruce Steele. "Korea: Gallant allies: The Story of the Turkish Brigade". 2016-08-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-05-28.
- Appleman 2008 2014-07-04 at the Wayback Machine, p. 206.
- Martin, P. "Courage, Stamina, Shown By Turks Fighting in Korea". The Emporia Gazette. 1 March 1951. 8 March 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 28 May 2014.
- Appleman 2008 2014-07-04 at the Wayback Machine, p. 207.
- Blair 2003 2014-07-04 at the Wayback Machine, p. 455.
- Blair 1987, p. 455.
- Appleman 2008, p. 271
- Roy E. Appleman, Disaster in Korea: The Chinese Confront MacArthur, (Texas A&M University Press, 1989), 438.
- Alexander, Bevin R. Korea: The First War We Lost. Hippocrene Books. 1986. ISBN .
- Chinese Military Science Academy. History of War to Resist America and Aid Korea (抗美援朝战争史). Beijing: Chinese Military Science Academy Publishing House. 2000. ISBN .
- "Turkish Brigade in Korean War – Kunuri Battles (26–30 November 1950)", Turkish Times Weekly, (Tuesday, 9 January 2007). Retrieved on 2008–09-29.
- Ercan Haytoğlu, "Kore Savaşi Ve Denızlı Kore Şehıtlerı İle GAZİLERİ", Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl:2002 (1) Sayı:11, p. 94
- Stewart, Richard W. . səh. 14. CMH Pub 19-8. 2011-12-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-19.
- "page 15". 2015-06-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-20.
- "Command and General Staff School, 1993 page 32". 2016-06-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-20.
- "Institute for National Strategic Studies, National Defense University, 1993 page 67". 2016-06-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-20.
- Singh 2003 2016-04-27 at the Wayback Machine, p. 50.
- "17th Bomb Group - 17 bw". www.bombgroup17.com. 2021-10-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-01-14.
- (PDF). 2009-07-31 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-10-25.
- Eighth Army Public Affairs. "ROK President awards Eighth Army with the Presidential Unit Citation". 1 October 2014. 25 January 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 14 January 2021.
- "UNMCK (Kore Birleşmiş Milletler Anıt Mezarlığı) sitesinde Miktat Uluünlü". 2008-05-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-20.
- "UNMCK (Kore Birleşmiş Milletler Anıt Mezarlığı) sitesinde Lüfti Bilgin". 2008-05-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-20.
- "Arxivlənmiş surət". 2008-04-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-20.
- . 2015-12-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-12.
- Walker, Jack D. "A brief account of the Korean War". 2007-06-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2007-08-15.
- . 2019-06-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-12.
- "South Koreans, allies pay tribute to Turkish war effort". Daily News. Pakistan Defence. June 27, 2010. November 10, 2013 tarixində . İstifadə tarixi: January 12, 2021.
- UNMCK: Turkish Memorial I 2020-10-29 at the Wayback Machine; UNMCK: Turkish Memorial II 2020-10-29 at the Wayback Machine
- "Южная Корея не забудет героизма турецких солдат В Корейской войне на стороне Южной Кореи воевали 15 тыс турецких солдат". 2022-09-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-01-14.
- Şimal Yıldızı 2011-01-07 at the Wayback Machine, Sinematürk
- "Türkiye'nin Oscar adayı belli oldu". Hürriyet. 24 August 2017. 24 August 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 24 August 2017.
- Holdsworth, Nick. "Oscars: Turkey Selects 'Ayla: The Daughter of War' for Foreign-Language Category". The Hollywood Reporter. 25 August 2017. 25 August 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 25 August 2017.
- "'Ayla,' a movie based on a heart-breaking 65-year-old real-life story". korea.net. 2 May 2017. 27 August 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 27 August 2017.
Ədəbiyyat
- Appleman, Roy E. Disaster in Korea: The Chinese Confront MacArthur. Volume 11 of Texas A & M University military history series: Texas A and M University (illustrated). Texas A&M University Press. 2008. ISBN . İstifadə tarixi: 18 April 2014.
- Blair, Clay. The Forgotten War: America in Korea, 1950–1953 (illustrated, reprint). Naval Institute Press. 2003. ISBN . İstifadə tarixi: 18 April 2014.
- Blair, Clay. The forgotten war: America in Korea, 1950. Times Books. Dec 12, 1987. ISBN . İstifadə tarixi: 18 April 2014.
- Leckie, Robert. Conflict: The History of the Korean War, 1950–53 (illustrated, reprint). Da Capo Press. 1996. ISBN . İstifadə tarixi: 18 April 2014.
- Leckie, Robert. Conflict: The history of the Korean War 1950–1953. New York: G. P. Putnam's Sons. 1962.
- Sŏ, Sŏk-pong. Brother Nations, Korea and Turkey: a history of Turkish soldiers' participation in the Korean War. Seoul: Ministry of Patriots' and Veterans' Affairs. 2007. OCLC 243703768.
Xarici keçidlər
- (ing.)
- (türk.)
- (türk.)
- The Graybears: Official Publication of The Korean War Vererans Association, Vol. 17, No. 1., January-February 2003. (ing.)
- Şimal Yıldızı на IMDb (ing.)
- (rus.)
- Korean War: 1st Turkish Brigade's Baptism of Fire (ing.)
- (ing.)
- (ing.)
- Korean War – Part 18, Retreat from the North, YouTube, 8:50min (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turk briqadasi kod adi Simal Ulduzu ing North Star turk Simal Yildizi ve yaxud Qutb Ulduzu Koreya muharibesinde 1950 1953 cu illerde BMT quvvelerinin terkibinde istirak eden Turkiye Silahli Quvvelerinin piyada briqadasi 25 ci diviziyasinin tabeliyinde olmus ve bir sira doyus emeliyyatlarinda istirak etmisdir Xususen Kunu ri doyusunde gosterdikleri sucaete gore ABS ve Cenubi Koreya hokumetleri terefinden tesekkure layiq gorulmusduler Turk briqadasi muharibe erzinde doyus qabiliyyeti cesur mudafie vezifeye sadiqliyi ve sucaeti ile sohret qazanmisdi Turk briqadasiKoreya Turk briqadasiNovu piyadaYaranma tarixi 1950 1960Olke TurkiyeTabedir BMTDaxildir 25 ci piyada diviziyasi ABS Terkibi BriqadaSayi 14 936 munaqise muddeti erzinde Leqebi Simal Ulduzu ve ya Qutb UlduzuMuharibeler Koreya muharibesiDoyusler Ponmeyn doyusuFerqlenme nisanlariKomandanliqMeshur komandirleri Briqada generali Tahsin Yazici 1950 ci il 16 noyabr 1951 ci il Briqada generali Namik Arguc 1951 ci il 17 noyabr 1952 ci il 20 avqust Emeliyyat reisi Faik Turun Vikianbarda elaqeli mediafayllarKoreya muharibesine gonderilen birliklerin paradinda Koreya sozu ag herflerle mavi rengde uniformalari qollarina tikilmisdir II Dunya Muharibesi bitse de ondan sonra yeni muharibe Soyuq Muharibe baslamisdi Soyuq Muharibe dunyanin iki qutbe bolen SSRI ve ABS arasinda gedirdi Her iki teref bu muharibede ozune yeni muttefiqler axtarirdi Bele yeni muttefiqlerden de biri Turkiye ola bilerdi II Dunya muharibesi dovrunde biteref qalan Turkiye muharibeden sonraki dovrde beynelxalq muhitde tek qalmisdi Ozune yeni muttefiqler axtaran ABS Turkiyeni oz terefine cekmek isteyirdi Gelecek SSRI tecavuzunden qorunmaq ucun Turkiye de bu muttefiqlikde maraqli idi Belelikle Turkiye Qerb bloku ve ABS ye yaxinlasmaga basladi Turkiye Simali Atlantika Ittifaqi NATO ya girisini suretlendirmek ucun Koreya muharibesine esger gondermeye razilasdi Turkiye Cumhuriyyeti evvelce Koreyaya topcu taboru ile guclendirilmis bir piyada alayi gondermeyi dusunurdu lakin sonradan alayin briqada seviyyesine qeder artirilmasi qerari verildi Koreyaya gonderilen Briqada uc piyada taborundan topcu batalyonundan ve komekci bolmelerden ibaret olmaqla umumilikde 5 min neferden ibaret sexsi heyete malik idi Briqadaya general Tahsin Yazici komandanliq edirdi Ankarada qurulan briqada demir yolu ile Iskenderuna geldikden sonra ABS nin ayirdigi gemilerle Koreyanin Pusan limanina yola dusdu Turk briqadasi Koreyada ABS herbi levazimatlarla techiz edildi 1950 ci il noyabrin 10 da Briqada cebheye gonderildi Evvelce Seuldan 60 100 km simalda bolgenin tehlukesizliyini temin eden Briqada daha sonra Kunu ri bolgesine aparildi Turk herbi kontingenti ABS 8 ci Ordusunun ehtiyatina teyin edilse de 1950 ci ilin noyabrinda Cinin iri hecmli hucumundan sonra cebhe xettinin yarilmasi ile turk esgerleri doyuslerin merkezine dusdu Umumilikde Briqada 1950 ci ilin noyabrindan 1953 cu ilin iyuluna qeder Kunu ri Kumancan Ni Cxorvon Veqas doyuslerinde istirak etmisdir Muharibede oldugu uc il erzinde Briqadada umumilikde 14 936 sexs xidmet etmisdir Briqadanin itkileri umumilikde 721 sehid 2111 yarali ve 168 itkin olmusdur Briqadanin ucuncu xidmeti ilinde 1953 cu ilde Koreya Sulh Muqavilesi imzalandi Bundan sonra Turkiye herbi quvveleri Birlesmis Milletler Teskilatinin razilasmalarina uygun olaraq tam briqada seviyyesinde daha yeddi il Koreyada davam etdirdi Turkiye Cumhuriyyetinin yeddinci Prezidenti Kenan Evren 1958 ci ilden 1959 cu ile qeder bu Briqadada xidmet etmisdir Turkiyenin meshur yazicisi dramaturqu ve kose yazari Refiq Erduranda konullu olaraq Briqada da tercumeci kimi xidmet kecmisdir Turk briqadasi 1971 ci ilde Koreya yarimadasindan geri cagirilmisdir TarixiIkinci Dunya muharibesinin bitmesi ve Soyuq muharibenin baslamasi ile Turkiye beynelxalq muhitde tek qalmisdi Turkiye Ikinci Dunya muharibesi dovrunde biteref qalaraq Almaniyaya qarsi neytraligini qorumusdu Ancaq muharibeden sonra Turkiye SSRI nin Serqi Anadolu bolgesine ve bogazlarda baza ve ortaq mudafie telebleri ile qarsi qarsiya qaldi Bele seraitde Turkiye Sovet Ittifaqinin tehdidine qarsi muttefiq axtarmaga baslayir Qerb bloku ve ABS la ortaq mexrece gelmeye calisir Turkiye NATO ya girisini suretlendirmek ucun Koreya muharibesine esger gondermek mecburiyyetinde qalmisdi Xususile bu davranis sol quvveler terefinden tenqid olunaraq genc turklerin qani bahasina Amerikaya satilmaq adlandirilmisdi Bundan sonra Turkiye ile Qerb Bloku arasinda yaxinlasdirmani suretlendirmis ve Turkiye 18 fevral 1952 ci il tarixinde NATO uzvuluyune qebul edilmisdi Teskili1950 ci il iyunun 27 de BMT nin 83 sayli qetnamesi qebul edildi Bu qetnameye esasen Cenubi Koreyaya erazisine hucum ederek isgal eden KXDR qosunlarina qarsi cenuba herbi yardim gosterilmeli idi Turkiye ABS den sonra bu qetnameye emel eden ikinci olke oldu Iyulun 25 de Adnan Menderes hokumeti Koreyaya turk herbcileri gondermeye hazir oldugunu aciqladi Ardinca Turkiye hokumeti Koreyaya 5 000 neferlik briqada gondermeye qerar verdi Yeni yaradilmis herbi bolme uc piyada taborundan topcu batalyonundan ve komekci bolmelerden ibaret idi Xidmet tarixiMuharibede her il bir birini evez eden Turkiye silahli quvvelerinin uc ferqli briqadasi istirak edirdi Koreyaya geden ilk Turk briqadasinin esasini Ankara yaxinliginda Ayas mahalinda yerlesen 241 ci Piyada Alayi teskil etdi Briqadanin terkibi ilk dovrler konullulerle komplektlesdirilmisdi Konulluler arasindan secilen bu briqada 259 zabit 18 herbi zabit 4 dovlet qulluqcusu 395 xirda zabit 4414 esger olmaqla 5090 neferden ibaret idi Briqadaya Birinci Dunya muharibesi veterani briqada generali Tahsin Yazici komandanliq edirdi Buna gore hetta Yazici rutbesinin asagi salinmasina da razi oldu Tahsin Yazici Canaqqala muharibesinde birinci briqadaya komandirlik etmisdi Turkiye herbi quvvelerinin ilk birlikleri Busana 1950 ci il oktyabrin 12 de esas quvveler ise bes gun sonra geldi Butun bolmeler deniz yolu ile Iskenderun limanindan gonderilmisdi Briqada Tequ yaxinliginda duserge qurdu ve ABS Ordusunun 25 ci Piyada Diviziyasinin terkibine daxil oldu Turk esgerlerinin ekseriyyeti Turkiyenin serqindeki kicik seher ve kendlerden idi Onlarin ekseriyyeti ilk defe yalniz olkeni deyil hem de dogma yerlerini terk edirdiler Bundan elave onlar burada ilk defe qeyri muselmanlarla tanis oldular Sozsuz ki turklerle amerikalilar arasinda cox boyuk medeni ve dini ferqler var idi ABS komandanligi bu amilleri ve hemcinin dil engellerini nezere almamisdi Bu da umumi hereketleri koordinasiya etmekde cetinlik yaradirdi Qeyri enenevi yemek de turk esgerlerinin cetinliklerini daha da artirirdi Bele ki donuz eti olan Amerika yemekleri turk esgerleri ucun qebuledilmez idi Neticede xususile onlar ucun bir yapon aspaz ise goturuldu Esgerlerin qeyri adi gorunusu uzun big ve xencerler de cox diqqet cekirdi Briqada bir illik xidmet muddetinden sonra tam hazirliqli veziyyete geldi Briqadanin ucuncu xidmeti ilinde 1953 cu ilde Koreya Sulh Muqavilesi imzalandi Bundan sonra Turkiye herbi quvveleri Birlesmis Milletler Teskilatinin razilasmalarina uygun olaraq tam briqada seviyyesinde daha yeddi il Koreyada davam etdirdi Turkiye Cumhuriyyetinin yeddinci Prezidenti Kenan Evren 1958 ci ilden 1959 cu ile qeder bu Briqadada xidmet etmisdir Turkiyeli meshurlardan yazici dramaturq ve kose yazari Refiq Erduranda muharibe dovrunde konullu olaraq Briqada da tercumeci kimi xidmet etmisdir Turk birliklerine amerikali zabitler tehkim olunmusdu lakin onlarin seyleri de esgerler arasinda qarsiliqli elaqe yaratmaq ucun yeterli deyildi General Yazici da ingilis dilinde danismirdi ve amerikalilar buna fikir vermirdiler Evvelce ehemiyyetsiz gorunen problem birbasa herbi emeliyyatlarin baslamasi ile keskin sekilde ozunu buruze verdi Birlesmis Milletler Quvveleri Bas Komandani General Duqlas Makartur Turk briqadasinin muharibede istiraki barede yazirdi Koreyadaki herbi veziyyeti butun Amerika ictimaiyyeti narahatliqla izleyirdi Ancaq bu narahat gunlerde turklerin gosterdiyi qehremanliq Amerika milletine umid verdi ve onlara cesaret asiladi Amerika ictimaiyyeti Turk briqadasi terefinden gosterilen xidmetlerin deyerini tamamile qiymetlendirir ve bunlar sayesinde Sekkizinci Amerika Ordusunun daginiq sekilde geri cekile bileceyini bilir Amerika ictimaiyyeti Koreyadaki Birlesmis Milletler Quvvelerinin muhasireye duserek kommunistlerin eline kecmekden xilas oldugunu turklerin gosterdiyi qehremanliqla bagli oldugunu basa dusur Kecirdiyi doyusler Turk briqadasinin komandiri Tahsin Yazici ortada ABS I Korpusunun komandani general leytenant Frank V Melburnu 6 iyul 1951 ci il tarixinde Turk bayraminda istirak etmek ucun Briqada qerargahina gelerken salamlayir Turk herbi kontingenti ABS 8 ci Ordusunun ehtiyatina teyin edilse de 1950 ci ilin noyabrinda Cinin iri hecmli hucumundan sonra cebhe xettinin yarilmasi ile turk esgerlerinin doyuslerin merkezine dusmesine sebeb oldu Turk qosunlari 1950 ci ilin noyabrindan 1953 cu ilin iyuluna qeder asagidaki doyuslerde istirak etmisdi Kunu ri doyusu 1950 ci il noyabr dekabr Kumancan Ni doyusu 1951 ci il yanvar Cxorvon diversiya emeliyyati Seul Taegyewonninin mudafiesi Bakhar Kumhvaya hucum 1951 ci il 22 23 aprel Mohkemlendirilmis Veqas menteqesi ugrunda doyus 1953 cu il 25 29 may 1950 ci il noyabrin 26 da ROK un Cenubi Koreya 6 ci ve 7 ci diviziyasi Tokcondan geri cekilerken turkler koreyalilari cinlilerle sehv salaraq onlarin on sutununun uzerine hucum etdiler Koreyalilara hucum eden Vavona gelen ilk turk taboru idi Turkler koreyalilarin bir hissesini oldurub yuz iyirmi bes neferini ise esir goturduler Sehv kesfiyyat melumatlari sebebinden turkler yolda Cin quvveleri ile qarsilasacaqlarini gozleyirdiler Bu hadise Amerika ve Avropa mediasinda sehv olaraq turklerin cinliler uzerinde qazandigi qelebe kimi tirajlandi Amerikalilara heqiqet barede xeberler sizdirildiqdan sonra da KIV ler terefinden bu sehvi duzeltmek ucun hec bir sey gosterilmedi Ertesi gun noyabrin 27 de Vavonun serqinde turklerin irelide geden bir destesi cinliler terefinden pusquya salindi Pusquya dusen turkler meglubiyyete ugradildi Bu tuklerin agir itkiler vermesine sebeb oldu Pusqudan sag cixan turk bolmesinin esgerleri ertesi gun Vavon yolunun simalinda ve simal qerbinde Amerika 38 ci Piyada Diviziyasinin movqelerine catdilar Kecon ve Kunu ri bolgelerinde elece de Tokcon Kunu ri yolunda cox sayda Cin quvvesi ile doyuslerde turkler texnika neqliyyat vasitelerinin ve topcu silahlarinin coxunu itirdiler Ustelik briqada olen ve yaralilar daxil 1000 e qeder itki verdiler Turk briqadasi Cin ordusunun tam muhasiresine dusse de cinlilerin telesinden cixmagi bacardilar Turkler muhasireni yarib ABS 2 ci Piyada Diviziyasina qosula bildiler Cin esgerleri turklerin guclu muqavimeti ile qarsilasdigindan onlarin irelilemesi sengidi Belelikle turklerin cinlileri durdurmasi BMT quvvelerinin daha cox itki vermeden geri cekilmesine ve dekabrda yeniden toparlanmasina komek etdi Vuvon doyusunden sonra Turk briqadasi Cenubi Koreya qosunlarinin II Korpusuna komek ucun gonderildi 1950 ci ilin dekabr ayinda general Tahsin Yazici ve tabeliyinde olan on bes turk zabiti ve sexsi heyet uzvu Vuvon doyusu esnasinda cinlilere qarsi gosterdikleri sucaete gore general Volton Volker terefinden Gumus Ulduz ve Burunc Ulduz medallari ile teltif olundular ABS nin 2 ci Piyada Diviziyasinin Kunu rideki movqelerden geri cekilme xeritesinde yollar Turk briqadasi evveller hec vaxt xarici torpaqlarda doyusmemisdi Onlar noyabrin 28 de Vuvon doyusunde cinlilerle intensiv elbeyaxa doyuse girmisdiler BMT mandati ordunun komandanligi ABS 8 ci Ordusunun muhasireye dusmemesini Turk briqadasi terefinden cinlilerin uc gun erzinde saxlamalari ile elaqelendirirler Noyabrin 29 da turkler cinliler terefinden Sinnimniden cixarildi Onlar daginiq sekilde Pxenmeyn ve Kunu riye geri cekilmek mecburiyyetinde qaldilar Turk briqadasinin komandiri general Tahsin Yazici Vuvon doyusu zamani doyusculerine muraciet ederek onlari doyuse ruhlandirmisdir Niye gore geri cekilirik Cinliler oldururuk Ponmeyn doyusu Cinlilerin Ponmeynde turkleri meglub etmesile turkler geri cekildiler Onlarin geri cekilmesi ise amerikalilarin 38 ci piyada qosununun sag cinahini mudafiesiz qoydu Daginiq geri cekilen turkler Corc B Peploenin emrine uygun 1 ci tabora polkovnik 38 ci piyada qosunun cinahinda yerlerini tutmasini dayandirdi Kley Bleyr qeyd edirdi ki eslinde 8 ci Ordunun turklerin geri cekilmesine gore sag cinahinda tamamile mudafiesiz qaldigini iddi edirdi lakin cinli hem de amerika menbeleri temamile eksini bildirir Amerikali polkovnik Pol Friman turklerin veziyyete baxdiqlarini bunun ucun sebrleri olmadigini ve qacdiqlarini soyleyirdi amma buna baxmayaraq Friman oz alayina geri cekilmek emri vermis ve bununla da ABS nin 2 ci Piyada Diviziyasinin arxasini Cin hucumuna aciq qoymusdur Bununla yanasi tarixci Bevin Aleksandr Turk briqadasinin Vuvon ve Kunu ri arasinda movcud olan yegane BMT quvvesi oldugunu nezere alaraq cinlilerin ABS 2 ci Piyada Diviziyasindan evvel Kunu rini tuta bilmemesinin turklerin qarsisina qoyuldugu esas vezifesini yerine yetirdiklerini ve ABS 9 cu korpusunun geri cekilmeni ugurla temin etdiklerini bildirir Cin menbelerine gore az sayli turk quvvelerinin inadkar muqavimeti o qeder gozlenilmez olmusdu ki bu sebebden turklerle doyusde sixilib qalmis 342 ci alayin muhasireden cixarilmasi ucun 340 ci alayi destek ucun cagirmali olmusdular Briqadanin en agir ve boyuk doyusu 1950 ci ilin sonlarinda bas veren Kunu ri doyusudur Eslinde bu doyus 26 noyabr 6 dekabr 1950 ci il tarixinedek davam eden dord doyus seriyasindan ibaret olmusdur 28 noyabrda Vuvon 28 29 noyabrda Sinnimni 29 30 noyabrda Kunuri deresi ve 30 noyabrda Sucon deresi doyusleri Bu doyusde briqadadan 218 nefer oldurulmus ve 455 nefer yaralanmis ve 100 e yaxin esir dusmusdu Kunuride briqada heyetinin 15 den coxunu ve texnikasinin 70 ni itirmisdi Birlesmis Milletler Teskilatinin mandatindaki diger quvveleri ile birlikde Turk briqadasi 1950 ci ilin noyabr doyuslerinde yorulub tukendikden sonra istirahet ve berpa ya ehtiyaci olan bolmelerden biri olaraq qeyd edilmisdi 1951 ci il yanvarin 25 26 sinda Kumyanqcanq Ni doyusunde ozunden uc qat cox Cin ve Simali Koreya quvvelerinee qarsi doyuserek sona qeder direnis gostererek darmadagin olunmasina baxmayaraq Turk briqadasinin sexsi heyeti mukafatsiz qalmadi ABS hokumeti onlarin bu qehremanligini layiqince qiymetlendirdi ABS prezidenti Harri Trumen 11 iyul 1951 ci il tarixinde Turk briqadasina xususi tesekkur elan eden senedi indiki prezident tesekkurnamesi imzaladi Briqada Koreya Prezidentinden Prezident tesekkurnamesi de aldi Briqadanin heyetiTerk Briqadasinin Koreya muharibesindeki doyus bayragi Istanbul Herb muzeyi Turk Silahli Quvveleri Komandanligi TSQK destek topculari ve muhendisleri ile birlikde uc piyada taborundan ibaret olan bir alay doyus komandasi teskil edirdi Uc taborun komandiri mayor Imadettin Kuranel mayor Mithat Ulunu ve mayor Lutfu Bilgon idi Bu Koreya muharibesi boyunca bir ABS herbi bolmesine daimi olaraq bagli olan BMT mandatli yegane briqada idi Koreyadaki Turk kontingenti asagidaki bolmeleri ehate edirdi uc tabordan ibaret olan 241 ci Piyada Alayi Alay komandiri polkovnik Celal Dora alay legv edildikden sonra Briqada Komandirinin muavini olmusdur 1 ci Tabor Tabor komandiri mayor Imadettin Kuranel 2 ci Tabor Tabor komandiri mayor Miktat Uluunlu 1951 ci il may ayinin 18 de sehid olmusdu 3 cu Tabor Tabor komandiri mayor Lutfi Bilgin Kunu ri doyusunde sehid olmusdu motorlu artilleriya taboru her biri 105 mm lik haubitsadan ibaret uc batareya tehcizat taboru hava mudafie batareyasi neqliyyat taboru rabite boluyu tank eleyhine boluk tibb boluyu Novbe deyisdirilmesi Turk briqadasinin birinci heyeti 1951 ci il noyabrin 26 na qeder Koreyada qaldi Sonra o 2 ci Emeliyyat Briqadasi ile evez olundu Noyabrin 17 de general mayor Tahsin Yazici vezifesini general Namik Arguce tehvil verdi 9 iyun tarixinde Izmir limanindan yola dusen 3 cu Emeliyyat Briqadasi bu vezifeni 1952 ci il avqustun 20 ne qeder yerine yetirdi 4 cu deyisiklik Briqadasi ise 1953 cu il iyulun 6 da doyus novbesini qebul etmisdir 1960 ci ilde Briqadanin sexsi heyeti 200 nefere qeder azaldildi 1965 ci ilde ise heyeti bir boluk seviyyesine dusdu 1971 ci ilde Briqada Koreya yarimadasindan butun heyetle geri cagirildi Rehberliyi Briqadanin ilk komandani Birinci Dunya muharibesi veterani briqada generali Tahsin Yazici olmusdur Tahsin Yazici 1950 ci il 16 noyabr 1951 ci i erzinde briqadanin komandiri vezifesini yerine yetirmisdir Ondan sonra Briqadaya briqada generali Namik Arguc rehberlik etmisdir O bu vezifede 1951 ci il 17 noyabrdan 1952 ci il 20 avqusta qeder xidmet cekmisdir Komandanin muavinleri vezifesini ise polkovnik Celal Dora 1950 ci il 16 noyabr 1951 ci il ve polkovnik Nuri Pamir 17 noyabr 1951 5 iyun 1952 ci il yerine yetirmisdiler Onlardan polkovnik Nuri Pamir doyuslerde helak olmusdur Bunlardan elave briqadanin emeliyyat reisi gelecek general Faik Turun idi Briqadanin itkileriKoreyadaki Turk briqadasinin itkileri umumilikde 721 sehid 2111 yarali ve 168 itkin olmusdur Itkiler arasinda ABS B 26 ni idare eden ve demir yollarini bombalayarken Vonc Anq uzerinde vurulan tek turk pilot Muzaffer Erdonmez de var 1950 1953 cu iller arasinda briqadada cemi 14 936 sexs xidmet etmisdir her defe daimi olaraq Koreyada 5 455 esger ve zabit olmusdur Cenubi Koreyanin Busan seherindeki Birlesmis Milletler Teskilatinin Memorial Qebiristanliginda 462 nefer turk esgeri defn olunmusdur Helak olan esger ve kicik zabit heyeti ile yanasi yuksek cinli zabitlerde doyuslerde sehid olmusdular Bunlarin arasinda Briqada komandirinin muavini polkovnik Nuri Pamir 241 ci Piyada Alayinin 2 ci taborunun komandiri mayor Miktat Uluunlu ve 3 cu taborun komandiri mayor Lutfi Bilgin vardir Memorial Qebiristanliqda turk esgerlerine aid iki abide var Koreyalilarin turklere munasibetiMuharibe dovrunde yerli koreyalilarin turklere munasibeti musbet olmusdur ABS ordusundan ferqli olaraq turk herbcileri terefinden yerli ehaliye qarsi hec bir neqativ munasibet qeyde alinmamisdir Turk briqadasi Koreyada oldugu muddetde kimsesiz usaqlar ucun mekteb acmis ve ailesini itirenlere qaygi gostermisdir Turklerin bu humanist hereketleri yerli koreyalilar arasinda tarixde ilk defe Islam dinin qebul edilmesine revac vermisdir MedeniyyetdeAyla filminin afisasi 1954 cu ilde Turk esgerlerinin Koreya muharibesindeki istirakina hesr olunmus Yimal Yildizi turk filmi ekranlara cixdi Filmin rejissoru Atif Yilmaz olmus bas rolda ise Ayxan Isik cekilmisdi Turk briqadasi Vehdet kilsesi terefinden maliyyelesdirilen 1982 ci ilde cekilen Incxon filminde de yer almisdir Burada Turk briqadasinin Incxon Doyusunde istirak etdiyini qeyri deqiq sekilde tesvir edir eslinde briqada doyusden bir ay sonra gelmisdi Filmde briqada komandiri rolunu Qabriele Ferzetti oynayir Turkiyenin 7 ci Prezidenti Kenan Evren 1958 1959 cu illerde Koreyadaki Turk briqadasinda xidmet etmisdi 2017 ci ilde rejissoru Can Ulkay ssenaristi Yigit Guralpin Turkiye ve Cenubi Koreyanin birge istehsali olan Ayla Muharibenin qizi filmi numayis etdirildi Film real hadise esasinda Turk briqadasinin istiraki ile Koreya muharibesi epizodlarindan birine hesr edilmisdi 4 mart 2018 ci il tarixinde kecirilecek 90 ci Oskar mukafatinin Ecnebi dilde olan en yaxsi film nominasiyasina filmin namizedliyi ireli surulse de lakin sonda film qisa siyahiya duse bilmemisdir Filmin qehremanlari Turk briqadasinin cavusu ile balaca qiz muharibe bitdikden altmis il sonra Turkiyede bir araya gelmisdiler Hemcinin baxTurkiye Silahli Quvveleri Turkiye Quru Qosunlari Turkiye Cenubi Koreya munasibetleriIstinadlarTimmons Robert 2007 07 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 04 15 Simal Yildizi 2012 03 08 at the Wayback Machine Rahim Er 21 September 2009 Turkiye Kutup Yildizi Kore Savasi nin 50 Yildonumu North Star the 50th Anniversary of the Korean War Izmir Director Ismail Ragip Gecmen 2000 Evanhoe Ed 2008 10 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 09 29 Refik Erduran hayatini kaybetti ate Hurriyet Turkish 2017 01 07 tarixinde Istifade tarixi 2017 01 07 Department of Defense 2007 07 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 09 29 Tarihi Degistiren Savaslar Ali Cimen Goknur Gogebakan Timas yayinlari Istanbul 2006 ISBN 975 263 486 9 Turkish General Headquarters Military History Department Official Publications No 7 Turkish Military Forces Korean War Operations language Turkish historynet Korean War 1st Brigades Baptism of Fire Istifade tarixi 2016 11 04 olu kecid Biography 2011 10 04 at the Wayback Machine Presidency of the Republic of Turkey 2011 06 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 05 28 2nd Infantry Division Korean War Veterans Alliance 2008 10 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 09 29 Turkish General Staff turk 2008 09 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 09 29 Appleman 2008 2014 07 15 at the Wayback Machine pp 88 89 Appleman 2008 2021 03 16 at the Wayback Machine pp 88 89 Leckie 1996 2014 07 04 at the Wayback Machine p 203 Leckie 1962 p 203 Appleman 2008 2014 11 04 at the Wayback Machine p 89 Appleman 2008 2014 11 12 at the Wayback Machine p 90 Appleman 2008 2014 07 04 at the Wayback Machine p 92 Bozkurt Abdullah October 3 2010 July 14 2014 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 06 08 Appleman 2008 2014 07 04 at the Wayback Machine p 190 Appleman 2008 2022 08 13 at the Wayback Machine p 92 Bruce Steele Korea Gallant allies The Story of the Turkish Brigade 2016 08 29 tarixinde Istifade tarixi 2014 05 28 Appleman 2008 2014 07 04 at the Wayback Machine p 206 Martin P Courage Stamina Shown By Turks Fighting in Korea The Emporia Gazette 1 March 1951 8 March 2021 tarixinde Istifade tarixi 28 May 2014 Appleman 2008 2014 07 04 at the Wayback Machine p 207 Blair 2003 2014 07 04 at the Wayback Machine p 455 Blair 1987 p 455 Appleman 2008 p 271 Roy E Appleman Disaster in Korea The Chinese Confront MacArthur Texas A amp M University Press 1989 438 Alexander Bevin R Korea The First War We Lost Hippocrene Books 1986 ISBN 978 0870521355 Chinese Military Science Academy History of War to Resist America and Aid Korea 抗美援朝战争史 Beijing Chinese Military Science Academy Publishing House 2000 ISBN 7 80137 390 1 Turkish Brigade in Korean War Kunuri Battles 26 30 November 1950 Turkish Times Weekly Tuesday 9 January 2007 Retrieved on 2008 09 29 Ercan Haytoglu Kore Savasi Ve Denizli Kore Sehitleri Ile GAZILERI Pamukkale Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi Yil 2002 1 Sayi 11 p 94 Stewart Richard W seh 14 CMH Pub 19 8 2011 12 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 03 19 page 15 2015 06 14 tarixinde Istifade tarixi 2021 03 20 Command and General Staff School 1993 page 32 2016 06 29 tarixinde Istifade tarixi 2021 03 20 Institute for National Strategic Studies National Defense University 1993 page 67 2016 06 10 tarixinde Istifade tarixi 2021 03 20 Singh 2003 2016 04 27 at the Wayback Machine p 50 17th Bomb Group 17 bw www bombgroup17 com 2021 10 20 tarixinde Istifade tarixi 2021 01 14 PDF 2009 07 31 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 10 25 Eighth Army Public Affairs ROK President awards Eighth Army with the Presidential Unit Citation 1 October 2014 25 January 2022 tarixinde Istifade tarixi 14 January 2021 UNMCK Kore Birlesmis Milletler Anit Mezarligi sitesinde Miktat Uluunlu 2008 05 29 tarixinde Istifade tarixi 2021 03 20 UNMCK Kore Birlesmis Milletler Anit Mezarligi sitesinde Lufti Bilgin 2008 05 29 tarixinde Istifade tarixi 2021 03 20 Arxivlenmis suret 2008 04 14 tarixinde Istifade tarixi 2021 03 20 2015 12 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 01 12 Walker Jack D A brief account of the Korean War 2007 06 09 tarixinde Istifade tarixi 2007 08 15 2019 06 30 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 01 12 South Koreans allies pay tribute to Turkish war effort Daily News Pakistan Defence June 27 2010 November 10 2013 tarixinde Istifade tarixi January 12 2021 UNMCK Turkish Memorial I 2020 10 29 at the Wayback Machine UNMCK Turkish Memorial II 2020 10 29 at the Wayback Machine Yuzhnaya Koreya ne zabudet geroizma tureckih soldat V Korejskoj vojne na storone Yuzhnoj Korei voevali 15 tys tureckih soldat 2022 09 28 tarixinde Istifade tarixi 2021 01 14 Simal Yildizi 2011 01 07 at the Wayback Machine Sinematurk Turkiye nin Oscar adayi belli oldu Hurriyet 24 August 2017 24 August 2017 tarixinde Istifade tarixi 24 August 2017 Holdsworth Nick Oscars Turkey Selects Ayla The Daughter of War for Foreign Language Category The Hollywood Reporter 25 August 2017 25 August 2017 tarixinde Istifade tarixi 25 August 2017 Ayla a movie based on a heart breaking 65 year old real life story korea net 2 May 2017 27 August 2017 tarixinde Istifade tarixi 27 August 2017 EdebiyyatAppleman Roy E Disaster in Korea The Chinese Confront MacArthur Volume 11 of Texas A amp M University military history series Texas A and M University illustrated Texas A amp M University Press 2008 ISBN 978 1603441285 Istifade tarixi 18 April 2014 Blair Clay The Forgotten War America in Korea 1950 1953 illustrated reprint Naval Institute Press 2003 ISBN 1591140757 Istifade tarixi 18 April 2014 Blair Clay The forgotten war America in Korea 1950 Times Books Dec 12 1987 ISBN 0812916700 Istifade tarixi 18 April 2014 Leckie Robert Conflict The History of the Korean War 1950 53 illustrated reprint Da Capo Press 1996 ISBN 0306807165 Istifade tarixi 18 April 2014 Leckie Robert Conflict The history of the Korean War 1950 1953 New York G P Putnam s Sons 1962 Sŏ Sŏk pong Brother Nations Korea and Turkey a history of Turkish soldiers participation in the Korean War Seoul Ministry of Patriots and Veterans Affairs 2007 OCLC 243703768 Xarici kecidler ing turk turk The Graybears Official Publication of The Korean War Vererans Association Vol 17 No 1 January February 2003 ing Simal Yildizi na IMDb ing rus Korean War 1st Turkish Brigade s Baptism of Fire ing ing ing Korean War Part 18 Retreat from the North YouTube 8 50min ing