Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mərənd sülh müqaviləsi —26 sentyabr 1618-ci il tarixində Osmanlı Sultanı II Osman ilə Səfəvi Şahı I Abbas arasında imzalanmış müqavilə.
Tarixi
I Mustafa (1617–1618; 1622–1623) hakimiyyətə gəldikdən sonra sülh danışıqları təşəbbüsü, onun devrilməsilə baş tutmadı. Xəlil paşa müharibəni davam etdirdi. Təbrizi tutdu. Şah Abbas baş döyüşdən yaxa qurtara bilmədi. O, Sərab yaxınlığındakı döyüşdə Osmanlı və Krım tatarlarının birləşmiş qüvvələri üzərində qələbə çaldı. Bu qələbə müharibənin taleyini həll etdi. Ə. Rəhmani yazır ki, Xəlil paşa Osmanlıların və tatarların Sərab yaxınlığındakı döyüşdə məğlub olduğunu bilib, öz təkliflərini Abbasa göndərərək sülh danışıqlarına başladı. II Osman və Şah I Abbas arasında bağlanan, tarix elmində səhvən Sərab sülhü adlanan sülh müqaviləsi Mərənddə tərtib edildi və imzalandı (hicri zülqədə 1027-ci il-1618-ci il sentyabr). Bu müqavilə ilə 1612-ci il müqaviləsinin şərtləri bir daha tanınırdı. Türkiyə hökuməti müqaviləni qəti olaraq 1619-cu ildə təsdiq etdi. Artıq sentyabr gəldiyində Osmanlı ordusunun komandanı Xəlil paşa yürüşünün uğursuzluğunu qəbul etmiş halda idi və yeni sülh şərtləri təklif etdi. Sülh şərtlərinə görə Abbas bu və əvvəlki müharibədə ələ keçirmiş olduğu bütün torpaqların ona məxsusluğunu yenidən Osmanlı imperiyasına qəbul etdirdi. Bunun qarşılığında o, illik 100 tay ipəyi qarşı tərəfə verməyə razı oldu. Əvvəlki müharibəni bitirən müqavilədə bu 200 tay idi. Həmçinin qarşılıqlı olaraq əsirlərinin dəyişdirilməsi də nəzərdə tutulmuşdu. Həmçinin Səfəvi tərəfi Şimali Qafqazdakı Osmanlı subyektlərinə hücum etməyəcəyini də bildirdi.
Bundan sonra şah I Abbas Gürcüstana hücum edib, onun şərqini talan edir, 30 min nəfər dinc sakini isə əsir götürür. Bunun cavabında 100 minlik Osmanlı ordusu Qafqaza yollanır. Özünün ənənəvi taktikasına uyğun olaraq, Şah I Abbas Qarabağ bəylərbəyisi Məhəmməd xan Ziyadoğlu Qacara əmr göndərir ki, Gəncə qalası dağıdılsın və onun iqamətkahı köçürülsün. Şah Abbas açıq döyüşdən yayınaraq osmanlı ordusunun arxa cəbhə ilə əlaqələrini qırmaqla kifayətlənir. Aclığa və baş alıb gedən epidemiyaya dözə bilməyən osmanlılar 1616–1617-ci ilin qışında böyük itkilər verərək, geri çəkilirlər. O biri il Xəlil paşa osmanlılar və Krım tatarlarından ibarət çoxsaylı ordusu ilə Təbrizə, sonra isə Ərdəbilə hücum çəkir. Şah Abbas əhalisini irəlicədən köçürdüyü hər iki şəhəri döyüşsüz tərk edir.
İndiyəcən hər dəfə irimiqyaslı döyüşdən yayınan Şah Abbas nəhayət, Sınıq körpü adlanan yerdə (Sınıq körpü döyüşü) düşmənlə üzləşmək qərarına gəlir. Uzun müddətli yerdəyişmələrdən yorulmuş osmanlılar və Krım tatarları darmadağın olurlar. Osmanlı ordusunun komandanı Həsən paşa döyüşdə öldürülür. İsgəndər bəy Münşi yazır:
 | Xülasə [qızılbaşlarla] sülh sazişi bağlayan, əhd-peymanın möhkəmlənməsindən sonra onu pozan rumilər(osmanlılar) əcəm diyarına ləşkər çəkərək məqsədə çatmadan İrəvandan geri qayıtdılar. Onlar bununla kifayətlənməyib Qara Qrım tatar qəbiləsinin padşahı Canı bəy Gəray xanı özlərinə köməyə çağırdılar və min iyirmi yeddinci ildə (miladi 1618/19) yenidən Rum, Misir, Şam məmləkətlərindən və sərhəd kürdlərindən topladıqları böyük ordunu, baş vəzir Xəlil paşanın sərdarlığı altında iyirmi min tatar döyüşçülərı və adı çəkilən Canı bəy Gəray ilə birlikdə qızılbaşlar üzərinə hücuma göndərdilər. Əzəmətli hümayun Xosrovun (Şah Abbasın) məiyyəti də İraqdan çıxıb qarşılaşmaq üçün Ərdəbil darülirşadında dayandılar, əlahəzrət qüvvətli döyüşçü dəstələrini Səfəvi sipəhsaları sərdarlığı altında onların qarşısına göndərdi. Məğlubedilməz [qızılbaş] əskərləri həmçinin Ərzurum bəylərbəyi Həsənpaşa və Canı bəy Tatarın əlli min nəfərdən ibarət birləşmiş rum və tatar qoşunları Sərab vilayətinə gəlib çıxdılar, əqbə Şeblinin bu tərəfində döyüş səfləri bəzədilər. Böyük hərb başlandı, qeybdən gələn döyüşçülərin köməyi nəticəsində müxaliflər məğlub edildilər. Həsən paşa Sərdar mötəbər paşalarla birlikdə öldürüldü, həmçinin çoxlu tatar mirzadələri və kürd döyüşçüləri qətlə yetirildi, Canı bəy Gəray isə yaralanıb aradan çıxdı. |  |
Müqavilə
Bundan sonra osmanlılar 1618-ci ilin sentyabrında növbəti dəfə sülh sazişi bağlamağa məcbur olurlar. Bu sülh şərtlərinin maddələri bundan əvvəlki ilə demək olar ki, eynmi olaraq qalmaqda idi. Yalnız bir neçə kiçik fərqlər var idi. Sülhün şərtləri belə idi:
- İki imperiya arasında sərhəd xətti 1555-ci il Amasya sülh müqaviləsi ilə müəyyənləşən sərhədlər olaraq qəbul edildi.
- Müqəddəs ziyarətlərə gedən Səfəvi vətəndaşlarının səyahət yolları dəyişdirildi. İndi onlar İraq əvəzinə Suriyadan getməli idilər.
- Şəhrizor əyalətini ələ keçirənn Hiləv xana və Seyid Mübarəkə Səfəvi imperiyası yardım etməyəcəkdi.
- Osmanlı imperiyası əgər ruslara qarşı əməliyyat həyata keçirərdisə, Səfəvi imperiyası onlara əngəl olmayacaq, ruslara yardım etməyəcəkdi.
1618-ci il sazişinə əsasən, mövcud sərhədlər tanınır. Faktiki olaraq, osmanlılar şah Abbasın tutduğu torpaqlardan bir daha əl çəkirlər.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Blow, 2009. səh. 108
- Kılıç, 2003. səh. 124-134
- Saray, 2006. səh. 53
- Aydoğmuşoğlu, 2011. səh. 144-145
- Altundağ, 1993. səh. 444
- Monshi, 1978. səh. 611
- Uzunçarşılı, 1983. səh. 611
- Agoston və Masters, 2009. səh. 23
- Hatamzad, 2013. səh. 405
- Uzunçarşılı, 1983. səh. 67
- Mahmudov, 2009. səh. 25
Mənbə
- David Blow. Shah Abbas: The Ruthless King Who Became an Iranian Legend. I.B. Tauris. 2009. 288. ISBN .
- Eskandar Beg Monshi. Tārīk̲-e ʻālamārā-ye ʻAbbāsī [The History of Shah 'Abbas the Great]. Boulder, CO: Westview Press. 1978. ISBN .
- İsmail Hakkı Uzunçarşılı. Osmanlı tarihi. IV. Ankara: Türk Tarih Kurumu. 1983.
- Door Gabor Agoston, Bruce Alan Masters. Encyclopedia of the Ottoman Empire. Nyu-York: İnfobae Publishing. 2009.
- Yaqub Mahmudov. Azərbaycan Beynəlxalq Münasibətlər və Diplomatiya Tarixi: Dövlətlərarası müqavilələr və digər xarici siyasət aktları (1639-1828) (PDF). Bakı. 2009.
- Ramiz Kılıç. Osmanlılar ile Safevîler Arasında Nasuh Paşa (1612) ve Serav (1618) antlaşmaları. Niğde: Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim ve Bilim Dergisi. 2003. 124–134.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Merend sulh muqavilesi 26 sentyabr 1618 ci il tarixinde Osmanli Sultani II Osman ile Sefevi Sahi I Abbas arasinda imzalanmis muqavile TarixiI Mustafa 1617 1618 1622 1623 hakimiyyete geldikden sonra sulh danisiqlari tesebbusu onun devrilmesile bas tutmadi Xelil pasa muharibeni davam etdirdi Tebrizi tutdu Sah Abbas bas doyusden yaxa qurtara bilmedi O Serab yaxinligindaki doyusde Osmanli ve Krim tatarlarinin birlesmis quvveleri uzerinde qelebe caldi Bu qelebe muharibenin taleyini hell etdi E Rehmani yazir ki Xelil pasa Osmanlilarin ve tatarlarin Serab yaxinligindaki doyusde meglub oldugunu bilib oz tekliflerini Abbasa gondererek sulh danisiqlarina basladi II Osman ve Sah I Abbas arasinda baglanan tarix elminde sehven Serab sulhu adlanan sulh muqavilesi Merendde tertib edildi ve imzalandi hicri zulqede 1027 ci il 1618 ci il sentyabr Bu muqavile ile 1612 ci il muqavilesinin sertleri bir daha taninirdi Turkiye hokumeti muqavileni qeti olaraq 1619 cu ilde tesdiq etdi Artiq sentyabr geldiyinde Osmanli ordusunun komandani Xelil pasa yurusunun ugursuzlugunu qebul etmis halda idi ve yeni sulh sertleri teklif etdi Sulh sertlerine gore Abbas bu ve evvelki muharibede ele kecirmis oldugu butun torpaqlarin ona mexsuslugunu yeniden Osmanli imperiyasina qebul etdirdi Bunun qarsiliginda o illik 100 tay ipeyi qarsi terefe vermeye razi oldu Evvelki muharibeni bitiren muqavilede bu 200 tay idi Hemcinin qarsiliqli olaraq esirlerinin deyisdirilmesi de nezerde tutulmusdu Hemcinin Sefevi terefi Simali Qafqazdaki Osmanli subyektlerine hucum etmeyeceyini de bildirdi Bundan sonra sah I Abbas Gurcustana hucum edib onun serqini talan edir 30 min nefer dinc sakini ise esir goturur Bunun cavabinda 100 minlik Osmanli ordusu Qafqaza yollanir Ozunun enenevi taktikasina uygun olaraq Sah I Abbas Qarabag beylerbeyisi Mehemmed xan Ziyadoglu Qacara emr gonderir ki Gence qalasi dagidilsin ve onun iqametkahi kocurulsun Sah Abbas aciq doyusden yayinaraq osmanli ordusunun arxa cebhe ile elaqelerini qirmaqla kifayetlenir Acliga ve bas alib geden epidemiyaya doze bilmeyen osmanlilar 1616 1617 ci ilin qisinda boyuk itkiler vererek geri cekilirler O biri il Xelil pasa osmanlilar ve Krim tatarlarindan ibaret coxsayli ordusu ile Tebrize sonra ise Erdebile hucum cekir Sah Abbas ehalisini ireliceden kocurduyu her iki seheri doyussuz terk edir Indiyecen her defe irimiqyasli doyusden yayinan Sah Abbas nehayet Siniq korpu adlanan yerde Siniq korpu doyusu dusmenle uzlesmek qerarina gelir Uzun muddetli yerdeyismelerden yorulmus osmanlilar ve Krim tatarlari darmadagin olurlar Osmanli ordusunun komandani Hesen pasa doyusde oldurulur Isgender bey Munsi yazir Xulase qizilbaslarla sulh sazisi baglayan ehd peymanin mohkemlenmesinden sonra onu pozan rumiler osmanlilar ecem diyarina lesker cekerek meqsede catmadan Irevandan geri qayitdilar Onlar bununla kifayetlenmeyib Qara Qrim tatar qebilesinin padsahi Cani bey Geray xani ozlerine komeye cagirdilar ve min iyirmi yeddinci ilde miladi 1618 19 yeniden Rum Misir Sam memleketlerinden ve serhed kurdlerinden topladiqlari boyuk ordunu bas vezir Xelil pasanin serdarligi altinda iyirmi min tatar doyusculeri ve adi cekilen Cani bey Geray ile birlikde qizilbaslar uzerine hucuma gonderdiler Ezemetli humayun Xosrovun Sah Abbasin meiyyeti de Iraqdan cixib qarsilasmaq ucun Erdebil darulirsadinda dayandilar elahezret quvvetli doyuscu destelerini Sefevi sipehsalari serdarligi altinda onlarin qarsisina gonderdi Meglubedilmez qizilbas eskerleri hemcinin Erzurum beylerbeyi Hesenpasa ve Cani bey Tatarin elli min neferden ibaret birlesmis rum ve tatar qosunlari Serab vilayetine gelib cixdilar eqbe Seblinin bu terefinde doyus sefleri bezediler Boyuk herb baslandi qeybden gelen doyusculerin komeyi neticesinde muxalifler meglub edildiler Hesen pasa Serdar moteber pasalarla birlikde olduruldu hemcinin coxlu tatar mirzadeleri ve kurd doyusculeri qetle yetirildi Cani bey Geray ise yaralanib aradan cixdi MuqavileBundan sonra osmanlilar 1618 ci ilin sentyabrinda novbeti defe sulh sazisi baglamaga mecbur olurlar Bu sulh sertlerinin maddeleri bundan evvelki ile demek olar ki eynmi olaraq qalmaqda idi Yalniz bir nece kicik ferqler var idi Sulhun sertleri bele idi Iki imperiya arasinda serhed xetti 1555 ci il Amasya sulh muqavilesi ile mueyyenlesen serhedler olaraq qebul edildi Muqeddes ziyaretlere geden Sefevi vetendaslarinin seyahet yollari deyisdirildi Indi onlar Iraq evezine Suriyadan getmeli idiler Sehrizor eyaletini ele kecirenn Hilev xana ve Seyid Mubareke Sefevi imperiyasi yardim etmeyecekdi Osmanli imperiyasi eger ruslara qarsi emeliyyat heyata kecirerdise Sefevi imperiyasi onlara engel olmayacaq ruslara yardim etmeyecekdi 1618 ci il sazisine esasen movcud serhedler taninir Faktiki olaraq osmanlilar sah Abbasin tutdugu torpaqlardan bir daha el cekirler Hemcinin baxIstanbul sulh muqavilesi 1612 Istanbul sulh muqavilesi 1590 IstinadlarBlow 2009 seh 108 Kilic 2003 seh 124 134 Saray 2006 seh 53 Aydogmusoglu 2011 seh 144 145 Altundag 1993 seh 444 Monshi 1978 seh 611 Uzuncarsili 1983 seh 611 Agoston ve Masters 2009 seh 23 Hatamzad 2013 seh 405 Uzuncarsili 1983 seh 67 Mahmudov 2009 seh 25MenbeDavid Blow Shah Abbas The Ruthless King Who Became an Iranian Legend I B Tauris 2009 288 ISBN 1845119894 Eskandar Beg Monshi Tarik e ʻalamara ye ʻAbbasi The History of Shah Abbas the Great Boulder CO Westview Press 1978 ISBN 0 8915 8296 7 Ismail Hakki Uzuncarsili Osmanli tarihi IV Ankara Turk Tarih Kurumu 1983 Door Gabor Agoston Bruce Alan Masters Encyclopedia of the Ottoman Empire Nyu York Infobae Publishing 2009 Yaqub Mahmudov Azerbaycan Beynelxalq Munasibetler ve Diplomatiya Tarixi Dovletlerarasi muqavileler ve diger xarici siyaset aktlari 1639 1828 PDF Baki 2009 Ramiz Kilic Osmanlilar ile Safeviler Arasinda Nasuh Pasa 1612 ve Serav 1618 antlasmalari Nigde Nigde Universitesi Egitim Fakultesi Egitim ve Bilim Dergisi 2003 124 134