Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Osuqi Sakae (大杉 栄, 17 yanvar 1885, Maruqame, Kaqava prefekturası – 16 sentyabr 1923, Tokio[d]) – Yaponiya anarxisti. ən tanınmış radikal anarxisti və solçu lideri olmuşdur.
| Osuqi Sakae | |
|---|---|
| yap. 大杉栄 | |
 | |
| Doğum tarixi | 17 yanvar 1885 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 16 sentyabr 1923 (38 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, esperantoçu, jurnalist, tərcüməçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı və fəaliyyəti
Osuqi Sakae 17 yanvar 1885-ci ildə Kaqava prefekturasının Maruqame şəhərində doğulmuşdur. O, orduda xidmət edən bir zabitin ilk uşağı idi. 14 yaşında Naqoya Hərbi Akademiyasına daxil olsa da, 1901-ci ildə əmrə itaətsizlik səbəbilə uzaqlaşdırılmışdır. Psixoloji müalicə aldıqdan sonra təhsilinə Tokioda davam etdirməyə başlamış və Hərbi Heyət Kollecində fransız dili təlimçisi olmuşdur. Bu dövrdə Kotoku Şusui və solçu ideyaları ilə tanış olmuşdur. Onun diqqətini anarxizm yox, cəmiyyətin təbiət kimi daim dəyişdiyini iddia edən təkamülçü nəzəriyyələr cəlb etmişdi.
Osuqi 1906-cı ilə qədər Yaponiya radikalizminin passiv iştirakçısı olmuşdur. 1906-cı ildə Tokio tramvaylarında gediş haqqının qaldırılması səbəbilə başlamış etiraz aksiyalarına qoşulmuş və həbs edilmişdir. Osuqi 1906–1910-cu illərdə həyatının çoxunu məhbusluqda keçirmişdir. Bu dövrdə anarxizm haqqında əsərlər oxumuş, Mixail Bakunin və Pyotr Kropotkinin fikirləri ilə tanış olmuşdur. 1908-ci ildə baş vermiş Qırmızı bayraq insidentinə görə həbs olunmuş, 1910-cu ildə baş vermiş isə bəraət qazanmışdır.
1912-ci ildə Osuqi və solçu dostu "" (azərb. "Müasir fikir") adlı anarxist jurnal nəşr etməyə başlamışdırlar. 1917-ci ildə işçilərin həmkarlar ittifaqının lideri və aktiv esseçi olmuşdur. 1920-ci ildə tərəfindən Şanxayda Asiya sosialistləri üçün təşkil olunmuş konfransa dəvət olunmuş, orada marksist-leninistlər və anarxistlər tərəfindən birgə redaktə olunacaq jurnal üçün vəsait almışdır, lakin iki qrup arasında yaranan ziddiyyətlər anarxist fikirlərin 1920-ci illərdə zəifləməsinə səbəb olmuşdur.
Osuqi 1922-ci ilin dekabrında Berlində baş tutması planlaşdırılan anarxistlər konfransına qatılmaq və SSRİ haqqında məlumat toplamaq üçün Fransaya səyahət etmişdir, lakin Fransaya tutularaq Yaponiyaya deportasiya edilmişdir. 1923-cü ildəki Böyük Kanto zəlzələsindən sonra yaranmış qarışıqlıqdan istifadə edən hökumət bir çox solçu və koreyalını təqib etməyə başlamışdır. 16 sentyabr 1923-cü ildə Osuqi həyat yoldaşı və bacıoğlusu ilə bacısının evindən qayıdarkən hərbi polis kapitanı tərəfindən saxlanılmışdır. Onların üçü də Amasaku və adamları tərəfindən döyülərək öldürülmüşdür. Bu hadisə tarixə adı ilə düşmüşdür.
Esperanto
Osuqi Yaponiyada esperanto hərəkatının qabaqcıllarından biri olmuşdur. O, 1906-cı ildə həbsxanada olarkən esperanto dili ilə tanış olmuş və dili öyrənməyə başlamışdır. O, azadlığa çıxandan sonra esperanto hərəkatının aktiv iştirakçısı olmuş, yapon dilindən esperanto dilinə ilk tərcümə işinin ("Momotaro" nağılının bir versiyası) müəllifi olmuş və esperanto məktəbi qurmuşdur. Onun esperanto dili öyrətdiyi çinli tələbələr Çində esperanto hərəkatının əsasını qoymuşdurlar.
Fikirləri
Osuqinin fikirlərinə Pyotr Kropotkin, Anri Berqson, Fridrix Nitsşe, Maks Ştirner və kimi şəxslər təsir etmişdir. O, bəşəriyyət tarixini siniflərin istismarı üçün qeyd kimi təsvir etmişdir. Fərdin öz mənliyini iradə gücü ilə inkişaf etdirə biləcəyinə inanmış, lakin həm özünü inkişaf etdirib, həm də başqaları üzərində üstünlük qurmaqdan qaçınmağın yolunu izah edə bilməmişdir. O, heç vaxt anarxist cəmiyyəti ətraflı təsvir etməmiş və bu cəmiyyətin necə təşkil oluna biləcəyini izah etməmişdir.
1917-ci ildən sonra işçilərin gələcəyin cəmiyyətini qurduqlarını, lakin spontan proseslərin nəticələrinin qaranlıq olduğunu deməyə başlamışdır. Osuqinin maraq dairəsi işçilər olsa da, diqqətini intellektualların potensialına çevirmişdir. O, intellektualların tarixən əzilən sinifdən yüksəldiklərini, lakin hakimiyyət tərəfindən əməkdaşlıq üçün cəzb edildiklərini iddia etmişdir. Osuqi 1921-ci ildən etibarən SSRİ-ni anarixstləri sıxışdırmaqda və proletar diktatorluqla hakimiyyət qurmaqda ittiham etməyə başlamışdır.
Şəxsi həyatı
Osuqi 1915–1916-cı illərdə ilə evli olarkən feminizm hərəkatının iştirakçıları olan və ilə münasibət yaşamağa başlamışdır. Üçü ilə eyni anda münasibət yaşamağının səbəbini azad sevgi həyatı ilə bağlı nəzəriyyətini sınaqdan keçirməklə əlaqələndirsə də, üç qadın da bu nəzəriyyəni rədd etmişdir. Kamiçika onu bıçaqlamış, Hori ondan boşanmış, İto isə onunla evlənmişdir. Şəxsi həyatında yaşadığı bu skandaldan sonra bəzi həmkarları ondan uzaqlaşmışdırlar.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Kodansha Encyclopedia of Japan. səh. 127
- Kodansha Encyclopedia of Japan. səh. 128
- Rapley, Ian. "Talking to the World: Esperanto and Popular Internationalism in Pre-war Japan" (PDF). Japan Society Proceedings. 2016: 76–89. 2023-03-26 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 16 aprel 2023.
Ədəbiyyat
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Osuqi Sakae 大杉 栄 17 yanvar 1885 Maruqame Kaqava prefekturasi 16 sentyabr 1923 Tokio d Yaponiya anarxisti en taninmis radikal anarxisti ve solcu lideri olmusdur Osuqi Sakaeyap 大杉栄Dogum tarixi 17 yanvar 1885 1885 01 17 Dogum yeri Maruqame Kaqava prefekturasi YaponiyaVefat tarixi 16 sentyabr 1923 1923 09 16 38 yasinda Vefat yeri Tokio d Tokio YaponiyaFealiyyeti yazici esperantocu jurnalist tercumeci Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati ve fealiyyetiOsuqi Sakae 17 yanvar 1885 ci ilde Kaqava prefekturasinin Maruqame seherinde dogulmusdur O orduda xidmet eden bir zabitin ilk usagi idi 14 yasinda Naqoya Herbi Akademiyasina daxil olsa da 1901 ci ilde emre itaetsizlik sebebile uzaqlasdirilmisdir Psixoloji mualice aldiqdan sonra tehsiline Tokioda davam etdirmeye baslamis ve Herbi Heyet Kollecinde fransiz dili telimcisi olmusdur Bu dovrde Kotoku Susui ve solcu ideyalari ile tanis olmusdur Onun diqqetini anarxizm yox cemiyyetin tebiet kimi daim deyisdiyini iddia eden tekamulcu nezeriyyeler celb etmisdi Osuqi 1906 ci ile qeder Yaponiya radikalizminin passiv istirakcisi olmusdur 1906 ci ilde Tokio tramvaylarinda gedis haqqinin qaldirilmasi sebebile baslamis etiraz aksiyalarina qosulmus ve hebs edilmisdir Osuqi 1906 1910 cu illerde heyatinin coxunu mehbusluqda kecirmisdir Bu dovrde anarxizm haqqinda eserler oxumus Mixail Bakunin ve Pyotr Kropotkinin fikirleri ile tanis olmusdur 1908 ci ilde bas vermis Qirmizi bayraq insidentine gore hebs olunmus 1910 cu ilde bas vermis ise beraet qazanmisdir 1912 ci ilde Osuqi ve solcu dostu azerb Muasir fikir adli anarxist jurnal nesr etmeye baslamisdirlar 1917 ci ilde iscilerin hemkarlar ittifaqinin lideri ve aktiv esseci olmusdur 1920 ci ilde terefinden Sanxayda Asiya sosialistleri ucun teskil olunmus konfransa devet olunmus orada marksist leninistler ve anarxistler terefinden birge redakte olunacaq jurnal ucun vesait almisdir lakin iki qrup arasinda yaranan ziddiyyetler anarxist fikirlerin 1920 ci illerde zeiflemesine sebeb olmusdur Osuqi 1922 ci ilin dekabrinda Berlinde bas tutmasi planlasdirilan anarxistler konfransina qatilmaq ve SSRI haqqinda melumat toplamaq ucun Fransaya seyahet etmisdir lakin Fransaya tutularaq Yaponiyaya deportasiya edilmisdir 1923 cu ildeki Boyuk Kanto zelzelesinden sonra yaranmis qarisiqliqdan istifade eden hokumet bir cox solcu ve koreyalini teqib etmeye baslamisdir 16 sentyabr 1923 cu ilde Osuqi heyat yoldasi ve bacioglusu ile bacisinin evinden qayidarken herbi polis kapitani terefinden saxlanilmisdir Onlarin ucu de Amasaku ve adamlari terefinden doyulerek oldurulmusdur Bu hadise tarixe adi ile dusmusdur Esperanto Osuqi Yaponiyada esperanto herekatinin qabaqcillarindan biri olmusdur O 1906 ci ilde hebsxanada olarken esperanto dili ile tanis olmus ve dili oyrenmeye baslamisdir O azadliga cixandan sonra esperanto herekatinin aktiv istirakcisi olmus yapon dilinden esperanto diline ilk tercume isinin Momotaro nagilinin bir versiyasi muellifi olmus ve esperanto mektebi qurmusdur Onun esperanto dili oyretdiyi cinli telebeler Cinde esperanto herekatinin esasini qoymusdurlar FikirleriOsuqinin fikirlerine Pyotr Kropotkin Anri Berqson Fridrix Nitsse Maks Stirner ve kimi sexsler tesir etmisdir O beseriyyet tarixini siniflerin istismari ucun qeyd kimi tesvir etmisdir Ferdin oz menliyini irade gucu ile inkisaf etdire bileceyine inanmis lakin hem ozunu inkisaf etdirib hem de basqalari uzerinde ustunluk qurmaqdan qacinmagin yolunu izah ede bilmemisdir O hec vaxt anarxist cemiyyeti etrafli tesvir etmemis ve bu cemiyyetin nece teskil oluna bileceyini izah etmemisdir 1917 ci ilden sonra iscilerin geleceyin cemiyyetini qurduqlarini lakin spontan proseslerin neticelerinin qaranliq oldugunu demeye baslamisdir Osuqinin maraq dairesi isciler olsa da diqqetini intellektuallarin potensialina cevirmisdir O intellektuallarin tarixen ezilen sinifden yukseldiklerini lakin hakimiyyet terefinden emekdasliq ucun cezb edildiklerini iddia etmisdir Osuqi 1921 ci ilden etibaren SSRI ni anarixstleri sixisdirmaqda ve proletar diktatorluqla hakimiyyet qurmaqda ittiham etmeye baslamisdir Sexsi heyatiOsuqi 1915 1916 ci illerde ile evli olarken feminizm herekatinin istirakcilari olan ve ile munasibet yasamaga baslamisdir Ucu ile eyni anda munasibet yasamaginin sebebini azad sevgi heyati ile bagli nezeriyyetini sinaqdan kecirmekle elaqelendirse de uc qadin da bu nezeriyyeni redd etmisdir Kamicika onu bicaqlamis Hori ondan bosanmis Ito ise onunla evlenmisdir Sexsi heyatinda yasadigi bu skandaldan sonra bezi hemkarlari ondan uzaqlasmisdirlar IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Kodansha Encyclopedia of Japan seh 127 Kodansha Encyclopedia of Japan seh 128 Rapley Ian Talking to the World Esperanto and Popular Internationalism in Pre war Japan PDF Japan Society Proceedings 2016 76 89 2023 03 26 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 16 aprel 2023 EdebiyyatKodansha Encyclopedia of Japan ingilisce VI cild Niju Saka Tokio Kodansha 1983 seh 127 128 ISBN 0 87011 626 6 Istifade tarixi 2023