Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rəqəmsal iqtisadiyyat — ənənəvi iqtisadi fəaliyyətlərin (istehsal, paylama, ticarət) internet, ümumdünya hörümçək toru və blokçeyn texnologiyaları tərəfindən necə çevrildiyini təsvir edən çətir termini. Bu, rəqəmsal hesablama və iqtisadiyyat sözlərindən formalaşmış .
Rəqəmsal iqtisadiyyat məhsuldarlığını artırmaq üçün bütün biznes sektorlarında informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının (İKT) yayılması ilə dəstəklənir. Əşyaların interneti (IoT) adlandırılan bir fenomen istehlak məhsulları rəqəmsal xidmətlər və cihazlarla birləşdirildiyi üçün getdikcə daha çox yayılır.
Dünya İqtisadi Forumunun məlumatına görə, 2030-cu ilə qədər qlobal iqtisadiyyatın 70%-i rəqəmsal texnologiyalardan ibarət olacaq. Bu, COVID-19 pandemiyası və onlayn rejimə keçmə meyli ilə sürətlənmiş bir tendensiyadır. İşin gələcəyi xüsusən də COVID-19 pandemiyasından sonra rəqəmsal iqtisadiyyata da öz töhfəsini verir. İndiki dövrdə daha çox insan onlayn formatda işləyir və qlobal iqtisadiyyata töhfə verən onlayn aktivliyin artması ilə internet sistemlərini dəstəkləyən şirkətlər daha çox gəlir əldə edirlər.
İqtisadiyyatın rəqəmsal transformasiyası bizneslərin necə qurulduğu, istehlakçıların əmtəə və xidmətləri necə əldə etməsi və dövlətlərin yeni tənzimləyici problemlərə necə uyğunlaşmasının lazım olduğuna dair ənənəvi anlayışları dəyişdirir. Rəqəmsal iqtisadiyyat dövlətlər, müəssisələr və fərdlər arasında qarşılıqlı iqtisadi əlaqələri dərindən formalaşdırmaq potensialına malikdir. Rəqəmsal iqtisadiyyatın ortaya çıxması rəqəmsal iqtisadiyyatın milli və transmilli tənzimləmə çağırışları ilə birlikdə məxfilik hüquqları, rəqabət və vergitutma ilə bağlı yeni müzakirələrə səbəb olmuşdur.
Tərifi
Rəqəmsal iqtisadiyyat həmçinin, ilk dövrlərdə "yeni iqtisadiyyat" və "internet iqtisadiyyatı" adlanmışdır. Burada iqtisadi fəaliyyətlərdə rəqəmsal hesablama texnologiyalarının istifadə olunduğu iqtisadiyyat nəzərdə tutulmuşdur.
Rəqəmsal iqtisadiyyat termini 1990-cı illərin əvvəllərində istifadə edilməyə başlanmışdır. Məsələn, Nyu-York Universitetinin Rəqəmsal İqtisadiyyat Tədqiqatları Mərkəzi tərəfindən bir çox akademik məqalə nəşr edilmişdir. Bu termin 1995-ci ildə nəşr etdiyi "The Digital Economy: Promise and Peril in the Age of Networked Intelligence" kitabının adı idi.
görə, rəqəmsal iqtisadiyyat anlayışının üç əsas komponenti müəyyən edilə bilər:
- Elektron biznes infrastrukturu (avadanlıq, proqram təminatı, telekommunikasiya, şəbəkələr, insan kapitalı və s.);
- Elektron biznes (biznesin necə aparıldığı, təşkilatın kompüter şəbəkələri vasitəsilə apardığı istənilən proses);
- Elektron ticarət (məhsulların köçürülməsi, məsələn, satıldığı halda).
Bill İmlah bildirmişdir ki, yeni tətbiqlər bu sərhədləri bulandırır və mürəkkəblləşdirir. Buna sosial media və internet axtarışı misal ola bilər.
1990-cı illərdə atomların emalından bitlərin işlənməsinə keçid haqqında metaforadan istifadə etmişdir: "Problem sadədir. İnformasiya atomlarda təcəssüm olunduğu halda onların çatdırılması üçün hər cür sənaye dövrü vasitələrinə və nəhəng şirkətlərə ehtiyac olur, lakin birdən-birə diqqət bitlərə keçəndə ənənəvi böyük adamlara ehtiyac qalmır. İnternetdə fərdlərin özünün material dərc etməyinin mənası var. Bu, kağız nüsxəyə gəldikdə mənasızlaşır".
Rəqəmsal iqtisadiyyat davamlı olaraq ənənəvi iqtisadiyyatı əvəz etdiyinə və genişləndirdiyinə görə iki inteqrasiya olunmuş iqtisadiyyat növü arasında aydın sərhəd yoxdur.
Konsepsiyanın inkişafı
Rəqəmsal iqtisadiyyatın müxtəlif tərifləri var. Ümumiyyətlə, eyni fenomen üçün bir çox oxşar anlayışlar var. İƏİT-ə görə, rəqəmsal iqtisadiyyat üç fərqli yanaşmada müəyyən edilə bilər:
- Aşağıdan yuxarıya yanaşma: rəqəmsal iqtisadiyyata daxil edilib-edilməməsinə qərar vermək üçün sənaye və firmaların məhsul və ya istehsal proseslərinin xarakterizə edilməsi,
- Yuxarıdan aşağıya və ya trendə əsaslanan yanaşma: əvvəlcə rəqəmsal transformasiyaya təkan verən əsas tendensiyaların müəyyən edilməsi və sonra bunların real iqtisadiyyatda nə dərəcədə əks olunduğunun təhlili,
- Çevik və ya səviyyəli yanaşma: rəqəmsal iqtisadiyyatı əsas və əsas olmayan komponentlərə bölmək və bununla da uyğunlaşma qabiliyyəti ilə terminin mənası məsələsində ümumi nəticəyə gəlmək ehtiyacı arasında uzlaşma yolu tapmaq.
Aşağıdan yuxarı tərif
Aşağıdan yuxarı təriflər rəqəmsal iqtisadiyyatı orada olan aktyorlar kimi müəyyən edilmiş bir sıra sənaye sahələri üçün müəyyən bir göstəricinin məcmusu kimi müəyyən edir. Sənayenin aktyor hesab edilib-edilməməsi məhsulların xarakterindən (dar) və ya istehsal proseslərində istifadə olunan rəqəmsal girişlərin nisbətindən (geniş) asılıdır.
Beləliklə, aşağıdan yuxarıya və dar perspektivdən baxıldığı zaman rəqəmsal iqtisadiyyat "istehsalda birbaşa iştirak edən və ya rəqəmsal girişlərdən çox asılı olan bütün sənayelər və ya fəaliyyətlərdir". Məsələn, MakKinzi məhsulların onlayn satışı və rəqəmsal avadanlıqların istehlak xərcləri baxımından İKT sektorunun və e-ticarət bazarının iqtisadi nəticələrini toplayır. Bu tərif rəqəmsallaşmanın iqtisadi artıma təsirini ölçməkdə mahir olmağına baxmayaraq, yalnız məhsulun xarakterinə diqqət yetirir və rəqəmsal iqtisadiyyatın inkişafının mənzərəsini natamam formada təqdim edir.
Aşağıdan yuxarıya və geniş perspektivdə rəqəmsal iqtisadiyyat "istehsal prosesinin bir hissəsi kimi rəqəmsal girişlərdən istifadə edən bütün sənayelərdir". Rəqəmsal daxilolmalara misal olaraq rəqəmsal infrastruktur, avadanlıq və proqram təminatı daxildir, lakin məlumat və rəqəmsal bacarıqlar da bura daxil edilə bilər.
Yuxarıdan aşağı tərif
Yuxarıdan aşağı təriflər rəqəmsal transformasiyada mövcud olan geniş tendensiyaları müəyyən edir. Burada rəqəmsal iqtisadiyyat onların dəyər yaradılmasına birgə təsirinin nəticəsi kimi təsvir edilir. Bunlara əmək bazarı tələbində və qaydalarında dəyişikliklər, platforma iqtisadiyyatı, davamlılıq və bərabərlik kimi tendensiyalar daxildir.
Aşağıdan yuxarı tərifdən fərqli olaraq, yuxarıdan aşağıya tərif firmalar, sənayelər və sektorlardan kənara çıxan, fərdləri, icmaları və cəmiyyətləri əhatə edən təhlil vahidlərinə malikdir. Bu tərif daha əhatəli hesab olunsa da, BVF onun subyektiv və keyfiyyət xarakterli olduğunu qeyd edir. Beləliklə, mənalı müqayisəli təhlili məhdudlaşdırır.
Təsirləri
İqtisadiyyat
2016-cı ilin hesablamalarına görə, rəqəmsal iqtisadiyyat 11,5 trilyon dollar və ya qlobal ÜDM-in 15,5%-ni (inkişaf etmiş iqtisadiyyatlarda ÜDM-in 18,4%-i və inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlarda orta hesabla 10%-i) təşkil etmişdir. Burada rəqəmsal iqtisadiyyatın son 15 il ərzində qlobal ÜDM-dən iki yarım dəfə sürətlə artdığı və 2000-ci ildən bu yana demək olar ki, iki dəfə artdığı müəyyən edilmişdir. Rəqəmsal iqtisadiyyatda dəyərin böyük hissəsi yalnız bir neçə iqtisadiyyatda istehsal olunub: ABŞ (35%), Çin (13%) və Yaponiya (8%). Aİ İslandiya, Lixtenşteyn və Norveçlə birlikdə daha 25% təşkil etmişdir.
Bəzi alimlər iddia etmişdilər ki, rəqəmsal iqtisadiyyat qeyri-bərabər iqtisadi mübadilələrə səbəb olur. Onların fikrinə görə, burada istifadəçilər və istehlakçılar rəqəmsal firmalara informasiya şəklində dəyər qazandırırlar, lakin bunun üçün kompensasiya alınmır.
Enerji
Rəqəmsal iqtisadiyyat dünya elektrik enerjisinin onda birini istifadə edir.Bulud texnologiyasına keçid həm də elektrik enerjisindən istifadənin və artmasına səbəb olmuşdur. Verilənlər mərkəzində yerləşən bir server otağı orta hesabla 180,000 evi təmin etmək üçün kifayət qədər elektrik enerjisindən istifadə edə bilər. Rəqəmsal iqtisadiyyat "Bitcoin"in istehsalı üçün istifadə edilə bilər. Bu, "Digiconomist"ə görə, ildə orta hesabla 70,69 TWh elektrik enerjisi istifadə edir. ABŞ-də "Bitcoin" istehsalının istifadə etdiyi enerji miqdarından istifadə edərək enerji ala biləcək ev təsərrüfatlarının sayı təxminən 6,5 milyondur.
Məxfilik hüquqları
Rəqəmsal firmalar tərəfindən verilənlərin toplanması və fərdi davranışların izlənməsi məxfilik hüquqlarına təsir göstərir. Fərdlər haqqında toplanan məlumatlar istifadəçilərə kompensasiya ödənilmədən texnologiya firmaları tərəfindən təhlil edilə və pul qazandıra bilər. Verilənlər yalnız davranışları proqnozlaşdırmaq üçün deyil, davranışa təsir etmək üçün də istifadə olunur. Toplanmış verilənlər şəxsi informasiyanın qəsdən və ya təsadüfən ifşa oluna biləcəyi pozulma riski altındadır.
Vergitutma
Rəqəmsal iqtisadiyyatın beynəlxalq vergi qaydalarına təsiri var. Rəqəmsal texnologiya şirkətləri konkret coğrafi yerlərə bağlı olmayan mallar istehsal edirlər. Bu, həmin şirkətlərin vergiyə cəlb edilməsini çətinləşdirir. Beləliklə, rəqəmsal texnologiya vergidən yayınmağa imkan verə bilər.
İşsizlik və offşorinq
Əvvəllər insan işçilər tərəfindən yerinə yetirilən tapşırıqların avtomatlaşdırılmasını artıran rəqəmsal iqtisadiyyat işsizliyə səbəb ola bilər. Avtomatlaşdırmanın xalis işsizliyə səbəb olub-olmaması avtomatlaşdırmadan əldə edilən qazancın daha çox istehlakçı tələbinə (məhsul və xidmətlərin qiymətlərini aşağı salmaqla və ev təsərrüfatlarının gəlirlərini artırmaqla) gətirib çıxarıb-çıxarmamasından, yeni əmək tutumlu vəzifələrin tətbiqinin yeni iş yerlərini yaratmasından asılıdır.
Rəqəmsal texnologiya yayılmasını asanlaşdırmışdır. Nəticədə inkişaf etmiş ölkələrdə kapitalın inkişaf etməkdə olan dünyada işçi qüvvəsinə çıxışını rahatlaşdırmışdır. Bu, daha böyük ölçüdə təkan verə və inkişaf etmiş ölkələrdəki aşağı ixtisaslı işçilərə zərər verə bilər.
Əmək hüquqları
Rəqəmsal platforma şirkətlərinin yüksəlişi işin təbiətinə və əmək hüquqlarına təsir göstərir.
ümumiyyətlə əmək və əməyin mühafizəsi və təhlükəsizliyi qanununun tətbiqinə etiraz edən "müstəqil işçilər" (müvəqqəti, sahədən kənar, avtonom müqavilələrlə) kimi təsnif edilir. Nəticədə, onlayn platformalar ənənəvi şirkətlərdən fərqli olaraq iş yerlərinin çevikləşməsini və əmək bazarının daha yüksək dəyişkənliyini təşviq edir. "" və "Uber" kimi giq iqtisadiyyat şirkətləri rəqəmsal platforma ilə müqavilə bağlayan öz-özünə işləyən sürücüləri işə götürürlər. Hər halda, onların işləmə tərzi adi işçi nizamnaməsinə bənzəyir. Bununla belə, ilk dəfə olaraq, 2020-ci ilin martında, Fransanın ali məhkəməsinin qəbul etdiyi qərarda "Uber" sürücülərinin şirkətin tabeliyində olan şəxslə əlaqə yaradaraq, müştərilərini toplaya bilmədiyi və ya qiymətlərini təyin edə bilmədiyi üçün "öz-özünə işləyən" podratçı kimi təsnif oluna bilmədiyini qeyd etmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Bukht, Rumana; Heeks, Richard. "Defining, Conceptualising and Measuring the Digital Economy" (ingilis). Rochester, NY. 2017-08-03. doi:10.2139/ssrn.3431732. SSRN 3431732.
- Brekke, Jaya; Alsindi, Wassim. "Cryptoeconomics" (ingilis). 2021. 2022-07-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-04.
- Carlsson, Bo. "The Digital Economy: what is new and what is not?". Structural Change and Economic Dynamics. Contains the special issue New and Old Economy: The Role of ICT in Structural Change and Economic Dynamics (ingilis). 15 (3). 2004-09-01: 245–264. doi:10.1016/j.strueco.2004.02.001. ISSN 0954-349X. 2013-04-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-04.
- Bank, European Investment. "Innovation overview 2023" (ingilis). 2023-02-28. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-04.
- "What is digital economy? | Deloitte Malta | Technology". Deloitte Malta (ingilis). 2021-11-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-11-15.
- Peitz, Martin; Waldfogel, Joel. The Oxford Handbook of the Digital Economy (ingilis). Oxford University Press. 2012-08-06. ISBN .
- Weymouth, Stephen. "Digital Globalization: Politics, Policy, and a Governance Paradox". Cambridge University Press (ingilis). 2023. doi:10.1017/9781108974158. ISBN . 2023-05-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-04.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-11-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-04.
- Mesenbourg, T.L. Measuring the Digital Economy. U.S. Bureau of the Census. 2001.
- . 22 October 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 March 2015.
- Wired magazine.
- OECD. "A roadmap toward a common framework for measuring the Digital Economy" (PDF). 2020. 2023-05-26 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-11-04.
- UNCTAD. "Digital Economy Report 2019" (PDF). 2019. 2023-11-02 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-11-04.
- OECD. "A roadmap toward a common framework for measuring the Digital Economy" (PDF). 2020. 2023-03-01 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-11-04.
- McKinsey & Company. "The rise of Digital Challengers". 8 January 2019 tarixində .
- G20 DETF. "Toolkit for measuring the Digital Economy" (PDF). G20 Digital Economy Task Force. 2016. 2023-08-04 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-11-04.
- Oxford Economics. "Digital Spillover, Measuring the true impact of the Digital Economy" (PDF). 2016. 2023-07-21 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-11-04.
- World Bank. World Development Report 2016: Digital Dividends. 2016. doi:10.1596/978-1-4648-0671-1. :10986/23347. ISBN .
- International Monetary Fund (IMF). "Measuring the Digital Economy". 2018. 2023-07-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-04.
- "Digital economy report "value creation and capture: implications for developing countries" (PDF). United Nations Conference on Trade and Development. New York. 2019. 2020-08-30 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-11-04.
- Fourcade, Marion; Kluttz, Daniel N. "A Maussian bargain: Accumulation by gift in the digital economy". Big Data & Society (ingilis). 7 (1). 2020: 205395171989709. doi:10.1177/2053951719897092. :21.11116/0000-0005-9F97-E. ISSN 2053-9517. 2023-06-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-04.
- Time.
- "Bitcoin Energy Consumption Index – Digiconomist". Digiconomist (ingilis). 2022-01-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-06-08.
- Newman, Abraham L. Protectors of Privacy: Regulating Personal Data in the Global Economy. Cornell University Press. 2008. ISBN . JSTOR 10.7591/j.ctv2n7f1b. 2023-05-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-04.
- Mansfield, Edward D.; Rudra, Nita. "Embedded Liberalism in the Digital Era". International Organization (ingilis). 75 (2). 2021: 558–585. doi:10.1017/S0020818320000569. ISSN 0020-8183.
- OECD. OECD Digital Economy Outlook 2017. Paris: OECD Publishing. 2017. doi:10.1787/9789264276284-en. ISBN .
- Vallas, Steven; Schor, Juliet B. "What Do Platforms Do? Understanding the Gig Economy". Annual Review of Sociology (ingilis). 46 (1). 2020: 273–294. doi:10.1146/annurev-soc-121919-054857. ISSN 0360-0572.
- Burrell, Jenna; Fourcade, Marion. "The Society of Algorithms". Annual Review of Sociology (ingilis). 47 (1). 2021: 213–237. doi:10.1146/annurev-soc-090820-020800. ISSN 0360-0572.
- Garben, Sacha. "The regulatory challenge of occupational safety and health in the online platform economy". International Social Security Review. 72 (3). 2019: 95–112. doi:10.1111/issr.12215.
- "Top French court deals blow to Uber by giving driver 'employee' status". Reuters (ingilis). 2020-03-05. 2020-04-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-04-20.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Reqemsal iqtisadiyyat enenevi iqtisadi fealiyyetlerin istehsal paylama ticaret internet umumdunya horumcek toru ve blokceyn texnologiyalari terefinden nece cevrildiyini tesvir eden cetir termini Bu reqemsal hesablama ve iqtisadiyyat sozlerinden formalasmis Reqemsal iqtisadiyyat mehsuldarligini artirmaq ucun butun biznes sektorlarinda informasiya ve kommunikasiya texnologiyalarinin IKT yayilmasi ile desteklenir Esyalarin interneti IoT adlandirilan bir fenomen istehlak mehsullari reqemsal xidmetler ve cihazlarla birlesdirildiyi ucun getdikce daha cox yayilir Dunya Iqtisadi Forumunun melumatina gore 2030 cu ile qeder qlobal iqtisadiyyatin 70 i reqemsal texnologiyalardan ibaret olacaq Bu COVID 19 pandemiyasi ve onlayn rejime kecme meyli ile suretlenmis bir tendensiyadir Isin geleceyi xususen de COVID 19 pandemiyasindan sonra reqemsal iqtisadiyyata da oz tohfesini verir Indiki dovrde daha cox insan onlayn formatda isleyir ve qlobal iqtisadiyyata tohfe veren onlayn aktivliyin artmasi ile internet sistemlerini destekleyen sirketler daha cox gelir elde edirler Iqtisadiyyatin reqemsal transformasiyasi bizneslerin nece quruldugu istehlakcilarin emtee ve xidmetleri nece elde etmesi ve dovletlerin yeni tenzimleyici problemlere nece uygunlasmasinin lazim olduguna dair enenevi anlayislari deyisdirir Reqemsal iqtisadiyyat dovletler muessiseler ve ferdler arasinda qarsiliqli iqtisadi elaqeleri derinden formalasdirmaq potensialina malikdir Reqemsal iqtisadiyyatin ortaya cixmasi reqemsal iqtisadiyyatin milli ve transmilli tenzimleme cagirislari ile birlikde mexfilik huquqlari reqabet ve vergitutma ile bagli yeni muzakirelere sebeb olmusdur TerifiReqemsal iqtisadiyyat hemcinin ilk dovrlerde yeni iqtisadiyyat ve internet iqtisadiyyati adlanmisdir Burada iqtisadi fealiyyetlerde reqemsal hesablama texnologiyalarinin istifade olundugu iqtisadiyyat nezerde tutulmusdur Reqemsal iqtisadiyyat termini 1990 ci illerin evvellerinde istifade edilmeye baslanmisdir Meselen Nyu York Universitetinin Reqemsal Iqtisadiyyat Tedqiqatlari Merkezi terefinden bir cox akademik meqale nesr edilmisdir Bu termin 1995 ci ilde nesr etdiyi The Digital Economy Promise and Peril in the Age of Networked Intelligence kitabinin adi idi gore reqemsal iqtisadiyyat anlayisinin uc esas komponenti mueyyen edile biler Elektron biznes infrastrukturu avadanliq proqram teminati telekommunikasiya sebekeler insan kapitali ve s Elektron biznes biznesin nece aparildigi teskilatin komputer sebekeleri vasitesile apardigi istenilen proses Elektron ticaret mehsullarin kocurulmesi meselen satildigi halda Bill Imlah bildirmisdir ki yeni tetbiqler bu serhedleri bulandirir ve murekkebllesdirir Buna sosial media ve internet axtarisi misal ola biler 1990 ci illerde atomlarin emalindan bitlerin islenmesine kecid haqqinda metaforadan istifade etmisdir Problem sadedir Informasiya atomlarda tecessum olundugu halda onlarin catdirilmasi ucun her cur senaye dovru vasitelerine ve neheng sirketlere ehtiyac olur lakin birden bire diqqet bitlere kecende enenevi boyuk adamlara ehtiyac qalmir Internetde ferdlerin ozunun material derc etmeyinin menasi var Bu kagiz nusxeye geldikde menasizlasir Reqemsal iqtisadiyyat davamli olaraq enenevi iqtisadiyyati evez etdiyine ve genislendirdiyine gore iki inteqrasiya olunmus iqtisadiyyat novu arasinda aydin serhed yoxdur Konsepsiyanin inkisafiReqemsal iqtisadiyyatin muxtelif terifleri var Umumiyyetle eyni fenomen ucun bir cox oxsar anlayislar var IEIT e gore reqemsal iqtisadiyyat uc ferqli yanasmada mueyyen edile biler Asagidan yuxariya yanasma reqemsal iqtisadiyyata daxil edilib edilmemesine qerar vermek ucun senaye ve firmalarin mehsul ve ya istehsal proseslerinin xarakterize edilmesi Yuxaridan asagiya ve ya trende esaslanan yanasma evvelce reqemsal transformasiyaya tekan veren esas tendensiyalarin mueyyen edilmesi ve sonra bunlarin real iqtisadiyyatda ne derecede eks olundugunun tehlili Cevik ve ya seviyyeli yanasma reqemsal iqtisadiyyati esas ve esas olmayan komponentlere bolmek ve bununla da uygunlasma qabiliyyeti ile terminin menasi meselesinde umumi neticeye gelmek ehtiyaci arasinda uzlasma yolu tapmaq Asagidan yuxari terif Asagidan yuxari terifler reqemsal iqtisadiyyati orada olan aktyorlar kimi mueyyen edilmis bir sira senaye saheleri ucun mueyyen bir gostericinin mecmusu kimi mueyyen edir Senayenin aktyor hesab edilib edilmemesi mehsullarin xarakterinden dar ve ya istehsal proseslerinde istifade olunan reqemsal girislerin nisbetinden genis asilidir Belelikle asagidan yuxariya ve dar perspektivden baxildigi zaman reqemsal iqtisadiyyat istehsalda birbasa istirak eden ve ya reqemsal girislerden cox asili olan butun senayeler ve ya fealiyyetlerdir Meselen MakKinzi mehsullarin onlayn satisi ve reqemsal avadanliqlarin istehlak xercleri baximindan IKT sektorunun ve e ticaret bazarinin iqtisadi neticelerini toplayir Bu terif reqemsallasmanin iqtisadi artima tesirini olcmekde mahir olmagina baxmayaraq yalniz mehsulun xarakterine diqqet yetirir ve reqemsal iqtisadiyyatin inkisafinin menzeresini natamam formada teqdim edir Asagidan yuxariya ve genis perspektivde reqemsal iqtisadiyyat istehsal prosesinin bir hissesi kimi reqemsal girislerden istifade eden butun senayelerdir Reqemsal daxilolmalara misal olaraq reqemsal infrastruktur avadanliq ve proqram teminati daxildir lakin melumat ve reqemsal bacariqlar da bura daxil edile biler Yuxaridan asagi terif Yuxaridan asagi terifler reqemsal transformasiyada movcud olan genis tendensiyalari mueyyen edir Burada reqemsal iqtisadiyyat onlarin deyer yaradilmasina birge tesirinin neticesi kimi tesvir edilir Bunlara emek bazari telebinde ve qaydalarinda deyisiklikler platforma iqtisadiyyati davamliliq ve beraberlik kimi tendensiyalar daxildir Asagidan yuxari terifden ferqli olaraq yuxaridan asagiya terif firmalar senayeler ve sektorlardan kenara cixan ferdleri icmalari ve cemiyyetleri ehate eden tehlil vahidlerine malikdir Bu terif daha ehateli hesab olunsa da BVF onun subyektiv ve keyfiyyet xarakterli oldugunu qeyd edir Belelikle menali muqayiseli tehlili mehdudlasdirir TesirleriIqtisadiyyat 2016 ci ilin hesablamalarina gore reqemsal iqtisadiyyat 11 5 trilyon dollar ve ya qlobal UDM in 15 5 ni inkisaf etmis iqtisadiyyatlarda UDM in 18 4 i ve inkisaf etmekde olan iqtisadiyyatlarda orta hesabla 10 i teskil etmisdir Burada reqemsal iqtisadiyyatin son 15 il erzinde qlobal UDM den iki yarim defe suretle artdigi ve 2000 ci ilden bu yana demek olar ki iki defe artdigi mueyyen edilmisdir Reqemsal iqtisadiyyatda deyerin boyuk hissesi yalniz bir nece iqtisadiyyatda istehsal olunub ABS 35 Cin 13 ve Yaponiya 8 AI Islandiya Lixtensteyn ve Norvecle birlikde daha 25 teskil etmisdir Bezi alimler iddia etmisdiler ki reqemsal iqtisadiyyat qeyri beraber iqtisadi mubadilelere sebeb olur Onlarin fikrine gore burada istifadeciler ve istehlakcilar reqemsal firmalara informasiya seklinde deyer qazandirirlar lakin bunun ucun kompensasiya alinmir Enerji Reqemsal iqtisadiyyat dunya elektrik enerjisinin onda birini istifade edir Bulud texnologiyasina kecid hem de elektrik enerjisinden istifadenin ve artmasina sebeb olmusdur Verilenler merkezinde yerlesen bir server otagi orta hesabla 180 000 evi temin etmek ucun kifayet qeder elektrik enerjisinden istifade ede biler Reqemsal iqtisadiyyat Bitcoin in istehsali ucun istifade edile biler Bu Digiconomist e gore ilde orta hesabla 70 69 TWh elektrik enerjisi istifade edir ABS de Bitcoin istehsalinin istifade etdiyi enerji miqdarindan istifade ederek enerji ala bilecek ev teserrufatlarinin sayi texminen 6 5 milyondur Mexfilik huquqlari Reqemsal firmalar terefinden verilenlerin toplanmasi ve ferdi davranislarin izlenmesi mexfilik huquqlarina tesir gosterir Ferdler haqqinda toplanan melumatlar istifadecilere kompensasiya odenilmeden texnologiya firmalari terefinden tehlil edile ve pul qazandira biler Verilenler yalniz davranislari proqnozlasdirmaq ucun deyil davranisa tesir etmek ucun de istifade olunur Toplanmis verilenler sexsi informasiyanin qesden ve ya tesadufen ifsa oluna bileceyi pozulma riski altindadir Vergitutma Reqemsal iqtisadiyyatin beynelxalq vergi qaydalarina tesiri var Reqemsal texnologiya sirketleri konkret cografi yerlere bagli olmayan mallar istehsal edirler Bu hemin sirketlerin vergiye celb edilmesini cetinlesdirir Belelikle reqemsal texnologiya vergiden yayinmaga imkan vere biler Issizlik ve offsorinq Evveller insan isciler terefinden yerine yetirilen tapsiriqlarin avtomatlasdirilmasini artiran reqemsal iqtisadiyyat issizliye sebeb ola biler Avtomatlasdirmanin xalis issizliye sebeb olub olmamasi avtomatlasdirmadan elde edilen qazancin daha cox istehlakci telebine mehsul ve xidmetlerin qiymetlerini asagi salmaqla ve ev teserrufatlarinin gelirlerini artirmaqla getirib cixarib cixarmamasindan yeni emek tutumlu vezifelerin tetbiqinin yeni is yerlerini yaratmasindan asilidir Reqemsal texnologiya yayilmasini asanlasdirmisdir Neticede inkisaf etmis olkelerde kapitalin inkisaf etmekde olan dunyada isci quvvesine cixisini rahatlasdirmisdir Bu daha boyuk olcude tekan vere ve inkisaf etmis olkelerdeki asagi ixtisasli iscilere zerer vere biler Emek huquqlari Reqemsal platforma sirketlerinin yukselisi isin tebietine ve emek huquqlarina tesir gosterir umumiyyetle emek ve emeyin muhafizesi ve tehlukesizliyi qanununun tetbiqine etiraz eden musteqil isciler muveqqeti saheden kenar avtonom muqavilelerle kimi tesnif edilir Neticede onlayn platformalar enenevi sirketlerden ferqli olaraq is yerlerinin ceviklesmesini ve emek bazarinin daha yuksek deyiskenliyini tesviq edir ve Uber kimi giq iqtisadiyyat sirketleri reqemsal platforma ile muqavile baglayan oz ozune isleyen suruculeri ise gotururler Her halda onlarin isleme terzi adi isci nizamnamesine benzeyir Bununla bele ilk defe olaraq 2020 ci ilin martinda Fransanin ali mehkemesinin qebul etdiyi qerarda Uber suruculerinin sirketin tabeliyinde olan sexsle elaqe yaradaraq musterilerini toplaya bilmediyi ve ya qiymetlerini teyin ede bilmediyi ucun oz ozune isleyen podratci kimi tesnif oluna bilmediyini qeyd etmisdir Hemcinin baxBilik iqtisadiyyati KriptoiqtisadiyyatIstinadlarBukht Rumana Heeks Richard Defining Conceptualising and Measuring the Digital Economy ingilis Rochester NY 2017 08 03 doi 10 2139 ssrn 3431732 SSRN 3431732 Brekke Jaya Alsindi Wassim Cryptoeconomics ingilis 2021 2022 07 29 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 04 Carlsson Bo The Digital Economy what is new and what is not Structural Change and Economic Dynamics Contains the special issue New and Old Economy The Role of ICT in Structural Change and Economic Dynamics ingilis 15 3 2004 09 01 245 264 doi 10 1016 j strueco 2004 02 001 ISSN 0954 349X 2013 04 23 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 04 Bank European Investment Innovation overview 2023 ingilis 2023 02 28 2023 09 23 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 04 What is digital economy Deloitte Malta Technology Deloitte Malta ingilis 2021 11 15 tarixinde Istifade tarixi 2021 11 15 Peitz Martin Waldfogel Joel The Oxford Handbook of the Digital Economy ingilis Oxford University Press 2012 08 06 ISBN 978 0 19 997863 2 Weymouth Stephen Digital Globalization Politics Policy and a Governance Paradox Cambridge University Press ingilis 2023 doi 10 1017 9781108974158 ISBN 978 1 108 97415 8 2023 05 18 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 04 Arxivlenmis suret 2023 11 04 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 04 Mesenbourg T L Measuring the Digital Economy U S Bureau of the Census 2001 22 October 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 March 2015 Wired magazine OECD A roadmap toward a common framework for measuring the Digital Economy PDF 2020 2023 05 26 tarixinde PDF Istifade tarixi 2023 11 04 UNCTAD Digital Economy Report 2019 PDF 2019 2023 11 02 tarixinde PDF Istifade tarixi 2023 11 04 OECD A roadmap toward a common framework for measuring the Digital Economy PDF 2020 2023 03 01 tarixinde PDF Istifade tarixi 2023 11 04 McKinsey amp Company The rise of Digital Challengers 8 January 2019 tarixinde G20 DETF Toolkit for measuring the Digital Economy PDF G20 Digital Economy Task Force 2016 2023 08 04 tarixinde PDF Istifade tarixi 2023 11 04 Oxford Economics Digital Spillover Measuring the true impact of the Digital Economy PDF 2016 2023 07 21 tarixinde PDF Istifade tarixi 2023 11 04 World Bank World Development Report 2016 Digital Dividends 2016 doi 10 1596 978 1 4648 0671 1 10986 23347 ISBN 978 1 4648 0671 1 International Monetary Fund IMF Measuring the Digital Economy 2018 2023 07 21 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 04 Digital economy report value creation and capture implications for developing countries PDF United Nations Conference on Trade and Development New York 2019 2020 08 30 tarixinde PDF Istifade tarixi 2023 11 04 Fourcade Marion Kluttz Daniel N A Maussian bargain Accumulation by gift in the digital economy Big Data amp Society ingilis 7 1 2020 205395171989709 doi 10 1177 2053951719897092 21 11116 0000 0005 9F97 E ISSN 2053 9517 2023 06 08 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 04 Time Bitcoin Energy Consumption Index Digiconomist Digiconomist ingilis 2022 01 25 tarixinde Istifade tarixi 2018 06 08 Newman Abraham L Protectors of Privacy Regulating Personal Data in the Global Economy Cornell University Press 2008 ISBN 978 0 8014 4549 1 JSTOR 10 7591 j ctv2n7f1b 2023 05 19 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 04 Mansfield Edward D Rudra Nita Embedded Liberalism in the Digital Era International Organization ingilis 75 2 2021 558 585 doi 10 1017 S0020818320000569 ISSN 0020 8183 OECD OECD Digital Economy Outlook 2017 Paris OECD Publishing 2017 doi 10 1787 9789264276284 en ISBN 9789264276260 Vallas Steven Schor Juliet B What Do Platforms Do Understanding the Gig Economy Annual Review of Sociology ingilis 46 1 2020 273 294 doi 10 1146 annurev soc 121919 054857 ISSN 0360 0572 Burrell Jenna Fourcade Marion The Society of Algorithms Annual Review of Sociology ingilis 47 1 2021 213 237 doi 10 1146 annurev soc 090820 020800 ISSN 0360 0572 Garben Sacha The regulatory challenge of occupational safety and health in the online platform economy International Social Security Review 72 3 2019 95 112 doi 10 1111 issr 12215 Top French court deals blow to Uber by giving driver employee status Reuters ingilis 2020 03 05 2020 04 04 tarixinde Istifade tarixi 2020 04 20