Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Supiklər, Alyutiklər və ya Pasifik yupikləri ( olan adı: Sugpiaq tək Sugpiak iki Sugpiat cəm və ya Alutiiq tək Alutiik iki Alutiit cəm; İngiliscə Alutiiq, Sugpiaq, Pacific Yupik) — Amerika Birləşmiş Ştatlarında, Alyaska ştatının cənub cəhətində yaşayan Yupik qolundan bir Eskimos xalqıdır.
 | |||
Ənənəvi rəqs (agnguaq) paltarı içində bir Supik rəqsçisi | |||
| Ümumi sayı | |||
|---|---|---|---|
| 3000 | |||
| Yaşadığı ərazilər | |||
| |||
| Dili | |||
| Dini | |||
| Xristianlıq (əksəriyyətlə Pravoslavlıq) | |||
| Qohum xalqlar | |||
Yupik xalqları içində ən cənubda yaşayan xalqdır. Mədəni olaraq Yupiklərə deyil Aleutlara yaxındır. Ona görə digər adları olan Alyutik adı Aleutların adından gəlir
Təsnifatı
-
- Aleut xalqı
- Eskimoslar
- Sirenik eskimosları¹
- Yupik xalqları
- Sirenik yupikləri¹
- Əsl Yupik xalqları
- Sibir yupikləri
- Naukan yupikləri
- Alyaska yupikləri
- Unaliq-Pastuliq yupikləri : Norton Sound bölgəsində
- Əsl Alyaska yupikləri : Yukon və Kuskokvim bölgələrində
- Egegik yupikləri : Bristol Bay bölgəsində
- : Hooper Bay və Chevak bölgələrində
- Nunivak çupikləri : Nunivak adasında
- Supiklər
-
- İnyupiklər və ya Alyaska inuitləri
- İnuitlər və ya Kanada inuitləri
Adlandırma
Özlərini suk ('insan') və -piaq ('gerçək') sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmiş "Supiklər", dillərini isə Sugcestun və ya Sugt'stun, Sugtestun ('insana bənzər, insan kimi') adlandırırlar.
Alyaska'yı Aleut adalarından kəşfə başlayan rus kaşif, kürk kürk taciri və məskunlaşmaçılar tərəfindən Aleut (rus. Алеут) adı verilen yerlilər, o zamanın Rusçasında bugünkü Aleutları ve yupik eskimoslarını (ing. Alutiiq) əhatə edirdi. Rusçadaki Aleut adının, Rusiyanın şimalında yaşayan Çukçaların dilindən olan "daimi sahil sakini" sözündən yarandığı ehtimal olunur. 1784-ci ildə Kodiak adasında olan (supikcə Sun'alleq) yerləşən rus kürk tacirləri (промышленник), Supiklərlə qarşılaşan ilk Avropalılardır. Supiklər, mədəni olaraq Aleutlara ən çox bənzəyən eskimoslardır. İndiki vaxtda Alyaskadaki eskimosların üç mədəniyyət qrupundan birini Aleutlar ilə Supiklər yaradır Aleutlar ilə Supikləri bir tutub eyni adla anan ruslar, Aleut adalarındakı Aleutlardan (Unangan) ayırmaq üçün Kodiak adasındakı Supikləri "Kodiak Aleutu" (dövrün Rusçasıyla Алеутъ Кадьякскiй) və dillərini də "Kodiak Dili" (Кадьякскiй Языкъ) olaraq adlandırmışlar. Uzun illər ruslaşma asimilasyonu keçirən Kodiak Supikləri, ruslardan qalma Aleut adını indiki vaxtda Alutiiq formasında özlərinə ikinci ad olaraq verərlər. Bu Alutiiq adı ingiliscədə Supiklerin ümumi adı olaraq yayılmaqdadır. Atka Aleutları ruslardan qalma Aleut adını Aliguutax̂ formasında özləri üçün istifadə edirlər.
2000 ABŞ Əhali saymasında Supiklər "Alutiiq Aleut", "Bristol Bay Aleut", "Chugach Aleut", "Koniag Aleut" və "Sugpiaq" kimi adlarla ayrı-ayrı keçərkən Əsl Aleutlar "Unangan Aleut" adıyla yer alır.
Dialekt və qəbilələri
Eskimos qəbilə adları "-miut" ('xalq') əki ilə törədilər.
Supiklər dil və mədəniyyətlərinə görə iki əsas qrupa bölünür:
- Qərb Supikləri (Kaniagmiut)
- ana quru: (Ugaassarmiut): Alyaska yarımadası
- ada: (Qik'rtarmiut, Tangirnarmiut): Kodiak Arxipelaqı
- Şərq Supikləri
- ana quru: (Unegkurmiut, Yalegmiut): Kenai yarımadası
- ada (Chugachigmiut : Tyanirmiut, Shuqlurmiut, Nutyirmiut, Palugvirmiut, Alukarmiut, Atyarmiut, Talitlarmiut, Kangirtlurmiut, Ugalakmiut): Prince William Sound
Qonşuları
Supiklərin qonşuları olaraq qərbdə Unangan da deyilən Aleutlar (supikcə Taya'uq), kuzeybatıda Alyaska yupikləri (supikcə Pamanarmiut) ilə Denağina xinduları (supikcə Kenaayuq), kuzeydoğuda Ahtna xinduları və şərqdə də Eyak və Tlingit (supikcə Swaciit) xinduları tapılar.
Ruslar ilə amerikalılardan başqa, sonradan gələn Çinlilər (supikcə Cing'iyak) və Yaponlar (supikcə Yapuunsaq) da kontakt qurulan xalqlardır
Əhali
Alyaskada 1980 və 1992-ci illərdə, Eskimo-Aleut dillərində dannışa bilən əhali
| Ayaska | etnik sayı | anadilində danışa bilənlərin sayı | % | danışa bilənlərin orta yaş həddi |
| 1980 | . | . | . | . |
| Sibir Yupikləri | 1.100 | 1.050 | 95 | Orta nəslin çoxu və uşaqların hamısı |
| Yupikler | 17.000 | 14.000 | 80 | Orta nəslin çoxu və uşaqların bir qismi |
| İnyupikler | 12.000 | 5.000 | 40 | Orta nəslin çoxu və uşaqların bir qismi |
| Supikler | 3.000 | 1.000 | 33 | Orta nəslin çoxu və uşaqların bir qismi |
| Aleutlar | 2.200 | 700 | 35 | Orta nəslin çoxu və uşaqların bir qismi |
| 1992 | . | . | . | . |
| Sibir Yupikləri | 1.100 | 1.050 | 95 | Orta nəslin hamısı və uşaqların böyük bir qismi |
| Yupiklər | 18.000 | 12.000 | 67 | Orta nəslin hamısı və uşaqların kiçik bir qismi |
| İnyupiklər | 13.000 | 4.000 | 31 | Orta nəslin çoxu və uşaqların bir qismi |
| Supiklər | 3.100 | 600 | 19 | Orta nəslin çoxu və uşaqların bir qismi |
| Aleutlar | 2.100 | 400 | 19 | Orta nəslin çoxu və uşaqların bir qismi |
Dil və Təhsil
Təxminən 3000 nəfərlik Supik əhalisindən 400 qədəri ana dilini danışa bilir.
1987-1988 dövründə Alyaska məktəb bölgələrində Supik şagirdlərin sayı:
| məktəb bölgəsi | anadilində danışa bilənlərin sayı | danışamayanlar | ümumi şagird sayı |
| Anchorage | . | 2 | 2 |
| Kenai | 1 | 66 | 67 |
| Lake & Peninsula | . | 47 | 47 |
| CƏMİ | 1 | 115 | 116 |
Ovçuluq və yığıcılıq
Ənənəvi Supik ovçuluğu digər eskimos xalqlarıyla bənzərlik göstərir. Alyaskanın təbiətinin çətin olması, aclıq (kaik) qayğısıyla dənizdə (imaq) və quruda (nunat) yeyilə biləcək hər şeyin avlanılmasını və ya yığılmasını lüzüm edər. Supiklərin yaşadığı coğrafiya Alaskadakı ən cənub bölgə olduğu üçün şimaldakı Yupik və İnyupik coğrafiyasına nəzərən daha yaxşı vəziyyətdədir.
vasitə və vəsaitləri arasında kayak (qayaq) ilə qayıq (angyaq) və kürək (anguaq) ova çatma və daşıma işində qiymətlidir. Silah olaraq ox (ruuwaq) və yay (qitguyaq) ilə (ayaquq) istifadə edilər. Qərblilərdən gördükləri qızdırmalı silahlar (nutek) da sonradan ova daxil olmuşdur. Ov şapkası (caguyaq) və ov torbası (ekgwik) ovun olmazlarındandır.
Quru məməliləri olarak şimal maralı (tuntuq), qonur ayı (taquka'aq), samur (aaquyaq), dovşan (kuskanat), tülkü (kaugya'aq), gəlincik (amitatuk) və sünbülqıran (qanganaq) ovlanır.
Dəniz məməliləri arasında balinalar (arwaq) başda olmaq üzrə delfin (mangaq), (wiinaq) ilə suitilər (aataak, isuwiq) ən qiymətli dəniz ovlarıdır. Bunları dəniz samuru (arhnaq) təqib edər.
Quşlar, ətindən və dərisi ilə digər uyğun qisimlərindən yararlanılan hayvanlardır. Bunlar arasında ördəklər (saqul'aq), qağayı (qatayaq), (tuungat) ve Phalacrocorax (agasuuq) sayıla bilər. Quşların tükləri (culuk) bəzəmədə istifadə edilər və yumurtaları (manik) da yığılar.
Dəniz onurğasızları arasında (urriitaq), (mamaayaq), osminoq (amikuq) və dəniz xiyarları (uutuk) gözdə toplama ovlarıdır.
Balıqçılıq da edilər. Balıqçı qayığı (paRaguutaq) ilə tor (kugyaq), (iqsak) və mizraq (panaq) ana balıqçılıq vəsaitləridir. Ən gözdə balıqlar qızılbalıq (iiliksak, amartuq, niklliq, qakiiyaq) növləri ilə digər balıq növləri (anciq, waa'uq, sagiq, iqalluarpak, iqalluak) gəlir. Bunlar təzə olaraq istehlak edildiyi kimi, irəlidə yemək üçün qurudulur (tamuuq) və ya duz (taryuq) və tüstü (puyuq) istifadə edərək duzlanır və ya tüstülənərək (kupcuunaq) saxlanılır.
Bitkilər baxımından kasıb olan coğrafiyada yeyilə biləcək böğürtlensi və ya üzümsü meyvələr (alagnat, cuawak, aqagwik, kenegtaq, puyurniq, muuguat) və tərəvəzlər (aatunaq) az olsa da vitamin qəbulu baxımından qiymətlidir.
İctimai həyat
Şənlik və Mərasimlər
Eyni zamanda şamanistik nümayişdə də istifadə edilən musiqi olaraq (cauyaq) və mahnı (atuun) ilə rəqs (agnguaq) bütünlük meydana gətirir. Maskalar (giinaquq və giinaruangcut və ya maaskaat) da bunları tamamlayır, beləcə musiqi və rəqs törensel xüsusiyyət qazanar. Ruslardan aldıqları akkordeon (kaRmuniaq) yeni musiqi alətləridir.
Milli bəzək və geyimə edilən əlavələr
Takı və naxışlar şamanistik xüsusiyyətlidir. Qadınların boncuktan edilən şapkası (nacaq), (tayarnerutaq), qulaq (kulunguaq), dodaq sırğası da deyilən labret (kulut'ruaq) və tatu (kRasiruaq) tipik eskimos bədən aksesuarlarıdır.
Din
Şamanizm
Ənənəvi eskimos dini şamanizm, Supiklerde de görülür. də görülər. Əvvəllər dini məqsəd daşıyan şamanistik mərasimlər, günümüzdə folklorik nümayişdən irəliyə getməz. Bunda rusların Pravoslavlığı Supiklərə qəbul ettirmelerinin rolu vardır. Şaman (kalla'alek), ruh (sua) və qarabasma (tanraq, tangruaq) şamanlığın ana anlayışlarıdır.
Tarix
Dil məlumatları və qalıqlar; Eskimos xalqlarının, günümüzdən təxminən 10.000 il əvvəl, Berinq boğazının buzlarla kaplanıp quru körpüsü olduğu zamanlarda Eskimoslar və Aleutlar olmaq üzrə iki ayrı etnik qrup halında Alyaskadan Kamçatkaya qədər olan bölgədə olduqlarını göstərməkdədir. Eskimos və Aleutların dənizdə ovlanma texnikalarının inkişaf etdirilməsindən əvvəl bölündüklerini göstərən dil məlumatları arasında ox və yay üçün ortaq sözlərin tapılması, dəniz ovçuluğu terminlərinin Eskimos və Aleutlarda fərqli olması göstərilə bilər. Eskimos və Aleutlar, dəniz avcılığını bir-birlərindən müstəqil olaraq inkişaf etdirmişlər.
Arxeoloji qazıntılar
, indiki vaxtda 42 nəfərin yaşadığı (supikcə Kal'uq) şəhərində aparılan arxeoloji qazıntılar şəhərin 5000 ildir insan məskunlaşmasına açıq olduğunu göstərməkdədir Arxeoloji siteler cəhətdən həqiqətən zəngin olan Kodiakda tarix əvvəlinə (prehistorik) aid 900 qədər site tapılar.
İstinadlar
- . 2007-09-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-11.
- Who are the Alutiiq[ölü keçid]
- . 2010-08-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-11.
- "Phillip Charette, Yup'ik People". 2010-12-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-08-11.
- "U.S. Census Bureau, Census 2000" (PDF). 2012-09-29 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2011-08-11.
- Panu Hallamaa (1997), Unangam Tunuu and Sugtestun: A Struggle for Continued Life 2012-11-14 at the Wayback Machine,
- "Bilingual/Bicultural Education Programs". 2016-03-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-08-11.
- . 2016-10-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-11.
- "Alutiiq Museum". 2016-03-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-08-11.
- . 2010-09-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-11.
Xarici keçidlər
- Alutiiq Museum
- Catherine Foster West (2009)[ölü keçid] , Kodiak Island's Prehistoric Fisheries: Human Dietary Response to Climate Change and Resource Availability, Journal of Island & Coastal Archaeology, 4:223–239, 2009
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Supikler Alyutikler ve ya Pasifik yupikleri olan adi Sugpiaq tek Sugpiak iki Sugpiat cem ve ya Alutiiq tek Alutiik iki Alutiit cem Ingilisce Alutiiq Sugpiaq Pacific Yupik Amerika Birlesmis Statlarinda Alyaska statinin cenub cehetinde yasayan Yupik qolundan bir Eskimos xalqidir Supikler Enenevi reqs agnguaq paltari icinde bir Supik reqscisiUmumi sayi3000Yasadigi erazilerABS Alyaska 3000Diliingilis diliDiniXristianliq ekseriyyetle Pravoslavliq SamanizmQohum xalqlar Sibir yupikleri Inyupikler Aleutlar KodiakQerb Supik cografiyasiSerq Supik cografiyasiChugach daglari Yupik xalqlari icinde en cenubda yasayan xalqdir Medeni olaraq Yupiklere deyil Aleutlara yaxindir Ona gore diger adlari olan Alyutik adi Aleutlarin adindan gelirTesnifatiAleut xalqi Eskimoslar Sirenik eskimoslari Yupik xalqlari Sirenik yupikleri Esl Yupik xalqlari Sibir yupikleri Naukan yupikleri Alyaska yupikleri Unaliq Pastuliq yupikleri Norton Sound bolgesinde Esl Alyaska yupikleri Yukon ve Kuskokvim bolgelerinde Egegik yupikleri Bristol Bay bolgesinde Hooper Bay ve Chevak bolgelerinde Nunivak cupikleri Nunivak adasinda Supikler Inyupikler ve ya Alyaska inuitleri Inuitler ve ya Kanada inuitleriAdlandirmaOzlerini suk insan ve piaq gercek sozlerinin birlesmesinden emele gelmis Supikler dillerini ise Sugcestun ve ya Sugt stun Sugtestun insana benzer insan kimi adlandirirlar Alyaska yi Aleut adalarindan kesfe baslayan rus kasif kurk kurk taciri ve meskunlasmacilar terefinden Aleut rus Aleut adi verilen yerliler o zamanin Ruscasinda bugunku Aleutlari ve yupik eskimoslarini ing Alutiiq ehate edirdi Ruscadaki Aleut adinin Rusiyanin simalinda yasayan Cukcalarin dilinden olan daimi sahil sakini sozunden yarandigi ehtimal olunur 1784 ci ilde Kodiak adasinda olan supikce Sun alleq yerlesen rus kurk tacirleri promyshlennik Supiklerle qarsilasan ilk Avropalilardir Supikler medeni olaraq Aleutlara en cox benzeyen eskimoslardir Indiki vaxtda Alyaskadaki eskimoslarin uc medeniyyet qrupundan birini Aleutlar ile Supikler yaradir Aleutlar ile Supikleri bir tutub eyni adla anan ruslar Aleut adalarindaki Aleutlardan Unangan ayirmaq ucun Kodiak adasindaki Supikleri Kodiak Aleutu dovrun Ruscasiyla Aleut Kadyakskij ve dillerini de Kodiak Dili Kadyakskij Yazyk olaraq adlandirmislar Uzun iller ruslasma asimilasyonu keciren Kodiak Supikleri ruslardan qalma Aleut adini indiki vaxtda Alutiiq formasinda ozlerine ikinci ad olaraq vererler Bu Alutiiq adi ingiliscede Supiklerin umumi adi olaraq yayilmaqdadir Atka Aleutlari ruslardan qalma Aleut adini Aliguutax formasinda ozleri ucun istifade edirler 2000 ABS Ehali saymasinda Supikler Alutiiq Aleut Bristol Bay Aleut Chugach Aleut Koniag Aleut ve Sugpiaq kimi adlarla ayri ayri kecerken Esl Aleutlar Unangan Aleut adiyla yer alir Dialekt ve qebileleriEskimos qebile adlari miut xalq eki ile torediler Supikler dil ve medeniyyetlerine gore iki esas qrupa bolunur Qerb Supikleri Kaniagmiut ana quru Ugaassarmiut Alyaska yarimadasi ada Qik rtarmiut Tangirnarmiut Kodiak Arxipelaqi Serq Supikleri ana quru Unegkurmiut Yalegmiut Kenai yarimadasi ada Chugachigmiut Tyanirmiut Shuqlurmiut Nutyirmiut Palugvirmiut Alukarmiut Atyarmiut Talitlarmiut Kangirtlurmiut Ugalakmiut Prince William SoundQonsulariSupiklerin qonsulari olaraq qerbde Unangan da deyilen Aleutlar supikce Taya uq kuzeybatida Alyaska yupikleri supikce Pamanarmiut ile Denagina xindulari supikce Kenaayuq kuzeydoguda Ahtna xindulari ve serqde de Eyak ve Tlingit supikce Swaciit xindulari tapilar Ruslar ile amerikalilardan basqa sonradan gelen Cinliler supikce Cing iyak ve Yaponlar supikce Yapuunsaq da kontakt qurulan xalqlardirEhaliAlyaskada 1980 ve 1992 ci illerde Eskimo Aleut dillerinde dannisa bilen ehali Ayaska etnik sayi anadilinde danisa bilenlerin sayi danisa bilenlerin orta yas heddi1980 Sibir Yupikleri 1 100 1 050 95 Orta neslin coxu ve usaqlarin hamisiYupikler 17 000 14 000 80 Orta neslin coxu ve usaqlarin bir qismiInyupikler 12 000 5 000 40 Orta neslin coxu ve usaqlarin bir qismiSupikler 3 000 1 000 33 Orta neslin coxu ve usaqlarin bir qismiAleutlar 2 200 700 35 Orta neslin coxu ve usaqlarin bir qismi1992 Sibir Yupikleri 1 100 1 050 95 Orta neslin hamisi ve usaqlarin boyuk bir qismiYupikler 18 000 12 000 67 Orta neslin hamisi ve usaqlarin kicik bir qismiInyupikler 13 000 4 000 31 Orta neslin coxu ve usaqlarin bir qismiSupikler 3 100 600 19 Orta neslin coxu ve usaqlarin bir qismiAleutlar 2 100 400 19 Orta neslin coxu ve usaqlarin bir qismiDil ve TehsilEsas meqale Texminen 3000 neferlik Supik ehalisinden 400 qederi ana dilini danisa bilir 1987 1988 dovrunde Alyaska mekteb bolgelerinde Supik sagirdlerin sayi mekteb bolgesi anadilinde danisa bilenlerin sayi danisamayanlar umumi sagird sayiAnchorage 2 2Kenai 1 66 67Lake amp Peninsula 47 47CEMI 1 115 116Ovculuq ve yigiciliqQizilbaliq qurutma N B Millerin kamerasiyla Old Harbor Alaska 1889Deniz aslanlari Afognak yaxinlarindaki Raspberry adasiNacaq muncuqlu qadin basligi Chugach 1890Kodiak adasinda Supik eserleri oyma fiqurlar suiti tele maskasi canaq burun hissesi zipkin ayaquq ve oxlar ruuwaq Enenevi Supik ovculugu diger eskimos xalqlariyla benzerlik gosterir Alyaskanin tebietinin cetin olmasi acliq kaik qaygisiyla denizde imaq ve quruda nunat yeyile bilecek her seyin avlanilmasini ve ya yigilmasini luzum eder Supiklerin yasadigi cografiya Alaskadaki en cenub bolge oldugu ucun simaldaki Yupik ve Inyupik cografiyasina nezeren daha yaxsi veziyyetdedir vasite ve vesaitleri arasinda kayak qayaq ile qayiq angyaq ve kurek anguaq ova catma ve dasima isinde qiymetlidir Silah olaraq ox ruuwaq ve yay qitguyaq ile ayaquq istifade ediler Qerblilerden gordukleri qizdirmali silahlar nutek da sonradan ova daxil olmusdur Ov sapkasi caguyaq ve ov torbasi ekgwik ovun olmazlarindandir Quru memelileri olarak simal marali tuntuq qonur ayi taquka aq samur aaquyaq dovsan kuskanat tulku kaugya aq gelincik amitatuk ve sunbulqiran qanganaq ovlanir Deniz memelileri arasinda balinalar arwaq basda olmaq uzre delfin mangaq wiinaq ile suitiler aataak isuwiq en qiymetli deniz ovlaridir Bunlari deniz samuru arhnaq teqib eder Quslar etinden ve derisi ile diger uygun qisimlerinden yararlanilan hayvanlardir Bunlar arasinda ordekler saqul aq qagayi qatayaq tuungat ve Phalacrocorax agasuuq sayila biler Quslarin tukleri culuk bezemede istifade ediler ve yumurtalari manik da yigilar Deniz onurgasizlari arasinda urriitaq mamaayaq osminoq amikuq ve deniz xiyarlari uutuk gozde toplama ovlaridir Baliqciliq da ediler Baliqci qayigi paRaguutaq ile tor kugyaq iqsak ve mizraq panaq ana baliqciliq vesaitleridir En gozde baliqlar qizilbaliq iiliksak amartuq niklliq qakiiyaq novleri ile diger baliq novleri anciq waa uq sagiq iqalluarpak iqalluak gelir Bunlar teze olaraq istehlak edildiyi kimi irelide yemek ucun qurudulur tamuuq ve ya duz taryuq ve tustu puyuq istifade ederek duzlanir ve ya tustulenerek kupcuunaq saxlanilir Bitkiler baximindan kasib olan cografiyada yeyile bilecek bogurtlensi ve ya uzumsu meyveler alagnat cuawak aqagwik kenegtaq puyurniq muuguat ve terevezler aatunaq az olsa da vitamin qebulu baximindan qiymetlidir Ictimai heyatSenlik ve Merasimler Eyni zamanda samanistik numayisde de istifade edilen musiqi olaraq cauyaq ve mahni atuun ile reqs agnguaq butunluk meydana getirir Maskalar giinaquq ve giinaruangcut ve ya maaskaat da bunlari tamamlayir belece musiqi ve reqs torensel xususiyyet qazanar Ruslardan aldiqlari akkordeon kaRmuniaq yeni musiqi aletleridir Milli bezek ve geyime edilen elavelerTaki ve naxislar samanistik xususiyyetlidir Qadinlarin boncuktan edilen sapkasi nacaq tayarnerutaq qulaq kulunguaq dodaq sirgasi da deyilen labret kulut ruaq ve tatu kRasiruaq tipik eskimos beden aksesuarlaridir DinSamanizm Enenevi eskimos dini samanizm Supiklerde de gorulur de goruler Evveller dini meqsed dasiyan samanistik merasimler gunumuzde folklorik numayisden ireliye getmez Bunda ruslarin Pravoslavligi Supiklere qebul ettirmelerinin rolu vardir Saman kalla alek ruh sua ve qarabasma tanraq tangruaq samanligin ana anlayislaridir TarixDil melumatlari ve qaliqlar Eskimos xalqlarinin gunumuzden texminen 10 000 il evvel Berinq bogazinin buzlarla kaplanip quru korpusu oldugu zamanlarda Eskimoslar ve Aleutlar olmaq uzre iki ayri etnik qrup halinda Alyaskadan Kamcatkaya qeder olan bolgede olduqlarini gostermekdedir Eskimos ve Aleutlarin denizde ovlanma texnikalarinin inkisaf etdirilmesinden evvel bolunduklerini gosteren dil melumatlari arasinda ox ve yay ucun ortaq sozlerin tapilmasi deniz ovculugu terminlerinin Eskimos ve Aleutlarda ferqli olmasi gosterile biler Eskimos ve Aleutlar deniz avciligini bir birlerinden musteqil olaraq inkisaf etdirmisler Arxeoloji qazintilar indiki vaxtda 42 neferin yasadigi supikce Kal uq seherinde aparilan arxeoloji qazintilar seherin 5000 ildir insan meskunlasmasina aciq oldugunu gostermekdedir Arxeoloji siteler cehetden heqiqeten zengin olan Kodiakda tarix evveline prehistorik aid 900 qeder site tapilar Istinadlar 2007 09 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 11 Who are the Alutiiq olu kecid 2010 08 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 11 Phillip Charette Yup ik People 2010 12 26 tarixinde Istifade tarixi 2011 08 11 U S Census Bureau Census 2000 PDF 2012 09 29 tarixinde PDF Istifade tarixi 2011 08 11 Panu Hallamaa 1997 Unangam Tunuu and Sugtestun A Struggle for Continued Life 2012 11 14 at the Wayback Machine Bilingual Bicultural Education Programs 2016 03 15 tarixinde Istifade tarixi 2011 08 11 2016 10 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 11 Alutiiq Museum 2016 03 08 tarixinde Istifade tarixi 2011 08 11 2010 09 25 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 11 Xarici kecidlerAlutiiq Museum Catherine Foster West 2009 olu kecid Kodiak Island s Prehistoric Fisheries Human Dietary Response to Climate Change and Resource Availability Journal of Island amp Coastal Archaeology 4 223 239 2009