Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Osmanlı sədrəzəmi haqqındadır. Digərləri üçün Rüstəm paşa (dəqiqləşdirmə) səhifəsinə baxın. |
Rüstəm paşa (20 may 1500, Skradin[d], Osmanlı imperiyası – 10 iyul 1561, Konstantinopol) — Sultan I Süleyman dönəmində 2 dəfə — ümumilikdə 14 il 7 ay 19 gün müddətinə sədrəzəm olmuş Osmanlı dövlət adamıdır.
| Rüstəm paşa | |
|---|---|
 | |
| Əvvəlki | Xədim Süleyman Paşa |
| Sonrakı | Qara Əhməd Paşa |
| 29 sentyabr 1555 – 10 iyul 1561 | |
| Əvvəlki | Qara Əhməd Paşa |
| Sonrakı | Səmiz Əli Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 20 may 1500 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 10 iyul 1561 (61 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | Yeniçərilər, dövlət xadimi |
| Həyat yoldaşı | Mihrimah Sultan |
| Uşaqları | Ayşə Hümaşah Sultan Sultanzadə Osman Əfəndi |
| Dini | islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
İlk illəri
Rüstəm Paşa təqribən 1500-cü ildə xorvat əsilli xristian bir ailədə Sarayevo yaxınlığındakı Butomir kəndində dünyaya gəlmişdir. Atasının Mustafa bəy olduğu, Sənan adlı qardaşı və Nəfisə adlı bir bacısı olduğu bilinməkdədir.
Siyasi fəaliyyəti
Gənc yaşda İstanbula gətirilərək dəvşirilən Rüstəm Paşa Əndərunda təhsil aldı. Riqab ağalığı ilə saraydan ayrıldı. 1526 tarixli Moxac Müharibəsinə silahdar olaraq qatıldı. Səfərdən döndükdən sonra birinci miraxur olaraq vəzifələndirildi. Əvvəlcə 1533-cü ildə Təkə sancaqbəyi, ardından Diyarbəkir bəylərbəyi, daha sonra isə Anadolu Bəylərbəyi təyin olundu. 1539-cu ildə vəzir-i salis (üçüncü vəzir) olaraq divana daxil oldu. Bu vəzifədə ikən 4 dekabr 1539 tarixində Şahzadə Cahangir və Şahzadə Bəyazidin sünnət mərasimində Qanuni Sultan Süleymanın qızı Mihrimah Sultanla evləndi. Bu səbəblə tarixi qeydlərdə Kürəkən Rüstəm Paşa olaraq qeyd olunur.
2 dekabr 1544 Sədrəzəm Xədim Süleyman Paşa və vəzir-i sani (ikinci vəzir) Dəli Hüsrəv Paşa arasında divan məclisi əsnasında dava çıxmış, Sultanın önündə bir-birlərinə bıçaq çıxardan paşaların hər ikisi vəzifələrindən azad edildi. Beləliklə, vəzir-i salis (üçüncü vəzir) Rüstəm Paşa sədarətə gətirildi. Bəzi tarixi mənbələrə görə, I Süleymanın nikahlı qadını olan Xürrəm Sultan kürəkəni Rüstəm Paşa vasitəsilə dövlət işlərinə müdaxilələr etmiş, öz övladlarına rəqib gördüyü Şahzadə Mustafanın edama gedən yolunu hazırlamışdır. 1553 tarixli Naxçıvan səfəri əsnasında Şahzadə Mustafa edam edilmiş, edama qarşı çıxan yeniçərilərin üsyan başlatmamaları üçün günahkar görülən Sədrəzəm Rüstəm Paşa vəzifəsindən azad edilmişdir. Yerinə Fatma Sultanın əri olan Kürəkən Qara Əhməd Paşa sədarətə gətirildi. Bu müddət ərzində iki il boyunca Üsküdardakı köşkündə yaşayan Rüstəm Paşa Xürrəm Sultan və qızı Mihrimah Sultanın yeritdikləri gizli siyasətlə Qara Əhməd Paşanın 29 sentyabr 1555 tarixində bilinməyən bir səbəblə divan məclisinin ortasında edam edilməsinin ardından yenidən sədrəzəm təyin edildi. 10 iyul 1561 tarixindəki vəfatına qədər bu vəzifədə qaldı. Cənazəsi Şahzadə külliyəsindəki türbəsində dəfn olunmuşdur.
Xeyriyyə işləri
Vəfatının ardından 12 milyon qızıl sikkədən ibarət böyük bir qaldı. Bundan başqa 1700 kölə, 2900 döyüş atı, 780.000 hasene qızıl, nağd olaraq 1000 yük qızıl pul, Anadolu və Rumelidə 815 daşınmaz əmlak,76 su dəyirmanı və 5000 cild kitabdan ibarət böyük bir kitabxanası olduğu məlum oldu. Eyni zamanda gördüyü xeyriyyə işləri ilə də adını ölümsüzləşdirən Rüstəm Paşa Xorvatiya, Macarıstan, Rumeli, İstanbul, Anadolu, Misir, Mədinə və Qüdsdə bir çox əsərlər inşa etdirmişdir. İstanbulda bir məscid, bir mədrəsə və kitabxana, 5 karvansara, 2 karvansara məscidi, 2 məktəb, Ankarada bir hamam və bir karvansara, Kastamonuda 2 məscid, Ərzincanda və Ərzurumda karvansara və hamamlar, Ədirnədə karvansara, Təkirdağda bir məscid, bir mədrəsə və kitabxana, bir məktəb, bir karvansara və bu kimi digər xeyriyyə işləri çoxdur. Ümumilikdə, 12 məscid və mədrəsə, 7 məktəb, 32 hamam, 22 çeşmə, 273 ev, 54 anbar, 563 dükan, 28 karvansara inşa etdirən Rüstəm Paşanın İstanbuldakı məscidi çiniləri ilə məşhurdur.
Rüstəm Paşa gördüyü maliyyə tədbirləri ilə xəzinəni doldurmuş, səyyahların dediyinə görə, hətta sarayın bağçasındakı gülləri belə sataraq xəzinəyə gəlir gətirmişdir. XVII əsrin mənbələrində göstərilir ki, saraydakı xəzinələr dolduğundan, dövlət xəzinəsinin bir qismi Yeddiqüllə zindanlarında saxlanmışdır.
Ailəsi
Rüstəm Paşanın Mihrimah Sultanla olan evliliyindən Ayşə Hümaşah Sultan adlı bir qızı və Sultanzadə Osman Əfəndi adlı bir oğlu olduğu bilinir. Qızı Ayşə Sultanın nəvələrindən olan Mehmed Paşa Sultan İbrahim dönəmində sədrəzəmliyə yüksəlmişdir. Oğlu Osman bəyin və qızının 2 nəvəsinin məzarı Üsküdardakı Mihrimah Sultan məscidinin yaxınlığındadır.
Həmçinin baxın
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Osmanli sedrezemi haqqindadir Digerleri ucun Rustem pasa deqiqlesdirme sehifesine baxin Rustem pasa 20 may 1500 Skradin d Osmanli imperiyasi 10 iyul 1561 Konstantinopol Sultan I Suleyman doneminde 2 defe umumilikde 14 il 7 ay 19 gun muddetine sedrezem olmus Osmanli dovlet adamidir Rustem pasaOsmanli sedrezemiEvvelkiXedim Suleyman PasaSonrakiQara Ehmed Pasa29 sentyabr 1555 10 iyul 1561EvvelkiQara Ehmed PasaSonrakiSemiz Eli PasaSexsi melumatlarDogum tarixi 20 may 1500Dogum yeri Skradin d Osmanli imperiyasiVefat tarixi 10 iyul 1561 61 yasinda Vefat yeri KonstantinopolDefn yeri Sahzade mescidiTehsili EnderunFealiyyeti Yeniceriler dovlet xadimiHeyat yoldasi Mihrimah SultanUsaqlari Ayse Humasah Sultan Sultanzade Osman EfendiDini islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiIlk illeri Rustem Pasa teqriben 1500 cu ilde xorvat esilli xristian bir ailede Sarayevo yaxinligindaki Butomir kendinde dunyaya gelmisdir Atasinin Mustafa bey oldugu Senan adli qardasi ve Nefise adli bir bacisi oldugu bilinmekdedir Siyasi fealiyyeti Genc yasda Istanbula getirilerek devsirilen Rustem Pasa Enderunda tehsil aldi Riqab agaligi ile saraydan ayrildi 1526 tarixli Moxac Muharibesine silahdar olaraq qatildi Seferden dondukden sonra birinci miraxur olaraq vezifelendirildi Evvelce 1533 cu ilde Teke sancaqbeyi ardindan Diyarbekir beylerbeyi daha sonra ise Anadolu Beylerbeyi teyin olundu 1539 cu ilde vezir i salis ucuncu vezir olaraq divana daxil oldu Bu vezifede iken 4 dekabr 1539 tarixinde Sahzade Cahangir ve Sahzade Beyazidin sunnet merasiminde Qanuni Sultan Suleymanin qizi Mihrimah Sultanla evlendi Bu sebeble tarixi qeydlerde Kureken Rustem Pasa olaraq qeyd olunur 2 dekabr 1544 Sedrezem Xedim Suleyman Pasa ve vezir i sani ikinci vezir Deli Husrev Pasa arasinda divan meclisi esnasinda dava cixmis Sultanin onunde bir birlerine bicaq cixardan pasalarin her ikisi vezifelerinden azad edildi Belelikle vezir i salis ucuncu vezir Rustem Pasa sedarete getirildi Bezi tarixi menbelere gore I Suleymanin nikahli qadini olan Xurrem Sultan kurekeni Rustem Pasa vasitesile dovlet islerine mudaxileler etmis oz ovladlarina reqib gorduyu Sahzade Mustafanin edama geden yolunu hazirlamisdir 1553 tarixli Naxcivan seferi esnasinda Sahzade Mustafa edam edilmis edama qarsi cixan yenicerilerin usyan baslatmamalari ucun gunahkar gorulen Sedrezem Rustem Pasa vezifesinden azad edilmisdir Yerine Fatma Sultanin eri olan Kureken Qara Ehmed Pasa sedarete getirildi Bu muddet erzinde iki il boyunca Uskudardaki koskunde yasayan Rustem Pasa Xurrem Sultan ve qizi Mihrimah Sultanin yeritdikleri gizli siyasetle Qara Ehmed Pasanin 29 sentyabr 1555 tarixinde bilinmeyen bir sebeble divan meclisinin ortasinda edam edilmesinin ardindan yeniden sedrezem teyin edildi 10 iyul 1561 tarixindeki vefatina qeder bu vezifede qaldi Cenazesi Sahzade kulliyesindeki turbesinde defn olunmusdur Xeyriyye isleriVefatinin ardindan 12 milyon qizil sikkeden ibaret boyuk bir qaldi Bundan basqa 1700 kole 2900 doyus ati 780 000 hasene qizil nagd olaraq 1000 yuk qizil pul Anadolu ve Rumelide 815 dasinmaz emlak 76 su deyirmani ve 5000 cild kitabdan ibaret boyuk bir kitabxanasi oldugu melum oldu Eyni zamanda gorduyu xeyriyye isleri ile de adini olumsuzlesdiren Rustem Pasa Xorvatiya Macaristan Rumeli Istanbul Anadolu Misir Medine ve Qudsde bir cox eserler insa etdirmisdir Istanbulda bir mescid bir medrese ve kitabxana 5 karvansara 2 karvansara mescidi 2 mekteb Ankarada bir hamam ve bir karvansara Kastamonuda 2 mescid Erzincanda ve Erzurumda karvansara ve hamamlar Edirnede karvansara Tekirdagda bir mescid bir medrese ve kitabxana bir mekteb bir karvansara ve bu kimi diger xeyriyye isleri coxdur Umumilikde 12 mescid ve medrese 7 mekteb 32 hamam 22 cesme 273 ev 54 anbar 563 dukan 28 karvansara insa etdiren Rustem Pasanin Istanbuldaki mescidi cinileri ile meshurdur Rustem Pasa gorduyu maliyye tedbirleri ile xezineni doldurmus seyyahlarin dediyine gore hetta sarayin bagcasindaki gulleri bele sataraq xezineye gelir getirmisdir XVII esrin menbelerinde gosterilir ki saraydaki xezineler doldugundan dovlet xezinesinin bir qismi Yeddiqulle zindanlarinda saxlanmisdir AilesiRustem Pasanin Mihrimah Sultanla olan evliliyinden Ayse Humasah Sultan adli bir qizi ve Sultanzade Osman Efendi adli bir oglu oldugu bilinir Qizi Ayse Sultanin nevelerinden olan Mehmed Pasa Sultan Ibrahim doneminde sedrezemliye yukselmisdir Oglu Osman beyin ve qizinin 2 nevesinin mezari Uskudardaki Mihrimah Sultan mescidinin yaxinligindadir Hemcinin baxinRustem Pasa kulliyesi Istanbul Rustem Pasa kulliyesi Tekirdag Rustem Pasa karvansarayi Rustem Pasa kitabxanasiIstinadlarhttp www islamansiklopedisi info dia ayrmetin php idno 350289