Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Rus-türk müharibələri — Rusiya çarlığı, 1721-ci ildən Rusiya imperiyası və Osmanlı İmperiyası arasında XVI—XX əsrlərdə baş vermiş bir sıra hərbi münaqişələrdir. 1774-cü ilə qədər Osmanlı İmperiyasının vassalı Krım xanlığı da davamlı olaraq bu münaqişələrdə iştirak edib. Müharibələr Qara dəniz regionu və Qafqaz üzərində nəzarət, Qara dəniz boğazlarında gəmiçilik hüququ, Osmanlı İmperiyası daxilində xristianların hüquqları və Rus monarxının himayə hüququ, 19-cu əsrin ikinci yarısında onların Osmanlı hökmranlığından qurtulması və Rusiyanın təsir orbitinə daxil olması üçün müharibələr aparıldı (Şərq məsələsi); Birinci Dünya Müharibəsi illərində Rusiya hökuməti Konstantinopol və boğazları nəzarət altına almaq imkanını nəzərdən keçirdi.
Ümumilikdə rus-türk müharibələri 351 illik (1568-1918) dövrü əhatə etmişdir. Bu dövrdə Rusiya ilə Türkiyə 69 il müharibə şəraitində oldu. Orta hesabla bir rus-türk müharibəsini digərindən cəmi 25 il ayırdı.
Bu, Avropa tarixindəki ən uzunmüddətli hərbi münaqişələrdən biridir. 1711-ci il Prut yürüşü və çox vaxt ayrıca hadisə kimi qəbul edilən Krım müharibəsi istisna olmaqla, münaqişələr durğunluqda olan Osmanlı İmperiyası üçün strateji məğlubiyyətlə nəticələndi; Əksinə, onlar 18-ci əsrin əvvəllərində Böyük Pyotrun modernləşdirmə səylərindən sonra Rusiyanın Avropa dövləti kimi üstünlüyünü nümayiş etdirdilər.
Münaqişə öncəsi
Rusiya ilə Türkiyə arasındakı münasibətlər sonuncunun 1475-ci ildə Krımı (Krım xanlığı və Genuya şəhəri Kəfə) zəbt etməsi ilə başladı. Münasibətlərin başlamasına səbəb Azov və Kəfədəki rus tacirlərinin türklər tərəfindən sıxışdırılmağa başlaması idi. Sonrakı XVI-XVII əsrlərdə Rusiya-Türkiyə münasibətləri olduqca gərgin idi. Türkiyənin Krım xanına daimi dəstək göstərməsiylə Rusiyaya çətinlik yaratmasıyla yanaşı, yeni fəsadlar da yarandı: Moskva təbəəsi hesab edilən Don kazakları Azov türk qarnizonuna– Sultanın öz təbəələri hesab etdiyi Noqaylara hücum edərək onları narahat edirdi. 1637-ci ildə Don və Zaporojye kazakları Azovu ələ keçirdilər və 1643-cü ilə qədər saxladılar. Ruslarla türklər arasında ilk silahlı toqquşma 1541-ci ildə baş verdi. Krımlılar I Sahib Gərayın komandanlığı ilə Moskvaya doğru hərəkət edərkən türklər də onların yanında idilər. 1553-cü ildə Rusiya çarlığı Krım və Türkiyə ilə müttəfiq olan Həştərxan xanlığına qarşı hərbi əməliyyatlara başladı, 1556-cı ildə xanlıq zəbt edildi. 1556-cı ildə Krım xanı Moskvaya qarşı hərəkətə keçdi. Çar İvan Qroznı komandir Matvey İvanoviç Rjevskini ona qarşı göndərdi. O, nəinki krımlıları qovdu, həm də Dnepr çayının aşağı axarlarına, Oçakova getdi və orada türkləri məğlub etdi. Bu yürüşdə Rjevskiyə Zaporojye kazakları kömək etdi. 1558-ci ildə krımlılarla yeni toqquşma zamanı Dnepr çayının aşağı axınına Danilo Adaşev getdi, Krımı viran etdi və iki türk gəmisini ələ keçirdi.
Döyüşlərin siyahısı
 Противостояние  | ||||
|---|---|---|---|---|
| Дата | Конфликт | Противник 1 | Противник 2 | Результат для России |
| (1568—1570) | | | Победа | |
| (1672—1681) |
| Ничья.
| ||
| (1686—1700) | | | Победа | |
| (1710—1713) |
|
| Поражение. Присоединение к а и | |
| (1735—1739) |
| | Победа. Присоединение к а и | |
| (1768—1774) |
|
| Полная победа | |
| (1787—1791) |
| | Победа | |
| (1806—1812) | | • (вассал) (1806—1807)
| Победа | |
| (1828—1829) |
|
| Победа | |
| (1853—1856) |
При поддержке:
|
При поддержке:
Дружественный нейтралитет: | Поражение. | |
| (1877—1878) | При поддержке: | При поддержке:
| Полная победа антитурецкой коалиции.
| |
| (1914—1918) | (до 14 сентября 1917)
|
| Ни одна из сторон не добилась победы | |
İstinadlar
- Rus-türk müharibələri // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] (3-е изд.). М.: Советская энциклопедия. гл. ред.: А. М. Прохоров. 1969–1978.
- Rus-türk müharibələri — Mənbə:Кругосвет
- Gábor Ágoston, «Military transformation in the Ottoman Empire and Russia, 1500—1800.» Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History 12.2 (2011): 281—319.
- Ореус, Иван Иванович. // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;krugosvetadlı istinad üçün mətn göstərilməyib - Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;SIEadlı istinad üçün mətn göstərilməyib - Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;Raskadlı istinad üçün mətn göstərilməyib - Калмыцкое ханство Arxiv surəti 16 aprel 2017 tarixindən (Wayback Machine) saytında //
- Ираклий II Arxiv surəti 16 noyabr 2012 tarixindən (Wayback Machine) saytında //
- см.
- В. Мільчев. Запорожці на Військовому Кордоні Австрійської імперії 1785—1790 рр. (дослідження та матеріали) Arxiv surəti 23 sentyabr 2020 tarixindən (Wayback Machine) saytında. Запоріжжя. «Тандем-У», 2007.
- см. также
- см.
- "Василий Каширин: Вступление русских войск в Бессарабию и ликвидация Буджакской татарской орды в начале русско-турецкой войны 1806-1812 гг". 2019-04-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-29.
- см.
- Очерки истории Грузии. В 8 т. / АН ГССР, Ин-т ист., археол. и этнографии. [MFN: 2511] Т. 5 : Грузия в XIX веке / Ред. М. Гаприндашвили, О. Жорданиа. — Тб.: Мецниереба, 1990. — 614 с. : [4 л.], 18 500. [MFN: 2513] UDC: 9(479.22)"19" —
- "Каким на самом деле был имам Шамиль". russian7.ru. 2016-10-24. 2022-03-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-29.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu sehifede is davam etmekdedir Mudaxile etmeye telesmeyin Eger komek etmek isteyirsinizse ya da sehife yarimciq qalibsa sehifeni yaradan istifadeci ile elaqe qura bilersiniz Sehifenin tarixcesinde sehife uzerinde islemis istifadecilerin adlarini gore bilersiniz Redaktelerinizi menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Bu meqale sonuncu defe 1 saniye evvel Kerimova Xeyale muzakire tohfeler terefinden redakte olunub Yenile Rus turk muharibeleri Rusiya carligi 1721 ci ilden Rusiya imperiyasi ve Osmanli Imperiyasi arasinda XVI XX esrlerde bas vermis bir sira herbi munaqiselerdir 1774 cu ile qeder Osmanli Imperiyasinin vassali Krim xanligi da davamli olaraq bu munaqiselerde istirak edib Muharibeler Qara deniz regionu ve Qafqaz uzerinde nezaret Qara deniz bogazlarinda gemicilik huququ Osmanli Imperiyasi daxilinde xristianlarin huquqlari ve Rus monarxinin himaye huququ 19 cu esrin ikinci yarisinda onlarin Osmanli hokmranligindan qurtulmasi ve Rusiyanin tesir orbitine daxil olmasi ucun muharibeler aparildi Serq meselesi Birinci Dunya Muharibesi illerinde Rusiya hokumeti Konstantinopol ve bogazlari nezaret altina almaq imkanini nezerden kecirdi Umumilikde rus turk muharibeleri 351 illik 1568 1918 dovru ehate etmisdir Bu dovrde Rusiya ile Turkiye 69 il muharibe seraitinde oldu Orta hesabla bir rus turk muharibesini digerinden cemi 25 il ayirdi Bu Avropa tarixindeki en uzunmuddetli herbi munaqiselerden biridir 1711 ci il Prut yurusu ve cox vaxt ayrica hadise kimi qebul edilen Krim muharibesi istisna olmaqla munaqiseler durgunluqda olan Osmanli Imperiyasi ucun strateji meglubiyyetle neticelendi Eksine onlar 18 ci esrin evvellerinde Boyuk Pyotrun modernlesdirme seylerinden sonra Rusiyanin Avropa dovleti kimi ustunluyunu numayis etdirdiler 1568 1570 1676 1681 1686 1700 1710 1711 1735 1739 1768 1774 1787 1792 1806 1812 1828 1829 1853 1856 1877 1878 1914 1917Munaqise oncesiRusiya ile Turkiye arasindaki munasibetler sonuncunun 1475 ci ilde Krimi Krim xanligi ve Genuya seheri Kefe zebt etmesi ile basladi Munasibetlerin baslamasina sebeb Azov ve Kefedeki rus tacirlerinin turkler terefinden sixisdirilmaga baslamasi idi Sonraki XVI XVII esrlerde Rusiya Turkiye munasibetleri olduqca gergin idi Turkiyenin Krim xanina daimi destek gostermesiyle Rusiyaya cetinlik yaratmasiyla yanasi yeni fesadlar da yarandi Moskva tebeesi hesab edilen Don kazaklari Azov turk qarnizonuna Sultanin oz tebeeleri hesab etdiyi Noqaylara hucum ederek onlari narahat edirdi 1637 ci ilde Don ve Zaporojye kazaklari Azovu ele kecirdiler ve 1643 cu ile qeder saxladilar Ruslarla turkler arasinda ilk silahli toqqusma 1541 ci ilde bas verdi Krimlilar I Sahib Gerayin komandanligi ile Moskvaya dogru hereket ederken turkler de onlarin yaninda idiler 1553 cu ilde Rusiya carligi Krim ve Turkiye ile muttefiq olan Hesterxan xanligina qarsi herbi emeliyyatlara basladi 1556 ci ilde xanliq zebt edildi 1556 ci ilde Krim xani Moskvaya qarsi herekete kecdi Car Ivan Qrozni komandir Matvey Ivanovic Rjevskini ona qarsi gonderdi O neinki krimlilari qovdu hem de Dnepr cayinin asagi axarlarina Ocakova getdi ve orada turkleri meglub etdi Bu yurusde Rjevskiye Zaporojye kazaklari komek etdi 1558 ci ilde krimlilarla yeni toqqusma zamani Dnepr cayinin asagi axinina Danilo Adasev getdi Krimi viran etdi ve iki turk gemisini ele kecirdi Doyuslerin siyahisiProtivostoyanieData Konflikt Protivnik 1 Protivnik 2 Rezultat dlya Rossii 1568 1570 Pobeda 1672 1681 1672 1676 Nichya Osmanskaya imperiya priznala protektorat nad Rossiya priznala protektorat nad Rossiya vozobnovila vyplatu 1686 1700 Pobeda 1710 1713 storonniki Skoropadskogo 1711 1711 1712 storonniki storonniki Orlika Porazhenie Prisoedinenie k a i 1735 1739 s 1737 Pobeda Prisoedinenie k a i 1768 1774 vassal vassal do 1770 s 1769 1770 1771 1772 1771 1775 s 1771 vassal do 1771 vassal s 1771 do 1772 Polnaya pobeda 1787 1791 1788 1790 Pobeda 1806 1812 vassal 1806 1807 vassal Pobeda 1828 1829 s 10 maya 1828 do 10 maya 1828 Pobeda 1853 1856 vassal Pri podderzhke 1853 1854 v e 1853 1854 1854 1856 1854 1856 1855 1856 Pri podderzhke 1853 1855 1855 1856 Druzhestvennyj nejtralitet Porazhenie 1877 1878 Pri podderzhke Pri podderzhke abhazskie povstancy Polnaya pobeda antitureckoj koalicii Provozglashenie nezavisimosti i 1914 1918 do 14 sentyabrya 1917 do 7 noyabrya 1917 do konca vojny 1914 1918 Gurcustan 1918 1918 Ni odna iz storon ne dobilas pobedyIstinadlarRus turk muharibeleri Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t 3 e izd M Sovetskaya enciklopediya gl red A M Prohorov 1969 1978 Rus turk muharibeleri Menbe Krugosvet Gabor Agoston Military transformation in the Ottoman Empire and Russia 1500 1800 Kritika Explorations in Russian and Eurasian History 12 2 2011 281 319 Oreus Ivan Ivanovich Tureckie vojny Rossii Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi krugosvet adli istinad ucun metn gosterilmeyib Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi SIE adli istinad ucun metn gosterilmeyib Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi Rask adli istinad ucun metn gosterilmeyib Kalmyckoe hanstvo Arxiv sureti 16 aprel 2017 tarixinden Wayback Machine saytinda Iraklij II Arxiv sureti 16 noyabr 2012 tarixinden Wayback Machine saytinda sm V Milchev Zaporozhci na Vijskovomu Kordoni Avstrijskoyi imperiyi 1785 1790 rr doslidzhennya ta materiali Arxiv sureti 23 sentyabr 2020 tarixinden Wayback Machine saytinda Zaporizhzhya Tandem U 2007 sm takzhe sm Vasilij Kashirin Vstuplenie russkih vojsk v Bessarabiyu i likvidaciya Budzhakskoj tatarskoj ordy v nachale russko tureckoj vojny 1806 1812 gg 2019 04 11 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2023 07 29 sm Ocherki istorii Gruzii V 8 t AN GSSR In t ist arheol i etnografii MFN 2511 T 5 Gruziya v XIX veke Red M Gaprindashvili O Zhordania Tb Mecniereba 1990 614 s 4 l 18 500 MFN 2513 UDC 9 479 22 19 ISBN 5 520 00499 4 Kakim na samom dele byl imam Shamil russian7 ru 2016 10 24 2022 03 20 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2023 07 29