Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qafqaz qoruğu — dövlət təbiət qoruğudur. Tam adı X.G. Şapoşnikov adına Qafqaz Dövlət Təbiət Biosfer Qoruğudur. Şimali Qafqazda ən böyük və ən qədim, xüsusi qorunan təbiət sahəsidir. Rusiya Federasiyasının üç tərkib hissəsi — Krasnodar diyarı, Adıge Respublikası və Qaraçay-Çərkəz Respublikası sərhədləri daxilində yerləşir.
| Qafqaz Dövlət Təbiət Biosfer Qoruğu | |
|---|---|
| Кавказский государственный природный биосферный заповедник | |
 | |
BTMB kateqoriyası — Ia (Ciddi Təbiət Qoruğu) | |
| Sahəsi | 280 335 ha. |
| Yaradılma tarixi | 12.05.1924 |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Rusiya |
| Yaxın şəhər | Soçi |
| kavkazzapoved.ru | |
| | |
| Rusiya Krasnodar diyarı | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qoruq, 12 may 1924-cü ildə təsis edilmiş, Qərbi Qafqazda mülayim və subtropik iqlim zonalarının kəsişməsində yerləşən Qafqaz bizon qoruğunun hüquqi varisidir. Avropanın ən böyük dağ-meşə qoruğudur. Qoruğun ümumi sahəsi 280 min hektardan çoxdur, bunun 177,3 min hektarı Krasnodar diyarındadır.
19 fevral 1979-cu ildə UNESCO-nun qərarı ilə Qafqaz qoruğuna biosfer qoruğu statusu verildi və 2008-ci ilin yanvarında X.G. Şapoşnikovun adını aldı.
1999-cu ildə, Qafqaz Dövlət Təbiət Biosfer Qoruğunun ərazisi, Krasnodar diyarı və Adıge Respublikasında bir sıra digər təbiəti mühafizə obyektləri ilə birlikdə təxminən 19 min hektar sahə, Qərbi Qafqaz adı altında Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir.
Faunası
Qoruqda 89 növ məməli, 248 — quş, o cümlədən 112 yuva quran quş, 15 növ sürünən, 9 — suda-quruda yaşayanlar, 21 — balıq, 1 — dəyirmiağızlı, 100-dən çox molyusk növü və təxminən 10.000 həşərat növü var.
Soxulcanların, xərçəngkimilərin, hörümçəkkimilərin və bir çox başqa onurğasız heyvan qruplarının dəqiq sayı məlum deyil.
Qoruqdakı məməli növlərinin nümayəndələri ailələr üzrə təsnifatı bu cür paylanır:
- Kirpilər 1
- Köstəbəklər 2
- Yereşənlər 6
- Nalburunlar 3
- Hamarburunlar 20
- Dovşanlar 1
- Sincablar 1
- Süleysünlər 2
- Ərəbdovşanlar 3
- Dağsiçanları 8
- Siçanlar 8
- İtlər 4
- Ayıkimilər 1
- Yenotlar 1
- Dələlər 8
- Pişiklər 3
- Donuzlar 1
- Marallar 2
- Boşbuynuzlular 3
Şübhəsiz ki, təbii ekosistemlərin ən həssas halqası böyük məməlilərdir. Qoruqda bu halqa zubrbizon, nəcib maral, qonur ayı, Qafqaz turu, qarapaça, Avropa cüyürü və çöldonuzudur. Bununla birlikdə, porsuq, Qafqaz avropa norkası, susamuru və s. daxil olmaqla bir sıra kiçik heyvan növləri də təcili mühafizə tədbirlərinə və ətraflı araşdırmaya ehtiyac duyur.
Quşlar arasında sərçəkimilər və qızılquşkimilər növlərinin nümayəndələri üstünlük təşkil edir. Herpetofaunanın ən çoxsaylı qrupları həqiqi kərtənkələ və ilandır, balıqda — çəkikimilər.
Qoruğun üzərindən quşların böyük köç yolları keçir. Ən çox görünən böyük sürülərdə toplanan sarların uçuşudur.
Qoruğun bir çox heyvanları məhdud yayılmışdır (endemik) və ya keçmiş geoloji dövrlərin (relikt) canlı şahidləridir. Onlar xüsusilə onurğasızlar arsında, həmçinin balıqlar, amfibiyalar və sürünənlər arasında çoxdur.
Planetimizin nəsli kəsilməkdə olan növləri qoruğun sərhədləri daxilində son sığınacaqlarını tapdılar. Qoruğun onurğalı heyvanlarından 8 növ BTTSMB Qırmızı Kitabına, 25 növ Rusiyanın Qırmızı Kitabına daxil edilmişdir. Onurğasızlarla birlikdə 71 növ dövlət və regional Qırmızı Kitablara daxil edilmişdir.
Qoruğun heyvanat aləmi mənşəyinə görə müxtəlifdir. Burada Aralıq dənizi, Qafqaz, Kolxida və Avropa faunalarının nümayəndələrinə rast gəlinir. Dağların bütün yüksəklik zonalarında endemik və relikt növlərə rast gəlinir.
Qoruqdan bir çox heyvanların Qafqaz yüksək dağlıq və Kolxida meşə növlərin yayılma (qərb) sərhəddi keçir.
Florası
Qoruğun florasında 3000 növ bitki qeydə alınıb. Bunların yarıdan çoxu damarlı (lat. Tracheophyta, Plantae Vasculares, Tracheobionta) bitkilərdir. Qoruqda 720-dən çox göbələk növü məlumdur.
Əsas mürəkkəbçiçəklilər (189 növ), dənli bitkilər (100), gülçiçəyikimilər (101), paxlakimilər (77) üstünlük təşkil edir. Meşə florasına 900-dən çox növ daxildir, onların bir hissəsi həmçinin dağ-çəmən qurşağında rast gəlinir. Alp bitkilərinin ümumi sayı 800 növdən çoxdur. Yarpağını tökən bitkilər 142, 16 həmişəyaşıl yarpaqlı və 7 iynəyarpaqlı daxil olmaqla ağaclar və kollar 165 növdür.
Qoruğun florası qədim növlərin və məhdud yayılan nümayəndələrinin olması ilə xarakterizə olunur. Qoruqdakı hər beşinci bitki endemik və ya reliktdir.
Qoruğun florasına qıjıkimilər (təxminən 40 növ), Səhləbkimilər (30-dan çox növ), həmişəyaşıl və qışyaşıl növlər, çoxlu sayda bəzək bitkiləri orijinallıq verir. Belə ki, Qafqazda böyüyən beş növ Rododendrondan üçü (Pontiya rododendronu, Qafqaz rododendronu və Sarı rododendron) qoruqda rast gəlinir.
Demək olar ki, bütün qoruqda giləmeyvəli qaraçöhrənin tək ağaclarına və ya kiçik qruplarına rast gəlinir.
İstinadlar
Ədəbiyyat
- В. Дуров. Волки и копытные в Кавказском заповеднике // журнал "Охота и охотничье хозяйство", № 7, 1974. стр.12–13
- Кавказский заповедник — Россия, Russia
- Вольерный комплекс Кавказского государственного природного биосферного заповедника на Красной Поляне
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qafqaz qorugu dovlet tebiet qorugudur Tam adi X G Saposnikov adina Qafqaz Dovlet Tebiet Biosfer Qorugudur Simali Qafqazda en boyuk ve en qedim xususi qorunan tebiet sahesidir Rusiya Federasiyasinin uc terkib hissesi Krasnodar diyari Adige Respublikasi ve Qaracay Cerkez Respublikasi serhedleri daxilinde yerlesir Qafqaz Dovlet Tebiet Biosfer QoruguKavkazskij gosudarstvennyj prirodnyj biosfernyj zapovednikBTMB kateqoriyasi Ia Ciddi Tebiet Qorugu Sahesi 280 335 ha Yaradilma tarixi 12 05 1924Yerlesmesi43 40 12 sm e 39 57 00 s u Olke RusiyaYaxin seher Socikavkazzapoved ruQafqaz Dovlet Tebiet Biosfer QoruguRusiya Krasnodar diyari Vikianbarda elaqeli mediafayllar Qoruq 12 may 1924 cu ilde tesis edilmis Qerbi Qafqazda mulayim ve subtropik iqlim zonalarinin kesismesinde yerlesen Qafqaz bizon qorugunun huquqi varisidir Avropanin en boyuk dag mese qorugudur Qorugun umumi sahesi 280 min hektardan coxdur bunun 177 3 min hektari Krasnodar diyarindadir 19 fevral 1979 cu ilde UNESCO nun qerari ile Qafqaz qoruguna biosfer qorugu statusu verildi ve 2008 ci ilin yanvarinda X G Saposnikovun adini aldi 1999 cu ilde Qafqaz Dovlet Tebiet Biosfer Qorugunun erazisi Krasnodar diyari ve Adige Respublikasinda bir sira diger tebieti muhafize obyektleri ile birlikde texminen 19 min hektar sahe Qerbi Qafqaz adi altinda Umumdunya irsi siyahisina daxil edilmisdir FaunasiQoruqda 89 nov memeli 248 qus o cumleden 112 yuva quran qus 15 nov surunen 9 suda quruda yasayanlar 21 baliq 1 deyirmiagizli 100 den cox molyusk novu ve texminen 10 000 heserat novu var Soxulcanlarin xercengkimilerin horumcekkimilerin ve bir cox basqa onurgasiz heyvan qruplarinin deqiq sayi melum deyil Qoruqdaki memeli novlerinin numayendeleri aileler uzre tesnifati bu cur paylanir Kirpiler 1 Kostebekler 2 Yeresenler 6 Nalburunlar 3 Hamarburunlar 20 Dovsanlar 1 Sincablar 1 Suleysunler 2 Erebdovsanlar 3 Dagsicanlari 8 Sicanlar 8 Itler 4 Ayikimiler 1 Yenotlar 1 Deleler 8 Pisikler 3 Donuzlar 1 Marallar 2 Bosbuynuzlular 3 Subhesiz ki tebii ekosistemlerin en hessas halqasi boyuk memelilerdir Qoruqda bu halqa zubrbizon necib maral qonur ayi Qafqaz turu qarapaca Avropa cuyuru ve coldonuzudur Bununla birlikde porsuq Qafqaz avropa norkasi susamuru ve s daxil olmaqla bir sira kicik heyvan novleri de tecili muhafize tedbirlerine ve etrafli arasdirmaya ehtiyac duyur Quslar arasinda sercekimiler ve qizilquskimiler novlerinin numayendeleri ustunluk teskil edir Herpetofaunanin en coxsayli qruplari heqiqi kertenkele ve ilandir baliqda cekikimiler Qorugun uzerinden quslarin boyuk koc yollari kecir En cox gorunen boyuk surulerde toplanan sarlarin ucusudur Qorugun bir cox heyvanlari mehdud yayilmisdir endemik ve ya kecmis geoloji dovrlerin relikt canli sahidleridir Onlar xususile onurgasizlar arsinda hemcinin baliqlar amfibiyalar ve surunenler arasinda coxdur Planetimizin nesli kesilmekde olan novleri qorugun serhedleri daxilinde son siginacaqlarini tapdilar Qorugun onurgali heyvanlarindan 8 nov BTTSMB Qirmizi Kitabina 25 nov Rusiyanin Qirmizi Kitabina daxil edilmisdir Onurgasizlarla birlikde 71 nov dovlet ve regional Qirmizi Kitablara daxil edilmisdir Qorugun heyvanat alemi menseyine gore muxtelifdir Burada Araliq denizi Qafqaz Kolxida ve Avropa faunalarinin numayendelerine rast gelinir Daglarin butun yukseklik zonalarinda endemik ve relikt novlere rast gelinir Qoruqdan bir cox heyvanlarin Qafqaz yuksek dagliq ve Kolxida mese novlerin yayilma qerb serheddi kecir FlorasiQorugun florasinda 3000 nov bitki qeyde alinib Bunlarin yaridan coxu damarli lat Tracheophyta Plantae Vasculares Tracheobionta bitkilerdir Qoruqda 720 den cox gobelek novu melumdur Esas murekkebcicekliler 189 nov denli bitkiler 100 gulciceyikimiler 101 paxlakimiler 77 ustunluk teskil edir Mese florasina 900 den cox nov daxildir onlarin bir hissesi hemcinin dag cemen qursaginda rast gelinir Alp bitkilerinin umumi sayi 800 novden coxdur Yarpagini token bitkiler 142 16 hemiseyasil yarpaqli ve 7 iyneyarpaqli daxil olmaqla agaclar ve kollar 165 novdur Qorugun florasi qedim novlerin ve mehdud yayilan numayendelerinin olmasi ile xarakterize olunur Qoruqdaki her besinci bitki endemik ve ya reliktdir Qorugun florasina qijikimiler texminen 40 nov Sehlebkimiler 30 dan cox nov hemiseyasil ve qisyasil novler coxlu sayda bezek bitkileri orijinalliq verir Bele ki Qafqazda boyuyen bes nov Rododendrondan ucu Pontiya rododendronu Qafqaz rododendronu ve Sari rododendron qoruqda rast gelinir Demek olar ki butun qoruqda gilemeyveli qaracohrenin tek agaclarina ve ya kicik qruplarina rast gelinir IstinadlarEdebiyyatV Durov Volki i kopytnye v Kavkazskom zapovednike zhurnal Ohota i ohotniche hozyajstvo 7 1974 str 12 13 Kavkazskij zapovednik Rossiya Russia Volernyj kompleks Kavkazskogo gosudarstvennogo prirodnogo biosfernogo zapovednika na Krasnoj Polyane